Програма на Семинарот за обука за пред тргнување Швајцарија

Transkript

1 Програма на Семинарот за обука за пред тргнување Швајцарија Програмата е дел од проектот Миграции за развој на Западен Балкан (MIDWEB) кој доби финансиска помош од втората Повеќе-корисничка годишна ИПА програма за 2009 од Европската комисија.

2 Акт за одбивање одговорност Материјалите во ова издание се од информативен карактер. Додека ИОМ се обидува да обезбеди прецизна и целосна содржина во ова издание, мислењата, наодите, објаснувањата и заклучоците изнесени овде им припаѓаат на учесниците и не ја одразуваат официјалната позиција на ИОМ и нејзините земји членки. ИОМ не презема никаква одговорност за каква била загуба што може да произлезе од потпирањето на информациите кои се содржат во ова издание. Информациите се собрани од различни извори и се точни и важечки за наведената дата. Вложени се многу напори за информациите на оваа веб локација да бидат точни и ажурирани. Ако забележите некои грешки или пропусти ве молиме известете нè. Наша политика е да ги поправиме грешките штом ќе се забележат. Читателот има одговорност да побара статистики и информации кои ќе важат во моментот на читањето. Во документот ќе сретнете линкови кои ќе ве поврзат со надворешни локации врз кои Меѓународната Организација за Миграции нема никаква контрола и не презема одговорност. Сите линкови на оваа веб локација до надворешни локации се обезбедени од практични причини. Тие не треба да се земат како индосман на содржината или работата на тие надворешни веб локации. Информациите на оваа локација имаат општ карактер и може да не се однесуваат на определена ситуација. Ако имате прашања во врска со вашите овластувања треба да ја контактирате одговорната агенција. Ако имате потреба од професионален или правен совет треба да се консултирате со соодветно квалификувана личност. Меѓународната Организација за Миграции не презема никаква одговорност и не дава никаква гаранција што се однесува на точната, целосна природа на наведените информации и не прифаќа никаква одговорност што може да произлезе од некои грешки или пропусти. 2

3 Вовед Овој документ е наменет како своевиден водич за советниците на Миграциските сервисни центри (MSC) кои дејствуваат во земјите од Западен Балкан. Мрежата на Миграциските сервисни центри дава информации, совети и услуги на мигрантите и потенцијалните мигранти во Албанија, Босна и Херцеговина, поранешната југословенска Република Македонија, Црна Гора, Србија и Косово под УНСЦР Целта на семинарите за обука за пред тргнување е да им обезбеди на мигранитите кои планираат да мигрираат моментални и точни информации во врска со одредишната земја и да ги подготви за новиот живот во странство што може да им ја олесни нивната интеграција во новата земја и да ги засили нивните шанси да успеат во новата средина. Кога ќе го завршат семинарот, учесниците ќе имаат пореални очекувања во врска со процесот на миграција, со нивните права и обврски во новата земја. ИОМ обезбедува обука за мигранти од раните педесетти години од дваесеттиот век. На барање на владите, ИОМ спроведува обуки за мигранти за различни категории на мигранти вклучувајќи бегалци и хуманитарци кои се преселуваат во трета земја, работни мигранти кои потпишуваат договори за вработување за краток или долг временски период, и имигранти. Според обичаите, учесниците во програмите за обука за мигранти на ИОМ биле бегалци прифатени за преселување во земја од третиот свет. За време на последните две децении, ИОМ го прошири делокругот и нуди обука за работниците мигранти, вклучувајќи ги тука обучените и необучените работни мигранти, и имигрантите и нивните членови од семејството. Семинарите за обука за пред тргнување се структурирани во 4 модули кои се поделени во средби кои даваат информации специфични за секоја земја, ги разгледуваат прашањата поврзани со вработувањето, дозволите, визите, признавањето на дипломите, сместувањето и храната, комуникацијата и финансиските служби, здравствената заштита и социјалното осигурување и други предмети. Програмата на Семинарите е направена за Германија, Швајцарија, Обединетото Кралство, Италија и Холандија како глучните земји за регионот кои примаат мигранти. Програмите не се однесуваат за некоја определена професија. Програмите се подготвени во рамките на проектот Миграции за развој на Западен Балкан (MIDWEB), раководен од страна на Меѓународната Организација за Миграции (ИОМ) заедно со Регионалната иницијатива за миграција, азил и бегалци (MARRI), Сојузната канцеларија за миграција и бегалци на Германија и Виенскиот институт за меѓународни економски студии (wiiw) финансирани од втората Повеќе-корисничка годишна ИПА програма за 2009 од Европската комисија. Проектниот тим би сакал да им се заблагодари на следниве личности за нивниот придонес за програмата на семинарот: Арапи, Арјола, ИОМ Будимпешта; Божиновска, Соња ИОМ Скопје; Хаџовиќ, Амер, ИОМ Сараево, Кукај, Шеремет, ИОМ Приштина; Маѓар, Естер, ИОМ Будимпешта; Михајлович, Данило, ИОМ Белград; Миливојев, Милена, ИОМ Белград; Палашка, Шкипе, ИОМ Приштина; 3

4 Пјетри, Генчи, ИОМ Тирана; Садиковиќ, Ирма, ИОМ Сараево; Шкала, Мањола, ИОМ Тирана, Стефен, Пинди, ИОМ Женева; Влаховиќ, Мирјана, ИОМ Црна Гора, Виндам, Мартин, ИОМ Будимпешта, Жаковска, Ивона, ИОМ Скопје и Живковиќ, Душица ИОМ Црна Гора. Упатствата за обука беа обезбедени од страна на Петер Салниковски, Координатор на програмата за културна обука, ИОМ Дамак, Дарил Морисев, ИОМ заменик координатор на програмата за културна обука на САД, ИОМ Аман, и ИОМ тимовите за културна обука во Тајланд и Непал. 4

5 Општи упатства за обучувачите Времетраење Модулите на семинарот се направени за обука од околу 4 часови. Времетраењето за секој модул за обука во распоредот е индикативен и може да се смени зависно од некои фактори како што се времето, големината на групата, како и одредените потреби на учесниците и локалното опкружување, и модулите може да се извадат од распоред ако тоа е потребно. Модулите на семинарот Определени упатства за обучувачите се предложуваат во согласност со секој модул. Целта на упатствата е да им помогне на обучувачите да ги пренесат главните пораки на учесниците. Тие исто така ги опишуваат предложените методи и техники за обука. Изглед на просторијата Проверете го изгледот на просторијата пред обуката, нејзиниот капацитет (дали може во неа да се сместат сите учесници) и удобноста (умерена температура, соодветно осветлување, и тивка околина). Бројот на учесници кои ќе учествуваат во сесиите за обука и планираните активности се најважниот индикатор за избирање и уредување на просторијата за обука. Обучувачот треба да има испланирано доволно место за интерактивните активности како што е групната работа, игри со улоги и други практични вежби. СОВЕТ: Поттикнете ја можноста постарите учесници да ги откријат сами информациите со тоа што ќе ја уредите собата на начин што поттикнува учество и дискусија, отколку како класична училница со редови столчиња каде што учесниците само пасивно ќе го слушаат обучувачот. Обучувачот треба да најде соодветен облик што ќе овозможи спроведување на методите за обука што се адекватни за учење на постарите лица т.е. што ќе придонесе кон поголемо паметење на научените информаци. Полукруг или U- обликот се некои од примерите. Логистика Бидете добро подготвени. Дозволете да постои мал степен на флексибилност во вашиот дневен ред. Може да се случи учесниците да сакаат повеќе да се фокусираат на некои определени теми отколку на некои други, така што бидете подготвени да го пренасочите времето помеѓу сесиите. Обидете се да ја освежите вашата презентација со дополнителни примери и студии. Методологија и техники Овој дел има за дел да ги обработи некои од методите и техниките кои може да бидат употребени од модераторот. 5

6 Општи техники за обука Употреба на различни стилови на учење (Power Point презентации, видеа, дискусии во групи или парови, игра на улоги, реакции од учесниците); Прилагодување на должината на сесиите во согласност со потребите на учесниците и нивната способност да останат сконцентрирани; Поставување на прашања како: Што знаете? Што сакате да дознаете? Што научивте? Општи методи за обука Кога ќе ги презентирате материјалите за обука, потрудете се да им го привлечете вниманието на сите учесници и остварете контакт со очите со нив; За да бидете сигурни дека учесниците ќе бидат фокусирани, често поставувајте им прашања; Кога ќе ги пишувате главните точки, не вртете им го грбот на нив, туку вртете се кон нив и зборувајте го она што го пишувате на флипчартот (табла со ногарки); Поттикнете ги учесниците да поставуваат прашања и бараат информации; Бидете внимателни да не им дадете многу комплексни и детални информации и не ја поттикнувајте прекумерно публиката; Употребете локални примери со цел да се поврзете колку што е можно повеќе со групата; Обидете се да дискутирате за прашања поставени од учесниците што се однесуваат на сесиите, со цел да им покажете дека сте внимателни и отворени за дискусии на други теми начнати од целната група; Ако е можно донесете поранешни миграни или вработени од конзулатот за да споделат свои искуства; Употребувајте брошури, проспекти и други печатени материјали од други извори, особено официјални брошури Употребувајте предмети од секојдневниот живот како на пример парички, поштенски марки итн. ВАЖНО: Ажурирајте ја содржината на семинарот; често проверувајте ги изворите на информации. 6

7 Дневниот ред на семинарот Модул Содржина Време I.Вовед Добредојдовте / Кршење мраз Причини и цели на семинарот Краток преглед на темите на семинарот 15 мин II.Информации специфични за секоја земја Основни информации Географија / Клима / Национални празници Валута/девизен курс 30 мин II. Работење во Швајцарија V.Практични информации за живеењето во Швајцарија Сесија 1: Виза за влез/работна дозвола/работна виза Сесија 2: Постоечки програми за миграција и билатерални квоти Сесија 3: Дозволи за престој Сесија 4: Ситуација на пазарот на труд / веб локации за барање работа Сесија 5: Признавање на странски дипломи Сесија 6: Сместување и комуналии Сесија 7: Храна и купување Сесија 8: Комуникација (телефон / интернет) Сесија 9: Здравствена заштита и лекарски услуги Сесија 10: Систем за социјално осигурување Сесија 11: Финансиски служби / отворање на банкарска сметка / служби за трансфер на пари Сесија 12: Системи за поддршка и Извори 1.5 часов и 1.5 часов и Модул I Вовед Цел: Цели за учење: Време Дава краток преглед на курсот Им овозможува на учесниците да ги изразат своите очекувања од курсот Договор во врска со споделените очекувања за резултатите од курсот, вклучувајќи разбирање на тоа кои теми семинарот ќе ги покрие и кои правила и норми учесниците треба да ги следат 15 минути 7

8 Добредојдовте Претставете се Објаснете им ја материјално-техничката и организациска поддршка на учесниците како времето на почеток и крај на семинарот, локацијата и тоалетите Нагласете дека главната цел на курсот за убика е да им даде можност на учесниците активно да учествуваат во дискусиите и да поставуваат прашања Кршење на мразот Учесниците се претставуваат, ја кажуваат причината за нивното учество и интересот за семинарот Причини и цели на семинарот Објаснете им ги целите на сесијата: Да им се помогне на потенцијалните мигранти да развијат реални очекувања во врска со живеењето и работењето во Обединетото Кралство; Да им се помогне на мигрантите да развијат вештини, ставови и практично познавање потребно за успешно привремено адаптирање во општеството и работната средина на одредишната земја ; Да се олесни адаптацијата по пристигнувањето на мигрантите во Обединетото Кралство: Да се разгледаат грижите и прашањата во врска со живеење и работа во Обединетото Кралство на потенцијалните мигранти. Краток преглед на темите на семинарот Накратко објаснете им ја програмата на семинарот, објаснете ги клучните информации и предметите кои семинарот ќе ги покрие Објаснете дека иако е важно да се зачува распоредот на време, сепак програмата може да се смени со цел да се фокусира повеќе на некои области ако е потребно ЗАБЕЛЕШКА: Времетраењето е одредено, но може да се приспособи зависно од публиката, нивото на интерес и образовните потреби 8

9 Модул II Цел: Цели за учење: Време Информации специфични за секоја земја Да се дадат практични информации во врска со основните факти за земјата Учесниците ќе: - Ги идентификуваат различните држави или територии и главните градови и/или националниот главен град, и ќе ги лоцираат на мапа, вклучувајќи го и нивното одредишно место, ако го знаат - Ги опишат разните аспекти од географијата на земјата, вклучувајќи ја нејзината големина, демографијата, формата на земјата, и временските зони - Ќе се запознаат со временските и климатски услови - Ги идентификуваат различните видови пари кои се употребуваат - Ќе ги разберат единиците за мерка и како се употребуваат 30 минути Основни информации Главен град: Берн Население: 7,785,800 Површина: 41,285m 2 Валута: Швајцарски франк (CHF); (1 = 1.30CHF) Стапка на невработеност 3% ЗАБЕЛЕШКА: за овој дел, добро би било да понесете мапа на земјата и примероци од валутата, парички и банкноти. Географија / Клима / Национални празници Швајцарија се наоѓа во централниот алпски регион на Европа и се граничи со Италија на југ, Австрија и кнежевината Лихтенштајн на исток, германија на север и Франција на запад. Нема директен пристап до морињата. Вкупна површина: приближно 41,300 km 2 Алпите кои се наоѓаат на југот од земјата достигнуваат височини над 4000 метри (највисокиот врв Монте Роса со 4634 метри височина). На запад и север се наоѓа планинскиот венец Јура. Помеѓу Алпите и Јура се наоѓа ридестата, густо населена централна висорамнина. Благодарејќи на својата местоположба во Алпите, на крстопатите направени од планинските патишта Готард, Фурка и Обералп, Швајцарија ги има изворите на неколку главни европски реки Рајна, Рона, Дунав и По и е важна земја за 9

10 патувања. Ова било од особено значење при одредувањето на насоката на нејзината историја. Швајцарија се наоѓа во северната умерена зона и е под влијание на Голфската струја. И покрај малата површина на нејзината територија, во Швајцарија постојат значајни варијации во климата. Алпскиот ланец кој се протега од исток до запад е одговорен за тоа. Јужно од Алпите преовладува благата медитеранска клима додека северот е под влијание на влажната морска клима на Западна Европа и, од време на време во зима, на студената континентална клима на Источна Европа. Големи делови од земјата лежат во супалпската област карактеристична по шумите и снегот. Северната алпска област и големите алпски долини страдаат понекогаш од Föhn (силен, топол, сув есенски ветар). Празници во Швајцарија: Нова Година: 1 Јануари Велики Петок: Се менува Велигден: Се менува Вознесение Христово: 40 денови по Велигден Духовден: (седум недели по Велигден) Националниот празник на Швајцарија: 1 Август Божиќ : 25 Декември Денот по Божиќ: 26 Декември Валута / Девизен курс Швајцарската валута е швајцарски франк (CHF). Девизниот курс од Ноември 2011 се: 1 CHF = албански лек (ALL) 1 CHF = босанска конвертибилна марка (BAM) 1 CHF = македонски денар (MKD) 1 CHF = српски динар (RSD) Модул III Цел: Цели за учење: Работење во Швајцарија Да се даде точен, реален, објективен опис на ситуацијата на пазарот на труд, на постоечките шеми за миграција и краток преглед на барањата за виза и работни дозволи Учесниците ќе: - добијат основно разбирање за миграциските процедури, права и одговорности - ќе се запознаат со нивните правни обврска во однос на барањата за престој - ќе ја разберат ситуацијата на пазарот на труд и како да бараат работа 10

11 Време 1 час и 30 минути Сесија 1: Влезна виза / Дозвола за работа / Работна виза На 12 Декември 2008 Швајцарија се приклучи кон Шенгенскиот договор. Оттогаш, потребна ви е шенген виза за да влезете во Швајцарија. Швајцарските власти може да ги издаваат овие видови на виза: Транзитна виза (Вид А), Туристичка виза (Вид C), Виза за посетители (Вид C), Бизнис виза (Вид C), Студентска виза (Вид C = престој максимум до 90 денови; Вид D = престој повеќе од 90 денови), Работна виза (Вид D), Виза за семејно соединување (Вид D). Транзитна виза (Вид А) Аеродромска транзитна виза ви дозволува да влезете во Швајцарија само за да поминете низ неа или да смените/фатите лет и не му овозможува на сопственикот да го напушти аеродромскиот терминал. Граѓаните на Албанија, Босна и Херцеговина, поранешна југословенска Република Македонија, Црна Гора и Србија немаат потреба од авионска виза (А). Одредбите во врска со аеродромската транзитна виза можете да ги најдете на веб локацијата: kreisschreiben/weisungen_visa/bfm-anh01-liste2_bes-bestimmungen-e.pdf Вид C - виза Оваа виза му овозможува на странецот да влезе во шенген зоната за туристички, бизнис, лични и други вид на посети или слични причини за влез. Визната либерализација за граѓаните на Албанија, Босна и Херцеговина, поранешната југословенска Република Македонија, Црна Гора и Србија е усвоена, освен за граѓаните на овие земји кои немаат биометриски пасоши. Вид D виза Виза за работа, студии или семејно соединување 1 дополнителен формулар (вкупно 2) 1 дополнителна фотографија (вкупно 2) Бидејќи кантонските власти за миграција се одговорни за издавање на дозволи за престој, ве молиме обратете се за сите прашања поврзани со потребните документи во властите за миграција одговорни за вашиот кантон. Можете да најдете листа на швајцарските кантонални миграциски партнери: essen_kantone_und.html Барањето за виза мора да го поднесете барем два месеци пред да почнете со работа или студии во Швајцарија. Изјава за спонзорство Швајцарските амбасади може да се изјаснат дека за издавање на виза потребна е изјава за спонзорство ако апликантот нема пристап до доволни финансиски средства. Гарантот се обврзува да ги плати непокриените трошоци до швајцарски франци за животните трошоци, вклучувајќи ги тука несреќите и 11

12 болестите, како и трошоците за повратно патување, и оние трошоци што произлегуваат од доставувачите на приватни медицински услуги и социјална заштита. Ако е неопходна изјава за спонзорство швајцарската амбасада ќе му ги даде потребните информации и формулари на странскиот посетител. Со одобрената изјава за спонзорство нема да имате проблеми да извадите виза. Гаранција може да дадат швајцарски државјани, странски државјани кои имаат дозвола за престој или дозвола за живеење или правни лица наведени во швајцарскиот деловен регистар. За разгледувањето на изјавата за спонзорство од страна на кантоналните власти треба да платите одредена сума. Како правило, оваа административна такса ја плаќате однапред употребувајќи специјален доказ за уплата. Патнично здравствено осигурување (TMI) Компетентните власти бараат да имате осигурителна полиса која ќе ги покрие можните трошоци кои може да произлезат при случај на враќање во татковината поради здравствени причини, итна медицинска помош и/или итно болничко лекување или смрт, за време на престојот на територијата на шенген земјите. Осигурувањето мора да биде валидно за територијата на сите шенген земји за кои важи визата и мора да го покрива целиот период на престој или патување т.е. осигурувањето ќе го покрие периодот на престој, а не валидноста на визата. Минималното покритие изнесува евра. Патничкото осигурување мора да го извадите од осигурителна компанија која: а) има свои канцеларии или подружница во Швајцарија, во кнежевината Лихтенштајн или во земја од ЕУ или ЕФТА; б) е овластена да издава полиси за патничко осигурување од страна на надзорното тело надлежно за нејзините главни канцеларии. Дополнителни информации Албанија: Босна и Херцеговина Косово (УНСЦР 1244) Република Македонија Црна Гора Србија Такси Таксата за виза Вид А, C или национална виза вид D изнесува 60 евра. Меѓутоа, Швајцарија има склучено договори кои одредуваат пониски такси за лица со определена националност. За информации во врска со визните такси за вашата националност, ве молиме контактирајте ја швајцарската амбасада во вашата област 12

13 Регулативи за регистрација Оној што обезбедува сместување за странски државјани во замена за пари мора веднаш да ги извести властите. Ако странските државјани се сместени бесплатно, не е потребно да се известат властите. Странските државјани мора веднаш да пријават во кантоналните или општински власти ако не можат да си заминат во периодот кој им е доделен. Имиграција поради вработување Државјаните од третите земји може да бидат примени ако ниедно лице од пазарот на труд на Швајцарија или друга ЕУ/ЕФТА земја членка не може да вработат. Работодавците мора да докажат дека не можеле да вработат соодветен работник од оваа приоритетна категорија и покрај големите напори. Критериумите за прием се содржат во Сојузниот закон за странски државјани и во Декретот за прием, престој и вработување. Кантоните издаваат дозволи. За повеќе информации во врска со процедурите за аплицирање (каде да аплицирате, кои формулари да ги пополните, колку долго ќе трае итн) ве молиме контактирајте ги соодветните кантонални власти: antone_und.html За повеќе информации погледнете: Поднесување на барањата Работодавецот (сопственик на претпријатие) ги поднесува односните документи за аплицирање во кантоналното биро за вработување. Зависно од случајот или кантонот што е надлежен да ги разгледа барањата, барањата се поднесуваат во агенцијата за миграција на дадениот кантон. Работниците од земји предмет на визни побарувања треба да аплицираат за виза во локалната швајцарска амбасада во странство. Разгледување на барањата Кантоналното биро за вработување ги разгледува барањата во согласност со директивите на ANAG и донесува првични одлуки. Барањата одобрени од кантонот треба да се достават во Сојузната канцеларија за миграција за крајно одобрување. Сојузната канцеларија за миграција (FOM) ги разгледува барањата според критериумите што се однесуваат на цела Швајцарија. Апликантот, работодавецот и двете кантонални канцеларии добиваат формална пишана одлука од Канцеларијата за миграции. За одлуката треба да се платат надоместоци кои ги плаќа работодавецот, и не му овозможува на апликантот да влезе во Швајцарија. Издавање виза Кантоналните власти за миграција ја советуваат преку интернет (со согласност од FOM кога станува збор за државјани од земји подлежни на визни побарувања) 13

14 швајцарската амбасада во странство да издаде виза. Апликантите треба да ги подигнат своите визи во определеното швајцарско претставништво. Регистрација Вработеното лице се регистрира во канцеларијата за регистрација на жители не повеќе од 14 денови по неговиот/нејзиниот влез во Швајцарија. Само тогаш тој/таа смее да се вработи. За потребните документи за аплицирање, погледнете ги листите: Повеќе информации за работење во Швајцарија на: Сесија 2: Дозволи за престој Дозвола за престој B Странските државјани се странски државјани кои живеат во Швајцарија подолг временски период поради одредена причина со или без добро платена работа. По правило, периодот на валидност на дозволите за престој за државјани од трети земји е ограничен на една година од времето кога дозволата е издадена за прв пат. Дозволите кои се издадени за прв пат заради вработување може да се издадат само во рамките на горните граници и во согласност со член 20 од законот за странци. Дозвола за живеење (C) По правило, државјаните од трети земји може да извадат дозвола за живеење по 10годишно редовно и непрекинато живеење во Швајцарија. Дозвола за краткотраен престој (L) Државјаните од трети земји може да добијат дозвола за краткотраен престој за престој до една година под услов квотата за бројот на државјани од трети земји кои престојуваат во Швајцарила да не е сè уште пополнета. Сојузниот совет секоја година ја одредува квотата. Периодот на валидност на дозволата е еднаков со траењето на договорот за вработување. Во некои исклучителни случаи, оваа дозвола може да се продолжи во траење не повеќе од 24 месеци ако сопственикот на дозволата работи за истиот работодавец за целото време. Времето поминато во Швајцарија за основна или напредна обука исто така се смета за краткотраен престој. За повеќе информации за разните дозволи, погледнете ја веб локацијата: 14

15 Сесија 3: Ситуација на пазарот на труд / веб локации за барање работа Во Швајцарија има ниска стапка на невработеност во споредба со околните земји. Во мај 2011 имаше 3% невработени лица што претставува 114,684 лица регистрирани како невработени. Непријавено вработување Работењето во Швајцарија без дозвола е нелегално. Затоа, не прифаќајте работа пред да бидете сигурни дека можете да добиете работна дозвола ако законот ја предвидува. Ако работите без дозвола, можете да бидете казнети со парична казна. Понатаму, ако немате работна дозвола, не можете да барате социјално осигурување! Вашиот работодавец исто така мора да го почитува законот за непријавено вработување, бидејќи во спротивно и тој/таа исто така може да биде казнет/а. Главни веб локации за барање работа Регионални центри за вработување: EURES за невработени: Приватни агенции: Швајцарски компании: Стопански комори: (веб локација само на германски и француски јазик) Сесија 4: Признавање на странски дипломи Во Швајцарија постојат и регулирани и нерегулирани професии. Регулираните професии се предмет на правни ограничувања и може да бидат извршувани само од страна на оние кои имаат специфични квалификации. Ако сакате да барате регулирана професија, тогаш швајцарските власти треба да ви ги признаат вашите квалификации. Листа на регулирани професии и занимања (на германски јазик) можете да најдете тука. Ако сакате да барате нерегулирана професија, не треба да ви се признаат вашите странски квалификации. Во овој случај, треба да најдете работодавец кој ќе ве вработи. Постојат неколку власти и институции кои ги принаваат странските дипломи. Вашето занимање или професија одредува кои власти или институции се одговорни за признавање на вашите квалификации. Вашите квалификации ќе ви бидат признаени во Швајцарија само ако се издадени или признаени од националните власти во земјата каде што сте ги добиле. 15

16 Постојат над дваесет власти одговорни за признавање на странски дипломи, од швајцарскиот црвен крст до кантоналните власти. Соодветната власт зависи од професијата која ја барате. Најважната власт за признавање на странски квалификации е Сојузната канцеларија за професионално образование и технологија OPET која го координира признавањето на странски дипломи. Recognizing Authority or Institute OPET (Сојузна канцеларија за професионално образование и технологија) Qualifications Recognized 1. Имате високо средно ниво на квалификации поврзани со стручно образование и обука (VET) Примери: Социјална заштита, индрустрија, трговија, занаетчиство, ХоРеКа, хотелски услуги итн. 2. Имате третостепено ниво А на квалификации за следните специфични професии (Fachhochschule): Инженерство и ИТ Архитектура, градежништво и планирање Хемија и природни науки Земјоделство и шумарство Економија Дизајн Здравствена заштита Социјална работа Репродуктивна уметност Применети јазици Применета психологија 3. Професор сте по стручно образование и обука (Berufschullehrer/innen) Contact Information Сојузна канцеларија за професионално образование и технологија (OPET) Контакт за признавање на странски дипломи Effingerstrasse 27, CH-3003 Bern Тел. +41 (0) Веб локација: Швајцарски крст (SRC) црвен Имате вишо средно и универзитетско ниво во областа на здравствена заштита и сакате да работите во Швајцарија Швајцарски црвен крст (SRC) Контакт за признавање на странски дипломи Postfach, CH-3084 Wabern 16

17 Сојузна канцеларија за јавно здравје (FOPH) Швајцарска конференција на кантонално директори за образование (EDK) Имате дипломи за да работите како доктор, стоматолог, ветеринар, фармацефт или киропрактичар. Имате квалификации да работите како наставник, наставник по дефектологија, логопед, терапевт за психомоторика и сакате да работите во Швајцарија во средно образование во образовниот сектор. Тел (Mo- Fr, am pm) Веб локација: Сојузна канцеларија за јавно здравје MEBEKO, CH-3003 Bern Тел. +41 (0) , Веб локација: MEBEKO- Швајцарска конференција на кантонално директори за образование (EDK) Генерален секретаријат, House of the Cantons Speichergasse 6, Postfach 660, CH-3000 Bern 7 Тел. +41 (0) Веб локација: ЗАБЕЛЕШКА: за повеќе податоци, и ако е потребно, ве молиме разгледајте ја брошурата за Швајцарија за признавање на странски дипломи. Модул IV Цел: Цели за учење: Време Практични информации за живеење во Швајцарија Да им даде краток преглед на учесниците за практичните прашања поврзани со секојдневниот живот во Швајцарија Учесниците ќе - го разберат домашниот пазар на домување и трошоците за живеење - ги разберат различните видови на сместување и како да ги бараат - го разберат здравствениот систем и системот за социјално осигурување - знаат каде да одат ако имаат потреба од помош - знаат како да го употребуваат банкарскиот систем 1 час и 30 минути 17

18 ЗАБЕЛЕШКА: Вклучувањето на мигранти кои се вратиле или претставници од амабасадата во семинарот за обука за пред тргнување може да биде навистина корисно при обезбедување на веродостојни информации од прва рака. Сесија 5: Сместување и комуналии Може да ви биде тешко да најдете слободен апартман на моменталниот пазар особено во Цирих или Женева. Консултирајте ги интернет веб локациите специјализирани за обезбедување на сместување или контактирајте ги агентите за недвижнини кои работат во областа во која се преселувате. Ве молиме забележете! Бидете внимателни со компанија која употребува број со префикс Постојат неколку бескрупулозни агенти кои ќе ви наплатат огромни суми без разлика дали ќе ви најдат сместување или не. Ако ве интересира стан, агентот за недвижнини ќе побара од вас да пополните прашалник за регистрација. Мора да дадете информации кои ги вклучуваат: вашето презиме, име, дата на раѓање, брачен статус, професија, работодавец, приходи, број и возраст на деца, бројот на осигурителната полиса за вашиот дом и каско осигурување. За да докажете дека сте финансиски сигурен, мора да докажете дека не се спроведени процедури за наплатување на долговите. Може да побарате извадок од вашето досие од локалната управа за јавни приходи. Ве молиме забележете! Општо, сопствениците очекуваат од вас да извадите осигурување за домот и каско осигурување. Овие осигурувања ги покриваат штетите во случај на пожар, поплава, кражба, скршено стакло итн. Во кантоните Нидвалден, Гларус, Вауд, Фреибург и Јура задолжително се бара да си извадите осигурување за домот. Просечна кирија за различни видови на станови (во швајцарски франци/месечно): 1 соба 2 соби 3 соби 4 соби 5 соби , , , Услови за издавање Пред да се вселите, морате да потпишете договор за изнајмување кој одговара на еден од два вида: договор на одреден временски период или договор на неопределено време. Во вториот случај, договорот се продолжува сè додека сопственикот или закупецот не даде известување. Во повеќето случаи, мора да платите гарантен депозит на замрзната банкарска сметка, во износ од кирија за два месеци. Ќе ја добиете сумата назад со камата кога ќе го напуштите станот, под услов да немало конфликти помеѓу вам и сопственикот што се однесува на 18

19 условите во кои биле просториите од станот при вашето заминување. Понатаму, некои сопственици и агенции бараат да имате жирант кој ќе ја плати вашата кирија доколку се најдете во финансиски тешкотии. Ако сакате да го прекинете вашиот договор за изнајмување, морате, по правило, да ги почитувате временските ограничувања за одјавување наведени во вашиот договор. Меѓутоа, можете да се одјавите пред временските ограничувања во некои услови, и во тој случај морате да му доставите листа на платежноспособни станари на сопственикот. И на крај, при предавањето на клучевите од станот и при вашето заминување, морате да составите детална листа за состојбата на просториите заедно со сопственикот или негов претставник. Во последниот случај, ако се воспостави дека постои направена штета на просториите, сопственикот може да задржи дел од или целиот гарантен депозит. Ако искрсне проблем меѓу вас и сопственикот додека трае вашиот договор или при завршувањето на договорот, можете да го контактирате Швајцарското здружение на станари и со плаќање на мал надоместок да добиете помош од нив. Детални информации можете да најдете на: (и на албански и српски јазик) како и на: Сесија 6: Храна и купување Искуството со купување на храна може да се разликува од регион до регион. Во руралните области и помалите градови можете да најдете мали продавници од големи супермаркети кои нудат разни производи за секојдневна употреба. Во главно, овие мали продавници затвораат за време на ручек и попладне во среда. Во саботите, по правило, продавниците затвораат во 16 часот. Во недела се затворени. Во поголемите градови, изборот на продавници е поголем. Регулативите за отворањето на продавниците се флексибилни и продавниците често остануваат отворени за ручек и обично се отворени до подоцна навечер во четврток и петок. Ова традиционално се нарекува вечерна распродажба. Во овие вечери тие затвораат во 21 часот. Некои пак имаат придобивки од специјални регулативи кои им овозможуваат да отворат во недела. Продавниците на станиците остануваат отворени до 20 или 22 часот. Освен тоа, Швајцарија нуди сè повеќе и повеќе можности за купување преку интернет. Погледнете ја веб локацијата: 19

20 Сесија 7: Комуникација (Телефони / Интернет) Свиском е единствената компанија одговорна за фиксните мрежи. Меѓутоа, постојат повеќе доставувачи во Швајцарија за јавувања. Кога користите доставувач освен Свиском, доставувачот ќе ги среди формалностите со Свиском иако телефонскиот број ќе ви остане ист дури и ако сакате да имате предизбор на оператор. Со предизбирање на оператор лицето може да избере доставувач по нивен избор. Петцифрениот код може да биде централно програмиран од страна на Свиском. Потоа, сите повици ќе бидат насочувани преку избраниот доставувач. Можете да изберете само еден доставувач. Во Швајцарија постојат три доставувачи на мобилни мрежи и секој употребува сопствена мрежа. Интернет код: ch Интернет корисници: 5,739,300 од јуни/10, 75.3% од наслението, според Меѓународната унија за телекомуникации. Сесија 8: Здравствена заштита и лекарски услуги Здравственото осигурување е задолжително за сите луѓе што живеат во Швајцарија. Морате вие да се ангажирате и да ја контактирате компанијата која ви дава здравствено осигурување. Возрасните и децата се осигуруваат посебно. Секое осигурено лице плаќа посебен надоместок кој не зависи од приходите туку од избраната осигурителна компанија, од местото на живеење и видот на избраното покритие. Од осигурителната компанија ќе добиете придобивки во случај на болест, на непрофесионална болест која не е покриена од осигурување од несреќи како и во случај на бременост. Пациентите кои посетуваат болници, постојаните медицински третмани како и лекарствата препишани од доктор се покриени но не и стоматолошко лекување. Осигуреното лице има слободен избор на доктори и учествува во трошоците до годишно одредена граница. Морате да извадите здравствено осигурување до три месеци по пристигнувањето во Швајцарија. За престој од помалку од три месеци во Швајцарија треба да проверите дали вашето осигурување е еквивалентно со швајцарското. Ако не е морате да извадите осигувурање во Швајцарија. Социјалното здравствено осигурување им дава на сите оние кои живеат во Швајцарија пристап до соодветна здравствена заштита во случај на болест и несреќа ако не се покриени со осигурување при несреќа. Задолжителното основно здравствено осигурување покрива болести, несреќи и бременост; иако за несреќи се однесува само кога осигуреното лице нема друго задолжително или дополнително покритие. Исто така покрива и некои превентивни мерки. 20

21 За повеќе информации во врска со организацијата, трошоците и придобивките, ве молиме посетете ја веб локацијата на Федералната канцеларија за јавно здравје Медицинска нега Кога ќе се разболите, вашиот матичен лекар е вашиот прв партнер. Во Швајцарија, матичните лекари даваат основна медицинска нега. Ако е неопходно, вашиот доктор ќе ве препрати до специјалист или клиника. Иако е можно да се консултирате сами со специјалист, препорачливо е прво да посетите матичен лекар за почетна дијагноза. Ако не станува збор за итен случај или несреќа, прво одите кај вашиот матичен лекар. Некогаш не е потребно да отидете во болница бидејќи вашиот доктор ќе ви помогне и ќе одлучи дали треба да отидете кај специјалист. Медицинска телефонска линија Можете да зборувате со медицинско лице 24 часови на ден на локалните медицински телефонски линии. Не постои единствен број да се јавите во Швајцарија: секоја област има различна линија. Дознајте го локалниот број од вашиот доктор, од весник, аптека или на бројот Брза помош Ако ви е потребна брза помош, повикајте ја итната служба на 144. Ве молиме забележете дека треба да платите за дел од трошоците. Повеќе информации се достапни на: Сесија 9: Систем за социјално осигурување Швајцарија има тесно испреплетена мрежа на различни видови социјално осигурување, која им нуди на лицата кои живеат и работат во Швајцарија, како и на нивните штитеници, целосна заштита од ризици чиишто финансиски последици не би можеле да се покријат без осигувурање. Швајцарскиот систем за социјално осигурување е поделен на четири области: старост, преживеани и инвалидско осигурување (систем од три столба); заштита од последиците од болест и несреќа; осигурување за невработени; семејни додатоци. Овие различни видови на осигурување нудат заштита во вид на пензии, придобивки при невработеност и семејни додатоци, како и плаќање на трошоците кои се оствариле при болест и несреќа. 21

22 Без разлика на националноста, сите жители на Швајцарија, мора да бидат покриени со задолжително основно осигурување од болести од денот кога се родени или од денот кога официјално ќе почнат да живеат во Пвајцарија (постојат некои законски исклучоци од ова правило). Старосните и осигурувањата за преживеани како и инвалидското осигурување се задолжителни за секој што е вработен, како и за сите невработени лица над 20 години. Дури и да дојдете да живеете во Швајцарија само од вашата заштеда, морате да плаќате пензиски придонеси. По принцип, семејните додатоци, осигурувањето при несреќи и професионалното пензиско осигурување се задолжителни за платените работници. За повеќе информации, погледнете ја брошурата на Сојузната канцеларија за миграција на странски државјани Swiss Social insurance system: Sojourn in Switzerland and departure ( Швајцарски систем за социјално осигурување: престој и заминување од Швајцарија : (исто така достапна и на албански и српски јазик) Погледнете ја исто и веб локацијата: Сесија 10: Финансиски служби / отворање на банкарска сметка / служби за трансфер на пари Банкарскиот систем се карактеризира со строги регулативи. Сите банки и финансиски компании мора да бидат регистрирани при Комисијата за федерално банкарство, која заедно со Швајцарската национална банка, врши релативно цврста контрола врз нивното работење. Комисијата за федерално банкарство исто така го контролира и бизнисот на размена на банкноти на Швајцарската меѓународна банка. Па така, сите банки кои сакаат да спроведат ваков бизнис треба да добијат одобрување од страна на комисијата. При скорешниот напор финансиските пазари да се либерализираат, одредени одредби за банкарски и финансиски услуги се сменети. Банкарските надоместоци се либерализирани вклучувајќи ги и брокерските провизии. Банкарскиот сектор обезбедува повеќе од третина од даночниот приход од компаниите и од прилика една петтина од даноците платени од компаниите и поединците заедно. Отворање на банкарска сметка Иако е подобро да отворите лично банкарска сметка, постојат многу швајцарски банки што ви овозможуваат да отворите сметки преку електронска пошта или факс. Постојат и многу компании кои им помагаат на луѓето да отворат прекуокеански сметки. Бидејќи швајцарскиот закон против перење пари бара од вас да покажете од каде ви доаѓаат парите, многу заверени документи ви се потребни за да отворите сметка. 22

23 Некои од нив се: заверена копија од вашиот пасош, документи кои објаснуваат што работите како на пример даночна пријава, документи од комапнијата, професионални лиценци итн; доказ за тоа од каде доаѓаат парите кои ги вложувате како на пример договор за продажба на бизнис или куќа; и сите типични лични податоци за вас како на пример вашиот датум на раѓање, сметки за комуналии за да се докаже вашиот престој, сите податоци за контакт и секако, вашето име. Исто така, би сакале да знаат што сакате да правите со парите откако ќе ги имате на сметка. Ако отворате сметка преку електронска пошта, треба да ги пополните и потпишете банкарските барања кои ви ги испратиле заедно со сите погоре наведени документи. Разликата меѓу отворање на сметка лично и преку електронска пошта е потребата од апостил на заверената копија од вашиот пасош. Плаќање сметки Сметките во Швајцарија се плаќаат преку "Bulletins de versement" црвени или портокалови листови хартија со податоци за примачот на пари, за оној што плаќа, за сумата на пари и за банкарската сметка. Овие може да се поднесат преку вашата банка, ако имате сметка (испратени преку електронска пошта, преку специјални машини во просториите на банката, или да се платат преку интернет) или ако отидете во пошта со доволно готовина за да ги платите сметките. Ја давате готовината на службеникот и парите се префрлени на сметката на лицето или компанијата на сметката. Ќе добиете испечатена белешка која го потврдува плаќањето. Сесија 11: Системи за поддршка и Извори Албанска амбасада во Швајцарија Конзуларен сектор Pourtalèsstrasse 45A, 3074 Muri b. Bern , fax Албански конзулат Wehntalerstrasse 381, 8050 Zurich edi.ruegg@bluewin.ch , fax Амбасада на Босна и Херцеговина во Швајцарија Конзуларен сектор Thorackerstrasse 3, 3074 Muri b. Bern / , fax / Конзулат на Босна и Херцеговина Bleicherweg 64A, 2002 Zurich rsimito@gmx.ch , fax

24 Амбасада на Косово во Швајцарија Amthausgasse 3, 3012 Berne Факс: Македонска амбасада во Швајцарија Конзуларен сектор Kirchenfeldstrasse 30, 3005 Berne , , fax Македонски конзулат Chemin des Crêts-de-Champel 3, 1206 Genève , fax Српска амбасада во Швајцарија - Конзуларен сектор Seminarstrasse 5, 3006 Berne info@ambasadasrbije.ch, , , , fax Српски конзулат Alfred Escher-Strasse 4, 8002 Zurich info@konzulat.ch, , , fax Fax. (070) yuambanl@bart.nl Меѓународна Организација за Миграции (IOM) Седиште на ИОМ 17, Route des Morillons CH-1211 Женева 19 Швајцарија Тел: Факс: hq@iom.int Главни надлежни центри за интеграција: Базел Integration Basel Spiegelgasse 6, CH-4001 Basel Веб локација: (исто така и на босански, хрватски, српски и албански) Погледнете и: и Берн Kompetenzzentrum Integration Effingerstrasse 21, CH-3001 Bern 24

25 Веб локација: (само на германски јазик) Погледнете и: (пример, за организации за миграција) Женева Bureau de l intégration des étrangers Quai du Rhône 12, CH-1205 Genève Веб локација: (only in French) Лозан La Fraternité (Centre Social Protestant), Place. Arlaud 2, CH-1003 Lausanne Веб локација: Санкт Гален ARGE Integration Ostschweiz Multergasse 11, CH-9001 St. Gallen Веб локација: and Цирих Fachstelle für Integrationsfragen Neumühlequai 10, 8090 Zürich Веб локација: Федерална канцеларија за миграција FOM Quellenweg Bern-Wabern Website: Веб локација за интеграција на FOM: (само на германски и француски јазик) Форум за интеграција на мигрантите во Швајцарија (FIMM) Speichergasse 39 CH-3011 Берн Јасмина Гаушевиќ Projektleitung und Kommunikation jasmina.causevic@fimm.ch 25

26 Веб локација за мигранти (WFM) c/o Sociolution, Postfach 186, Funkstrasse 114, 3084 Wabern b. Bern, Заклучок - дистрибуирајте го прирачникот за Швајцарија 26