Hieracia nova Alpium V

Ähnliche Dokumente
H pilosella L. Ssp. subcaidescens N. P. a) genuinum 1) valdestriatum N. P.

Einige neue Drosera-Arten aus Südafrika (Droseraceae)

Ein Beitrag zur Kenntnis der Gattung Centaurea L. in Griechenland

(± 1/2 mm) brunneis et flavidis vestitum. Caulis plerumque unicus e

MESEMBRYANTHEMENSTUDIEN

Borraginaceae novae orientales.

Hieracium mixtum FROEL. ein für Deutschland neuer Neophyt

NEUE STERCULIACEEN AUS SÜDWEST - AFRIKA

Abhandlungen. aus dem Westfälischen Museum für Naturkunde Jahrgang 1991 Heft 4

II. Beiträge zur Kenntnis der Melastomataceae.

Erysimum (Brassicaceae): 15 neue Arten aus Europa, N-Afrika und Asien.

Eine neue und eine verschollene C'entaurea-Art aus der Türkei und eine neue Volutaria-Art (Compositae-Cardueae)

Drei neue Alchemilla-Endemiten (Rosaceae) aus den österreichischen Alpen

Beobachtungen uber japanische Moosflora (IV).

Rubus bruniteti, eine neue Brombeere im Südosten Österreichs und im angrenzenden Slowenien

Fabaceae aus den Gattungen Onobrychis, Cicer, Vicia und Lathyrus als neu erkannt oder erstmalig für Afghanistan nachgewiesen.

Erfahrungen mit der Gattung Hieracium

Compositae. von Albert Theilung j. (Zürich).

Microthlaspi erraticum

New species of the genus Taraxacum (Asteraceae) from Germany I

Bestimmungsschlüssel für die Epilobiumarten in Schleswig-Holstein (RAABE in Kieler Notizen 1975/4)

Th. Herzog. auf seiner. zweiten Reise. durch Bolivien in den Jahren und 1911 gesammelten Pflanzen.

Notizen zur Flora der Steiermark

Die Arten der Gattung Diopogon JORD. & FOURR. I.

Beiblatt zur Vierteljahrsschrift

Hybridisierung in der Gattung Salix in Brandenburg. Michael Ristow

Brombeeren aus den östlichen Niederlanden und angrenzenden Gebieten

Neues von Rubus plicatus und Rubus integribasis

BOTANIK. Beiträge zur Flora von Tanganyika und Kenya

Hans Reichert, Februar 2013

NEUE SCILLA-ARTEN AUS DEM ÖSTLICHEN MITTELMEERRAUM

Übersicht der afrikanischen Hibiscus-Arten aus der Sektion Bombycella.

Neues Tulpenvorkommen im Wallis: Tulipa grengiolensis E. Th.

[Read January 15,1880.]

GENUS LEUCANTHEMUM IN FLORA JUGOSLAVIAE

Centaurea rnelanocephala PANCIC (Compositae)

Beitrag zur Kenntnis von Pulmonaria und P. mollis ex HORNEMANN in Mitteleuropa

(Mit 5 Abbildungen.) Von Felix J. Widder.

BOTANIK. Revision der Gattung Ballota Section Ballota

Beiträge zur Kenntnis der Gesneriaceen

ZOOLOGISCHE MEDEDELINGEN

Neue Beobachtungen über bemerkenswerte Pflanzen im rechtsrheinischen Bayern.

Zwei neue Paraassius^Unterarten aus einer China-Ausbeute 1990 (Lepidoptera, Papilionidae)

C polyrhiza Cav. macht dies deutlich. Zusammenfassung: EHRHART, C: Kritische Arten der Gattung Calceolaria aus Chile V. Zwei neue.

Neue Astaena-Arten aus Argentinien, Brasilien und

New species of the genus Taraxacum (Asteraceae) from Germany II

Hieracium hypochoeroides in der südlichen Frankenalb

Beiträge zur Kenntnis der afrikanischen Flora, (XXIII.)

Rubus wittigianus spec. nov., eine sich ausbreitende Brombeerart in Westfalen und bei Osnabrück

Scydameniden (Coleoptera) aus dem baltischen Bernstein

1.1 Im Einzelstand mächtiger Baum, manchmal mit bogenförmigen Ästen an der Stammbasis; im Bestand gerader Stamm, Äste nur im oberen Teil (Abb.

DER NEUE FORD RANGER Ranger_2011.5_Cover_V2.indd 1 26/08/ :14

Vol Contents:

Franz G. Dunkel, Werner Hildel und Peter Rességuier

Entoloma noordeloosi, eine neue Art der Sektion Rhodopolia aus Österreich

Orchis spitzelii Koch im Wallis - ein Erstfund für die Schweiz

Das Ende eines Mysteriums

Macroglossum svetlana sp ec. nov. von den M a led iv en (Lepidoptera, Sphingidae) von

FLORA VON LTCIEN, CARIEN UND MESOPOTAMIEN.

No. 26. Neue und bemerkenswerthe Pflanzen

Da 17 anni vivo grazie ad un trapianto di rene; ancora oggi penso con riconoscenza al donatore ed ai suoi familiari.

Die Gemeinde Eppan befindet sich in der nördlichsten. Von der Autobahn-Ausfahrt Bozen-Süd sind es noch ca. 8 km bis zum Hauptort St. Michael.

Revision der Gattung Ballota Section Âcanthoprasium und Section Beringeria

GEMEINDE PFITSCH AUTONOME PROVINZ BOZEN COMUNE DI VAL DI VIZZE PROVINCIA AUTONOMA DI BOLZANO

Orchidaceae. C. M. in sched.). TRANSVAAL: Maromye, H. Junod, n 2605.

\\.4tr^i^^^ w--:« .T,:. r. Al^.r..,4#.*.

Zur Flora von Armenien und Kurdistan.

OBSERVATIONEN BOTANICAE

BOTANIK. Beiträge zur Flora von Papua-New Guinea. I. Bryophyta, Pteridophyta und Coniferae

Biologiezentrum Linz/Austria; download unter

Lebermoose aus Sumatra.

21,443 Km 0:00-0:00 h 1685 m 87 m

Systematische Beiträge zur Flora von Kasachstan

Lagermasse. Diese besteht ausschliesslich aus zerstreuten Goniocysten. (Fig. 1 4) meist über morschem Holz, bei Moriola sanguifica über

Typus-Material im Hieracium-Herbar von Hans Schack

NEUE ARTEN AUS AFGHANISTAN

Bericht über 25 für die Flora des Lungaus (Salzburg, Österreich) neue Taxa aus den Gattungen Hieracium und Pilosella (Compositae)

Beiträge zur Flora von Griechenland.

download unter

Acanthaceae TAXA PRAECIPUE AFRICANA. 9,5-5 mm, ovati-lanceolatum, apice bifidum, lobxilis. von. Barleria albl-plloea Hainz, epec.nov.sect, Somalia.

itt. Bot. München 20 I p [

Hilfen zur Zapfenbestimmung für die Lehrkräfte

Zoologische Staatssammlung München;download: SPIXIANA

Bestimmungsschlüssel Pinus. Hier die wichtigsten für uns

Übersicht. Die Region Italien Alpen-Adria

Hieracium compositum LAPEYR. subsp. magnolianum (ARV.-TOUV.) ZAHN, ein Kulturrelikt am Schloss Dyck bei Jüchen am Niederrhein, Nordrhein-Westfalen

Studien zu einer Monographie der Gattung Argophyllum Forst.

Revision von Herbarbelegen der Gattung Euphorbia, Subsektion Esula aus dem Herbarium Berlin-Dahlem Ergebnisse der Revision, Teil 5: Euphorbia lucida

Repertorium specierum novarum

Beiträge zur Kenntniss der Chrysobalanaceen.

mit 3 Karten und 3 Abbildungen Heinrich E. Weber'

Eine neue Art der Gattung Bolitochara MANNERHEIM 1830 aus Sizilien (Italien) (Staphylinidae, Aleocharinae)

Neue Hyphomyceten aus Guinea.

Istruzioni di montaggio e regolazione Cab-R 3D. Fitting and adjustment instructions Cab-R 3D. Montage- und Verstellanleitung CAB-R 3D

bis Grande Traversata delle Alpi V von Noasca nach Susa

Adhemarius roessleri spec. nov. aus Nordperu (Lepidoptera, Sphingidae) von U lf E it s c h b e r g e r eingegangen: 3.VI.2002

Elymus helveticus eine neue Art aus den Schweizer Alpen

GORDOLA. 3-Zimmer-Rustico zum Ausbauen. mit Pergola an schöner Aussichtslage ... rustico di 3 locali da riattare. con pergola e bella vista

Bericht über die Revision der Mappen von Euphorbia esula im Herbarium des Zentrums für Biodokumentation in Landsweiler-Reden/Saarland

Transkript:

Hieracia nova Alpium V G. Gottschlich Abstract: Four new species and four new subspecies of the genus Hieracium L. (Compositae) of the Alps are described and illustrated. A new combination of a previously described taxon is proposed. Zusammenfassung: Vier neue Arten und vier neue Unterarten der Gattung Hieracium L. (Compositae) werden erstmalig beschrieben, abgebildet und ihre taxonomische Stellung diskutiert. Eine früher beschriebene Unterart wird umkombiniert. Key words: Hieracium, Compositae, new species, Alpes, Italy. * Correspondence to: ggtuebingen@yahoo.com Einleitung Wo wir in die Natur eindringen, pflegt es mit Namen zu geschehen. Ernst Jünger Weitere Zusendungen, die der Verfasser zur Revision erhielt und eigene gezielte Aufsammlungen in den italienischen Alpen erbrachten wiederum neue, noch unbeschriebene Taxa, so dass die Serie der Hieracia Alpina Nova (vgl. Gottschlich 2000, 2001, 2006, 2007) fortgesetzt werden kann. Neubeschreibungen 1. Hieracium atrocalyx Gottschl. spec. nova (sabaudum > porrifolium) (Abb. 1) Descriptio: Planta perennis, rhizoma crassum, obliquum; caulis verticalis, rectus, sublignosus, 80-100 cm altus, viridis, ad basim rubro-violaceus, subtiliter striatus, hypophyllopodus, raro aphyllopodus, inferne pilis simplicibus modice densis, in medio sparsis, superne nullis, 2,5-3,5 mm longis, mollibus, albis, pilis stellatis glanduliferisque nullis; folia caulina (20-)25-30(-35), inferiora plusminusve conferta, petioliformiter attenuata, reliqua breviter attenuata, laminae inferiorum lanceolatae, 9-12 x 1,5-2,5 cm, mediorum lanceolatae vel anguste lanceolato-ovatae, superiorum anguste ovato-lanceolatae, 3-5 x 0,5-1 cm, indistincte glauco-virides, laminae inferiorum in margine tenuiter et remote serratae, superiorum tantum denticulatae, apex acuminatus, pilis simplicibus supra nullis, in margine subtusque in costa dorsali versus caulem modice densis, 2,5-3,5 mm longis, mollibus, albis, pilis stellatis glanduliferisque nullis; synflorescentia laxe paniculata, rami (5-)8-12(-15), (2-)5-15(-20) cm longi, tenues, stricti vel arcuato-ascendentes, 1-3(-4)-calathidii, calathidia (10-)15-25(-30), acladium 2-3 cm longum; pedunculum 5-10 bracteis atroviridibus, pilis simplicibus solitariis vel sparsis, 1-2 mm longis, ad basim luteis, partibus reliquis albis, pilis glanduliferis nullis, pilis stellatis sparsis vel modice densis; involucrum 9-10 mm longum, semiglobosum; involucri phylla nigra, immarginata, indistincte imbricata, adpressa, ad basim 1(-1,1) mm lata, tota acuta, pilis simplicibus nullis vel solitariis vel sparsis, 1-2 mm longis, ad basim nigris, partibus reliquis albis, pilis glanduliferis solitariis, tenuibus, 0,3-0,7 mm longis, ad basim et in parte inferiori nigris, partibus reliquis albis, glande lutea vel nigra, pilis stellatis tantum in margine inferiore sparsis; ligulae lingulatae, luteae, ligulorum dentes glabri; styli nigri, alveoli margine fibrilloso-dentati; achaenia 3-4 mm longa, atrobrunnea; florescentia: fine Iulii ad Augustum. STAPFIA: reports 33

H o l o t y p u s : Italien, Friaul-Julisch-Venetien, Prov. Pordenone, Erto e Casso, untere Kehren im Aufstieg zum Val Zemola (MTB 9740/1, 46 16 N 12 23 E), Kalkschutt und Gebüsche, 1000 m, G. Gottschlich-55066 & C. Argenti, 8.8.2009, FI; I s o - t y p i : Hieracia Europaea Selecta No. 362 (B, GOET, H, IBF, LI, M, PAL, PRC, W, Hb. Brandstätter, Hb. Dunkel, Hb. G. Gottschlich Nr. 55066); P a r a t y p i : sopra Erto, strada per V. Zemola, rupestre, 1000 m, C. Argenti, 18.8.2007, Hb. Argenti, Hb.Gottschlich-53961. H. atrocalyx gehört wegen der blaugrünen Blätter in den Verwandtschaftkreis der Zwischenarten von H. porrifolium, die in den südöstlichen Kalkalpen ihr Häufigkeitszentrum haben. Es steht H. borealiforme (Syn.: H. pseudoboreale (Nägeli & Peter) Zahn non Grecescu), H. pseudobupleuroides und H. vindobonense nahe. Von allen unterscheidet es sich durch den auffälligen Hüllenbau: Korbstiele +/- dünn, Hüllblätter schwarzgrün, nicht gerandet, spitz, nahezu ohne Sternhaare, dafür mit vereinzelten langen Drüsenhaaren. Vor allem durch die fast sternhaarlosen Hüllblätter unterscheidet es sich von den drei genannten nahestehenden Arten, von denen H. vindobonense zudem mehr H. bupleuroides-artige Stengelblätter aufweist. H. pseudobupleuroides ist sehr variabel. Fast alle hierzu beschriebenen Unterarten entstammen Gartenkulturen und sind entweder durch die schmalen Blätter mehr H. porrifolium-genähert oder durch breite, gezähnte Blätter mehr H. sabaudum-artig (vgl. die in den Hieracia Naegeliana dokumentierten Typen, z.b. Herbar M, GOET, LY, TO). Von H. borealiforme unterscheidet sich H. atrocalyx durch die schwarzgrünen, spitzen, sternhaarlosen Hüllblätter. Ob die hier gewählte Formel sabaudum > porrifolium tatsächlich die Genese angibt, müssen molekulare Untersuchungen zeigen. 2. Hieracium chiariglionei Gottschl. spec. nova (picroides bifidum) (Abb. 2) Planta perennis; rhizoma plus minusve tenue, obliquum; caulis rectus vel indistincte flexuosus, verticalis, solidus, (40-) 50-60(-70) cm altus, dilute viridis, inferne interdum rubroviolaceus, subtiliter striatus, phyllopodus, pilis simplicibus modice sparsis, 1-,1,5 mm longis, mollibus, albis, dentatis, pilis glanduliferis infra medium nullis, sursum sparsis vel modice densis, 0,2-0,5 mm longis, pilis stellatis nullis; folia rosularia (1-)2-3(-4), petiolata, petiolum 2-3 cm longum, laminae lanceolatae, 9-10 x 2-2,5 cm, molles, tenues, obscure virides, versus apicem breviter serrato-dentatae vel denticulatae, versus petiolum longe remote serratae vel distincte lyrato-runcinatae, apex acutus, pilis simplicibus in parte superiore nullis, subtus sparsis, in costa dorsali modice densis, 1-1,5 mm longis, dentatis, mollibus, albis, pilis glanduliferis nullis sed in costa dorsali pilis glanduliferis perparvulis sparsis, pilis stellatis nullis; folia caulina 8-10(-12), supra medium cito decrescentia et reducta, inferiora petioliformiter attenuata, lanceolata, media subamplexicaulia, color, indumentum et margo ut in foliis rosularibus, superiora anguste lanceolata vel lanceolato-linearia, denticulata vel integer; synflorescentia paniculata, rami (6-)8-10(-14), stricti vel indistincte arcuato-ascendenti, (1-)2-5(-8) cm longi, (1-)2-3(-5)-calathidii, calathidia (10-)15-20(-25), acladium 1-1,5 cm longum; pedunculum tenue, sub involucro 2-3 bracteis obscure viridibus, pilis simplicibus nullis, pilis glanduliferis modice densis vel subdensis, 0,3-0,7 mm longis, atris, pilis stellatis sparsis vel modice densis; involucrum 9-10 mm longum, semiglobosum, involucri phylla atro-viridia, interiora dilute marginata, adpressa, usque ad 1,2 mm lata, tota subacuta, pilis simplicibus nullis, pilis glanduliferis modice densis, 0,3-0,5 mm longis, pedicolis et glandulis atris, pilis stellatis sparsis vel modice densis; ligulae luteae, stylosae, ligulorum dentes glabri; styli obscuri; alveoli margine dentati; achaenia 4-5mm longa, dilute brunnea; florescentia: Iulius ad Augustum. H o l o t y p u s : Italien, Piemont, Prov. Torino, Valli di Lanzo, Val Grande, Groscavallo: NE il Lago Sup. di Sagnasse (MTB: 0609/1, UTM: 5027706N 362122E), tra i massi, nel pascolo, 2100 m, A. Chiariglione, 16.8.2008; FI, I s o t y p u s : Hb. G. Gottschlich Nr. 53254. E p o n y m i e : Die Art sei ihrem Entdecker, Aldo Chiariglione, gewidmet, der intensiv Flora und Fauna der Valli di Lanzo kartiert (vgl. Chiariglione 1994) H. chiariglionei zeigt eine eigentümliche Kombination von Merkmalen. Die schwach umfassenden Stängelblätter weisen zuallererst auf eine Beteiligung von H. prenanthoides. Die vorhandenen Grundblätter hingegen zeigen den Einfluss einer Art aus der sect. Hieracium, Vulgata oder Bifida an. Tatsächlich sind von diesem Wuchsformtyp eine Reihe von Zwischenarten beschrieben worden, so z.b. Übergänge von H. prenanthoides gegen H. murorum (H. jurassicum, H. umbrosum). Sie sind im gesamten Alpenzug recht häufig, insbesondere H. jurassicum tritt sehr formenreich auf. Auch Übergänge gegen H. bifidum sind bekannt (H. cavillieri, H. dermophyllum, H. froelichianum). Eine Übergangsform gegen H. lachenalii ist das H. rapunculoides. Es tritt im Gebiet nicht selten auf. Von allen diesen Arten unterscheidet sich H. chiariglionei jedoch durch besondere Merkmale im Korbbereich. Zu nennen sind hier die breiten, stumpflichen Hüllblätter, die mäßig reichliche Sternhaarbekleidung der Hüllen (die Körbe erscheinen dadurch etwas grau) sowie die hellbraunen Achänen. Die reichlichen und +/- langen Drüsenhaare der Hülle und der Korbstiele, die auch noch das gesamte obere Stängeldrittel bekleiden, könnten auf H. picroides verweisen, wohingegen die zusätzliche Sternhaarbekleidung der Hüllen und die oberseits kahlen Blätter eher auf H. bifidum, so dass der Art formal die Formel picroides-bifidum zugewiesen werden kann. Ob die Art tatsächlich diese Genese hat, müssen genetische Untersuchungen klären. Der in dieser Kombination einzigartige Merkmalskomplex rechtfertigt es jedenfalls, die Art als eigenständiges Taxon herauszuheben. 3. Hieracium orsierae Gottschl., spec. nova (armerioides villosum) (Abb. 3) Descriptio: Planta perennis; rhizoma subcrassum, obliquum; caulis rectus, verticalis, solidus, (20-)25-35(-40) cm altus, dilute viridis, indistincte striatus, phyllopodus, pilis simplicibus modice densis, 2-4 mm longis, mollibus, basibus luteis, in partibus reliquis albis, pilis glanduliferis nullis, pilis stellatis inferne nullis, sursum sparsis; folia rosularia 2-3(-4), indistincte petiolata vel longe petioliformiter attenuata; laminae lanceolatae vel anguste lanceolato-spathulatae, 10-15 x 1,2-1,5 cm, molles, glauco-virides, integerrimae, apex acutus, pilis simplicibus supra sparsis, in margine et subtus in costa dorsali modice densis, 2-3 mm longis, pilis glanduliferis stellatisque nullis; folia caulina 3-4, ad basim breviter attenuata vel rotundata et sessilia, color, margo, indumentumque ut in foliis basalibus; synflorescentia scapiformis, raro furcata, calathidia 1(-2); pedunculum sub involucro 1 bractea foliiformi, viridi, 1-1,3 cm longa, pilis simplicibus densis, villosis, 2-3 mm longis, infra medium atris, pilis glanduliferis 34 STAPFIA: reports

nullis, pilis stellatis subdensis; involucrum 12-13 mm longum, semiglobosum; involucri phylla exteriora laxe squarrosa, foliiformia, viridia, 1,2-1,4 mm lata, interiora atroviridia, usque ad 1 mm lata, apex cuspidatus, pilis simplicibus densis, 2-3 mm longis, villosis, albis, pilis glanduliferis solitariis, pilis stellatis nullis; ligulae lingulatae, luteae, ligulorum dentes glabri; styli lutei papillis nigris, alveolorum margines et achaenia non visa sunt; florescentia: Augustus. H o l o t y p u s : Italien, Piemont, Prov. Torino, Valle di Susa, Straße Susa Colle di Finestre, bei Piano del Tiraculo (MTB 0908/1, 45 04 21 N 07 03 13 E), Zwergstrauchheiden, 2165 m, G. Gottschlich-55947, FI; I s o t y p i : Hieracia Europaea Selecta No. 360 (B, GOET, H, IBF, LI, M, PAL, PRC, W, Hb. Brandstätter, Hb. Dunkel, Hb. G. Gottschlich Nr. 55947). E p o n y m i e : Benannt nach der Fundgegend, dem Parco Naturale Orsiera Rocciavre. H. orsierae zeigt im Hüllenbau durch die abstehenden äußeren, breiten und grünen Hüllblätter deutlich Anklänge an H. villosum, weicht von diesem jedoch durch die schmalen, nicht halbstängelumfassend oder herzförmig sitzenden, sondern allenfalls am Grund gerundet sitzenden Stängelblätter ab. In der Blattform zeigt die neue Art große Ähnlichkeiten mit H. armerioides, welches im Gebiet nicht selten ist. Von H. dasytrichum und H. aphyllum, zu denen am meisten Ähnlichkeit besteht, unterscheidet sich die Art durch eine geringere, weniger seidige Deckbehaarung, die verlängerten und meist zahlreicheren Stängelblätter sowie durch die grünen, blattartigen, äußeren Hüllblätter. Der gesamte Korbbereich tendiert viel mehr zu H. villosum als bei den genannten beiden Arten. 4. Hieracium segusianum Gottschl., spec. nova (armerioides valdepilosum) (Abb. 4) Descriptio: Planta perennis; rhizoma subcrassum, obliquum; caulis rectus, verticalis, solidus, (20-)25-35(-45) cm altus, viridis, indistincte striatus, phyllopodus, pilis simplicibus modice densis, 2-3 mm longis, mollibus, basibus luteis, in partibus reliquis albis, pilis glanduliferis nullis vel solitariis, pilis stellatis inferne nullis, sursum sparsis; folia rosularia 2-3, alato-petiolata vel longe petioliformiter attenuata; laminae obovato-spathulatae, 5-10 x 2-3 cm, mollibus, glauco-virides, integerrimae, apex acutus, pilis simplicibus ubique modice densis, 2-3 mm longis, pilis glanduliferis stellatisque nullis; folia caulina 3-4, inferior obovato-spathulatum, longe attenuatum, medium ellipticum, breviter attenuatum et sessile, superiora ovata, ad basim rotundata et sessilia vel subamplexicaulia, color, margo, indumentumque ut in foliis basalibus; synflorescentia furcata vel laxe racemosa, rami 1-3, 1-calathidii, calathidia 2-4, acladium 5-7 cm longum; pedunculum sub involucro 1-2 bracteis obscure viridibus, pilis simplicibus subdensis, subvillosis, basibus atris, 2-3 mm longis, pilis glanduliferis sparsis, raro modice densis, 0,2-0,3 mm longis, pilis stellatis sparsis vel modice densis; involucrum 6-7 mm longum, semiglobosum; involucri phylla atro-viridia, 1,3-1,5 mm lata, apex acutus, pilis simplicibus subdensis, 2-3 mm longis, villosis, infra medium atris, reliqua parte albis, pilis glanduliferis sparsis vel modice densis, 0,2-0,3 mm longis, pilis stellatis nullis; ligulae lingulatae, luteae, ligulorum dentes glabri; styli lutei, alveoli margine breviter dentati; achaenia 3-3,5 mm longa, dilute brunnea; florescentia: Augustus. H o l o t y p u s : Italien, Piemont, Prov. Torino, Valle di Susa, S unterhalb Colle di Finestre (MTB: 0908/1, 45 04 44 N 07 03 08 E), im Schatten von Lärchen und Wacholderbüschen, 1995 m, G. Gottschlich-55979, 9.8.2010, FI; I s o t y p i : Hieracia Europaea Selecta No. 361 (B, GOET, H, IBF, LI, M, PAL, PRC, W, Hb. Brandstätter, Hb. Dunkel, Hb. G. Gottschlich Nr. 55979). E p o n y m i e : Der Name leitet sich vom Valle di Susa (Vallis Segusiana) ab. H. segusianum ist in der Stängelbeblätterung dem H. dentatum sehr ähnlich, weniger dem H. longifolium, welches mehr lanzettliche Stengelblätter hat. Von beiden unterscheidet es sich durch die viel kleineren und weniger behaarten Hüllen sowie durch die größere Dichte von Drüsenhaaren an den Korbstielen. 5. Hieracium pospichalii subsp. camunnorum Gottschl., subsp. nova (Abb. 5) Descriptio: Planta perennis, rhizoma crassum, obliquum; caulis verticalis, rectus, sublignosus, 60-80 cm altus, viridis, ad basim rubro-violaceus, striatus, aphyllopodus, pilis simplicibus glanduliferisque nullis, pilis stellatis solitariis; folia caulina 20-30, glauco-viridia vel canescenti-viridia, subrigida, inferiora distincte longiora quam media, alato-petiolata, saepe plus minusve conferta, reliqua cito decrescentia, petioliformiter attenuata et sessilia, 2-10 x 0,5-2 cm, laminae inferiorum lanceolatae, tenuiter et remote serratae, superiorum tantum denticulatae, apex acuminatus vel cuspidatus, pilis simplicibus glanduliferisque nullis, pilis stellatis tantum in margine sparsis, synflorescentia laxe paniculata, rami 8-13, (3-)5-15(-18) cm longi, tenues, stricti, (1-)2-5(-7)-calathidii, calathidia (10-)20-30(-50), acladium 3-4 cm longum; pedunculum 5-10 bracteis dilute olivaceis, pilis simplicibus glanduliferisque nullis, pilis stellatis modice densis; involucrum 11-12 mm longum, semiellipsoideum; involucri phylla olivacea, indistincte dilute marginata, polyserialia, exteriora subsquarrosa, interiora adpressa, ad basim 1(-1,1) mm lata, tota subacuta, pilis simplicibus glanduliferisque nullis, pilis stellatis in margine subdensis, dorso modice densis; ligulae lingulatae, luteae, ligulorum dentes glabri; styli lutei papillis nigris, alveolorum margines et achaenia non visa sunt; florescentia: Augustus et September. H o l o t y p u s : Italien, Lombardei, Prov. Brescia, Media Val Camonica occidentale, Ossimo, loc. Formaci, margine a monte str x Borno, primo tornante dopo bivio Carmino (MTB: 0027/3), 600 m, M. Mazzoli, 20.8.2010, FAB; I s o t y p u s : Hb. G. Gottschlich Nr. 55658. E p o n y m i e : Der Name leitet sich von den Camunni ab, einer prähistorischen Völkerschaft der Jungsteinzeit, welche das Val Camonica besiedelte und eine Vielzahl an Felsgravuren hinterließ, die heute zum Weltkulturerbe der UNESCO zählen. H. pospichalii subsp. camunnorum unterscheidet sich von der Typus-Unterart und der subsp. racemosiforme durch viel schmälere und stärker spitzzähnige Stängelblätter. 6. Hieracium prenanthoides subsp. costae Zahn ex Gottschl., subsp. nova (Abb. 6) Syn.: H. prenanthoides [subsp. isslerianum] var. costae Zahn in Ascherson & Graebner, Syn. Mitteleur. Fl. 12/3: 293 (1936), nom. inval. (sine descr. lat.) STAPFIA: reports 35

H o l o t y p u s : [Italien, Venetien, Prov. Belluno, 9539/1] fra i cespugli nella località La Costa lungo la via che da San Vito di Cadore continua ai Prati di Roan, alt. 1700 m, leg. R. Pampanini, 25.8.1907, det. C. Arvet-Touvet sub: H. stenoplecum var. angulosodentatum, rev. K. H. Zahn sub: H. prenanthoides ssp. isslerianum var. costae Pamp. & Zahn, cum descr.: glandulae in involucris pedunculisque densissimis, pilis ibidem sparsis vel dispersis, squamae latae obtusae. Folia caulina ad 30 saepe ellipticolanceolata et partim valde grosse longeque dentata. Capitula submaiora., PAD; P a r a t y p i : Italien, Venetien, Prov. Belluno, S. Vito di Cadore, Tabià Regoietes (MTB 9538/2), margine bosco Picea, 1550-1600 m, C. Argenti, 23.7.2005, 5.8.2006, Hb. Argenti; Italien, Venetien, Prov. Belluno, S. Vito di Cadore, Sent. 458 Richtung Alpe Senes (MTB: 9538/2, 46 27 16 N 12 09 46 E), Buchen-Fichten-Mischwald, 1515 m, G. Gottschlich-55060 & C. Argenti, 8.8.2009, Hieracia Europaea Selecta No. 359 (B, FI, GOET, H, IBF, LI, M, PAL, PRC, W, Hb. Brandstätter, Hb. Dunkel, Hb. G. Gottschlich Nr. 55060). H. prenanthoides subsp. costae ist eine durch die Blattzähnung sehr markante lokalendemische Sippe, die eigenen Unterart-Rang verdient. Der Name kann hier mit Zahns eigener lateinischer Diagnose, die dem Bogen beiliegt, validiert werden. 7. Hieracium froelichianum H. Buek subsp. cavicola Gottschl., subsp. nova (Abb. 7) Descriptio: Planta perennis; rhizoma subcrassum, obliquum; caulis rectus, verticalis, solidus, (20-)25-45(-50) cm altus, ad basim rubro-violaceus, sursum rubro-viridis vel viridis, indistincte striatus, phyllopodus, pilis simplicibus sparsis, 1-1,5 mm longis, mollibus, basibus luteis in partibus reliquis albis, pilis glanduliferis solitariis, 0,1-0,2 mm longis, pilis stellatis sparsis; folia rosularia (3-)4-5(-6), petiolata, petiolum 1,5-3 cm longum, saepe rubro-violaeum, pilis simplicibus sparsis vel modice densis, 1-1,5 mm longis, pilis glanduliferis stellatisque nullis, laminae ellipticae vel obovatae, (2,5-)4-7(-9) x 1,5-3,5 cm, rigidiusculae, glauco-virides, integerrimae vel ad basim denticulatae, apex rotundatus vel acutus, pilis simplicibus in margine et subtus in costa dorsali sparsis vel modice densis, 1-1,5 mm longis, supra plerumque glabrescentes, pilis glanduliferis stellatisque nullis; folia caulina 2(-3), inferior 1-1,5 cm supra basim insertum, breviter alato-petiolatum, superiora basi breviter attenuata et sessilia vel subamplexicaulia; synflorescentia laxe racemosa vel racemoso-paniculata, rami 1-2(-3), arcuato-ascendentes, 3-8(- 12) cm longi, 1(-2)-calathidii, calathidia 2-3(-6), acladium 1,5-3 cm longum; pedunculum sub involucro 1-2 bracteis olivaceis, pilis simplicibus sparsis, 1 mm longis, infra medium atris, pilis glanduliferis sparsis, 0,2-07 mm longis, tenuibus, pilis stellatis subdensis; involucrum 7 mm longum, semiellipsoideum; involucri phylla obscure olivacea vel atro-viridia, exteriora immarginata, interiora dilute marginata, anguste ovato-lanceolata, usque ad 1,1 mm lata, apex subacutus, pilis simplicibus modice densis, 1-1,5 mm longis, infra medium atris, pilis glanduliferis sparsis, usque ad 1 mm longis, pilis stellatis basaliter in margine modice densis, dorso sparsis, apex subbarbulatus; ligulae lingulatae, luteae, ligulorum dentes ciliati; styli subobscuri, alveolorum margines non visae sunt; achaenia 3 mm longa, straminea; florescentia: Augustus. H o l o t y p u s : Italien, Piemont, Prov. Torino, Valle di Susa, zwischen Salbertrand und Pramand, S Galleria dei Sarazeni (MTB: 0609/2, 45 04 33 N 06 49 33 E), feuchte Balmen, 2170 m, G. Gottschlich-56082, 10.8.2010, FI; I s o t y p i : Hieracia Europaea Selecta No. 358 (B, GOET, H, IBF, LI, M, PAL, PRC, W, Hb. Brandstätter, Hb. Dunkel, Hb. G. Gottschlich Nr. 56082). H. froelichianum subsp. cavicola zeichnet sich durch seine fast ganzrandigen, etwas steiflichen, blaugrünen und oberseits fast kahlen Blätter sowie durch die nur spärlich drüsenhaarigen Korbstiele und Hüllblätter aus. Letztere sind jedoch mäßig bis +/- reichlich deckhaarig. Mit dieser Merkmalskombination unterscheidet es sich von allen bisher beschriebenen Unterarten. 8. Hieracium froelichianum H. Buek subsp. punctiferum Gottschl., subsp. nova (Abb. 8) Descriptio: Planta perennis; rhizoma subcrassum, obliquum; caulis rectus, verticalis, solidus, (25-)35-45(-55) cm altus, ad basim rubro-violaceus, sursum rubro-viridis vel viridis, indistincte striatus, phyllopodus, pilis simplicibus inferne modice densis, sursum sparsis, 1-2 mm longis, mollibus, basibus luteis in partibus reliquis albis, pilis glanduliferis nullis, pilis stellatis sparsis; folia rosularia (1-)2(-3), petiolata, petiolum 3-6 cm longum, saepe rubro-violaceum, pilis simplicibus sparsis vel modice densis, 1-1,5 mm longis, pilis glanduliferis solitariis, pilis stellatis sparsis, laminae ovatae, ad basim truncatae, 3-5 x 2,5-3 cm, tenues, virides, supra intense pauci-maculatae, denticulatae, raro subdentatae, apex subobtusus vel subacutus, pilis simplicibus in margine et subtus in costa dorsali sparsis vel modice densis, 1-1,5 mm longis, supra plerumque glabrescentes, pilis glanduliferis stellatisque nullis; folia caulina 2-3(-4), inferior 1-1,5 cm supra basim insertum, longe petiolatum, medium late alato-petiolatum, superiora basi breviter attenuata et sessilia vel subamplexicaulia; synflorescentia laxe racemosa, rami 1-2(-3), stricti vel arcuato-ascendentes, 3-6 cm longi, 1-calathidii, calathidia 2-3(-4), acladium 3-5 cm longum; pedunculum sub involucro 1-2 bracteis olivaceis, pilis simplicibus sparsis, 1 mm longis, ad basim atris, pilis glanduliferis modice densis, 0,2-0,7 mm longis, tenuibus, pilis stellatis subdensis; involucrum 6-7 mm longum, semiglobosum; involucri phylla obscure olivacea, exteriora immarginata, interiora dilute marginata, anguste ovatolanceolata, usque ad 1 mm lata, apex subacutus, pilis simplicibus modice densis, 1-1,5 mm longis, infra medium atris, pilis glanduliferis sparsis, usque ad 0,7 mm longis, tenuibus, pilis stellatis in margine densis, dorso modice densis, sursum sparsis, apex subbarbulatus; ligulae lingulatae, luteae, ligulorum dentes glabri; styli lutei; alveolorum margines non visae sunt, achaenia 3 mm longa, brunnea; florescentia: Augustus. H o l o t y p u s : Italien, Piemont, Prov. Torino, Valle di Susa, Sauze de Cesana: Val Argentera, bei Troncéa, linksseitiger Hang am Fahrweg (MTB: 1007/3, 44 54 04 N 06 54 24 E), beweideter, lichter Lärchenbestand, 1840 m, G. Gottschlich-56110, 11.8.2010, FI; I s o t y p i : B, LI, M, W. Hieracium froelichianum subsp. punctiferum zeichnet sich durch die intensiv kleinfleckigen Blattoberseiten aus, die in Kombination mit den Trachtmerkmalen bei keiner anderen Sippe dieser Kollektivart vorkommen. 36 STAPFIA: reports

9. Hieracium symphytaceum subsp. elocatum (Huter ex Gottschl.) Gottschl., comb. nov. Basionym: Hieracium taurinense subsp. elocatum Huter ex Gottschl., Linzer Biol. Beitr. 32(1): 377 (2000) Wie im Protolog bereits angedeutet, wurde bereits seinerzeit bei der Erstbeschreibung daran gedacht, die Sippe im Artrang zu beschreiben, was jedoch wegen der großen Variabilität der Kollektivart H. taurinense unterblieb. Nachdem mittlerweile die Möglichkeit bestand, H. taurinense s.str. an der Typus-Lokalität bei Turin und an mehreren anderen Wuchsorten der Prov. Torino zu studieren, hat sich gezeigt, dass dieser Komplex wohl doch besser aufzutrennen ist, wobei die stark behaarten und stark gezähnten Formen als H. taurinense s.str. und diejenigen mit mehr H. prenanthoides-artigen Blättern als H. symphytaceum gefasst werden können. Zu letzterer gehört dann wegen der Blattmerkmale auch die subsp. elocatum. Literatur Chiariglione A. (1994): Le Valli di Lanzo. Guida naturalistica. Sierre Edizioni. Caselle di Sommacampagna. Gottschlich G. (2000): Hieracia nova Alpium. Linzer Biol. Beitr. 32/1: 363-398. Gottschlich G. (2001): Hieracia nova Alpium II. Linzer Biol. Beitr. 33/1: 583-594. Gottschlich G. (2006): Hieracia nova Alpium III. Linzer Biol. Beitr. 38/2: 1045-1059. Gottschlich G. (2007): Hieracia nova Alpium IV. Linzer Biol. Beitr. 39/2: 727-730. Zahn K. H. (1922-1938): Hieracium. In: Ascherson P. F. A & K. O. P. P. Graebner, Synopsis der Mitteleuropäischen Flora. Bd. 12/1: 1-492 (1922-30), 12/2: 1-790 (1930-35), 12/3: 1-l708 (1936-38). Borntraeger. Leipzig. Danksagungen Für die Überlassung von Belegen zur Revision und Begleitung auf gemeinsamen Exkursionen habe ich Carlo Argenti, Belluno (BL), Enzo Bona, Capo di Ponte (BS), Aldo Chiariglione, Villano Canavese (TO) & Federico Germano, Seriate (BG) herzlich zu danken. Meinem Kollegen Uwe Dietsche danke ich vielmals für die Durchsicht der lateinischen Beschreibungen. Dr. Günter Gottschlich Hermann-Kurz-Str. 35 D-72074 Tübingen ggtuebingen@yahoo.com STAPFIA: reports 37

Abb. 1: Hieracium atrocalyx Gottschl., Habitus und Korb. 38 STAPFIA: reports

Abb. 2: Hieracium chiariglionei Gottschl., Habitus und Korb. STAPFIA: reports 39

Abb. 3: Hieracium orsierae Gottschl., Habitus und Korb. 40 STAPFIA: reports

Abb. 4: Hieracium segusianum Gottschl., Habitus und Korb. STAPFIA: reports 41

Abb. 5: Hieracium pospichalii subsp. camunnorum Gottschl., Habitus und Korb. 42 STAPFIA: reports

Abb. 6: Hieracium prenanthoides subsp. costae Zahn ex Gottschl., Habitus und Korb. STAPFIA: reports 43

Abb. 7: Hieracium froelichianum subsp. cavicola Gottschl., Habitus und Korb. 44 STAPFIA: reports

Abb. 8: Hieracium froelichianum subsp. punctiferum Gottschl., Habitus und Korb. STAPFIA: reports 45