Kanton Zürich Baudirektion Amt für Abfall, Wasser, Energie und Luft Informationen (Prüfbericht) aus dem Gewässerschutz- Labor und Auswertung Ringversuch 2017 Kantonale Tagung für das zürcherische Klärwerkpersonal Werdhölzli, 27./28./29. November 2017 Abteilung Gewässerschutz Sektion Abwasserreinigungsanlagen Dieter Sennhauser, Fredi Bichsel Auswertung des 15. kantonalen Ringversuchs mit echten Abwasserproben vom 14. und 16. März 2017. Von den 66 ARAs mit Laborausrüstung haben alle 66 ARAs am diesjährigen Ringversuch teilgenommen. An 2 Tagen wurden die 66 ARAs mit je einer Vorklär- und einer Nachklärprobe beliefert. Sämtliche dieser 66 ARAs haben die Proben ausgewertet und uns ihre Messergebnisse zugestellt. Am 30. März erfolgte die schriftliche Resultatmeldung mit Bemerkungen zum Ringversuch und der Analytik. Folie 2
Gesamtauswertung Abfluss VKB 1. und 2. Ringversuchs-Serie 1. Versuchsserie Abfluss VKB 14. März 2017 CSB NH 4 -N N ges. P ges. mg/l mg N/l mg N/l mg P/l AWEL-Labor 220 38.4 49.0 5.0 Mittelwert 215 39.0 48.9 5.2 Median 215 39.5 49.6 5.2 Anzahl Messwerte 33 32 33 33 2. Versuchsserie Abfluss VKB 16. März 2017 CSB NH 4 -N N ges. P ges. mg/l mg N/l mg N/l mg P/l AWEL-Labor 214 38.5 49.0 5.0 Mittelwert 212 39.0 50.8 5.1 Median 211 39.7 51.0 5.1 Anzahl Messwerte 33 33 30 31 Folie 3 Gesamtauswertung Abfluss NKB 1. und 2. Ringversuchs-Serie 1. Versuchsserie Abfluss NKB 14. März 2017 CSB NH 4 -N NO 2 -N N ges. P ges. GUS mg/l mg N/l mg N/l mg N/l mg P/l mg/l AWEL-Labor 19.8 2.8 0.41 19.5 0.49 6.9 Mittelwert 20.5 2.7 0.40 20.8 0.47 6.2 Median 20.0 2.7 0.42 19.4 0.49 6.2 Anzahl Messwerte 33 33 33 33 33 33 2. Versuchsserie Abfluss NKB 16. März 2017 CSB NH 4 -N NO 2 -N N ges. P ges. GUS mg/l mg N/l mg N/l mg N/l mg P/l mg/l AWEL-Labor 20.3 2.6 0.38 25.0 0.50 6.6 Mittelwert 21.5 3.3 0.38 25.3 0.49 6.0 Median 21.2 2.7 0.39 25.0 0.49 6.0 Anzahl Messwerte 33 33 33 30 31 33 Folie 4
Gesamtüberblick 1. Versuchsserie 1. Versuchsserie Abfluss VKB Abfluss NKB 14. März 2017 CSB NH4-N N ges. P ges. CSB NH4-N NO2-N N ges. P ges. GUS ARA 1 225 41.1 41.1 5.3 22.7 3.0 0.43 19.1 0.49 2.8 ARA 2 230 40.7 47.4 5.1 26.0 2.9 0.44 19.4 0.48 6.0 ARA 3 214 38.3 51.8 5.4 21.7 2.6 0.43 20.5 0.51 7.2 TOP ARA 4 208 37.4 48.7 4.9 19.0 2.6 0.40 19.0 0.48 5.0 ARA 5 234 40.0 49.7 5.0 18.0 2.6 0.45 18.8 0.49 4.8 ARA 6 240 37.4 49.2 5.4 19.1 2.8 0.42 19.0 0.49 7.0 TOP ARA 7 219 39.1 51.2 4.9 19.3 3.3 0.42 20.3 0.45 7.6 TOP ARA 8 200 39.7 46.0 5.2 21.0 2.5 0.37 19.4 0.53 8.0 TOP ARA 9 210 39.4 44.7 4.8 22.6 2.6 0.41 19.2 0.47 7.2 TOP ARA 10 215 39.6 49.0 5.2 18.0 2.7 0.40 21.0 0.50 7.3 TOP ARA 11 197 39.4 21.2 5.1 17.0 2.7 0.53 19.5 0.48 5.6 ARA 12 248 39.1 52.1 5.6 23.5 2.7 0.41 21.1 0.50 5.7 ARA 13 205 38.5 51.8 5.3 18.0 2.3 0.42 21.0 0.41 5.6 TOP ARA 14 210 30.5 54.0 5.1 21.3 2.7 0.42 21.2 0.58 6.2 ARA 15 204 39.8 48.6 4.5 20.5 2.8 0.42 19.5 0.44 6.0 TOP ARA 16 216 41.8 49.6 4.9 19.8 2.9 0.46 20.1 0.47 6.0 TOP ARA 17 209 >40 51.0 6.2 23.7 2.8 0.39 19.0 0.52 7.2 ARA 18 227 40.9 50.4 4.8 18.0 2.9 0.41 19.4 0.46 6.8 TOP ARA 19 241 41.9 48.3 5.5 20.4 2.9 0.42 19.2 0.48 6.2 ARA 20 216 39.9 50.2 5.1 18.4 2.6 0.40 18.9 0.47 6.6 TOP ARA 21 220 38.5 49.6 5.2 22.3 2.7 0.42 18.8 0.53 5.0 ARA 22 202 37.0 48.0 5.3 20.0 2.7 0.00 19.0 0.05 4.4 ARA 23 221 40.3 62.0 5.48 20.3 2.8 0.43 55.7 0.50 7.0 ARA 24 232 34.3 49.0 5.54 19.0 3.0 0.39 19.0 0.51 6.8 ARA 25 197 39.2 48.0 5.2 20.0 2.7 0.41 19.0 0.50 8.0 ARA 26 197 40.0 49.0 4.9 21.0 2.5 0.40 20.0 0.49 6.2 ARA 27 215 40.0 51.0 5.0 22.0 2.5 0.41 22.0 0.55 7.2 TOP ARA 28 205 39.5 49.0 5.9 18.0 2.8 0.41 19.0 0.50 7.4 ARA 29 221 39.6 51.1 5.1 20.8 3.2 0.41 20.7 0.53 4.4 ARA 30 203 38.0 53.0 5.3 20.0 2.8 0.43 21.0 0.51 4.8 ARA 31 198 37.6 53.0 5.3 17.0 0.8 0.16 20.0 0.42 6.0 ARA 32 226 39.0 50.2 5.7 30.0 2.8 0.43 19.1 0.38 5.2 ARA 33 196 40.7 46.2 5.4 19.4 2.5 0.42 17.6 0.48 7.2 Folie 5 Gesamtüberblick 2. Versuchsserie 2. Versuchsserie Abfluss VKB Abfluss NKB 16. März 2017 CSB NH4-N N ges. P ges. CSB NH4-N NO2-N N ges. P ges. GUS ARA 34 210 39.6 20.0 2.5 0.39 6.4 ARA 35 220 40.1 47.2 5.2 35.2 2.8 0.37 24.8 0.48 5.6 ARA 36 200 37.0 53.0 5.0 21.0 2.4 0.40 28.0 0.50 5.3 TOP ARA 37 216 36.5 46.6 4.9 21.5 2.6 0.41 23.5 0.48 6.0 TOP ARA 38 213 42.1 53.8 5.2 21.2 2.8 0.38 24.4 0.46 6.4 TOP ARA 39 216 39.5 48.5 5.0 19.1 2.5 0.39 25.0 0.46 6.0 TOP ARA 40 195 37.1 56.0 5.5 18.0 3.5 0.40 26.0 0.50 7.0 ARA 41 209 40.4 48.8 5.0 21.7 2.7 0.42 24.4 0.48 5.6 TOP ARA 42 208 37.3 50.8 5.0 20.3 2.5 0.38 26.8 0.51 5.6 TOP ARA 43 211 39.7 51.0 5.1 19.9 2.8 0.40 24.9 0.45 6.8 TOP ARA 44 204 38.8 55.0 5.1 20.0 2.6 0.38 30.0 0.51 6.0 ARA 45 195 36.8 51.0 4.9 20.0 2.4 0.39 20.0 0.50 6.9 TOP ARA 46 200 2.4 45.9 4.8 21.2 26.7 0.38 24.5 0.47 8.4 ARA 47 197 44.1 54.8 5.1 17.6 2.7 0.38 28.8 0.49 3.5 ARA 48 200 43.8 5.0 22.9 2.8 0.11 0.47 6.0 ARA 49 195 40.7 42.2 5.6 20.7 2.6 0.39 23.8 0.48 6.8 ARA 50 225 43.3 50.1 5.3 17.0 2.7 0.40 24.5 0.50 9.3 ARA 51 209 38.6 53.3 5.0 20.0 2.9 0.36 27.5 0.49 5.4 TOP ARA 52 200 41.0 56.0 5.1 22.6 2.7 0.39 24.4 0.48 6.7 ARA 53 257 39.6 52.0 5.2 32.1 1.9 0.39 26.2 0.44 4.5 ARA 54 196 42.8 48.6 4.9 22.5 2.6 0.39 22.9 0.48 8.8 ARA 55 211 40.3 50.2 5.2 18.1 2.7 0.40 25.3 0.49 6.0 TOP ARA 56 256 37.7 44.8 5.2 17.2 2.5 0.38 25.0 0.49 5.6 ARA 57 223 36.4 52.2 5.2 21.2 2.7 0.40 24.9 0.49 8.0 ARA 58 215 40.0 53.0 5.1 16.9 2.5 0.41 26.4 0.52 6.4 TOP ARA 59 220 43.7 50.1 5.0 26.8 2.9 0.36 25.6 0.49 4.0 ARA 60 202 38.2 55.4 5.1 21.3 2.5 0.38 27.5 0.49 5.6 ARA 61 222 42.6 51.1 5.2 23.0 2.9 0.38 24.9 0.50 3.2 ARA 62 222 40.4 47.0 4.9 23.0 2.4 0.36 23.0 0.65 6.0 ARA 63 233 48.9 24.2 1.7 0.45 3.6 ARA 64 212 37.0 52.0 5.0 19.0 2.4 0.38 26.0 0.49 4.8 ARA 65 214 39.3 52.5 5.0 24.3 2.7 0.38 25.3 0.48 5.8 TOP ARA 66 201 40.2 49.7 5.0 21.4 3.0 0.39 24.3 0.47 5.7 TOP Folie 6
Auswertung nach AWEL-Toleranzen 1. Versuchsserie TOP-Analytik 1. Versuchsserie Abfluss VKB Abfluss NKB 14. März 2017 CSB NH4-N N ges. P ges. CSB NH4-N NO2-N N ges. P ges. GUS mg/l mg N/l mg N/l mg P/l mg/l mg N/l mg N/l mg N/l mg P/l mg/l AWEL-Labor 220 38.4 49.0 5.0 19.8 2.8 0.41 19.5 0.49 6.9 obere Toleranzgrenze 242 42.2 53.9 5.5 23.8 3.4 0.49 23.4 0.59 8.2 untere Toleranzgrenze 198 34.6 44.1 4.5 15.8 2.2 0.33 15.6 0.39 5.5 Bauma 214 38.3 51.8 5.4 21.7 2.6 0.43 20.5 0.51 7.2 Egg-Oetwil 240 37.4 49.2 5.4 19.1 2.8 0.42 19.0 0.49 7.0 Elgg 219 39.1 51.2 4.9 19.3 3.3 0.42 20.3 0.45 7.6 Elsau 200 39.7 46.0 5.2 21.0 2.5 0.37 19.4 0.53 8.0 Fällanden 210 39.4 44.7 4.8 22.6 2.6 0.41 19.2 0.47 7.2 Gossau 215 39.6 49.0 5.2 18.0 2.7 0.40 21.0 0.50 7.3 Hirzel 205 38.5 51.8 5.3 18.0 2.3 0.42 21.0 0.41 5.6 Horgen 204 39.8 48.6 4.5 20.5 2.8 0.42 19.5 0.44 6.0 Knonau 216 41.8 49.6 4.9 19.8 2.9 0.46 20.1 0.47 6.0 Männedorf 227 40.9 50.4 4.8 18.0 2.9 0.41 19.4 0.46 6.8 Meilen 216 39.9 50.2 5.1 18.4 2.6 0.40 18.9 0.47 6.6 Stäfa-Oetikon 215 40.0 51.0 5.0 22.0 2.5 0.41 22.0 0.55 7.2 Folie 7 Auswertung nach AWEL-Toleranzen 2. Versuchsserie TOP-Analytik 2. Versuchsserie Abfluss VKB Abfluss NKB 16. März 2017 CSB NH4-N N ges. P ges. CSB NH4-N NO2-N N ges. P ges. GUS mg/l mg N/l mg N/l mg P/l mg/l mg N/l mg N/l mg N/l mg P/l mg/l AWEL-Labor 214 38.5 49.0 5.0 20.3 2.6 0.38 25.0 0.50 6.6 obere Toleranzgrenze 235 42.4 53.9 5.5 24.4 3.1 0.46 30.0 0.60 7.9 untere Toleranzgrenze 193 34.7 44.1 4.5 16.2 2.1 0.31 20.0 0.40 5.3 Bassersdorf 200 37.0 53.0 5.0 21.0 2.4 0.40 28.0 0.50 5.3 Birmensdorf 216 36.5 46.6 4.9 21.5 2.6 0.41 23.5 0.48 6.0 Buchs 213 42.1 53.8 5.2 21.2 2.8 0.38 24.4 0.46 6.4 Bülach 216 39.5 48.5 5.0 19.1 2.5 0.39 25.0 0.46 6.0 Dietikon 209 40.4 48.8 5.0 21.7 2.7 0.42 24.4 0.48 5.6 Dübendorf 208 37.3 50.8 5.0 20.3 2.5 0.38 26.8 0.51 5.6 Eglisau 211 39.7 51.0 5.1 19.9 2.8 0.40 24.9 0.45 6.8 Fehraltorf 195 36.8 51.0 4.9 20.0 2.4 0.39 20.0 0.50 6.9 Marthalen 209 38.6 53.3 5.0 20.0 2.9 0.36 27.5 0.49 5.4 Otelfingen 211 40.3 50.2 5.2 18.1 2.7 0.40 25.3 0.49 6.0 Regensdorf 215 40.0 53.0 5.1 16.9 2.5 0.41 26.4 0.52 6.4 Winterthur 214 39.3 52.5 5.0 24.3 2.7 0.38 25.3 0.48 5.8 ZH Werdhölzli 201 40.2 49.7 5.0 21.4 3.0 0.39 24.3 0.47 5.7 Folie 8
Beispiel: Auswertung vom 14. März 2017 Proben NK 10 NH 4 -N mg/l NK 20 NH 4 -N mg/l NK 30 NH 4 -N mg/l NH 4 -N mg/l LCK 303 2.64 2.73 2.66 LCK 304 2.72 2.84 2.78 SKALAR 2.72 2.81 2.73 2.80 NK 10 NK 20 NK 30 P ges. P ges. mg/l P ges. mg/l P ges. mg/l mg/l LCK 349 0.46 0.47 0.48 SKALAR 0.48 0.49 0.50 0.49 Folie 9 Top of seven aus den letzten 7 Ringversuchen Bei den 7 Ringversuchen aus den Jahren 2011 bis 2017 weisen folgende ARAs eine konstant sehr gute Analysenqualität auf. 5 x Top oder Ehrenmeldung: Buchs, Fehraltorf, Hirzel, Marthalen, Meilen Folie 10
Top of seven aus den letzten 7 Ringversuchen Bei den 7 Ringversuchen aus den Jahren 2011 bis 2017 weisen folgende ARAs eine konstant sehr gute Analysenqualität auf. 6 x Top oder Ehrenmeldung: Bauma, Birmensdorf Bülach, Dietikon, Egg-Oetwil, Eglisau, Gossau, Otelfingen, Winterthur Folie 11 Top of seven aus den letzten 7 Ringversuchen Bei den 7 Ringversuchen aus den Jahren 2011 bis 2017 weisen folgende ARAs eine konstant sehr gute Analysenqualität auf. 7 x Top oder Ehrenmeldung: Bassersdorf, Dübendorf Folie 12
Bemerkungen Auswertung erfolgte mit Photometer von Macherey-Nagel / Hach-Lange (30 / 36) 25 Labors (38 %) haben eine TOP Bewertung Änderung der Analysevorschrift (Gesamt-N) bei Hach- Lange. CSB-Küvetten lichtgeschützt aufbewahren. Gesamt-P-Test MN 0-80 und LCK 350 ergeben teilweise erhöhte P-Werte Folie 13 Was ist neu am Prüfbericht?? Reinigungseffekt wird bewertet: Bezüglich organischer Stoffe Bezüglich Gesamtphosphor Bezüglich Gesamtstickstoff Bezüglich Mikroverunreinigungen (MV) Folie 14
Neue Struktur: Analysenresultate der Proben durch AWEL-Labor (RW, VK, NK, AF, MV) Messungen auf der Kläranlage (BB,NK) Angaben der Kläranlage (m³, l/s, Schlammentwässerung, Biologische Reinigungsstufe, Fällmittel usw.) Reinigungseffekt über ganze ARA Tagesfrachten Folie 15 Euch allen ein herzliches Danke schön für die wiederum gute Zusammenarbeit. Alles klar Gibt es noch Fragen Folie 16