Testverfahren bei der linearen Einfachregression

Größe: px
Ab Seite anzeigen:

Download "Testverfahren bei der linearen Einfachregression"

Transkript

1 Tetverfahre be der leare Efachregreo Tetverfahre zur Prüfug der Regreoparameter Tetverfahre zur Prüfug der Korrelatokoeffzete Tetverfahre zur Prüfug der etmmthet Prof. Kück / Dr. Rcabal Delgado Lehrtuhl Stattk Regreo V blografe: Prof. Dr. Kück Uvertät Rotock Stattk, Vorleugkrpt. Abchtt leymüller / Gehlert / Gülcher Verlag Vahle 4 Stattk für Wrtchaftwechaftler Prof. Kück / Dr. Rcabal Delgado Lehrtuhl Stattk Regreo V

2 Vertelug der Stchprobekoeffzete be ubekate Varaze Leare Efachregreo: Y x + U β,,..., e Erfüllug der Aahme über de Störvarable U ud ubekate Varaze σ² der Schätzer der Regreokoeffzete de Stchprobemodell gelte: β t ~ t (-) ˆ β U KQ - Regreokoeffzete Aahme ~ N(, σ ) E( ) U ˆ β U Var Cov( U, U ) ( U ) σ U Prof. Kück / Dr. Rcabal Delgado Lehrtuhl Stattk ˆ σ x E E ( x x)² e y b ˆ σ Für, 3 Regreo V y b ( y yˆ )² x y E ( x x)² Zweetger Tet zur Prüfug vo Parameter der leare Efachregreo Leare Efachregreo: Y x + U β,,...,. Nullhypothee: : β β * Alteratvhypothee: : β β *,. Sgfkazveau: α 4. Krtcher erech: K( α) { T : T > t 5. Etchedugregel: α ; β T T K ( α ) wrd abgeleht T K ( α ) * wrd cht abgeleht ~ t (-) 6. Treffe der Etchedug: auf a eer kokrete Stchprobe (x, y ),..., βˆ b t K ( α ) t K ( α ) b β t * wrd abgeleht wrd cht abgeleht Prof. Kück / Dr. Rcabal Delgado Lehrtuhl Stattk Regreo V 4

3 Zweetger Tet zur Prüfug der Regreokotate Y x + U β Leare Efachregreo. Nullhypothee: Alteratvhypothee: : β : β De Kotate t der Regreo augechloe De Kotate t der Regreo egechloe. Sgfkazveau: α T ~ t (-) 4. Krtcher erech: K( α) { T : T > t Prof. Kück / Dr. Rcabal Delgado Lehrtuhl Stattk α ; Regreo V 5. Etchedugregel: T K ( α ) wrd abgeleht T K ( α ) wrd cht abgeleht 6. Treffe der Etchedug: auf a eer kokrete Stchprobe (x, y ),..., t K ( α ) t K ( α ) wrd abgeleht ˆ β b t wrd cht abgeleht 5 b epel: Zweetger Tet für de Regreokotate (Pre, Letug au auto_5.av). Nullhypothee: Alteratvhypothee:. Sgfkazveau: 4. Krtcher erech: : β T K ( α) { T : T > t 975; 48 : β α,5 ~ t (48) t,975; 48,96 ˆ β b 6. Treffe der Etchedug: b t 53,4 53,4 6,48 88, x ( x x)² E t K ( α ) wrd abgeleht 88, 5. Etchedugregel: T K ( α ) wrd abgeleht T K( α ) wrd cht abgeleht Prof. Kück / Dr. Rcabal Delgado Lehrtuhl Stattk Regreo V 6, 48 > 96, Iterpretato: De Kotate oll de Regreo egechloe werde. Se t wchtg für de Erklärug de Kaufpree Abhäggket vo der Letug. 6 3

4 β Zweetger Tet zur Prüfug de Regreokoeffzete Y x + U Leare Efachregreo. Nullhypothee: : β De Stegug t der Regreo augechloe Alteratvhypothee:. Sgfkazveau: α : β De Stegug t der Regreo egechloe 5. Etchedugregel: T K ( α ) wrd abgeleht T K ( α ) wrd cht abgeleht T ~ t (-) 4. Krtcher erech: K( α) { T : T > t Prof. Kück / Dr. Rcabal Delgado Lehrtuhl Stattk α ; Regreo V 6. Treffe der Etchedug: auf a eer kokrete Stchprobe (x, y ),..., t K( α ) wrd abgeleht t K ( α ) ˆ β b t wrd cht abgeleht 7 b epel: Zweetger Tet für de Regreokoeffzete (Pre, Letug au auto_5.av). Nullhypothee: Alteratvhypothee:. Sgfkazveau: 4. Krtcher erech: : β K ( α) { T : T > t,975; Etchedugregel: T Prof. Kück / Dr. Rcabal Delgado Lehrtuhl Stattk : β α,5 T K ( α ) wrd abgeleht T K( α ) ~ t (-) t 975,96 ;48 wrd cht abgeleht ˆ β b Regreo V 6. Treffe der Etchedug: b t 6,35 6,35 35,9459 6, E 6, ( x x)² t K( α ) wrd abgeleht 35,9456 > 96, Iterpretato: Der Ateg t de Regreo egechloe. E beteht ee Abhäggket zwche X ud Y derart, da de Letug de Pre erklärt. 8 4

5 Sgfkaz der berechete Prüfgrößewerte Vele Computerprogramme, we z.. SPSS, bereche de Wert t der Prüfgröße für de gegebee Stchprobe. Zuamme mt dem Wert t gebe e ee dazu etprechede Wahrchelchket α* (Probablty, Sgfkaz, etc geat) a. Der Wert α*etprcht deem Fall der Wahrchelchket dafür, da der etrag der Prüfgröße T, de ee Zufallvarable t, de etrag de berechete Werte t überchretet. Um da Lee zu verefache ud ohe de Allgemehet zu verlere, ka für de Tet ageomme werde, da t Null glt. W ( T > t ) W ( T > t) α * E gelte folgede ezehuge: α * W ( T < t) W ( T > t) α * α * W ( T > t) W ( T < t) + W ( T > t ) + α * W ( T t) W ( T > t) α * Prof. Kück / Dr. Rcabal Delgado Lehrtuhl Stattk Regreo V 9 Nutzug der Sgfkaz de Prüfgrößewerte bem ypotheetet α: Sgfkazveau de Tet tk t α Krtcher Wert t: berecheter Prüfgrößewert ; α*: Sgfkaz de Prüfgrößewerte Au α*/ > α/ (α* > α) folgt t t k ud darau de Aahme vo Au α*/ α/ (α* α) folgt t > t k ud darau de Ablehug vo. Prof. Kück / Dr. Rcabal Delgado Lehrtuhl Stattk Regreo V 5

6 epel: Zweetger Tet für de Koeffzete der Efachregreo (SPSS Augabe für auto_5.av). Nullhypothee: Alteratvhypothee:. Sgfkazveau: 4. Krtcher erech: T K ( α) { T : T > t,975; Etchedugregel: Prof. Kück / Dr. Rcabal Delgado Lehrtuhl Stattk : β : β α,5 (-) T K ( α ) wrd abgeleht T K( α ), ~ t t 975,96 ;48 wrd cht abgeleht Modell Regreo V (Kotate) Letug [PS] 6. Treffe der Etchedug: 35,9456 > 96, Iterpretato: Für bede Koeffzete glt: Sgfkaz Koeffzete a a. Abhägge Varable: PREIS [EURO] 6, 48 > 96, Ncht tadarderte Koeffzete Stadardf ehler T Sgfkaz -53,35 88,4-6,43, 6,35 6,8 35,956, < α t K(α ) Sgfkaz < α Sgfkaz < α wrd abgeleht. ede Koeffzete d de Glechug ezuchleße. Zweetger Tet zur Prüfug vo Parameter der Mehrfachregreo Y β x + K+ β x + U k k Leare Mehrfachregreo:. Nullhypothee: : β β * Alteratvhypothee: : β β *. Sgfkazveau: α 4. Krtcher erech: K( α) { T : T > t 5. Etchedugregel: α ; β T T K ( α ) wrd abgeleht T K ( α ) * wrd cht abgeleht ~ t (-) 6. Treffe der Etchedug: auf a eer kokrete Stchprobe (y, x, x,..., x ),..., βˆ b b β t * t K( α ) wrd abgeleht t K ( α ) wrd cht abgeleht Prof. Kück / Dr. Rcabal Delgado Lehrtuhl Stattk Regreo V 6

7 epel: Tet zur Prüfug vo Parameter der Mehrfachregreo (SPSS Augabe für auto_5.av) Y + U β x 3x3 4x4 5x5 R,9 : β : β,, 3, 4, 5 α,5 Modell (Kotate) ubraum [ccm] Letug [PS] echleugug - [ec] öchtgechwdgket [km/h] a. Abhägge Varable: PREIS [EURO] Koeffzete a Ncht tadarderte Koeffzete Stadardfehler T Sgfkaz -878, ,97 -,354,9 8,676,48 8,8, 7,45,68 8,84, 4,587 3,77 4,499, -53,966 33,97 -,589,3 Für alle α* αwrd (β ) abgeleht. Da Merkmal X lefert ee aurechede erklärede etrag für de Ekaufprefukto. E t de Glechug ezuchleße. Für alle α* > α wrd (β ) cht abgeleht. Da bedeutet, da da etprechede Merkmal X kee Eflu auf da Merkmal Pre hat. Da Merkmal öchtgechwdgket t für de Ekaufprefukto rrelevat, dewege t e m Regreomodell auzuchleße. Prof. Kück / Dr. Rcabal Delgado Lehrtuhl Stattk Regreo V 3 epel: Varableredukto be Kaufprefukto Reduzerte Modell (Kotate) ubraum [ccm] Letug [PS] echleugug - [ec] a. Abhägge Varable: PREIS [EURO] Koeffzete a Ncht tadarderte Koeffzete Stadardfehler T Sgfkaz -9383, ,6 -,56, 8,989,3 8,78, 53,7 7,54 8,77, 74,47 8,537 7,59, R,9 De öchtgechwdgket lefert ur, % der durch de Regreo erklärte Geamtabwechug (R,9 uter Ebezehug vmax!). De Merkmale ubraum, Letug ud echleugug lefer ee aureched erklärede etrag für de Kaufpree vo Auto. Alle Regreoparameter d gfkat. Mt dem Modell ka de öhe de Kaufpree durch de Vorgabe der Kotate, de ubraume, der Letug ud der echleugug gechätzt werde. Prof. Kück / Dr. Rcabal Delgado Lehrtuhl Stattk Regreo V 4 7

8 ANOVA-Tet de leare Zuammehage Y β x + K+ β x + U k k Leare Mehrfachregreo : β β 3... β k : β. Sgfkazveau: α k k 4. Krtcher erech: 5. Etchedugregel: Prof. Kück / Dr. Rcabal Delgado Lehrtuhl Stattk (Ke learer Zuammehag) F k ~F k K( α) { F : F > F α ; v v F K ( α ) wrd abgeleht F K ( α ) (Wegte e Koeffzet t uglech Null), ; wrd cht abgeleht Streuugurache Geamt Regreo V f K( α ) f K( α ) Quadratumme 6. Treffe der Etchedug: df T -. auf a eer kokrete Stchprobe (y, x, x,..., x ),..., ANOVA-Tabelle wrd abgeleht wrd cht abgeleht Mttlere Quadratumme Wert der Prüfgröße Regreo k- MQE/k- FMQE/MQR Redue - -k MQR/(-k). 5 epel: ANOVA-Tet für de leare Zuammehag zwche Pre ud de techche Merkmale : β β 3 β 4 (Ke learer Zuammehag) Y + U β x 3x3 4x4 : β (Wegte e Koeffzet t uglech Null) Y: Pre, X : echleugug, X 3 : ubraum, X 4 : Letug α,5 4. Krtcher erech: K( α) { F : F > F α ; v v k 3 k 46 F,95;3;46,6 F k ~ k Prof. Kück / Dr. Rcabal Delgado Lehrtuhl Stattk, F ; f 89,86 Regreo V f >,6 5. Etchedugregel: F K ( α ) wrd abgeleht F K ( α ) wrd cht abgeleht wrd abgeleht Iterpretato: Wegte ee der Varable oll der learer Regreofukto egechloe e. Ma ka darau cht chlufolger, ob ege Ezelmerkmale augechloe werde köe. Dafür köte e t-tet vorgeomme werde. 6 8

9 Relato zwche ANOVA-Tet ud t-tet für de Koeffzete Der ANOVA-Tet für de Koeffzete der leare Mehrfachregreo chleßt m Falle der Aahme der Nullhypothee (β β 3... β k o) de Auage e, da zwche de erklärede Varable X (,,..., k) ud der zu erklärede Varable Y ke learer Zuammehag extert. Mt dem t-tet für de Koeffzete der leare Mehrfachregreo ka m Falle der Aahme der Nullhypothee (β o) augechloe werde, welche Merkmal X vom leare Mehrfachregreomodell augechloe werde ka. Y β x + K+ β x + U k k ANOVA-Tet für de Prüfug de leare Zuammehage t-tet für de Prüfug der Regreokoeffzete : β β 3... β k : β F Prof. Kück / Dr. Rcabal Delgado Lehrtuhl Stattk k k ~ F ; Regreo V : β : β,,..., k T ~ t ( -) 7 epel: Relato zwche ANOVA-Tet ud t-tet für de Koeffzete Y + U β x 3 x3 4 x4 5 x5 Leare Mehrfachregreo Y: Pre, X : echleugug, X 3 : ubraum, X 4 : Letug, X5: öchtgechwdgket Der ANOVA-Tet : β β 3 β 4 β 5 : β Regreo Redue Geamt ANOVA Quadrat Mttel der umme df Quadrate F Sgfkaz 4,E+ 4,4E+ 66,37, 4,E ,E+ 49 Der t-tet : β : β,, 3, 4, 5 α,5 (Kotate) echleugug - [ec] ubraum [ccm] Letug [PS] öchtgechwdgket [km/h] Koeffzete Koeffzete T Sgfkaz -878,36 -,354,9 4,587 4,499, 8,676 8,8, 7,45 8,84, -53,966 -,589,3 Prof. Kück / Dr. Rcabal Delgado Lehrtuhl Stattk Regreo V 8 9

10 Korrelatokoeffzet ach rava ud Pearo Der efache leare Korrelatokoeffzet mt de leare Zuammehag zwche zwe kardalkalerte Merkmale, dee ee tochatche ezehug zugrude legt. Er wrd al Verhält au Streuugkezffer der bede Merkmalgröße berechet. Im Zähler teht de Kovaraz beder Merkmale ud m Neer da Produkt der Stadardabwechuge der Merkmale. Für de Wertepaare eer Stchprobe m Umfag glt: r xy x xy y xy x y r xy Cov( X, Y ) xy ( x x) ( y y) x ( x x) Y ( y y) Der tattche Tet de Korrelatokoeffzete oll de Frage beurtele, ob der Stchprobekorrelatokoeffzet au eer Grudgeamthet tammt, welcher e Zuammehag (Negato: ke Zuammehag) zwche X ud Y beteht. Prof. Kück / Dr. Rcabal Delgado Lehrtuhl Stattk Regreo V 9 Tet vo Regreo- ud Korrelatokoeffzete Der Tet der Regreokoeffzete chleßt m Falle der Aahme der Nullhypothee (β k o) de Auage e, da zwche de erklärede Varable X k ud der zu erklärede Varable Y ke learer Zuammehag extert. E learerer Zuammehag würde a gerade dadurch zum Audruck komme, da de Regreokoeffzete vo Null verchede d. Mt deer Auage würde ch e Tet de Korrelatokoeffzete erübrge. E gbt edoch häufg Problemtelluge, wo erter Le de Korrelato, alo de Maßzahl für de leare Zuammehag, tattch getetet werde oll. t-tet für de Prüfug de Regreokoeffzete Tet für de Prüfug de Korrelatokoeffzete : β X k : β X k : ρ X k Y : ρ X k Y Prof. Kück / Dr. Rcabal Delgado Lehrtuhl Stattk Regreo V

11 Tet für de Prüfug der Korrelato : ρ X k Y : ρ X k Y E beteht ke learer Zuammehag zwche de Merkmale X k ud Y E beteht e learer Zuammehag zwche de Merkmale X k ud Y. Sgfkazveau: α R T ~ R² 4. Krtcher erech: K( α) { T : T > t α ; 5. Etchedugregel: T K ( α ) wrd abgeleht t (-) R xk y xk xk y y ( x k ( x k x )² 6. Treffe der Etchedug: auf a eer kokrete Stchprobe (x k, y ),,..., k x ) ( y k t K( α ) wrd abgeleht y) ( y r t k y)² r² T K( α ) wrd cht abgeleht Prof. Kück / Dr. Rcabal Delgado Lehrtuhl Stattk Regreo V t K ( α ) wrd cht abgeleht epel: Tet für de Prüfug der Korrelato zwche Pre ud Letug (SPSS Augabe für auto_5.av) : ρ X k Y : ρ X k Y Sgfkazveau: α,5 R T ~ R² t (-) 4. Krtcher erech: K( α) { T : T > t t 975,96 ;48 α ; Prof. Kück / Dr. Rcabal Delgado Lehrtuhl Stattk xy r x y 7,76,96 396, Iterpretato: Der Korrelatokoeffzet t auf dem Nveau,5 (-etg) dfferet vo Null. E beteht ee gfkate Korrelato zwche Letug ud Achaffugpre. SPSS gbt de Sgfkaz (α*,) de berechete Korrelatokoeffzete, de och kleer al α,5 t, a. E ka dewege ohe wetere de Nullhypothee verworfe werde. Regreo V r t r²,96 48 t,96² 35,96

12 ( y y)² ( y yˆ )² + ( yˆ y)² ( yˆ y)² ( y y)² etmmthetmaß + ( y yˆ )² ( y y)² durch de Regreo erklärte Abwechugquadratumme zu erklärede geamte Abwechugquadratumme Der tattche Tet de etmmthetmaße oll de Frage beurtele, ob de der Stchprobe uteruchte Abhäggket Y vo X k auch der Grudgeamthet beteht. Dazu wrd getetet, ob mdete ee der der Regreofukto ethaltee Varable ee weetlche Erklärug für Y betzt. Prof. Kück / Dr. Rcabal Delgado Lehrtuhl Stattk Regreo V 3 Tet für de Prüfug de etmmthetmaße : : >. Sgfkazveau: α ( ) F ~ F(, ) k 6. Treffe der Etchedug: k 4. Krtcher erech: auf a eer kokrete Stchprobe (x, y ),..., wrd f berechet K( α) { F : F > F α ; v v 5. Etchedugregel: F K ( α ) wrd abgeleht F K ( α ) % der Geamtabwechug t durch de Regreofukto erklärt. Da geutzte leare Efachregreomodell t dewege cht geeget, um de Abhäggket der Merkmale zu erkläre., wrd cht abgeleht k: Azahl der zu chätzede Koeffzete (k) f K( α ) f K( α ) wrd abgeleht wrd cht abgeleht ( ) f Prof. Kück / Dr. Rcabal Delgado Lehrtuhl Stattk Regreo V 4

13 epel: Klauuraufgabe Jul 4. Aufgabe E Refeherteller prüft de Zuammehag zwche Profltefe X ( mm) ud remweg Y ( m) be aer Fahrbah au eer Gechwdgket vo km/h. e 5 Veruche mt Profltefe zwche 4 ud 8 mm gelagt er zu folgede Ergebe: Σx 5 Σy.85 Σx y.996 Σ(x )² 95 Σ(y )² etmme ud terpretere Se de Koeffzete der leare Regreofukto. 4. Ermttel Se e 95 %-Kofdeztervall für de Regreokoeffzete ß. 4.3 ereche Se da etmmthetmaß, tete Se e gege Null (α,5) ud terpretere Se de Tetetchedug. 4.4 I welchem erech legt e ezeler remweg mt Refe der Profltefe 4,5 mm? Verwede Se für dee Agabe e Kofdezveau vo 95 Prozet. De Aufgabetele 4., 4. ud 4.4 wurde cho der vorge Vorleug dkutert! Prof. Kück / Dr. Rcabal Delgado Lehrtuhl Stattk Regreo V 5 epel: Klauuraufgabe Jul (Löug 4.3) E Refeherteller prüft de Zuammehag zwche Profltefe X ( mm) ud remweg Y ( m) be aer Fahrbah au eer Gechwdgket vo km/h. e 5 Veruche mt Profltefe zwche 4 ud 8 mm gelagt er zu folgede Ergebe: Σx 5 Σy.85 Σx y.996 Σ(x )² 95 Σ(y )² ereche Se da etmmthetmaß, tete Se e gege Null (α,5) ud terpretere Se de Tetetchedug. : : > Nullhypothee: % der Geamtabwechug t durch de leare Regreofukto erklärt. Da leare Efachregreomolle t cht geeget, um de Zuammehag zwche de Merkmale zu erkläre. Y β x + U Leare Efachregreo: α,5 ( ) etmmthetmaß Prüfgröße: F ~ F(, ) 5 3 Etchedugregel Krtcher erech: K ) { F : F > F F α ; v, v F,95;;3 4,8 α ( α ; v, v F K ( α ) wrd abgeleht F K ( α ) wrd cht abgeleht Prof. Kück / Dr. Rcabal Delgado Lehrtuhl Stattk Regreo V 6 3

14 epel: Klauuraufgabe Jul E Refeherteller prüft de Zuammehag zwche Profltefe X ( mm) ud remweg Y ( m) be aer Fahrbah au eer Gechwdgket vo km/h. e 5 Veruche mt Profltefe zwche 4 ud 8 mm gelagt er zu folgede Ergebe: Σx 5 Σy.85 Σx y.996 Σ(x )² 95 Σ(y )² ereche Se da etmmthetmaß, tete Se e gege Null (α,5) ud terpretere Se de Tetetchedug. Treffe der Etchedug 96, ( ),684(5 ) f 49,8,684 F α ; v, v F,95;;3 yˆ 86 x 4,8 ( y y)² y ( )² 34 5 y² 49,8 > 4,8 wrd abgeleht Auage: Da etmmthetmaß t auf dem Nveau,5 größer al Null. Der remweg lät ch al leare Fukto der Profltefe gut erkläre. Prof. Kück / Dr. Rcabal Delgado Lehrtuhl Stattk Regreo V y b y b x y : : >. Sgfkazveau: α 3. Prüfgröße: Tet für de Prüfug de multple etmmthetmaße % der Geamtabwechug t durch de Regreofukto erklärt. Da geutzte Regreomodell t dewege cht geeget, um de Abhäggket zwche de Merkmale zu erkläre. k: Azahl der zu chätzede Koeffzete ( k) F ~ F(, ) ( k )( ) k k 4. Krtcher erech: K( α) { F : F > F α ; v v 5. Etchedugregel: F K ( α ) wrd abgeleht F K ( α ) Prof. Kück / Dr. Rcabal Delgado Lehrtuhl Stattk, wrd cht abgeleht Regreo V 6. Treffe der Etchedug: auf a eer kokrete Stchprobe (y, x, x,..., x ),..., berechet ma de Prüfgröße f ( k) f ( k )( ) f K( α ) f K( α ) wrd abgeleht wrd cht abgeleht 8 4

15 epel: Tet für de Prüfug de kubche Zuammehage zwche Pre ud Letug : : > α,5 4. Krtcher erech: F,95;3;46,6 % der Geamtabwechug t durch de kubche Regreofukto erklärt Y β x + U x 3x 4 k 4 ( k) F ~ F(, ) ( k )( ) K( α) { F : F > F α ; v v Prof. Kück / Dr. Rcabal Delgado Lehrtuhl Stattk, 3 k: Azahl der zu chätzede Koeffzete Y: Pre, X: Letug k 4 3 k Iterpretato: Da etmmthetmaß t auf dem Nveau,5 größer al Null. Der Pre lät ch al kubche Fukto der Letug gut erkläre. Regreo V y ˆ -5545,3 + 33,6x -,445x +,38x,9(5 4) f 839,348 3(,9) f >,6 ( y ˆ y )²,9 ( y y)² wrd abgeleht 9 3 epel: Tet für de Prüfug de leare Zuammehage zwche Pre ud de techche Merkmale : : > α,5 Da leare Mehrfachregreomolle t cht geeget, um de Pre durch de techche Merkmale zu erkläre. Y: Pre, X : echleugug, X 3 : ubraum, X 4 : Letug Y + U β x 3x3 4x4 k 4 Azahl der zu chätzede Koeffzete ,7, ,9 ( ),9(5 4) k 4 3 F ~ F(, ) f 89, 3(,9) k Krtcher erech: f >,6 wrd abgeleht K( α) { F : F > F α ; v v F,95;3;46,6 Prof. Kück / Dr. Rcabal Delgado Lehrtuhl Stattk, Iterpretato: Da etmmthetmaß t weetlch größer al Null (α,5). De Abhäggket de Pree vo de techche Merkmale lät ch durch da leare Mehrfachregreomodell gut erkläre. Regreo V 3 5

16 Relato zwche ANOVA-Tet ud Tet für da etmmthetmaß Der ANOVA-Tet für de Koeffzete der leare Mehrfachregreo chleßt m Falle der Aahme der Nullhypothee (β β 3... β k o) de Auage e, da zwche de erklärede Varable X (,,..., k) ud der zu erklärede Varable Y ke learer Zuammehag extert. Mt de Tet für da etmmthetmaß der leare Mehrfachregreo ka ma m Falle der Aahme der Nullhypothee (Βo) davo augehe, da da leare Mehrfachregreomodell kee Erklärug der Abhäggket zwche de Merkmale Y ud X lefert. Y β x + K+ β x + U k k Leare Mehrfachregreo ANOVA-Tet für de Prüfug de leare Tet für de Prüfug de etmmthetmaße Zuammehage : : > : β β 3... β k ( k) F k ~ F : β F ~ F(, ) ; k ( k )( ) k k k k Prof. Kück / Dr. Rcabal Delgado Lehrtuhl Stattk Regreo V 3 Relato zwche de Prüfgröße ANOVA- Tet ud Tet für da etmmthetmaß Y β x + K+ β x + U k k Leare Mehrfachregreo ANOVA-Tet für de Prüfug de leare Zuammehage Tet für de Prüfug de etmmthetmaße : β β 3... β k : β F k k ~ F ; : : > ( k) F ~ F(, ) ( k )( ) k k ( k) ( k) ( k) ( k) F ( k )( ) ( k )( ) ( k )( ) ( k ) k k F Prof. Kück / Dr. Rcabal Delgado Lehrtuhl Stattk Regreo V 3 6

17 epel: Relato zwche ANOVA-Tet ud Tet für da etmmthetmaß Y + U β x 3 x3 4 x4 5 x5 Leare Mehrfachregreo Y: Pre, X : echleugug, X 3 : ubraum, X 4 : Letug, X5: öchtgechwdgket Der ANOVA-Tet : β β 3 β 4 β 5 : β α,5 Regreo Redue Geamt ANOVA Quadrat Mttel der umme df Quadrate F Sgfkaz 4,E+ 4,4E+ 66,37, 4,E ,E+ 49 Tet für de Prüfug de etmmthetmaße ( 5),9(45) f 66,95 4(,9) : Β ( k) 4( ) F ~ F(, ) ( k )( ) K( α) { F : F > F α ; v F,95;4;46,37, v : Β> 538,569 >,6 wrd abgeleht 5 4 k ,9, ,93 Prof. Kück / Dr. Rcabal Delgado Lehrtuhl Stattk Iterpretato: Der Zuammehag zwche Pre ud de techche Merkmale lät ch durch da leare Mehrfachmodell gut erkläre. Regreo V 33 7

Standardnormalverteilung. Normalverteilung. Verteilungsfunktion. Intervallwahrscheinlichkeiten

Standardnormalverteilung. Normalverteilung. Verteilungsfunktion. Intervallwahrscheinlichkeiten Normalvertelug Stadardormalvertelug Normalvertelug N(μ, ) mt chte : Gaußche Glockekurve μ μ μ+ μ >, f ( ) = ( μ) WS 7/8 Prof. r. J. Schütze, FB GW NV π Egechafte der chte: - Mamum μ - mmetrch zu μ - Wedepukte

Mehr

Schätzverfahren bei der linearen Einfachregression

Schätzverfahren bei der linearen Einfachregression chäzverfahre e der leare fachregreo Kofdezervalle der Regreokoeffzee Kofdezervalle der Progoewere Prof. Kück / Dr. Rcaal Delgado Lehruhl ak Regreo IV lografe: Prof. Dr. Kück Uverä Roock ak, Vorleugkrp.

Mehr

Multiple Regression (1) - Einführung I -

Multiple Regression (1) - Einführung I - Multple Regreo Eführug I Mt eem Korrelatokoeffzete ud der efache leare Regreo köe ur varate Zuammehäge zwche zwe Varale uterucht werde. Beutzt ma tatt dee mehrere Varale zur Vorherage, egt ma ch auf da

Mehr

6. Zusammenhangsmaße (Kovarianz und Korrelation)

6. Zusammenhangsmaße (Kovarianz und Korrelation) 6. Zuammehagmaße Kovaraz ud Korrelato Problemtellug: Bher: Ee Varable pro Merkmalträger, Stchprobe x,, x Geucht: Maße für Durchchtt, Streuug, uw. Jetzt: Zwe metrche! Varable pro Merkmalträger, Stchprobe

Mehr

Statistik für Ingenieure (IAM) Version 3.0/21.07.2004

Statistik für Ingenieure (IAM) Version 3.0/21.07.2004 Stattk fü Igeeue (IAM) Veo 74 Vaazaalye Mt de efache Vaazaalye (ANOVA Aaly of Vaace) wd de Hypothee gepüft, ob de Mttelwete zwee ode mehee Stchpobe detch d, de au omaletelte Gudgeamthete gezoge wede, de

Mehr

Ein Maß für die Ungleichheit bzw. Heterogenität kategorialer Daten ist Simpsons normiertes D:

Ein Maß für die Ungleichheit bzw. Heterogenität kategorialer Daten ist Simpsons normiertes D: Streuug omalkalerter Varable Streuug omalkalerter Varable: Smpo D Gültg WHITE BLACK OTHER Geamt RACE OF RESPODET Gültge Kumulerte Häufgket Prozet Prozete Prozete 483 83, 83, 83, 388 13, 13, 96, 11 4, 4,

Mehr

Formelzusammenstellung

Formelzusammenstellung Hochschule Müche Faultät Wrtschaftsgeeurwese Formelzusammestellug zugelasse für de Prüfug Dateaalyse der Faultät 09 für Wrtschaftsgeeurwese Prof. Dr. Voler Abel Formelsammlug Dateaalyse / Ihaltsverzechs

Mehr

Auswertung bivariater Datenmengen

Auswertung bivariater Datenmengen Auwertug bvarater Datemege Grudbegrffe ud Dartellugwee Zuammehag zwche zwe kardale Merkmale Prof. Kück / Dr. Rcabal Delgado Lehrtuhl Stattk Korrelato I Bblografe: Prof. Dr. Kück Uvertät Rotock Stattk,

Mehr

Prinzip "Proportional Reduction of Error" (PRE)

Prinzip Proportional Reduction of Error (PRE) Dr. Reate Prust: Eführug quattatve Forschugsmethode Bvarate Maße: Przp "Proportoal Reducto of Error" (PRE) E 1 - E Fehler be Regel 1 - Fehler be Regel = E 1 Fehler be Regel 1 Regel 1: Vorhersageregel ur

Mehr

Regressionsgerade und Korrelationskoeffizient

Regressionsgerade und Korrelationskoeffizient Regreogerade ud Korrelatokoeffzet Für Merkmalträger ee de Beobachtugwerte = der Merkmale ud fetgetellt worde. Gegebe d alo Wertepaare der Merkmalaupräguge ud De durchchttlche Auprägug der Merkmale t {(,

Mehr

Regressionsrechnung und Korrelationsrechnung

Regressionsrechnung und Korrelationsrechnung Regressosrechug ud Korrelatosrechug Beschrebede Statstk Modul : Probleme be der Abhäggketsaalyse Problem : Es gbt mest cht ur ee Eflussfaktor (Probleme sd selte mookausal ) A Ursache() Wrkug B C - efache

Mehr

Einführung Fehlerrechnung

Einführung Fehlerrechnung IV Eführug Fehlerrechug Fehlerrechuge werde durchgeführt, um de Vertraueswürdgket vo Meßergebsse beurtele zu köe. Uter dem Fehler eer Messug versteht ma de Abwechug ees Meßergebsses vom (grudsätzlch ubekate

Mehr

Die Binomialverteilung als Wahrscheinlichkeitsverteilung für die Schadenversicherung

Die Binomialverteilung als Wahrscheinlichkeitsverteilung für die Schadenversicherung De Bomalvertelg al Wahrchelchketvertelg für de Schadevercherg Für da Modell eer Schadevercherg e gegebe: = Schade ee Verchergehmer, we der Schadefall etrtt w = Wahrchelchket dafür, da der Schadefall etrtt

Mehr

Regression und Korrelation

Regression und Korrelation Regreo ud Korrelato regreo: Zurückführug, Rückchrete correlato: Wechelbezehug Praktche Aäherug (Bepel1) wevele Ewemoleküle d dem Blutplama? (Stück, mol, g, ) we gro t de Ewekozetrato de Blutplama? (St/L,

Mehr

2.2 Rangkorrelation nach Spearman

2.2 Rangkorrelation nach Spearman . Ragkorrelato ach Spearma Wr wolle desem Kaptel de Ragkorrelatoskoeffzete ach Spearma bereche. De erste Daterehe besteht aus Realseruge x, x,..., x der uabhägg ud detsch stetg vertelte Zufallsvarable

Mehr

Statistische Grundlagen

Statistische Grundlagen Stattche Grudlage Defto Zufallvarable Ee Zufallvarable t ee Größe, de be eem Zufallexpermet auftrete ka, z. B. de Läge der Bredauer eer Glühbre oder da Ergeb eer Petzdbetmmug. Grudgeamthet Ee Grudgeamthet

Mehr

Deskriptive Statistik - Aufgabe 2

Deskriptive Statistik - Aufgabe 2 Derptve Statt - Augabe Budelad Mäer Fraue Bade-Württemberg 7,5 7,5 Bayer 6,8 7,5 Berl-Wet 4,4 Berl-Ot,8 4, Bradeburg 0, 0,8 Breme 4,6,6 Hamburg, 8, Hee 8, 8, Mecleburg-Vorpommer,3, Nederache 0,3, Nordrhe-Wetale

Mehr

Statistik mit Excel und SPSS

Statistik mit Excel und SPSS Stattk mt Excel ud SPSS G. Kargl Grudbegrffe Grudgeamthet Erhebugehet Merkmale Werteberech Stchprobe Telbereche der Stattk: Dekrtpve Stattk Iduktve Stattk Exploratve Stattk U- / B- / Multvarate Stattk

Mehr

Korrelations- und Assoziationsmaße

Korrelations- und Assoziationsmaße k m χ : j l r +. Zusammehagsmaße ( o e ) jl jl e jl Korrelatos- ud Assozatosmaße e jl 5 Merkmal Y Summe X b b m a H (a,b) H (a,b). a H (a,b) H (a,b). Summe.. Zusammehagsmaße Eführug Sche- ud Noses-Korrelato

Mehr

Lösung : Merkmal Skalierung geeignetes Zusammenhangsmaß. Studienfach nominal korrigierter Kontingenzkoeffizient C korr Anfangsgehalt proportional

Lösung : Merkmal Skalierung geeignetes Zusammenhangsmaß. Studienfach nominal korrigierter Kontingenzkoeffizient C korr Anfangsgehalt proportional Dekrptve Stattk Löug zu.5 Übugaufgabe Aufgabe.) Gb e geegete Zuammehagmaß für de folgede Merkmalpaare a: a) Studefach ud Afaggehalt DM be de Abolvete eer Hochchule. b) Etellugalter ud Afaggehalt DM be

Mehr

Regression und Korrelation

Regression und Korrelation Regreo ud Korrelato regreo: Zurückführug, Rückchrete correlato: Wechelbezehug Praktche Aäherug (Bepel1) wevele Ewemoleküle d dem Blutplama? (Stück, mol, g, ) we gro t de Ewekozetrato de Blutplama? (St/L,

Mehr

Korrekturliste zum Studienbuch Statistik

Korrekturliste zum Studienbuch Statistik Korrekturlite zum Studiebuch Statitik I der aktuelle Auflage wurde durch ei Kovertierugproblem i de Kapitel 0 (S. 3 3 ud de etprechede Abchitte i de Löuge (S. 39 07 teilweie die Zeiche µ durch ud π durch

Mehr

Lineare Regression und Korrelation (s. auch Applet auf Arbeitsblatt 1 : Lineare Regression

Lineare Regression und Korrelation (s. auch Applet auf  Arbeitsblatt 1 : Lineare Regression Leare Regreo ud Korrelato (. auch Applet auf www.mathematk.ch) Fragetellug: Lerzele: De leare Regreo bechäftgt ch mt der folgede Fragetellug: Gegebe d Pukte ( / ), =,.., m (,)- Koordatetem ( > ). Geucht

Mehr

ue biostatistik: korrelation und regression 1/7 h. lettner / physik

ue biostatistik: korrelation und regression 1/7 h. lettner / physik ue botattk: korrelato ud regreo /7 h. letter / phk Korrelato ud Regreo Uterucht ma zwe oder mehrere Zufallvarable, da ka ma u. U. fettelle, daß zwche de Zufallvarable e Zuammehag beteht. Z.B. köte ma erwarte,

Mehr

Quellencodierung I: Redundanzreduktion, redundanzsparende Codes

Quellencodierung I: Redundanzreduktion, redundanzsparende Codes Quellecoderug I: Redudazredukto, redudazsparede Codes. Redudaz. Eführug. Defto der Redudaz. allgemee Redudazredukto. redudazsparede Codes. Coderug ach Shao. Coderug ach Fao. Coderug ach Huffma.4 Coderug

Mehr

Mehrdimensionale Häufigkeitsverteilungen (1)

Mehrdimensionale Häufigkeitsverteilungen (1) Mehrdmesoale Häufgketsverteluge () - De Begrffe uvarat ud bvarat - Vo uvarate (edmesoale) statstsche Aalyse sprcht ma, we pro Perso ur e Merkmal tabellarsche oder grafsche Häufgketsverteluge oder be der

Mehr

die Schadenhöhe ( = Risikoergebnis) des i-ten Versicherungsnehmers i 1,, n).

die Schadenhöhe ( = Risikoergebnis) des i-ten Versicherungsnehmers i 1,, n). Aufgabe Wr betrachte ee Reteverscherug der Retebezugszet mt jährlch vorschüssger Retezahlug solage der Verscherte lebt. a) Bezeche V bzw. V de rechugsmäßge Deckugsrückstellug am Afag bzw. am Ede des Verscherugsjahres.

Mehr

Grundlagen der Energietechnik Energiewirtschaft Kostenrechnung. Vorlesung EEG Grundlagen der Energietechnik

Grundlagen der Energietechnik Energiewirtschaft Kostenrechnung. Vorlesung EEG Grundlagen der Energietechnik Prof. Dr. Ig. Post Grudlage der Eergetechk Eergewrtschaft Kosterechug EEG. Vorlesug EEG Grudlage der Eergetechk De elektrsche Eergetechk st e sogeates klasssches Fach. Folglch st deses Fach vele detallert

Mehr

Maße zur Kennzeichnung der Form einer Verteilung (1)

Maße zur Kennzeichnung der Form einer Verteilung (1) Maße zur Kezechug der Form eer Vertelug (1) - Schefe (skewess): Defto I - Ee Vertelug vo Messwerte wrd als schef bezechet, we se der Wese asymmetrsch st, dass lks oder rechts des Durchschtts ee Häufug

Mehr

Korrelation und Assoziation

Korrelation und Assoziation Sche- ud Noe- Korrelato Korrelato ud Aozato Schekorrelato: zwe Merkmale häge bede vo eem wetere drtte ab Noekorrelato: zwe Merkmale habe ee hohe Korrelato, aber kee urächlche Zuammehag Korrelato ud Aozato

Mehr

Aufgaben. 1. Gegeben seien folgende Daten einer statistischen Erhebung, bereits nach Größe sortiert (Rangliste):

Aufgaben. 1. Gegeben seien folgende Daten einer statistischen Erhebung, bereits nach Größe sortiert (Rangliste): Aufgabe. Gegebe see folgede Date eer statstsche Erhebug, berets ach Größe sortert (Raglste): 0 3 4 4 5 6 7 7 8 8 8 9 9 0 0 0 0 0 3 3 3 3 4 4 5 5 5 5 5 6 6 6 7 7 8 30 Erstelle Se ee Tabelle, der de Merkmalsauspräguge

Mehr

Skalentypen Skala Eigenschaften Zulässige Transformation Nominal. =, keine Ordnungen, keine Alle bijektiven Abbildungen

Skalentypen Skala Eigenschaften Zulässige Transformation Nominal. =, keine Ordnungen, keine Alle bijektiven Abbildungen I. Derptve tatt Formelammlug 005 Formelammlug I. Derptve tatt Grudgeamthet (Gg tchprobe (P Mege vo Objete, de hchtlch ee Uteruchugzele al glechartg ageehe werde. Mege vo beobachtete Mermalwerte a eer (zufällge

Mehr

Grundgesetze der BOOLEschen Algebra und Rechenregeln

Grundgesetze der BOOLEschen Algebra und Rechenregeln 5... Grudgesetze der BOOLEsche Algebra ud Recheregel Auf de mathematsch korrekte Eführug der BOOLEsche Algebra ka ch verzchte, da das Ihrer Mathematkausbldug ausführlch behadelt wrd. Ich stelle Ihe zuächst

Mehr

Spannweite, Median Quartilsabstand, Varianz und Standardabweichung.

Spannweite, Median Quartilsabstand, Varianz und Standardabweichung. Rudolf Brkma http://brkma-du.de Sete 06.0.008 Spawete, Meda Quartlsabstad, Varaz ud Stadardabwechug. Streuug um de Mttelwert. I de folgede Säuledagramme st de Notevertelug zweer Schülergruppe (Mädche,

Mehr

Physikalische Messungen sind immer fehlerbehaftet! Der wahre Wert ist nicht ermittelbar. Der wahre Wert x ist nicht identisch mit dem Mittelwert

Physikalische Messungen sind immer fehlerbehaftet! Der wahre Wert ist nicht ermittelbar. Der wahre Wert x ist nicht identisch mit dem Mittelwert Physkalsche Messuge sd mmer fehlerbehaftet! Der wahre Wert st cht ermttelbar. Der wahre Wert st cht detsch mt dem Mttelwert Der Wert legt mt eer gewsse Wahrschelchket (Kofdezahl bzw. Vertrauesveau %) m

Mehr

Der Korrelationskoeffizient ist ein Maß für den linearen Zusammenhang zwischen zwei Variablen X und Y. Er ist durch folgende Formel charakterisiert:

Der Korrelationskoeffizient ist ein Maß für den linearen Zusammenhang zwischen zwei Variablen X und Y. Er ist durch folgende Formel charakterisiert: Korrelatoskoeffzet Der Korrelatoskoeffzet st e Maß für de leare Zusammehag zwsche zwe Varable X ud Y. Er st durch folgede Formel charaktersert: r y corr XY Statstk für SozologIe y y y y y y y y Kozept

Mehr

Geometrisches Mittel und durchschnittliche Wachstumsraten

Geometrisches Mittel und durchschnittliche Wachstumsraten Dpl.-Kaufm. Wolfgag Schmtt Aus meer Skrpterehe: " Kee Agst vor... " Ausgewählte Theme der deskrptve Statstk Geometrsches Mttel ud durchschttlche Wachstumsrate Modellaufgabe Übuge Lösuge www.f-lere.de Geometrsches

Mehr

Übungen zur Wahrscheinlichkeitsrechnung und Schliessenden Statistik

Übungen zur Wahrscheinlichkeitsrechnung und Schliessenden Statistik Übuge zur Wahrschelchketsrechug ud Schlessede Statstk Aufgabe ud Lösuge vo Peter M Schulze, Verea Dexhemer. Auflage Übuge zur Wahrschelchketsrechug ud Schlessede Statstk Schulze / Dexhemer schell ud portofre

Mehr

Lösung: Zur Erinnerung noch mal die Werte (Klasseneinteilung), aus Serie1, Aufgabe 4:

Lösung: Zur Erinnerung noch mal die Werte (Klasseneinteilung), aus Serie1, Aufgabe 4: Derptve Sttt Löug zu. Übugufgbe Aufgbe. Betmme Se zu Aufgbe 4 der. Sere jewel uter Verwedug der 0 Stchprobedte ud uter Verwedug der Kleetelug de Atel der Glühlmpe, dere Lebeduer zwche 400 ud 600 Stude

Mehr

Zur Interpretation einer Beobachtungsreihe kann man neben der grafischen Darstellung weitere charakteristische Größen heranziehen.

Zur Interpretation einer Beobachtungsreihe kann man neben der grafischen Darstellung weitere charakteristische Größen heranziehen. Rudolf Brkma http://brkma-du.de Sete 0.0.008 Lagemaße der beschrebede Statstk. Zur Iterpretato eer Beobachtugsrehe ka ma ebe der grafsche Darstellug wetere charakterstsche Größe herazehe. Mttelwert ud

Mehr

Konzentrationsanalyse

Konzentrationsanalyse Kaptel V Kozetratosaalyse B. 5.. Im Allgemee wrd aus statstscher Scht zwsche - absoluter ud - relatver Kozetrato uterschede Der absolute ud relatve Aspekt wrd och emal utertelt - statscher ud - dyamscher

Mehr

Erzeugen und Testen von Zufallszahlen

Erzeugen und Testen von Zufallszahlen Erzeuge ud Teste vo Zufallszahle Jürge Zumdck Eletug Ee Lergruppe wrd aufgefordert 00 Zufallszahle (0 oder ) ach folgede Methode zu erzeuge: De Hälfte der Gruppe beutzt a) ee Müze oder b) de Zufallszahlefukto

Mehr

Ordnungsstatistiken und Quantile

Ordnungsstatistiken und Quantile KAPITEL Ordugsstatste ud Quatle Um robuste Lage- ud Streuugsparameter eführe zu öe, beötge wr Ordugsstatste ud Quatle... Ordugsstatste ud Quatle Defto... Se (x,..., x R ee Stchprobe. Wr öe de Elemete der

Mehr

Verdichtete Informationen

Verdichtete Informationen Verdchtete Iormatoe Maßzahle Statstke be Stchprobe Parameter be Grudgesamthete Maßzahle zur Beschrebug uvarater Verteluge Maßzahle der zetrale Tedez (Mttelwerte) Maßzahle der Varabltät (Streuugswerte)

Mehr

Beispielklausur BWL B Teil Marketing. 45 Minuten Bearbeitungszeit

Beispielklausur BWL B Teil Marketing. 45 Minuten Bearbeitungszeit Bespelklausur BWLB TelMarketg 45MuteBearbetugszet BWLBBespelklausurTelMarketg Sete WchtgeHwese:. VOLLSTÄNDIGKEIT: PrüfeSeuverzüglch,obIhreKlausurvollstädgst(Aufgabe).. ABGABE: EsstdegesamteKlausurabzugebe.

Mehr

Teil IV Musterklausuren (Univ. Essen) mit Lösungen

Teil IV Musterklausuren (Univ. Essen) mit Lösungen Tel IV Musterklausure (Uv. Esse) mt Lösuge Hauptklausur WS 9/9 Aufgabe : a) Revolverheld R stzt m Saloo ud pokert. De Wahrschelchket, daß er dabe ee seer Mtspeler bem Falschspel erwscht (Eregs F), bezffert

Mehr

1 Mathe Formeln Statistik und Wahrscheinlichkeitsrechnung

1 Mathe Formeln Statistik und Wahrscheinlichkeitsrechnung 1 Mathe Formel Statstk ud Wahrschelchketsrechug Jör Horstma, 6.10.003. Alle Agabe ohe Gewähr. http://www.ba-stuttgart.de/ w017/ 1.1 Grudlage Ezelklasse [a ; b [ Klassewete Klassemtte Mttelwert b a = w

Mehr

(Markowitz-Portfoliotheorie)

(Markowitz-Portfoliotheorie) Thema : ortfolo-selekto ud m-s-rzp (Markowtz-ortfolotheore) Beurtelugskrtere be quadratscher Nutzefukto: Beroull-rzp + quadratsche Nutzefukto Thema Höhekompoete: Erwartugswert µ Rskokompoete: Stadardabwechug

Mehr

Einführung in die Stochastik 3. Übungsblatt

Einführung in die Stochastik 3. Übungsblatt Eführug de Stochastk 3. Übugsblatt Fachberech Mathematk SS 0 M. Kohler 06.05.0 A. Fromkorth D. Furer Gruppe ud Hausübug Aufgabe 9 (4 Pukte) Der Mkrozesus st ee statstsche Erhebug. Herbe werde ach bestmmte

Mehr

2. Zusammenhangsanalysen: Korrelation und Regression

2. Zusammenhangsanalysen: Korrelation und Regression 2. Zusammehagsaalse: Korrelato ud Regresso Dowloads zur Vorlesug 2. Zusammehagsaalse: Korrelato ud Regresso 2 Grudbegrffe zwedmesoale Stchprobe De Gewug vo mehrere Merkmale vo eer Beobachtugsehet führt

Mehr

1.3 Fehlerbetrachtung, Kalibrierung Genauigkeit und Statistische Beschreibung und Analyse von Messungen. Genauigkeit

1.3 Fehlerbetrachtung, Kalibrierung Genauigkeit und Statistische Beschreibung und Analyse von Messungen. Genauigkeit .3 Fehlerbetrachtg, Kalbrerg.3. Geagket d Stattche Bechrebg d Aale vo Mege Wederholg vo ezele Mege Ergeb eer Meg t ledglch Schätzwert für de wahre Wert eer Megröße 8 Ergeb der Meg Meabwechg (Fehler) ε:

Mehr

Allgemeine Prinzipien

Allgemeine Prinzipien Allgemee Przpe Es estere sebe Grudehete der Physk; alle adere physkalsche Größe ka ma darauf zurückführe. Dese Grudehete sd: Läge [m] Masse [kg] Zet [s] Elektrsche Stromstärke [A] Temperatur [K], Stoffmege

Mehr

Asymptotische Normalverteilung nach dem zentralen Grenzwertsatz

Asymptotische Normalverteilung nach dem zentralen Grenzwertsatz Asymptotsche ormalvertelug ach dem zetrale Grezwertsatz Erwartugswert eer Summe vo Zufallsvarable mt jewels de Erwartugswert x (Y Y Asymptotsche ormalvertelug ach dem zetrale Grezwertsatz Varaz eer Summe

Mehr

Im Wöhlerdiagramm wird die Lebensdauer (Lastwechsel oder Laufzeit) eines Bauteils in Abhängigkeit von der Belastung dargestellt.

Im Wöhlerdiagramm wird die Lebensdauer (Lastwechsel oder Laufzeit) eines Bauteils in Abhängigkeit von der Belastung dargestellt. Webull & Wöhler 0 CRGRAPH Wöhlerdagramm Im Wöhlerdagramm wrd de Lebesdauer ( oder Laufzet) ees Bautels Abhägget vo der Belastug dargestellt. Kurzetfestget Beaspruchug Zetfestget auerfestget 0 5 3 4 6 0

Mehr

Deskriptive Statistik und Explorative Datenanalyse

Deskriptive Statistik und Explorative Datenanalyse rger Gabler PLU Zusatzformatoe zu Mede vo rger Gabler Thomas Cleff Desrtve tatst ud Eloratve Dateaalse Ee comutergestützte Eführug mt Ecel, P ud TATA 05 3., überarbetete ud erweterte Auflage rger Gabler

Mehr

Excel + VBA. Ergänzungen. Kapitel. 6 Technische Statistik und Wahrscheinlichkeitsrechnung. 6.3 Stichprobenanalysen HARALD NAHRSTEDT

Excel + VBA. Ergänzungen. Kapitel. 6 Technische Statistik und Wahrscheinlichkeitsrechnung. 6.3 Stichprobenanalysen HARALD NAHRSTEDT 0 HARALD NAHRSTEDT Excel + VBA Ergäzuge Kaptel 6 Techche Stattk ud Wahrchelchketrechug 6.3 Stchprobeaalye Ertellt am 8.04.00 Bechrebug De Techche Stattk bechäftgt ch uter aderem auch mt Date, de al Stchprobe

Mehr

Dr. Jürgen Senger INDUKTIVE STATISTIK. Wahrscheinlichkeitstheorie, Schätz- und Testverfahren

Dr. Jürgen Senger INDUKTIVE STATISTIK. Wahrscheinlichkeitstheorie, Schätz- und Testverfahren Dr. Jürge Seger INDUKTIVE STATISTIK Wahrcheilichkeittheorie, Schät- ud Tetverfahre ÜBUNG. - LÖSUNGEN. Differetet für de Mittelwert (abhägige Stichprobe) Zwei Verfahre um Nachwei eie hormoale Dopigmittel

Mehr

für. für. für. Univariate Beschreibung/ Maße. für. für. für. Formelsammlung Statistik I. Rechenregeln zu Summenzeichen

für. für. für. Univariate Beschreibung/ Maße. für. für. für. Formelsammlung Statistik I. Rechenregeln zu Summenzeichen Goete Uvertät Fraurt Soereeter 4 ro. Dr. Katr uu Forelalug Statt I Receregel zu Suezece 3 3 3 Uvarate ecrebug/ Maße Kuulerte Häugetvertelug - ür ür ür H a a H wobe a < a + Erce Verteluguto. t tel der Werte

Mehr

Deskriptive Statistik2 Durchschnittswert (der arithmetische Mittelwert)

Deskriptive Statistik2 Durchschnittswert (der arithmetische Mittelwert) Lagemasse, Lokatosmasse Lageparameter. Charakterserug das Zetrum der Date Deskrptve Statstk Durchschttswert (der arthmetsche Mttelwert) average(...) Mttelwert(...) K (Modalwert, Dchtemttel): der Wert mt

Mehr

Leitfaden zu den Indexkennzahlen der Deutschen Börse

Leitfaden zu den Indexkennzahlen der Deutschen Börse Letfade zu de Idexkezahle der Deutsche Börse Verso.5 Deutsche Börse AG Verso.5 Letfade zu de Idexkezahle der Deutsche Börse Page Allgemee Iformato Um de hohe Qualtät der vo der Deutsche Börse AG berechete

Mehr

Histogramm / Säulendiagramm

Histogramm / Säulendiagramm Hstogramm / Säuledagramm Häugkete 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 3,45 3,75 4,05 4,35 4,65 Flüge lläge [mm] Be Hstogramme st soort deutlch, daß es sch um Häugketsauszähluge hadelt. De Postoe der Klasse sowe hre

Mehr

Universitätslehrgang Sports Physiotherapy Einführung in die Statistik

Universitätslehrgang Sports Physiotherapy Einführung in die Statistik Departmet of Sport Scece ad Kesolog Uverstätslehrgag Sports Phsotherap Eführug de Statstk Gerda Strutzeberger Block I Block Mttwoch 5..0 3:00 bs 4:50 Grudlage, Skaleveau 5:05 bs 7:00 Gütekrtere, Hpothese,

Mehr

Leitfaden zur Auswertung analytischer Ergebnisse

Leitfaden zur Auswertung analytischer Ergebnisse Praktkum Waercheme/Waeraaltk m Bachelor-Studegag Water Scece; Cheme Praktkumleter: PD Dr. Urula Telgheder; Dr. Jörg Hppler Letfade zur Auwertug aaltcher Ergebe Dr. Urula Telgheder Stad: 5.09.013-1 - Lte

Mehr

Schiefe- und Konzentrationsmaße

Schiefe- und Konzentrationsmaße Statstk für SozologIe Schefe- ud Kozetratosmaße Uv.Prof. Dr. Marcus Hudec Höhere Vertelugsmaßzahle E stetges Merkmal wurde 3 Gruppe beobachtet ud Form der folgede Häufgketstabelle berchtet: Klasse m Gruppe

Mehr

2 Regression, Korrelation und Kontingenz

2 Regression, Korrelation und Kontingenz Regresso, Korrelato ud Kotgez I desem Kaptel lerst du de Zusammehag zwsche verschedee Merkmale durch Grafke zu beschrebe, Maßzahle ür de Stärke des Zusammehags zu bereche ud dese zu terpretere, das Wsse

Mehr

1 n. STATISTIK I Übung 06 Schiefe und Wölbung. 1 Kurze Wiederholung. Eine dritte Form von Verteilungsparametern?

1 n. STATISTIK I Übung 06 Schiefe und Wölbung. 1 Kurze Wiederholung. Eine dritte Form von Verteilungsparametern? Stattk I Übu 06 Chrta Reboth STATISTIK I Übu 06 Schefe ud Wölbu Kurze Wederholu Ee drtte For vo Verteluparaeter? Nebe de Maße der zetrale Tedez (Zetru eer Vertelu) ud de Dperoparae- ter (Streuu der Werte

Mehr

Sitzplatzreservierungsproblem

Sitzplatzreservierungsproblem tzplatzreserverugsproblem Be vele Zugsysteme Europa müsse Passagere mt hrem Zugtcet ee tzplatzreserverug aufe. Da das Tcetsystem Kude ee ezele Platz zuwese muss, we dese e Tcet aufe, ohe zu wsse, welche

Mehr

Verteilungen und Schätzungen

Verteilungen und Schätzungen Verteluge ud Schätzuge Zufallseperet Grudbegrffe Vorgag ach eer bestte Vorschrft ausgeführt ( Przp) belebg oft wederholbar se Ergebs st zufallsabhägg be ehralge Durchführug des Eperets beeflusse de Ergebsse

Mehr

Deskriptive Statistik - Aufgabe 3

Deskriptive Statistik - Aufgabe 3 Desrptve Statst - Aufgabe 3 De Überachtugszahle der Fremdeverehrsgemede "Bachstadt" für de Moate ud zege auf de erste Blc scho deutlche Uterschede de ezele Ortschafte. We seht e etsprecheder Verglech der

Mehr

= k. , mit k als Anzahl der Hypothesen A i und den Daten B. Bestimmtheitsmaß:!Determinationskoeffizient

= k. , mit k als Anzahl der Hypothesen A i und den Daten B. Bestimmtheitsmaß:!Determinationskoeffizient Ablehugsberech:!Sgfkazveau abhägge Gruppe: Gruppe vo Versuchspersoe, dee jede ezele Versuchsperso aus Gruppe A eer äquvalete Versuchsperso aus Gruppe B etsprcht (oder tatsächlch de gleche Versuchsperso

Mehr

Mathematik: Mag. Schmid Wolfgang & LehrerInnenteam Arbeitsblatt Semester ARBEITSBLATT 7-8 WAHRSCHEINLICHKEITSRECHNUNG UND STATISTIK

Mathematik: Mag. Schmid Wolfgang & LehrerInnenteam Arbeitsblatt Semester ARBEITSBLATT 7-8 WAHRSCHEINLICHKEITSRECHNUNG UND STATISTIK Mathematk: Mag. Schmd Wolfgag & LehrerIeteam Arbetsblatt 7-7 7. Semester ARBEITSBLATT 7-8 WAHRSCHEINLICHKEITSRECHNUNG UND STATISTIK STATISTISCHE GRUNDBEGRIFFE Statstk gledert sch zwe Telbereche De Beschrebede

Mehr

Einheitliches Verfahren zur Ermittlung von Messunsicherheiten

Einheitliches Verfahren zur Ermittlung von Messunsicherheiten Prof. Dr. Mafred Schmdt März 008 Ehetlche Verfahre zur Ermttlug vo Meucherhete. Allgemee Jede Meug t grudätzlch mt Ucherhete behaftet, o da zur volltädge Agabe ee Meergebe auch de Agabe über de Meucherhete

Mehr

Unter einer Rente versteht man eine regelmässige und konstante Zahlung

Unter einer Rente versteht man eine regelmässige und konstante Zahlung 8 Aweduge aus der Fazmathematk Perodsche Zahluge: Rete ud Leasg Uter eer Rete versteht ma ee regelmässge ud kostate Zahlug Bespele: moatlche Krakekassepräme, moatlche Altersrete, perodsches Spare, verteljährlcher

Mehr

Schiefe- und Konzentrationsmaße

Schiefe- und Konzentrationsmaße Statst für SozologIe Schefe- ud Kozetratosmaße Uv.Prof. Dr. Marcus Hudec Höhere Vertelugsmaßzahle E stetges Mermal wurde 3 Gruppe beobachtet ud Form der folgede Häufgetstabelle berchtet: Klasse m Gruppe

Mehr

ue biostatistik: hypothesen, t test 1/8 h. lettner / physik

ue biostatistik: hypothesen, t test 1/8 h. lettner / physik ue biotatitik: hypothee t tet /8 h. letter / phyik Hypothee Augagituatio ud Problemtellug * Populatio σ * Lagjähriger Durchchitt Erte * Wahrcheilichkeit für Ereigie Müze Roulette * Radioaktivität Hitergrudtrahlug

Mehr

Statistische Kennzahlen für die Streuung

Statistische Kennzahlen für die Streuung Statstsche Kezahle für de Streuug Ordale Date,..., W X,,..., WX {(j) j,..., J} () < () < < (J) {(),...,(J)} (3) () 3 () Geordete Lste k X (k) () () 3 () Smpso s D ud H() sd awedbar, allerdgs wrd Iformato

Mehr

Quantitative Methoden in der klinischen Epidemiologie

Quantitative Methoden in der klinischen Epidemiologie Quattatve Methode der klsche Epdemologe Korrelato ud leare Regresso Lerzele Besteht e fuktoeller Zusammehag zwsche zwe Messuge a eem Patete? Korrelato als Maßzahl für de Stärke ees leare Zusammehages Beschrebe

Mehr

19. Amortisierte Analyse

19. Amortisierte Analyse 9. Amortserte Aalyse Amortserte Aalyse wrd egesetzt zur Aalyse der Laufzet vo Operatoe Datestrukture. Allerdgs wrd cht mehr Laufzet ezeler Operatoe aalysert, soder de Gesamtlaufzet eer Folge vo Operatoe.

Mehr

Statistik. Statistik, Prof. Dr. Karin Melzer

Statistik. Statistik, Prof. Dr. Karin Melzer Stattk.. Wa t Stattk? (I E geht um de Kut de verüftge Vermute Stuatoe, wo der Zufall m Spel t oder Spel gebracht werde ka. Prof. Dr. Herma Dge (U Frakfurt/Ma, 99 .. Wa t Stattk? (II Ee möglche Atwort:

Mehr

Alternative Darstellung des 2-Stichprobentests für Anteile. Beobachtete Response No Response Total absolut DCF CF

Alternative Darstellung des 2-Stichprobentests für Anteile. Beobachtete Response No Response Total absolut DCF CF Alteratve Darstellug des -Stchprobetests für Atele DCF CF Total 111 11 3 Respose 43 6 69 Resp. Rate 0,387 0,3 0,309 Beobachtete Respose No Respose Total absolut DCF 43 68 111 CF 6 86 11 69 154 3 Be Gültgket

Mehr

Analytische Statistik. Statistische Schätzungen ( Fortsetzung) Population N = unendlich. Stichprobe n = endlich

Analytische Statistik. Statistische Schätzungen ( Fortsetzung) Population N = unendlich. Stichprobe n = endlich Aalyche Sak Zur Ererug Sache Schäzuge ( Forezug) Populao N = uedlch Theoreche Verelug Erwarugwer Theoreche Sreuug Schprobe = edlch Häufgkeverelug Durchch Sadardabwechug Aufgabe der Schäzheore Zur Ererug

Mehr

14. Folgen und Reihen, Grenzwerte

14. Folgen und Reihen, Grenzwerte 4. Folge ud Rehe, Grezwerte 4. Folge ud Rehe, Grezwerte 4. Ee Folge defere Defere de Folge (a ) Õ mt a =+: Eplzte Defto *+ a() Doe 3, falls = Rekursve Defto Defere de Folge (b ) Õ, b = : b + sost whe(=,

Mehr

Statistik. Statistik, Prof. Dr. Karin Melzer

Statistik. Statistik, Prof. Dr. Karin Melzer Stattk.. Wa t Stattk? (I E geht um de Kut de verüftge Vermute Stuatoe, wo der Zufall m Spel t oder Spel gebracht werde ka. Prof. Dr. Herma Dge (U Frakfurt/Ma, 99 .. Wa t Stattk? (II Ee möglche Atwort:

Mehr

6. Zusammenhangsmaße (Kovarianz und Korrelation)

6. Zusammenhangsmaße (Kovarianz und Korrelation) Problemstellug: Bsher: Gesucht: 6. Zusammehagsmaße (Kovaraz ud Korrelato) Ee Varable pro Merkmalsträger, Stchprobe x1,, x Maße für Durchschtt, Streuug, usw. Bespel: Kurse zweer Akte ud a 9 aufeader folgede

Mehr

14. Folgen und Reihen, Grenzwerte

14. Folgen und Reihen, Grenzwerte 4. Folge ud Rehe, Grezwerte 4. Folge ud Rehe, Grezwerte 4. Ee Folge defere Eplzte Defto Reursve Defto 4. Gleder eer vorher deferte Folge bereche E Gled Mehrere Gleder 6 4 5 4.3 Ee Folge defere ud ege hrer

Mehr

Thema 5: Reduzierte Datenanforderungen II: Naive Diversifikation

Thema 5: Reduzierte Datenanforderungen II: Naive Diversifikation Thea 5: Reduzerte Dateaforderuge II: Nave Dversfkato roble: Klealeger verfüge oft cht eal über hrechede Iforatoe zur Awedug des Sgle-Idex-Modells. I wetere: Herletug eer Hadlugsepfehlug für de Fall fehleder

Mehr

Validierung der Software LaborValidate Testbericht

Validierung der Software LaborValidate Testbericht Valderung der Software LaborValdate Tetbercht De Software LaborValdate dent dazu Labormethoden zu Valderen. Dazu mu nachgeween en, da de engeetzten Funktonen dokumentert und nachvollzehbar nd. De Dokumentaton

Mehr

Prof. Dr. H. Rommelfanger: Entscheidungstheorie, Kapitel 3 54

Prof. Dr. H. Rommelfanger: Entscheidungstheorie, Kapitel 3 54 Prof. Dr. H. Rommelfager: tschedugstheore, Katel 3 54 3.2.8 ARROW-PRATT-Maß für de Rskoestellug Rskoverhalte bsher grob kategorsert ach Rskoeutraltät, -symathe ud averso be Rskoaverso: (X) < SÄ Rskoräme

Mehr

Grundlagen der Entscheidungstheorie

Grundlagen der Entscheidungstheorie Kaptel 0 Grudlage der Etschedugstheore B. 0 (Gegestad) De Etschedugstheore befasst sch mt dem Etschedugsverhalte vo Idvdue ud Gruppe. Se besteht aus we Telgebete. Deskrptve Etschedugstheore De deskrptve

Mehr

3 g-adische Ziffernentwicklung reeller Zahlen

3 g-adische Ziffernentwicklung reeller Zahlen 1 3 g-adche Zffernentwcklung reeller Zahlen In deem Kaptel e tet 2 g N und Z g = {0, 1, 2, 3,..., g 1} N. Motvaton: Wr wollen jede potve reelle Zahl x > 0 n der Ba g 2 dartellen (g-adche Dartellung von

Mehr

BERGISCHE UNIVERSITÄT WUPPERTAL FB B: SCHUMPETER SCHOOL OF BUSINESS AND ECONOMICS

BERGISCHE UNIVERSITÄT WUPPERTAL FB B: SCHUMPETER SCHOOL OF BUSINESS AND ECONOMICS Name: Vorame: Matrkel-Nr.: BERGISCHE UNIVERSITÄT WUPPERTAL FB B: SCHUMPETER SCHOOL OF BUSINESS AND ECONOMICS Itegrerter Studegag Wrtshaftswsseshaft Klausuraufgabe zur Hauptprüfug Prüfugsgebet: BWW 2.8

Mehr

WIB 2 Mathematik und Statistik Formelsammlung. Z Menge der ganzen Zahlen {...,-3,-2,-1,0,1,2,3,...}

WIB 2 Mathematik und Statistik Formelsammlung. Z Menge der ganzen Zahlen {...,-3,-2,-1,0,1,2,3,...} 1 Allgeme Geometrsche Rehe: q t = 1 q1 t=0 1 q Mtterachtsformel: ax 2 bxc=0 x 1/ 2 = b±b2 4ac 2a Bomsche Formel: 1. ab 2 =a 2 2abb 2 2. a b 2 =a 2 2abb 2 3. ab a b=a 2 b 2 Wurzel: ugerade 1 Ergebs gerade

Mehr

U V R S T. V W = = s U V W R S T. Protokoll zum Versuch 25 Physikpraktikum. Reale Gase-Verflüssigung und kritischer Punkt. Namen:

U V R S T. V W = = s U V W R S T. Protokoll zum Versuch 25 Physikpraktikum. Reale Gase-Verflüssigung und kritischer Punkt. Namen: Protokoll zum eruch 5 Phyikraktikum Reale Gae-erflüigug ud kriticher Pukt Name: Datum: Kur/Grue: emeratur: C hermotat ϑ C Ga,ϑ Hg R S a + b m R R Molzahl W ; bg d H d R J mol K verd bg bg 8314 ga, / fl

Mehr

3 BE b) Wie kann man als Spieler eine Standardabweichung von annähernd null realisieren?

3 BE b) Wie kann man als Spieler eine Standardabweichung von annähernd null realisieren? Lk Mahemak /. Klauur. 0. 00 Bla (v ). Krakehauke 6 BE De Verwalug eer Spezalklk leg für de ufehaldauer X ee aee Tage flgede Wahrchelchkeverelug zugrude: x 5 (X x) 60 % 0 % 0 % Jeder ae zahl für de ufahme

Mehr

Eigenwerteinschließungen I

Eigenwerteinschließungen I auptsemar: Numersche Lösuge für Egewertaufgabe Egewerteschleßuge I Referet: Wolfgag Wesselsky Glederug Eletug Kodto vo Egewerte 3 Eschleßugssätze Bauer-Fke, Gershgor, Wlkso, Bedxo 4 Zusatz: Courat / Weyl

Mehr

Normalverteilung. Standardnormalverteilung. Intervallwahrscheinlichkeiten. Verteilungsfunktion

Normalverteilung. Standardnormalverteilung. Intervallwahrscheinlichkeiten. Verteilungsfunktion Normalverteilug Stadardormalverteilug Normalverteilug N(μ, ) mit ichte : Gaußche Glockekurve μ μ μ+ μ >, f ( ) = ( μ) WS 6/7 Prof. r. J. Schütze, FB GW NV π Eigechafte der ichte: - Maimum i μ - mmetrich

Mehr

Methoden der computergestützten Produktion und Logistik

Methoden der computergestützten Produktion und Logistik Methode der comutergestützte Produkto ud Logstk 9. Bedesysteme ud Warteschlage Prof. Dr.-Ig. habl. Wlhelm Dagelmaer Modul W 336 SS 06 Bedesysteme ud Warteschlage Besel: Fahrradfabrk Presse Puffer Lackerere

Mehr

Statistik. (Inferenzstatistik)

Statistik. (Inferenzstatistik) Statstk Mathematsche Hlfswsseschaft mt der Aufgabe, Methode für de Sammlug, Aufberetug, Aalyse ud Iterpretato vo umersche Date beretzustelle, um de Struktur vo Masseerscheuge zu erkee. Deskrptve (beschrebede)

Mehr

Einführung in die deskriptive Statistik

Einführung in die deskriptive Statistik Eführug de dekrptve Stattk Übercht: 1. Grudlage: Mee, Skalere, edeoale Häufgketverteluge 1.1. Mee 1.. Skaleveau 1.3. Mewertklae 1.4. Uvarate Häufgketverteluge 1.5. Graphche Dartellug vo uvarate Häufgketverteluge

Mehr

2. Die Elementarereignisse sind die Kombinationsmöglichkeiten von: Wappen = W und:

2. Die Elementarereignisse sind die Kombinationsmöglichkeiten von: Wappen = W und: 1 L - Hausaufgabe Nr. 55 Sotag, 1. Ju 2003 Ee Müze werde dremal geworfe. Was st das Zufallsexpermet, das Elemetareregs, das zusammegesetzte Eregs, der Eregsraum ud de Wahrschelchket? Lösugs kte.: 1 De

Mehr