SPICILEGIUM HISTORICUM

Größe: px
Ab Seite anzeigen:

Download "SPICILEGIUM HISTORICUM"

Transkript

1 SPICILEGIUM HISTORICUM Congregationis SSmi Redemptoris Ann.us VII 1959 Fase. 2 RAYMUNDUS TELLERiA DUO NOVA DOCUMENTA SUPER FAMILIA DE LIGUORO EXARATA VERGENTE AD FINEM SAECULO XVII AC INEUNTE SAECULO XVIII EXPOSI1'IO PRAEvrA Non sernel de arbore genealogica familiae S. Alfonsi ac de eiusdem frondentibus ramis disceptatum fuit, sive praesertim notitias ex libris hauriendo, sive interdum etiam ex fontibus archivisticis easdem perpotando. Dolendum sane est quod Ferruccio Pasini-Frassoni, rei gentilitiae seu«heraldicae»<apprime peritus atque inter genealogistas alfonsianos insignior, quas patienter collegerat de hac quaestione memorias archiva praecipua lustrando, cunctas in lucern edere negligeret, sat habens - redeunte natalium S. Alfonsi bis saeculari (r896) solemnitate - domus de Liguoro genealogiam conflare, quae ipsi authentica videbatur ac proinde mutari nescia (r). Stant quidem hodieque probantur illius conc1usiones potissimae, at revisioni subduntur in singulis ab eo propositis personis, ex quarum indubia identitate et a communi stipite dependentia coalescit totius arboris unitas. Suapte natura processus revisionis tunc demum coronabitur, cum praecitati genealogistae vestigiis inhaerendo potiora familiae de Liguoro instrumenta, prae primis notarilia, recognoscamus eisque praelucentibus ascendamus per tramites seu lineas collaterales ad truncum nobiliorem, ac per ipsum prehendamus arboris radicem primigeniam, cuius patritium semen in saeculorum hurno recondi praesumitur. Quae quidem vestigativa per ramos genealogicos ascensio nobis hodie valde ardua redditur, quippe quae salebrosa pariter S. Alfonsi coaevis efficie- (I) F. PAS1N1-FRASSON1, Gli antenati di Sant'Alfonso de' Liguori - Nel secondo centenario della nascita di Sant'Alfonso Maria de Liguori, Roma 1896,

2 ~ ~- 206 bitur,.prout ipsemef fatetur anonymus cornpilator in infrascripto primi do-; cumenti prooemio. Rocce ac subsequens avi S. Alfonsi instrumentum ideovulgamus, ut ex ipsorum collatione curn Pasini inductionibus penitior fìat; nostrade stipite Ligtioro.cognitio,.quam extendere conabimur ad ramos eidem! propinquiorès : Cavalieri, Mastrillo, G6mez, d'avenia, del Balzo, ex diversis matrimoniis curn S. Alfonsi coetu gentilitio devinctos. Utrumque hodier- num documentum infra edendum praemunire archivisticis adnotationibus li-o ceat,.dum caetera ad ipsius textus ca1cem remittimus. DOCUMENTUM I Manuscriptum saec. XVII-XVIII su-per familia de Liguoro apwd. Societatem N eapoliianan: Hisioriae Patria e seruaiurn, 1. - Huic anonyrno manuscripto exarando duas saltem manus fuisse cooperatas indubium est ideoque suum cuique meritum et annum in cooperatione adsignandum. Prima namque manus totum fere manuscriptum absolvit; ac subscripsit : «N eapoli die 25 iunii r682»; altera vero ad foliorum marginalem oram subnexuit notitias completivas, quae nonnullas personas sin- gulatim respiciunt, nullo tamen praesignato huiusmodi additionibus anno. Ex illis t'amen dignoscimus terminuma quo et ad quem temporis adnotatori tribuendum, quippe qui se scribentem prodit post secundas principis de' Presicce nuptias et ante eiusdem principis obitum : ergo post annum r728 et ante annum r Quin immo, haec adnotatoris propensio in familiam principis de Presicce atque in eiusdem heredes ac successores Episcopo Cavensi Rev.l110' D. Domenico de Liguoro consanguineos, fundatam nobis gignit suspicionem.. rnanuscripturn allegatum ex utriusve familiae de Liguoro archivo prodiisse. J\1odus enim familiaris seu «D. Ciccio», quo D. Franciscus de Liguoro.. princeps de Presicce, compellatur necnon accurata diligentia qua tum collateralium nomina tum ipsorum munia describuntur, suadere videntur longe maiorem scriptoris cum hac familia necessitudinem quam cum S. Alfonsi propinquis, quorum munera ac nomina praetermittit, Utcumque tamen resse.habeat, compilator praecipuus sibi copiam adfuisse asserit documentorum seu "processuum familialium, praeter directam cum gente Ligoria consue~tudinem, quibus omnibus ipse anisus memoriale suum concinnavit, non qui- dem universos comprehendens coetus, qui in toto neapolitano regno cogno-. mine de Liguoro gaudebant, sed eos dumtaxat familiae ramos, quibus iusinerat Sedili seu Plateae Portae N ovae interveniendi Auctoritatem sive pretium manuscripti historicum si perpendere vo- lueris, rnentis aciem interne atque externe versus ipsum convertes. Internesanevauctorem comprobamus in quibusdam rebus haesitantem, in aliis lacu--. nosum seu «album» (vacuum enim relinquit in manuscripto spatium); in. aliis denique minus systematice ordinatum: quae quidern menda haud im-. pediunt, quominus illius affirmationes quoad substantiamverae retineantur,.. saltem donec cum aliis conferri valeant genealogistarum aliunde iam notis, aut cum aliis cribari documentis prorsus ineditis ac fide dignis. Collatio auctoris anonymi cum eximio genealogista Pasini-Frassoni externum constituit argumentum ad utriusque dimetiendam aestimationem obiectivam, modo ta- lis dimensio fieri queat ope tertii indubii mensuratoris, sicuti mox partims :

3 207 mensurare nos ediscet D. Dominicus de Liguoro, S:' Alfonsi avus paternus, qui authenticam praebebit suae gentis lineam ascendentem et collateralem, aliis quoque novis documentis suo tempore iilustrandam atqueperfulciendam. Ceterum, quoad praedictae genealogiae elementa essentialia tum Pasini-Frassoni, tum scriptor anonymus, tum D. Dominicus de Liguoro sat ad amussim concordant, in eo speciatim quod familiae S. Alfonsi adiudicant locum proprium inter descendentes rami nobilioris apud sedile Portae Novae inscripti et in «casali» Marianellae dornos ac praedia possidentis. Differentiaevero, si quae in hac scriptorum trilogiamanent, afficiunt res accessorias, puta personarum nomina, matrimonia omissa, natalitium annum aliaque id generis, quae in singulis casibus opportune animadvertimus,, " 4. - Memorialis capita praecipua relator anonyrrius adunavit sub coin- -rnuni appellatione seu «incorporatione» plateae Portae Novae, quam Pasini-Frassoni aegre in linea Liguoro-Presicce agnoscere videtur : quod si de exclusione agitur, id errori genealogistae vertendum esset, quandoquidem ex sedilis Portae N ovae actis atque ex plurimis publicis instrumentis abunde constat D. Franciscum de Liguoro, principem de Presicce, plateae congressibus diuturne participasse (2). Praemisso itaque hoc Portae Novae denominatore communi, anonymusnoster ultro procedit atque distinguit tres ramos collaterales a primigenio stipite gernmantes ac frondescentes, quorum prior et c1arior radices egit Marianellae floremque genuit magis speciosum : S. Al Ionsum Ma de Liguoro. Decursu tamen temporis, nondum vita functo S. Alfonso, iura haereditaria D. Francisci de Liguoro transmittuntur D. Nicolao de Liguoro, intra Marianellae limites pariter ditionem suam exercenti (3) Denique ad memoriale quod spectat rnaterialiter sumptum, ipsum servatnr apud insignem Societatem N eapolitanam pro Historia Patria excolenda a multis annis constitutam, cuius sedes Neapolifloret in aedificio vulgo nuncupato «Maschio Angioino» (4). Eiusdem bibliotheca, sub omni aspectu laudibus efferenda, possidet quoque perraros manuscriptos codices «in 4 o» et «in 8 0», quos.inter unus sequenti modo signatus: COD. XXVII. B. 15. M emorie manoscritte originali) f : Della famiglia di Liguoro. - Auctor anonymus non nimis praestat sive ordine logico sive grammaticali perspicuitate. Textum vero eiusdem fideliter transcripsimus; solummodo, claritatis gratia et in leetoris beneficium, paragraphorum divisiones inducete curavimus, Sin'a quando micapitavan le memorie della famiglia di Liguo del Seggio di Portanova per avozzarne un'albero come meglio (2)Ibid. 59: «Questo Don Francesco apparteneva' ad altro cospicuo della medesima casa de Liguoro del quale non ci occupiamo, limitando il nostro compito al ramo ascritto al seggio di Portanova». Attaruen quod intervenerit D. Franciscus de Liguoro deliberationibus Portae Novae, testantur quoque scriptores coaevi. Sic, v.gr. anno 1691, pestilentia urbi minitante;constituitur Tribunal seu Commissio publicae salutis, cui prorex largitus est «vices. et voces gladii potestatern», Ex Portae Novae membris 'ell1inet D. Franciscus de Liguoro : «Per lo rastello del Ponte della Maddalena a D. Ciccio de Liguoro eon previsione di roosenti il mese» (D. CONFUORTO, Giornali di Napoli, , ed. F. Nicoljni, 1930,1 322, 345)., (3) Cfr. Spicilegium Hisioricum. CSSR 6 (1958) 270, 281. (4) Haec Soeietas de studiis, historicis adeo emerita promovet atque edit ab anno 1876 'usque ad hodiernos dies notarn publieationem: Archivio Storico pe1' le Provincie Napoletane.

4 208 si potrà, ho deliberato di notarne quelle cose che appresso di me sono notissime, o per haverne visti processi, o pure per la corrispondenza che ho avuta cogl'huomini di questa Casa; però se non pòsso per adesso dar a quest'albero il tronco, discorrerò di tre suoi rami, ne' quali l'ho vista a tempi miei divisa, senza che l'uno havesse vincoli di consanguinità coll'altro, se non quello che con occasione di matrimonij fatti fra di loro l'ha cangianti in grado di affinità, cosa che succeder suole fra le famiglie nelle quali, se la lunghezza del tempo le aliena dal sangue de' loro maggiori, li matrimonij che da tempo in tempo sogliano tra di loro contraere, rinovellano quelle parentele che dalla vecchiezza degli anni sono estinte. Però venendo a' tempi de' nostri padri, ritrovo le memorie di Francesco a Fabritio di Liguoro, uno de' quali fu marito di Violante Soriano. [Ad folii oram alia manu:] Grammatico nella lezione 37 fa mentione di Lonardo Liguoro, nobile di Portanova, ma bastardo, il che li fù rimproverato dentro la Piazza da Carlo Mormile. [Ramus primus Marianellae jrondijer, in quo gemrnanrii S. Alfonsus] Francesco è chiarissimo che fosse padre d'alfonso, Carlo, Gaspare e Giulio Cesare. Da questi Alfonso e Carlo e Gaspare e Giulio Cesare dipende il primo di questi tre rami, che cent'anni sono dimorava nel casale di Marianella, ivi possedendo buoni poderi, siccome altresì in Capo di Monte, ave si dice il Ponte di Santo Rocco Ebbe costui [= Alfonso] per moglie [spatìum album] Falanga[sìc] (S),la nobile sorrentina, colla quale si fè padre d'antonio, Vespasiano, fra Hercole cavalier di Malta e D. Isabella manica nel monistero di Don Alvina; ma rimasto Alfonso vedovo di sua moglie, hebbe nella vecchiaia consuetudine con una contadina di Marianella, colla quale procreò Giovanni, che superando colle virtù i difetti del nascimento applicassi al chiericato e divenne colla sua prudenza non solo benestante nelle ricchezze, ma altresì correttore dell'hospedale dell'incurabili (6). (5) Agitur de D. Victoria Falaugola, aliunde nobis nota. (6) Sacerdos iste D. Ioannes de Liguoro comparet interdum in actis notarilibus quatenus benefactor filiorum primi D. Herculis de Liguoro : «Die octava [unii In nostri praesentia D. Nicolaus de Liguoro... ed Agostino Severino di Marianella... Dichiara come d o Agostino si ritrova censuario di una massaria di moia dieci nelle pertinenze del d o casale di Marianella, dove dicesi la Madonna di Lanciano, che fù del qm, D. Oiovanni de Liguoro, Rettore della Casa Santa degl'incurabili, e dal medesimo lasciata in testamento alli eredi del qm, D. Ercole de Liguoro, padre di esso D. Nicola (Archivio di Stato-Napoli. Protocolli Notarili, Cirillo Antonio, ano 1696, f. I07V).

5 Antonio casossi con Zenobia del Giudice (7) del seggio di Nido, figlia di Tiberio Comendator dellordine di San Stefano e di Eleonora Calefati, nobile pisana, e con esso fè Alfonso, Hercole, Vittoria, maritata con Alessandro Zafala, signor di Castelfranco e San Martino, et Isabella moglie di Oiovanni Ba Mezzacapo, nobile amalfitano, figlio di Vincenzo e di Maria d'afflitto; ma rimasta Isabella vedova di questo marito, passò alle seconde nozze con [spatium alb'lt1nj Giugnano, nobile capuano. Alfonso, primogenito d'antonio, ancorché dal padre fosse applicato agli studi legali, non volle seguitarli, fù tre volte casato: la prima con donna di casa Mastrillo,nobile nolana, colla quale fè Antonio e Zenobia, monaca nel monistero dell'egittiaca; la seconda volta casossi con Vittoria Venuti, colla quale fè Domenico, e la terza volta con Hipolita de Liguoro, figlia dj Francesco e di Agata Papano [P agano?j, con la quale non fè figli, essendo prima Hipolita dianti moglie di un gentilhuomo di Castello a Mare di casa Coppola. Antonio, secondo di questo nome, figliuolo del secondo Alfonso, natoli dalla prima moglie Mastrjllo, si casò con Maria Lucatello, vedova di Bernardino Piscicello, signor dj Lucito, e figliuola di Antonio Lucatello, nobile della città d 'Aversa, Barone di Lusciano, e di Margarita di Liguoro, con la quale non fè figli, mentre ritrovandosi Antonio nel fiore della gioventù fù ammassato [sic ] disaventuratamente in una festiva che facevasi in Aversa. Domenico, nato dal sopradetto Alfonso e della seconda moglie Vittoria Venuti, fù capitan de' fanti nelli primi anni della sua gioventù, e casossi due volte: la prima nell'anno r666 (8) con Elionora Mastrillo, colla quale si fè padre di tre figli, e poi nell'anno r676 con [spatium album] di Franco (9), figlia di Giovanni, credenziero della Cancelleria della Scrivania di Ratione, con la 2 9 (7) Memoria teneantur haec nomina DD. Antonii et Zenobiae, quoniam de eorum dispositione testamentaria litem iudiciariam instituerunt, ano 1698 transactione Iiquidatam, DD. Dominicus et Iosephus de Liguoro, avus et pater respective S. Alfonsi, cum D. Nicolao de Liguoro. Instrumenturn separatirn divulgamus in secunda huius articuli parte. (8) Dominicus hic est avus paternus S. Alfonsi. Diff'erendum putamus illius matrimcnium usque ad annum 1668, sicuti in proximo articulo exponemus du111 tractabimus de militari D. Dominici curriculo, Erratum pariter existimamus nomen uxoris, -id est, Eleonoram ab anonymo ìnductum, nisi eamdern duplici nomine gavisam fuisse constet. Uxoris nomen erat D. Andreana Mastrillo, vidua, quae in matrimonium secum tulerat prioris coniugii filiam Eleonoram : hinc sat probabiliter orta est anonymi scriptoris confusio. (9) Nomen baptismi erat Agnes, quae curn patre S. Alfonsi orphano novercam egit, quin tamen nimis novercaretur, id est; quin in privignuni S. Alfonsi patrern saeviret, uti novercis communiter tribuitur,

6 210 quale non ha generato figliuoli, essendo stato domiciliato [?] m Sorrento (IO). Hercole, figliuolo del medesimo Antonio e di Zenobiadel Giudice casossi jn età matura nell'anno r668 con D. Isabella Caputo(rr), figlia di D. Bernardino, marchese della Petrella, e di Lucretia Caracciolo, colla quale sin hora ha procreato otto figli, cioè Alfonso, Nicola, Giuseppe, Domenico, Lucrezia, Antonia, Catarina et Maria fanciulla. [A Zia mamu. additttr:], Emmanuele (12). [Ad folii oram alia manu completur:] De' figli di questo Ercole e d'isabella Caputo, Alfonso morì in Spagna, capitano di fanteria. - Nicolò si casò la prima volta con [spatium album] Balzo, senza averne figli (13); ma con la 2 a moglie Barbara d'afflitto di Nido ha procreati Isabella e Nicolò, postumo, viventi (14). - Giuseppe fù monaco cassinese (IS). - Domenico fù teatino, indi Vescovo di Lucera di Puglia, poi Vescovo della Cava. Emmanuele fù anche teatino. - Lucretia fù moglie di Nicolò di Costanzo; poi di D. Gaetano Nobilione (16). - Antonia, moglie del Consigliere D. Gia- (IO) Nondum comprobavimus huius assertionis 'fundamentum, quoniam D. Dominici vita familiaris et professionalis exhibetur identidem procellosa. Dubium exstat inter Sa Iernum et Surrentum ; sed incliuamur in Surrentum, ubi S. Alfonsi familia servavit lega -mìua amicitiae usque ad.medium fere saeculum XIX. (II) Huius matrimoniì gratia docemur de praedio quod hic familiae de Liguoro rarnus in casali Piscinolae, prope Marianellam, possidebat: «Die 26 angusti 16g6. In nostri praesentia constìtutìs D. Nicolao de Liguoro, filio et herede qm. D.nae Isabellae Caputo -eius matris, et Clemente de Guida casalis Piscinolae..., asseriscono come essendo state gin- -dicate nove moia e mezzo di territorio alla Signora D, Isabella della massaria del qm. D. Geronimo Caputo, marchese della Petrella» (Arch. di Stato. Prot. Not., Cirillo Antonio, ~ , f.173). De locatione huius praedii, cfr Ibid. ano 1697, f.262 et ano 1704, f. 21). (12) De his omnibus ac singulis, praeter notitias ad folii orarn textui annexas, alias.iam publicavimus; cfr Spie. Hist. 6 (1958) 269. (13) Agitur.de D. Anna del Balzo ano 1709 nuptu data D. Nicolao de Liguoro et ano 1715, recurrente aetatis suae vigesimo tertio, e vivis. sublata, Quod liberos non habuerit, sicuti anonymus asserit, veritati opponitur.: fìlìolum namque genuit quem ante se in caelum praemisit. Sed de his redibit sermo cunctam familiam del Balzo permiscens. (14) Cfr Spie. Hist. 6 (1958) Defunctionis schedam nuper invenimus: «A dì 30 maggio Il Sig. D. Nicolò di Liguoro d'anni quarant'otto incirca, marito della Sigra D. Barbara d'afflitto, dopo esserli stati ministrati l'ultimi SS.mi Sagramenti da me D. Diego Avigliano coadiutore nelle case diel Sig. D. Leonardo Castaldo, vicino a S. Antoniello, è passat.'a miglior vita... et s'è sepolto nella chiesavdella Sanità de' PP. Domenicani» (Archivio d. Parrocchia S. Tommaso a Capuana. Lib, Il Defunctorum, f. 55).. (15) Iosephus hic, inter S. Benedicti filios cooptatus, nomen suum in Franciscum mutasse censetur, ut mox videbìmus : «Die 2 junii In nostri praesentia D. Franciscus de Liguoro, monacus cassinensis,...confessus est se recepisse a D. Nicolao de Liguoro ejus fratre... per affitto massariae in casali Mugnani D. (Arch. di Stato.Prot. Not. Antonio Cirillo, an: 1696, f.103v). - e Cassinenais» nuncupaturquatenus membrum Congregationis Benedictinae, cuius caput incoenobio Mcintis Cassini recolebatur. Anno 1745 Congregatio Casainensis constabat in Italia 7 provinciis cum 70 monasteriis (Arch, di Stato. Monasteri soppressi, vol. 1803, S. Severino e Sossio, Acta Cap. Gen., ). (16) Primi matrimonii fidem ex Regesto originali extrahimus : «A dì 5 marzo 1685 fatte tre canoniche monitioni in tre giorni festivi inter missarum solernnia per il matrimonio contrahendo tra D. Nicola di Costanzo e. D: Locretia de Liguoro, non essendo com- '. parso nessuno canonico impedimento, furono per me D. Fabritio Sessa Paroco congiontiin matrimonio per verba depraesenti viso et volo i.servata forma S. Conco Trid., in casa con licenza del Rev.mo Vicario Capitolare me presente sud Paroco, S. Stefano Tropeano, il Sig. Marchese D. Antonio Polenco, D. Geronimo Caputo, D. Donato Cepollino,. D. AI-

7 -como Salerno (17). - Catarina, monaca di S. Patrizia di Napoli. - Maria.Imo- -naca di S. Chiara di Nola (18). 211 Vespasiano, l'altro figlio del primo Alfonso e dj. N. Falangola,.hebbe due mogli: la prima fu di casa Longo, sorella di Giuseppe, -prima conte e poi marchese di S. Giuliano; e la seconda fù Madda 'Iena di Franco, vedova di un gentilhuomo di Nola di casa del. 'Giudice, e figlia di Nicolò Franco, barone dj. Tenerola : e con la prima moglie fè Vespasiano, Francesco, Teresa e Cecilia, che vivono monache in Don Alvina, mentre Francesco si casò con donna -di casa Lombardo, colla quale non fè figli; inoltre dalla seconda moglie hebbe l'istesso Vespasiano tre altri figli: un maschio e due.femine, cioè Gioseppe, Dionora e Vittoria, delle quali due femine Elionorafù casata con D. Antonio di Lorenzo, nobile della casa di.sessa, et Vittoria, per vezzo detta Jola, menò vita celibe. Oiuseppe, figlio del sud" Vespasiano et di Maddalena di Fran -co, hebbe prima di casarsi lunga prattica con una donna, colla quale fe cinque figli naturali; ma poi casossi nell'anno r662 con Laura Marano, figlia di Ridolfo, barone di Petruro, e di Antonia, stram 'bedue del seggio di Porto, colla quale ha procreato otto figli: quat "tra maschi et altre tante femine, cioè Vespasiano, Antonio, Dome -nico [spatium album], Isabella, maritata con Antonio Pagano di Nocera, et altre femine: e più ne havrebbe, se non fosse stato prefonso de Liguoro ed altri» (Arch. d. Parr. SS.ma Annunziata a Fonseca. Lib. III-IV Matrimoniorum [ ], f. 449). Huius matrimonii fìliam D. Felicem habuimus obviam -cum sororibus S. Alfonsi in monasterio S. Heronymi (cfr Spie. Hisi, 4[1956], 22). De secundo autem matrimonio et super familia Nobilione nobis non desunt notariles memoriae :«Die nona januarii In civitate Surrenti... in domibus dominorum De Nobilione... Costituiti TIll.mi Signori D. Lucrezia de Liguoro, Vedova del qm, D. Gaetano, c1erico D. Riccardo -e D. Aniello Nobilione, patriaijdi Sorrento, madre, zia, figli, fratelli e nipote respettive..., 'in presenza di me chiamato in nome del Regio Consigliere D. Giacomo Salerno, marito della Signora D. Antonia de Liguoro, hanno dichiarato aver ricevuto dal d" D. Giacomo -docati 1300» (Arch. Notarile-Napo'li, Not. Francesco Luigi Montemurro, ano 1732, f. 5). Item: «.Die 26 aprilis D. Lucretia de Liguoro,vidua qui. D. Cal7tani Nobilione... ha ricevutodocati Stante dec1aratione facta per dictum Regium Consiliarium D. j acobum Salerno, ex qua constat dictum capitale... spectare dictae D.nae Lucretiae, et in eodem dictum D. j acobum non habere nisi nudum nomen...» (Iibid., Not. Vincenzo Collocola, ano 1730, f.242). (17) Scribit P. Til1lnoia:«Ci erano tra' Reggenti del Collaterale D. Giacomo Sa "Ierno, zio' di Alfonso, perché marito di Antonia Liguori, sorella di suo padre» (Della Vita..d Istituto... I, Napoli i7g8, II). Liquet biographum deceptum fuisse, quoniamd." Antenia-dici nequibat soror patris S. Alfonsi in sensu obvio, quem textus praebet, Nihilorninus. D. Antonia longaevitatem stirpis suae perbene honestavit: «A ventisette 27 9bre mille 'settecento sessanta D. Antonia de Liguoro di anni 94, vedova di D. Giacomo Salerno, morta all'improvviso e seppelldta alla Misericordiella» (Arch. d. Parr, Vergini. Lib, XII -. Defunct., f.iiv). (18) Anonymo scriptori fidern praestantes eiusque testimonium cum documento infra -citando (p. 219) conferentes, eruimus convixisse in monasterio nolano S. Clarae utramque mo rrialern DD. Mariam de Liguoro :aliain nempe D. Mariam «Oeltrudam» (in. religione), -de :qua hic loquitur auctor anonymus, filiam D. Herculis de Liguoro; aliam vero Dò Mariam

8 212 venuto dalla morte nell'anno 1680; e poi sono tutti discendenti d'alfonso. [Ad folii oram alia manu:] Vespasiano (rç) è casato con N. d'auria, figlia di Nicola e di Isabella Monaco, detta Passalacqua. - Antonio s'è fatto monaco agostiniano (20). - Domenico s'è casato con Anna Salerno senza figli (21). II. - Carlo, fratello del sud o Alfonso e figlio del primo Francesco, casossi con Lucretia Muscettola del seggio di Montagna, «Cherubinam» (in religione), sororem D. Francisci de Liguoro, principis de Presicce (cfr Spie. Hist. 6[1958], 271, 29Q). (19) Quoniam non semel in S. A1fonsi historia nomend. Vespasiani de Liguoro adfertur nec alii desunt viri homonymi, ecce quaedam notitiae super D. Vespasiano de Liguoro, filio D. Iosephi et marito D. Franciscae d'auria: a. - Anno 1691, die 5 septernbris, nascitur D. Rachel, filia primogenita, uxor futura D. Herculis de Liguoro, fratris S. A1fonsi. b. - Anno 1693 «die IO augusti, Antonius Joseph Gaspar, filius D.ni Vespasiani de Liguoro et D.nae Franciscae d'auria» (Archivio della Parrocchia di Marianella. Lib, III Baptizatorum, 1673-r698, f.38). Antonius hic immatura morte valde probabiliter raptus est; quare post quinquennium ipsius nomen appositum fuit sequenti filio. c. - Anno 1698 «a 23 marzo. Antonio Benedetto Baldasarre Gaetano de Liguoro, figlio del Sig. D. Vespasiano de Liguoro e della Sig. D. Francesca d'auriaconiugi». (Arch. della Parr. S. Maria dei Vergini. Lib, XI Bapt., , f.150v). Antonius iste apud "historicos quodammodo certat curn homonymo D. Antonio de Liguoro, S. A1fonsi fratte, quia sub iudice lis est cuinam utriusvis adiudicanda sit laurea U.I. ano 1717 a Collegio Doctorum concessa, quam pertinere arbitramur, prouti videbimus, ad D, Vespasiani filium, cui tamen usum pilei doctoralis surripuit mors quoque immatura: «A di 8 novembre D. Antonio de Liguoro di anni 23 in circa, figlio del qm, Vespasiano e della qm, Cecca d'auria coniugi..., seppellito nella chiesa di S. Paolo de' Padri Teatini» (Ibid. Lib. VIII Defunctorum, , f.134). d. - An. 1702, die 26 octobris, Maria Magdalena Raphaela Irene de Liguoro, filia "D. Vespasiani de Liguoro et D. Franciscae d'auria; primum educanda; mox novitia èt professa apud moniales S. Hieronymi, ubi admissa ad vota solemnia die 16 maii ano 1720, se subscribit: «Suor Maria Raffaele de Liguoronel secolo D. Irene» (Arch. della Curia Napoli. Monìales, S. Geronimo, 1713, Educazione della Sig.a D. Irene de Liguoro). e. - Familiae possessiones in casali Marianella: «Die I decembris Constituto D.no Vespasiano de Liguoro qm. joseph, Patritio neapolitano..., asseruitpossidere terr'itorium modiorum decem et octo in circa arbustatum, vitatum et seminatorium, situm in casali [Marianeìlae] et proprie in loco vulgarmente dicto Renzo di Coppa» (Arch. di Stato Prot. Not., Francesco Ant. Palmieri, ano 1709, f.235). f. - De alio theatino, vide notam sequentem. (20) Nescimus utrum Antonius iste e mouacus ' augustinìanus» idem sit ac Antonius, legis doctor, de quo in nota praecedenti loquimur. Valde probabiliter agitur de confusione quadam a documenti anonymi compilatore admissa cum alio D. Vespasiani filio theatino, quem nobis reddit notum sequens actus notarilis: «Die 22 sept. 17II. In nostri praesentia constituta D.na Francesca d'~uria,.uxore D. Vespasiani de Liguoro, [ure nobilium asseruit coram nobis et R.P. Josepho Maria de Liguoro, ejus filioet praedicti Vespasiani, Regulari teatino come a 16 febbraio 1706 detto P. Giuseppe Maria fece legittima rinuncia in favore di essa D. Francesca di tutti i suoi beni e si riserbò un Iivello d'annui. docati 30 sopra la terra di Salvia... [Nune proponit :] cambiare l'assegnamento sopra il cenzo che il do Vespasiano possìede sopra la massaria sita nel casale di Mariauella, dove si dice Rienzo de Coppa, che fù del qm, D. Giovanni di Liguoro, zio del d" Vespasiano» (Arch. di Stato.Prot. Not., Antonio Cirillo, ano 17II). (21) «A dil2"dl o C=;; settembl'e 1694]. Il Sig. D. Domenico de Liguori e la Siga- D, Anna Salerno di nostra Parecchia ambi non più casati hanno contratto matrimonio per verba 9

9 vedova di Scipione Denza e figlia di Cesare Muscettola edi Camilla Rocco dello stesso seggio III. - Gasparo, l'altro figlio del medesimo primo Francesco, hebbe per moglie una signora della famiglia Macedonie, colla quale fè Francesco. Francesco prese per moglie D. Alvina Lopez, figlia di D. Diego Lopez Suarez, Reggente di Cancelleria e duca di Santo Pietro, e di D. Roberto Carrafa, e con essa fè D. Diego, D. Tomaso e D. Antonio, e di più tre figlie femine, cioè: D.Maria, donna di santissimi costumi, maritata a D. Gennaro di Di anelo, nobile di Campagna, figlio di D. Tiberio, avvocato ne' Reggi Tribunali, e di D. Teresa Ruffo del seggio di Porto. D. [spatium album], moglie di N. Forgione di Aversa. D. Vittoria, moglie di Giulio Venuti Iaa). D. Aurelia, monica in D. Alvina. [Ad folii omm alia manu:] Altre femine furono Leonora, moglie di Antonio Folgore d'aversa. - Antonia, moglie di Paolo Pepe, e poi di Tonno di Dura. - Andrea, moglie di [spatium album] Auria, e poi di Tomaso di Capua. D. Diego si casò con Anna Selano, figlia del doctor Silvio Selano e di Francesca Scotti, colla quale non fè figli, essendovi sopravissuto pochi niesi. [A d folii omm alia manu :] Antonio il 3 o genito di Francesco morì senza casarsi: onde questo ramo di Liguoro è estinto. D. Tomaso vive al presente in stato di sacerdote cappellano della Cappella del Tesoro di questa città, havendo procreato prima di farsi prete un figlio bastardo con una contadina di Capo di Monte. de' presenti vis et volo servata forma S.C.T. con decreto in questa, Curia, e stante legittimo impedimento della sposa ha prestato in suo nome il consenso con procura della medesima il Sig. D. Nicola d'auria havendo per parte della sposa ottenuta dispensa di due pubblicazioni dal'lem o Cantelmi, arciv": sollennizzato d " matrimonio per il R. Coadiutore D. Innocenzo Rubino: presenti per- testimoni] Giulio Contarini, R. D. Aniello Rescigno, R. D. Pietro Frezza et altri» (Arch. Parr. MetropoI. Eccl, Lib, VIII Matrim. [I688-I707], f.i9 V ). Huic nuptiarum formae aut fortasse matrimcnii sterilitati tribuendae manent inter coniuges lites, de quibus sententia commissa est Sacro Regio Consilio: «Ha visto el marqués mi Sefior el papel de V[uestra] S[enoria] del I2 del corriente en que da quenta que el Sefìor Regente D. Serafino Biscardi ha referido en Colateral las instancias y las differencias vertientes entre Dona Ana Salerno y D. Domingo de Liguoro su marido, y ha parecido que el S[acro] C(onsejo] proceda y provea con justicia, Y conformàndose 8[u] E [xcelencia] con el sentir del Colateral me manda decir a V.S. (como lo hago) que se execute como parece. Dios guarde a V.S. - Palacio a I5 de marzo I703. D. Joseph Martfnez de Montoya. Sefior Secretario del Reyno» (Arch, di Stato. Affari diversi, Collaterale, ano I Fascicoli non numerati). (22) D. Iulius Venuti et D. Victoria de Liguoro procrearunt D. Victoriam Venuti, quae in uxorern data D. Alfonso de Liguoro, secundas nuptias ineunti, effecta est mater D. Dorninici de Liguoro, avi S. Alfonsi.

10 :214 IV. - Giulio Cesare, ultimo de' figliuoli del primo Francesco, prese per moglie Aurelia Ristaldo [Biscardo?], nobile di Scala, figliuola di Francesco, Dottor di Legge e di Dianora Santomagno, e con da moglie fè Isabella, maritata prima con Antonio de Dura, marchese di Mignano, e poi con Vincenzo di Liguoro. Et in questi 'Si restringe tutto il primo Ramo. [Ramus secundus extra Morianellam oiim (23) succrescens] Il secondo Ramo di questa famiglia dipende da un'altro Vespasiano seniore, che parimenti casossicon donna di casa Falangola, colla quale nacque Francesco. Francesco casossi con Giuditta Papano [Pagano?J,figlia di Giovanni Tomaso e di Zenobia Stellatiello, figlia dei Consigliero 'Stellatiello, colla quale procreò Cesare, Fra Vincenzo dell'ordine eremitano di S. Agostino, Nicola et Hipolita, primieramente moglie di un nobile di Castellamare di casa Coppola, e poi di Alfonso <ii Liguoro iuniore, siccome si è detto (24). Cesare fù dottor in Legge et Auditore in molte provincie del Regno: fù due volte casato: la-prima con N. delle Donne, colla quale non fè figli, e poi con Verginia Mastrillo (24 a ), vedova d'antonio Corcione, credentiero della dogana di Foggia e figlia di Giovanni Mastrillo e N. Mormile : e con quella seconda moglie ha procreato Francesco, Vespasiano et una figlia femina, essendosi Cesare morto nell'anno 1682 : e questo è il secondo Ramo di questa casa. ' [Ad folii OTam alia mant~: ] Vespasiano morto senza figli. Ciccio [id.esl. :Francesco] sicasò con donna di casa Raitano, vedova del principe di Presicce di casa Barilotti: et essendo morto il principe figlio della Raitano, (23) Dicimus «otìm ", id est, quo tempore memoriale manuscriptum confìciebatur, Successores namque principis de Presicce, hunc familiae ramurn honestantis, Marianellae -quoque possessiones primi rami servarunt. (24)"RuiusD. Hippolitae de Liguoro, cui.per testamentum 500 due. legavit D. Lu -eretia di Costanzo,mentionem comperimus apud BP..Carmelitarum sublatumarchivum; ibidem confirmantur D.Hippolitaeprimae nuptiae cum viro domus Coppola, secundae autern cum D. Alfonso "di Ligoro ", cui ano r649 PP. Carmelitae quamdam pecuniae solutionem seu "quietanza» ratam declarant (Arch. di Stato. Monasteri soppressi, vol.: 285, S, Teresa o Madre di Dio, f ). Alia amicitiae indicia inter gentem de Liguoro et -monasterdum, Ibid. 583, 625, 634. (243) Reipsa vocabatur Giuditta Mastrillo, sicuti nos docuit eius filius D.Francisctis (cfr Spie. Hist. 6[r958]30r) et nuper'confirmavit coniugii Actus: '" A dì r8settembre r679' D. Cesare de Ligoro della parrocchia' dis. Anna di Palazzo napoletano con la Siga C'illa, alias Giuditta Mastrillo mediante procura di do Signore in persona del Sig. D. Annibaldo Mastrillo 'della città di Nola e della nostra parrocchia, ambi vedovi, dopo le tre debite vpublicaaioni.c,, e non essendovi 'risultato can impedimento con decreto di Mons. :R.mo hanno in questa Cattredrale [!] contratto matrimonio per verba de presenti vis et volo:.sollennizzato per.me.decio Seppe di Tommaso coadiutore, presenti il R. Sig. D. Francesco Carmignano, Sig...D.' Antonio" Mastrillo et,altri» (Arch. Parr. -Metropol. Eccl, -Lib, VII Matrim. [r635-r686], f.245 V ).

11 questa si dichiarò erede del figlio, e si transiggì il Fisco e divenne Padrona -di Presicce: onde Ciccia di.liguoro divenne principe di Presicce. Questi procreò con la Raitano un figlio unico che morì d'anni 18 con gran dolore -del padre, il. quale non ha eredi, e si è tornato a casare con N. Capece, ma vecchio, onde inabile a far figli; e così questo primo titolo che avea acquistato. casa di Liguoro si perde (25). [Ramus tertius minus stricte in S. Alfonsi familia insitusj Il terzo ramo di questa famiglia si prende da Giovanni Vin -cenzo, il quale hebbe per moglie Laura Linea [?], vedova di Ce.l..sare della Leonessa e sorella di Pietro Antonio, Presidente della R[eal] Camera, colla' quale procreò N. [sic] maschio e Giulia.femina, che fu moglie del consigliere Andrea Provenzale. Da N. -padre di Vincenzo, di Margarita e d'isabella si appare questa discendenza, cioè dalle femine Margarita fù maritata ad Antonio Lucatello, barone di Lusciano, come di sopra si è detto. Isabella casossi con Ferrante d'angelo, nobile di Prati, principe di Misagna e marchese di Ceglia (26). Vincenzo si casò con Isabella di Liguoro, figlia di Giulio Ce.sare, siccome di sopra si è detto, quale fè un'unico figlio (26 a ) chia- (25) Hunc familiae ramum satis ìllustravimus in praecedenti articulo super D. Fran -cisco de Liguoro, principe de Presicce. Cfr Spie. Hist. 6(1958) Adiungimus praesentiam fere simultaneam alius homonymi D. Francisci de Liguoro, viri D. Annae Bral~~ -caccio, Marianellae et in vico neapolitano «dei Vergini». Ecce breviter documenta: a) «A di 21 dico Matrimonio tra li Signori D.. Francesco de Liguoro e D. Anna Brancaccio... non ostante il tempo prohibito dell'avvento..., dal R.do Sig. Paroco D. Gio 'seppe del Mastro, paroco 'de' Vergini..., presente D. Ercole de Liguoro...» (Arch. d. Parr. SS.ma Annunziata a Fonseca, Lib, III-IV Matrim., f.397). - b) «Die 28 feb Beatrix Maria,filia D. Francisci' de Ligori et Annae Brancaccio, baptizata a me D. Thoma Piz :zullo...» (Arch. d. Parr. Marianella. Lib, III Bapt., f.46). - c) «Die 28 augusti 'Pranci.sca Xa~eria Maria, filia posthuma,d.. Francisci de Liguoro et- D. Annae Brancaccio, baptizata...» (Ibid. Lib, IV, f,5). - d) «Die 17 dec D. Franciscus de Liguoro, aetatis suae.annorum 45 circa [obiit]» (Ibid. Lib. II Mort., f,i V ). Ad haec, quoniam in praesumptìs S. Alfonsi adolescentis sponsalibus, adducitur (Cfr Spie. Hist. 6[1958] 268, ) D. Carolus Bartilotti, prior princeps..de Presicce, Actum.ipsius niatrimonii transcribimus nuper inventum: «A di 20 di marzo 1683 di sabbato. 1)111.mo Sig. D. Carlo Bartilotto, Principe di Presiccio di Leccia, et la Siga D. Virgilia Raitano di nostra Parrocchia, ambi non più volte casati, et in suo nome il Sig.D. Carlo Preta suo legittimo Procuratore, come per procura fatta per la nostra Corte Arcivescovile estratta dal mastrodatta Gioseppe Prete, furono congionti per matrimonio per verba de presenti vis et volo iuxta ritum S.ae Romanae Ecc1esiae in. nostra Chiesa Parrocchiale per me D. Donato d'aria lor proprio Parroco con licenza e dispensa dell'em.mo Sig. Cardinale di potersi contrahere per procura, presenti per testimonij D. Domenico Pepe, Domenico Tifele, Donato Antonio Galigano, Michel Angelo Cascella et altri (Arch. d. Parr. S. Maria Maggiore, Lib, IV Matrim [ ], f.rr). (26) Etiam hunc principem de Misagna.obvium nobis. novimus in praedicta occasione Kibid. 257 nota 5). (26a) Minus exacte anonymus loquitur de unico filio. Etenim : a) «A di 5 giugno,,639. Giovanni Ba Domenico..., figlio del Sig. Vincenzo de Liguoro e della Sige' Isabella «le Liguoro coniugi... fu battezzato...» (Arch. d. Par. S. Giovanni in Porta. Lib. V Bapt., f.26v). - b) «A di 26 feb Costanza, figlia del Sig. Vincenzo de Liguoro e 'della: Siga Isabella de Liguoro fu' battezzato...»: (Ibid. Lib. VI Bapt., f.39). Anno autem sequenti D. Isabella morte immatura obiit: «Alli 23 d'ottobre 1642, la Siga Isabella: de Lig uoro, moglie del Sig. Vincenzo de Liguoro napoletana, doppo aver ricevuto tutti li Sant.mi

12 216 mato Giovanni Batt", che se ne morì molto giovane in Gaeta di febbre cagionatali per mutazione di aere: che portò al padre gravissimo cordoglio, essendo per altro Vincenzo urio de' migliori cavalieri che habbia avuto questa famiglia per la sua gran puntualità: ma venuto in disgusto con D. Pietro d'aragona, Vicerè del Regno, nell'anno 1666 per cagione che essendo la quinta volta eletto della città per la sua piazza di Portanova, Vincenzo fè levare ad un bottegaro l'armi del Viceré che teneva nella sua bottega, per essentarsi dalla giurisdizione del Tribunale di San Lorenzo: dal che essendosi offeso il Vicerè, ne fè carcerare Vincenzo nel Castello Nuovo di Napoli: e però lui fastidito delle cose del mondo, deliberò farsi religioso nella Compagnia di Gesù, in habito di Oblato, ove tuttavia vive vecchio d'anni e di santi costumi. Napoli, li 25 di giugno DOCUMENTUM II Conventio notarilis iniei DD. Dominicum et Iosephum. de Liguoro ex prirna parte, atque D. Nicolaum de Liguoro ex altera, L - Primo obtutu incongruens fortasse legenti videbitur sociare in hoc articulo memoriale praecedens cum subsequenti conventione. Attamen tam manuscriptum anonymum quam actus notarilis vergunt, ex intentione nostra, in eumdem praecipuum scopum : ut scilicet lentis passibus progrediamur versus genealogiae alfonsianae analysim : analysis, quae etiam pro saeculis XVII et XVIII multum sudoris ac patientiae exigit; quanto magis si eatenus protrahi debet, donec arboris genealogicae attingat radicem, qualem P. Tannoia, neapolitanis historiographis fidens,proposuit a saeculo XII fecundam (27). Convergentia porro actus notarilis cum praecitato anonymo compilatore et cum Pasini-Frassoni quoad notitias concretas, quae S. Alfonsi maiores afficiunt, fundamentum sternit ad passus ulteriores Meritum ergo conventionis sub hoc aspectu inde nascitur, quod eiusdern actores antecedentia utriusque familiae pro nobis dilucidant, ea profecto rerum scientia qua vix maior expeti decet. Equidern non ab ovo nec ab aevo medio discussionem repetunt, sed a communi avo D. Antonio Sagr.ti in età di 33 anni incirca passò a miglior vita in questa Parocchia di S. Agnello Maggiore, et fu sepolta alla chiesa di Monte Oliveto. (Arch. d. Parr. S. Agnello Maggiore [hodie S. Maria di Costantinopoli]. Lib. II Mort., f.rov}, (27) Notitias, quas tradit, P. l'annoia (Della Vita ed Istituto... I, Napoli "798, I) mutuatus fuisse videtur ex Scipione di Mazzella (Descrittione del Regno di Napoti, Napoli 160I, 78I); de Marco de Liguoro, ano rrço neapolitano gubernatore, uterque fere iisdem verbis loquitur. - Iisdem fere annis ac documenta in textu relata, prodierunt copiosiores Memorie Historiche di diverse famiglie nobili così napoletane come [orasiiere (Napoli 169I)' a Blasio Aldimari collectae, in quibus (p.98 ss) c1ari de Liguoro viri ab ano r rço usque ad "4"6 recensentur. Initio capitis auctor dec1arat: «Della famiglia Liguoro. ~ originaria di Lettere, città nella costa di Amalfì», id est, olim ad rempublicam amalphitanam spectans oppidum, - Ceterum, actus notariles saec. XVIII in medium passim proferùnt cognomen Liguoro apud civitates, oppida et pagos, v.gr. Amalfi, Lettere, Angri; Sarno, Dragonea, Nola, S. Anastasia cii Somma, Carifi, S. Severino.

13 217 de Liguoro, cuius utraque pars ad litem deveniens perfecte noverat lineam genealogicam, de qua a litigantibus nullum dubium movetur. Eorum itaque affirmationibus deinceps stare licebit. Ceterum, quae de suis maioribus DD. Dominicus ac Iosephus de Liguoro, avus et pater S. Alfonsi respective, in conventione asserunt, cuncta nobis confirmabit ipse D. Iosephus de Liguoro CUl11 avi sui et proavi res gestas exponet in proximo nostro articulo. Ex alia-vero parte D. Nicolaus de Liguoro senior, qui iura sua ac fratrum suo rum 111 conventione protuetur, satis superque lectoribus notus praesumitur (28). 3 - Tempus quo actus notari1is signatur, nempe die 3 iulii ano 1698, nostra interest. Primo, quia piane cohaeret cum periodo historica cui adiudicavimus memoriale anonymum atque eiusdem notitias completorias ( ): coincidentia conventionis notarilis cum manuscripto anonymo, huius auctoritatem firmato - Secundo, quoniam mensibus aestivis ano 1698, tempore scilicet conventionis, D. Dorninicus de Liguoro eiusque filius D. Iosephus specialibus rationibus agebantur ad componenda dissidia, per transactionis viam, cum eorum propinquo D. Nicolao de Liguoro. Etenim DD. Dominicus et Iosephus apertam coram se prospiciebant familiae semitam ex quo filius patri successerat (1692) in percipiendo regiae classis stipendio, rnox valde probabiliter aclaucto ex ascensione D. Iosephi ad gradum subcenturionis (tenente) (29): semita pariter pro utroque gaudiosa a die quo ob primogeniti Alfonsi nativitatem (1696) in tuto collocabatur sobolis de Liguoro continuatio, post conventionem notari1em roborancla mense novembri eiusdem ano 1698 ex natalibus secunclogeniti Antonii. His in adiunctis, quibus et alia psychologica addere opus esset per conventionem haud expressa, magis aequurn ac proficuum censuerunt ad transactionem cum D. Nicolao de Liguoro accedere quam animorum dissidium protrahere, irnmo acidius per litem iucliciariam reddere Quaestio etenim per concordiam notari1em solvenda minus pro casu nostro refert: eo vel magis, quocl eiusclem cardo, antececlentia et iudiciariae vicissitudines aperte in instrumento, cum suis cuiusque partis rationibus, constant. Reipsa, si quae tibi haec legenti consuetuclo inerit volvencli fasciculos tribunaliurn aut notariorum protocolla, non clubito qui n centies miraberis illius aevi propensionem ad lites ineunclas, acescenclas et perennanclas. In contentione vero seu -causa, quae utramque familiam cle Liguoro paulisper dissociarat, nec ducatuum summa nec bonorum immobilium qualitas ac quantitas tanti va1ebant, ut cordium amicitiam ex communi sanguine ortam offuscare sine die pergerent. S. - Ex bonis immobilibus unum connotandum volumus : utriusque nempe familiae apucl Marianellam proprietates, quarum limites clecursu tempo- - ris mutati sunt, sive per pacificam transactionem, sive per auctiones pretio soluto firmatas. Uncle fit, ut ratio temporis nullo pacto sit posthabenda, cum domum veldomos ac predia familiae S. Alfonsi ibidem cliscernere intendimus, praesertim si ta1is discretio seu identificatio ad dies nobis viciniores pertrahi debeat. Traclitio cum honore suscepta muniri peroptat efficaci documentorum vallatione. (28) Cfr Spie. Hist. 6 (1958) 26C). (29) Nul1ibi expresse haec ascensio constat, sed praesumitur tamquam gradus praevius ad superiorern ductoris (capitano), quern deinde cum maxima Iaude gessit.

14 2r Infrascriptus actus notarilisapud Magnum Status Archivum custoditur inter protocolla notarii Dominici Anielli Palmieri, ano r698, die tertia. mensis iulii (absque foliatione). Die tertia mensis julij :r698 Neapoli. Costituti nella nostra presenza il Signor D. Domenico de Liguoro, patritio napoletano figlio et herede universale e particolare del q[uondajm Signor D. Alfonso juniore, similmente figlio et herede per la mittà del qm. Signor D. Antonio de Liguoro, herede del qm. D. Alfonzo seniore; necnon il Signor D. Giuseppe de Liguoro, figlio del d c Signor D. Domenico et donatario del medesimo Signor D. Domenico in virtù d'istromento di donatione stipolato per manodel qm. Not" Michele de Colellis di Napoli alli r6 del mese di maggio dell'anno r685 (30): intervengono all'infrascritto per essi ciascuno di loro insimul, loro heredi e successori, et a maggior cautela d" Signor D. Giuseppe interviene alle cose infrascritte con espresso consenso, presenza et autorità del sudo Signor D. Domenico suo padre, presente e prestante il suo consenso da una parte... Et il Signor D~ Nicola de Liguoro, similmente Patritio napoletano, figlio et herede insimul con il Signor D. Emmanuelede Liguoro suo fratello minore al presente Novitio nel Ven.Ie Mon[asteJro dj S. Paolo de' RR. PP. Teatini della Religione de Clerici Regolari di questa città, del qm. Signor D. Ercole de Li- guoro figlio et coherede di d" qm. Signor D.. Antonio, herede di d" D. Alfonzo seniore in virtù di più Decreti di preambolo interpo-.sti per la G [rari J C [ortej..della Vicaria, sincome dicono: necnon detti Signori fratelli D. Nicola e D. Emmanuele cessionarij etrenunciatarij dell'infrascritti loro fratell' e sorelle, scilicet del R.do P. D. Francesco de Liguoro, monaco benedettino, in seculochiamato D. Giuseppe (31), in virtù d'istromento di renuncia ro- gato per mano di Not. ro Carlo d'amore della città di Aversa; del R.do D. Domenico, monaco teatino, in seculo chiamato similmente D. Domenico, et delle Signore D. Antonia de Liguoro, moglie del Signor D. Giacomo Salerno, et di D. Lucretia de Liguoro (32), sue sorelle, in virtù d'istromento di renuncia rogato, cioè, a rispettodi da Signora D. Antonia per mano di Notar Gregorio Servillo di Napoli, et a rispetto di da Signora D. Lucretia per mano di Notar G[io»] Ba Cozzarellidi Napoli; e della mag[nifijca Suor Maria. (30) Deflendum est quod inter protocolla notarii D. Michaélis de Colellis desint ano ni 1685 et 1695 ac proinde desiderentur textus originales huius c1onationis. Apud Status Archivum prostant solummodo fasciculi anno (31) D. Iosephus, de quo supra (nota 15), expresse hic in religione vocatur D. Franciscus. (32) Cfr supra notas 16 et 17.

15 Geltruda, monaca professa nel Ven.le-Monastero dj S. Chiara di Nola, in virtù d'istromento rogato per mano di Notar Vincenzo, Raniero di da città di Nola, in seculo chiamata D. Maria; e della m [agnifijca R.da Signora Da Catarina, monaca professa nel Ven.le Mon o di se Patritia di questa città, in seculo chiamata similmente D. Catarina, in virtù d'istromento de renuncia per mano di Notar Cesare de Santis di Napoli; et anche esso Signor D. Nicola, herede ab intestato del qm. D. Alfonzo de Liguoro, suo fratello premortuo, in virtù dj Decreto di preambolo interposto per da G[ran ] C [orte] in banca del m [agnifi ] co Izzo appresso lo scrivano Marotta. [Pergunt aliae clausulae notariles J quae minus nostra iniersunt; ac sequitur:j Le suddette parti nelli nomi antedetti respettive come di sopra spontaneamente hanno asserito avanti di Noi qualmente l'anni passati, e propriamente sotto li 8 novembre r6r4, il d" qm. Signor D. Alfonzo de Liguoro seniore fè donatione contemplatione matrimonij ad Antonio de Liguoro suo figlio di ducati due mila, chiamando li figli nascituri ex propria persona, sincome si legge dalli capitoli matrimoniali e donatione suddetta per mano del qm. Notar [spatium album]. Et in costanza di d" matrimonio nacquero due figli maschi, cioè Alfonso ed Ercole de Liguoro. Nell'anno poi r634 il d" Signor D. Antonio seniore fè donatione al d" qm. Alfonzo suo figlio primogenito contemplatione matrimonij di docati diecimila per mano di Notar Pietro Oliva conforme appare in processo intitolato: Processus originalis D. Dominici de Liguoro cum mag.ca D. Isabelia, 1\IIàtre et Tutrice haeredum qm. Erculis de Liguoro in banca de Rubino apud scribam Anastasio (33).Et dopo fèdonatione a d" Ercole suo secondogenito di docati due mila e cento, ma con le ragioni decorse del Signor conte di Celano, in virtù distromento stipulato per mano di Notar [spatium album]. Et non volendodetti Signori figli Alfonso et Ercole vivere comunemente, devennero perciò alla divisione delli beni hereditarij di d" qm. Antonio, loro padre, ad ognuno di essi l 'intiera mittà, non avvalendosi il do Alfonso della donationedi docati diecemila fattali dal qm, Antoniosuo padre, perché dopo la morte di d" Ercole, li suoi beni ricadessero tutti a beneficio dj d" Antonio iuniore, figlio di d" Alfonso, et premorendo d" Antonio ed Alfonso e i figli nascituri. Et essendo già fatto il caso della morte di d" Ercole, per parte- (33) Inter protocolla- notarii D. Petri Oliva nihil super donatione ano 1634 facta comprobavirnus. Similiter hucusque nos latuit Processus originalis, de quo in textu fit mentio...,.

16 220 di esso Signor D. Domenico nell'anno r689 si diede supplica in S[acro~ R[eal] C[onsiglio] in banca di Rubino appresso lo scrivano d'anastasio, asserendo che il d" qm. D. Antonio fece da donatione di docati diecimila ado D. Alfonso e figli nascituri sopra tutti i suoi beni, presente ed accettante la medesima donatione il d" Alfonso, tanto per se quanto per li figli nascituri, havendo promesso quella havere rata e ferma, et alla medesima non contravenire. [Congerit N otarius alias [ormulas, et sequitur :] Finalmente nell'anno r653 detti Alfonso et Ercole vennero fra di loro a conventione, in virtù della quale si contentarne> possedere pro communi et indiviso li beni così di d" qm. Antonio, come del qm. Alfonso seniore, loro avo paterno, della qm. Zinobia del Giudice e della qm. Vittoria Falancola [sic], loro madre e loro ava respettive, non ostante la suda donatione e prèlegato a beneficio di d" Alfonso, al che havendo riguardo il do Ercole e per altre cause sua mente moventino, donò per titolo di donatione irrevocabile tra vivi, sequta però sua morte, a D. Antonio de Liguoro, primogenito di d" Alfonso et al medesimo D. Alfonso come legittimo amministratore di quello, et in difetto di d" Antonio in caso che premorisse a d" Ercole, dovesse da donatione passare agl'altri figli nascituri di d" Alfonso tutto quello che a da D. Ercole pervenne in virtù di da conventione. [...] Et fattosi il caso della morte di d" Ercole, fè istanza immettersi nella possessione delli beni, ut supra ceduti e renunciati, fra tanto quelli per sicurtà del medesimo D. Domenico fè istanza sequestrarsi li sud.i beni: e commessasi la causa in d" S [acro] R [eal] C [onsiglio], e doppo molti atti e decreti si ritrova compilato il processo in limine expeditionis, la dove compare il sud" D. Domenico de Liguoro, al presente monaco teatino, uno de' figli di do qm. Ercole facendo istanza adverso d" termine compilato, et esser inteso da principio in da causa. Et anco si è preteso e si pretende per parte di cl o D. Nicola [...] che non compete attione alcuna ado Signor D. Domenico e D. Giuseppe per diverse cause, et signanter per esser morto d" D.Ercole con figli, contenendo da asserta donatione la tacita conditione purché esso donante morisse senza figli, non ostantela rinuncia della legge: «Si ttnquam»... In oltre detta asserta donatione fù ex errore fatta con pretesto che a esso qm. Alfonso spettavano docati diecimila donatili dal qm. D. Antonio, in tempo che robba libera non vi era di d" Antonio [...]. Per esso Signor D. Nicola si è preteso non solo non esser tenuto a rilasciare li detti beni, ut supra donati, ma doversi astringere esso Signor D. Domenico a

17 221 D. Oiuseppea pagare il prezzo di docati 500 una cum interesse, donati dal qm. Alfonso a da qm. Ercole sopra l'arrendamento della Regia Doghana di Napoli, in virtù d'istromento del 1654 per mano di Notar Giacomo Antonio di Monte. Di più dovessero detti padre e figliopagarli il prezzo delli frutti delli beni donati dal qm. Alfonso ed esso D. Ercole sua vita durante [...] E si pretende anco per esso D. Nicola [...] doversi astringere essi padre e figlio a pagarli il prezzo di uno basso toccato in portione ad esso D. Ercole della casa sita a Marianella, che si divisero l'anni passati esso qm. D. Ercole conii d" D. Domenico, non ostante da divisione et al presente si possiede da esso medesimo Signor D. Domenico. [Respansia avi et pairis S. Aljonsi ad praecedenies allegationes:] Adverso le.quali pretensioni si risponde per detti Signori D. Domenico e D. Giuseppe che non hanno sossistenza alcuna, nè in facto nè in jure, per diverse ragioni, et signanter perché la donatione fatta dal da qm. D. Ercole non contiene nessuna conditione di morte con figli o senza figli, tanto maggiormente che espressamente si rinunciò da d" D. Ercole al beneficio della legge: «Si unquam»... Intorno alla pretesa donatione fatta da da qm. Alfonso ed Ercole dellusofrutto de' suoi beni con la conditione, acciò potesse ascendere all'ordini sacri, si risponde che da donatione si risolvè immediatamente che d o D. Ercole si casò [...] Et a rispetto della donatione delli docati 500 sopra la Regia Doghana di Napoli, non esser tenuti a cosa alcuna per esserne stati detti docati 500 assignati all'heredi del qm. Vespasiano de Liguoro, a chi spettavano in virtù della sentenza del S[acro] C[onsiglio] che appareno [sic ] nel «penes acta» nel processo intitolato: «Processus Magnus haereditatis qm. Alfonsi de Liguoro senioris» (34). Per la pretensione del basso [MarianellaeJ si dice che, se bene nella divisione fusse addetto al qm. D. Ercole, doveva però a sue spese fare un muro divisorio di palmi sessanta due, con alcuni vacui nel cortile della casa d'esso Signor D. Domenico, conforme sobligò il d" D. Ercole per foglio a parte da da divisione, il che non essendo seguito, detto basso restò in potere d'esso Signor D.. Domenico, il quale è stato sempre pronto di cederlo, ogni volta che si fusse adempito in fare detto muro divisorio, e per altre ragioni e cause che per brevità di tralasciano. (34) Sententias et Acta Sacri Regii Consilii ano ~6S3-16S4 (vol ) a pulvere excussimus quim Proce ssum. Magnum discooperiremus; saltern usque ad hodiernum diem.

18 222 In oltre esso Signor D. Giuseppe proprio nome pretende spettarli per dadonatione fatta dal d" Signor D. Domenico suo padre il territorio di moia otto, per esso Signor D. Domenico assignatoper la transattione inita tra' esso D. Domenico con l'heredi di d" D. Ercole de Liguoro, con il peso dj pagare lo debito contratto tan- tum prima di da donatione, et non altro. [A bsoluia prima instrumenti parte assertiva, definiuntur in secunda ad: concordiam conditiones, quarum. praecipuae sic sonant:] Et fatta da assertiva, non volendo esse Parti più litigare nèpassare per affratti giudiziarij [..,J, sono devenuti spontaneamente[...] allinfrascritte conventione, transattione e concordia, cioè: che siano tenuti detti-signori D. Nicola ed. Emmanuele in detti' nomi di cedere a beneficio dido Signor D. Giuseppee suoi heredi e successori le raggioni et attioni che li spettano sopra l'heredità del qm. Vespasiano de Liguoro et sopra l'heredità del qm. D. Mariodel Giodice, anche per causa delli docati 190 che paga [D. Giusep- pej di suo proprio danaro, presente et accettante esso Signor D. Do- menico suo padre ed il suo espresso consenso, ut infra, con retro- cedere anco dette moia otto di territorjo a d" Signor D. Giuseppecon li patti, ut infra. Di più sia tenuto esso Signor D. Nicola di cedere e renunciareal sud o Signor D. Domenico, così il basso e la portione di soppri- gno, et anche di renunciare alla pretensione della donatione fatta dal qm. D. Alfonso al qm. D. Ercole de Liguoro di' docati 500 sopra la Regia Dohana [sicj di Napoli. [Iterantur jormulae notariles, ac deinde instrumentum prosequitur :] - Detto Signor D. Domenico cede e rinunza [sic ] a beneficio, d'esso Signor D. Nicola presente ed accettante la pretensione del. muro divisorio della casa sita a Marianella[ J E finalmente esso Signor D. Nicola[ ] da hora spontanea-- mente vende, aliena, cede e renunza ad esso Signor D. Giuseppele dette moia otto di territorio arbustato, vitato et seminatorio, il, medesimo territorio dj moia otto che prima loro fù assignato da esso D. Domenico in beneficio d'esso Signor D. Nicola, come here- de assieme con D. Emmanuele suo fratello del d" qm. D. Ercoleloro commune padre per la summa di docati mille e cento venti, prezzo effettivo di d" territorio, quello medesimo che prima si pos- sedeva da d" Signor D. Domenico per la maggior quantità di moia vent'uno in circa, sito nelle pertinenze di Mugnano in loco detto".cannito, juxta le altre moia vent' uno in circa d'esso Signor D. Nicola, via publica et altri confini, per causa della transattione-

19 223 inhita [sicjtra esso Signor D. Domenico e la qm. Isabella Caputo, come madre e tuttrice di detti figli, in virtù d'istromento rogato per mano di Notar Filippo Mezzacapo nell'anno 1687 (35). Et questo per il medesimo prezzo di docati mille e cento venti. Ql1ali docati II20 di detti carlini d'argento, esso Signor D. Giuseppe non ritrovandoseli prontamente prae manibus[...j, spontaneamente s'obliga di pagarli a d" Signor D. Nicola quì in Napoli nella fine del mese di settembre di questo presente anno 1698 [...J. Del qual prezzo esso Signor D. Nicola[...J se ne dichiara ben contento, e se lo sud o territorio valesse di più di detti docati II20, tutto il dipiù esso Signor D. Nicola lo dona per titolo di donazione irrevocabile tra vivi al d" Signor D. Giuseppe. Ha che [sicj in virtù della presente vendita del sud o territorio, ex nunc passi e sia nel pieno dominio, e seguito il pagamento sudo, in dominio, possessione e percettione del sud o D. Oiuseppe. E come che l'anni passati nell'istromento de' capitoli matrimoniali tra d" qm. D. Ercole e il Signor D. Nicolò di Costanzo, primo marito della Signora D. Lucrezia de Liguoro sua figlia, esso D. Ercole cedè et assignò moia dieci e mezzo di territorio della suda massaria col patto di ricomprare, perciò[...ij dovranno pagar1i [ducatus II20 a D. Giuseppe solvendij a D.Gaetano Nobilione, marito [in secundis nuptiisj e legittimo amministratore della Signora D. Lucretia (36). [Pactiones aliae curn. D. Caietano statuuntur]. E stante la suda concordia restino in beneficio d'ambo esse Parti li beni del qm. Alfonso seniore, Antonio de Liguoro et Vittoria Falangola et Zinobia del Giodice pro aequali portione[...j. Et finalmente esse Parti si quietano respettive l'una all'altra[...j. Et per qualsivogliono cittationi, il d" Signor D. Giuseppe ha disegnato e disegna la Curia di me. sud o Notaro, sìta in questa città di Napoli nella Piazza di Seggio Capuano, nel frontespitio del Sacro Monte de' Poveri. [Subduntu1" nomina testium necnon adnectiiur alia eiusdem insirwmenii copia, quae exhibita fuit Magnae Curiae Vicariae ut ipsa, infonnationibus praehabiiis, ratam haberet concordiamo Huic copiae praemiiiiiwr sic dictum folium praeambuli, cuius substantiam transctibimus:]. Die vigesimo primo iunij 1698: presentata per D. Nicola de Liguoro presente. - Nella G[ran] C[orte] della Vicaria compare D. Nicola de Liguoro, tanto in nome proprio quanto come renun- (35) Deest inter protocolla notariiia Philippus Mezzacapo, (36) Cfr supra notarn!6. ' 1

20 224 ciatario di D. Domenico de Liguoro, suo fratello chierico regolare teatino, e Tutore di D. Emmanuele de Liguoro altro fratello minore renunciatario, esso D. Nicola e D. Domenico e D. Emanuele di D. Giuseppe de Liguoro, altro fratello monaco del monastero di S. Benedetto, heredi essi fratelli del qm. D. Alfonso de Liguoro, altro loro fratello, tutti heredi del qm. D. Ercole comune padre, quale fù figlio et herede pro medietate del qm. D. Antonio de Liguoro[...J, e dice come per le pretensioni delli mag[nifijci D. Domenico e D. Giuseppe de Liguoro padre e figlio, dedotte e non dedotte nel S [acro] C [onsiglioj, è venuto a transattione e concordia cen li medesimi per non litigare, in virtù della quale si sono convenuti di farsi generale quietanza ad invicem[...]. E perché il contenuto di dette minuta e transattione ridonda in evidente utilità di detto pupillo (37) s'è convenuto prima di stipularsi farsi intervenire decreto d' expedit; per tanto ricorre da essa G [ran] C [orte] e fa istanza d'interponerseli d" decreto d'expedit sopra da transattione[...] Die 21 junij Per substitutum D.num judicem M [agnae ] C[uriae] Vicariae fuit provisum et decretum quod capiatur summaria informatio super contentis in retroscripta comparitione ad finem provideridi de decreto si expedit, testes habeantur pro citatis et recipiantur per S.C. Hoc suum Guascus. Izzus actuarius. Marotta scriba. [Sub finem. praeciiauie copiae exscribiiur dec1"etu11t:] In causa interpositionis decreti petiti per mjagnifijcum Nicolaum de Liguoro... - Die 27 junij 1698 Neapoli... Magna Curia dec1arat quod expedit, et proinde liceat stipulari enunciatas minutas subscriptas a D.no Causae Commissario, quo instrumento stipulato ex nunc pro tunc interponit decretum et judiciariam praestat authoritatern. Hoc suum Guascus. - Constantinus. Izzus actuarius. -Matotta scriba. Concordat CUl11 suis originalibus. Neapoli die 3 julij Jacobus Antonius Izzus actuarius. Vincentius Marotta scriba. (37) «Pupillus» in cast! erat frater natu minor D. Emmanuel, cuius tutelam gerebat D. Nicolaus quatenus caput totius familiae postquam primogenitus D. Alfonsus mortern in Hispania gloriose oppetiit.

21 RAY~IUNDUS TELLERIA ARCHIVI STATUS VINDOBONENSIS RELATIO ET DECRETA QUIBUS GRADUS MILITARES AC MUNIA CONTINENTUR DD. IOSEPHI, DOMINICI ATQUE ANTONII DE LIGUORO PATRIS, AVINECNON PROAVI S. ALFONSI RESPECTIVE Relationem ac decreta, a nobis apud Vindobonense Status Archivum nuper inventa, iuxta textum et contextum prius quam afferamus, summatim in memoriam reducimus familiae habsburgicae in regno neapolitano fastos dies ab an usque ad ano 1734, quibus ignoratis aut praetermissis hodiernus lector aegre deprehendet, cur huiusmodi documenta Vindobonae reperiantur et quare ipsorum ope D. Iosephus de Liguoro, S. Alfonsi pater, tum proprias tum avi et proavi res gestas ad imperatorem Carolum VI per Hispanicum Vindobonense Consilium detulerit, et quonam fundamento ipse ab eodem imperatore gradibus militaribus fuerit insignitus. Patebunt inde singula D. Iosephi per decennium navalia facinora, necnon connexio graduum quos acquisivit cum maiorum suorum pro causa habsburgica servitiis; ac proinde, intimius a nobis cognito D. Iosephi charactere, delibare quidquam fas erit ex eiusdem influxu in S. Alfonsi educatione, I - FAMILIAE HABSBURGICAE DIES FASTI AB AN. r-700 USQUE AD AN. r734- Ne ab ovo huius familiae eventus repetamus et quoniam lectorem apprime in historiae annalibus edocturn praesumirnus, recolere suffìciat, ab imperatore Carolo V et deinceps usque ad fìnem saeculi XVII, dynastiam habsburgicam per ramos collaterales et parallelos tum Matriti tum Vindobonaesub sceptro suo saeculari populos Europae centralis et littoris mediterranei tenuisse, Huius dorninii effectus visibiles non solum ad collaborationem politicam inter utrumque ramum, matritensem ac vindobonensem, extendebantur, verum ad resetiam familiares, sicuti cuique hodie licet comprobare visitanti Vindobonae palatium imperiale (SchatzkammeT) atque artis museum (KunsthistoTisches Museum): puta Velazquecii miras effigies oleo depictas, quae e Matrito ad Danubii ripam personas regias perinde ac viventes transferebant.

22 226 Nec.huius duplicis rami habsburgici subditi per quaslibet regiones dispersi respuebant similem gubernantium supranationalem foederationem, cuius gratia - procul a subsequentibus hodierni nationalismi exigentiis non raro servitia sive militaria sive civilia uni dynastiae ramo praestita ab altero tanquam sibi largita munerabantur. Hinc liquet quo iure in infrascriptis documentis D. Iosephus de Liguoro exhibeat imperatori Carolo VI vindobonensi maiorum suorum egregias res gestas, etsi in Hispania aut N eapoli pro dynastia matritensi feliciter patratas, de quibus ipse se remuneratum iri sperabat. Quae praemiorum ad.invicem sibi communicantium spes accrevit, ex quo illucescente saeculo XVIII sors Domus Habsburgicae in peius Matriti abiit. Enimvero postquam anno 1700 in Caroli II hereditatem hispanicam suffectus est Philippus V Borbonicus, haud pauci regnorum proceres mutationem dynasticam aversati sunt, ac prae primis Neapoli nobilium manipu Ius, qui duce Principe de Macchia ano 1701 contra ducem de Anjou seu Philippum V ad arma conclamarunt, eis connivente imperatore Leopoldo I, qui die 12 septembris an suae familiae iura ad Hispaniarum regna publice vindicavit eisque a longinquo praeposuit filium suum ultimogenitum Carolum III. Inito igitur bello, quod apud historicos «successionis hispanicae» nuncupatur, atque imperii habenas post Leopoldi I obitum ab anno 1705 Iosepho I regente, huius frater Carolus III an Barcinone potitus est ibique sedem suam ac regia officia defixit, donec, immatura morte.e vivis imperatore Iosepho I ano 17II praerepto, se Vindobonam transtulit Carolus III imperium sub nomine Caroli VI gubernaturus, non tamen prius quarn Barcinone uxorem suam Elisabeth Braunschweig-Wolfenbiittel reginam constituisset.. Interea vero, conclamata successionis iura habsburgica sibi repetens, imperator Iosephus I in Italiam meridionalem ano 1707 exercitum miserat, qui ducibus Martinitz et Daun urbis neapolitanaec1aves excepit et absque gravi certamine cunctas regni provincias, Sicilia tamen excepta, in ditionem Vindobonae redegit, exultantibus quidem iis omnibus, quibus inerat cordi avita erga familiam habsburgicam fidelitas. Hos inter non ultimum tenuit locum gens de Liguoro et Cavalieri, quae ade o se novo regimini ligavit, ut tam in prospera quam in adversa fortuna ad imperii umbram fide1is maneret. Etenim D. Iosephus de Liguoro, S. Alfonsi pater, quem in infra relatis documentis cernimus ad honores ab imperialibus e1atum, in obscuram vitam privatam migravit, etiam iusto stipendio ei negato, an , post dynastiae borbonicae restaurationem. Similiter D. Iosephus Cavalieri, eiusdern levir (cognato), ad imperii servitium Neapoli pluries regius minister ac Mediolani 15 annos commissionis census (catasto) consiliarius et praeses, sub vitae finem lares domesticos revisit, dum ipsius filius Carolus vexilla imperatricismariae Teresiae usque ad mortem Mantuae honestavit atque ab illa titulo baronali decoratus fuit. Quandoquidem huiusmodi vicissitudines militares ac politicae eo aevo aestimabantur potius dynasticae quam nationales, idcirco eisdem moderandis ac regendis praeponebantur viri ex alia natione orti, dummodoverbiset factis dynastiae habsburgicae adhaererent. Caeterum vindobonensis imperator meritum quoque praemium iis persolvere tenebatur militibus ac ducibus, immo et civilibus administris, qui sive in Hispania sive in regno neapolitano se suosque familiares pro imperiali victoria periculis quam plurimis

23 -exposuerant. Hinc c1arescit, cur in Vindobonensi Consilio primum Hispanico, deinde Italicoatque in eiusdem officinis consederint simulque labo -raverint consiliarii et officiales austriaci, hispani ac neapolitani subdirectione suprema Marchionis de Rialp (1) : hinc in historia S. Alfonsi, dum Sca "laermoratiìr, a longe comparet secretarius D. Franciscus Tosques,D. SiI -vestri Tosques frater primogenitus, cuius Vindobonae beneficà dexterà maximus profectus nascenti Instituto alfonsiano sperabatur obventurus; hinc -demum, ne prolixior evadat sermocinatio nostra, plane intelligitur quare in "lingua hispanica aut italica conscriberentur pleraqueex offìcio inter Neapo.lim ac Vindobonam retransmissa documenta, iis paucissimis exceptis quae privatim proreges Martinitz et Daun in lingua germanica praedicto Con.silio aut imperatori dederunt. Sed dehis fusius et melius loquemur, pauli -sper in Status Archivis neapolitano et vindobonensi immorando. :n. - DE RELATIONIBUS INTER NEAPOLIM ET VINDOBONAM ( ) SECTIQ NES ARCHIVISTICAE SPECIALES. Mirantibus quibusdam, quod documenta alfonsiana Vindobonae exqui -reremus, respondimus periodum historicam, dominatione austriaca Nespoli -signatarn, reliquisse in utroque nationali Status archivo haud spernendam fasciculorum segetem, quae si diligenter et systematice messa prorsus fuerit, novas in medium proferet notitias de S. Alfonsi parentibus et cognatis. lo - Enimvero, ad Archivum Status neapolitanum quod attinet, in eiusdem -fundamentali ordinatione seu «organizatione n creata fuit sectio (Tavola. XVIII), quae iriscribitur: «Supremo Consiglio di Vienna per gli affari.del Vicereame di queste provincie n. - Comprehendit igitur negotia, quae.ab anno 1707 usque ad annum 1734 ab imperio habsburgico e Vindobona.gesta sunt terra marique ad Mediterranei plagas.quae quidern negotia subdi -viduntur ab archivi compilatoribus in tres «nomenc1aturas» praecipuas : a) Cancelleria cum 151 voluminibus, b) Consiglio cum 70, c) Segreteria curn 86. De ipsorum materia, ad Neapolim potissimum spectante, agere supersede -mus, quippe quod nobis palam in archivo offertur et apud archivi erneritum -directorem D. Franciscum Trinchera succincte legi potest (2) Archivum Status austriacum Vindobonae institutum coram ecc1esia,(minoritenkirche) olim a S. Clemente Ma Hofbauer ministrata, longe su 'perat sub hoc respectu Archivum Magnum neapolitanum. Ipsius collectiones (Bestiinde) documentariae in tres series distribuuntur: a) N eap el, b).spanische1' Rai, c) Italienischer Rat; quibus.adde, pro activitate DD. Iosephi et Caroli Cavalieri, exquirendas series: Mantua (Ducato di) et Lom.bardei (Milan). Huiusmodi documentorum ubertas accurate subdivisa prae- (I) Marchio hic, lungos annos Vindobonae servitio iruperiali addictus, eques no "bil is erat ex Catalaunia centrali ortus, cui nomen D. Rarnén Vilana Perlas, Frater -eìus Rev.111US D. Paulus Vilana Perlas archiepiscopatum Salernitanum gubernavit usque -ad annum Utrique fratri, ex imperatoris concessione mense sept.: ano 1729 signata, -sedili Portae Novae adscribi Iicuit, quin tamen ex archivi fontibus eruamus, utrum.ide Jacto' adgregatio postvenerit (Osterr. Staatsarchiv-Wien, Spanischer Rat, vol. I3bis, Caxa -.de Despachos, f. 381, 391). In affìrmativam de adgregatione concl.usionem sese inclìnat.plecidus TROYLI Cist., Istoria generale del Reame di Napoli IV, Napoli 1752',127. (2) F. TRINCHERA, Degli A1'chivi Napoletani, Napoli 1872, ,

24 betur hoc. modo : a) Neapel-: I) Korrespondene ( ) cumì95 fasciculis seu capsis, 2) CoUectanea ( ) cum 53 fasciculis, b) Spanischer Rlit ( ) cum SI fasciculis, c) Iialienischer Rat ( ) cumuz fasciculisj idemum Mantua ( ) cum 51fasciculis, Lombardei ( ) cum fere quattuor centenis. Documenta pleraque e N eapoli Vindobonam rernissa, vix exceptis - uti supra diximus - privatissimis proregum Martinitz et Daun communicationibus, exarata manent in lingua hispanica ant italica, interdum etiam gallica, ac generatim pertractant multiplicem rerum varietatem, quae inter regnnm neapolitanum et dissitos eiusdem suprernos Vindobonae rectores obveniebant. Si quae vero memorialia pro scopo nostro connotanda occurrunt, ea potìssimum seligemus quibus neapolitani nobiliores ac de familia habsburgica magis emeriti suas quisque rationes imperatori «repraesentabat Il (erat pro casu vocabulum usitatum), ut sibi quae ex iustitia credebant praemia mereri, redderentur. Hac via processisse quoque docemur ex infrascripto memoriali D. Iosephus de Liguoro, S. Alfonsi pater atque imperii habsburgici strenuus miles, III. - MEMORIALE D. IOSEPHI DE LIGUORO EIUSQUE ANTECEDENTIA ET CONCO MITANTIA HISTORICA. Effectivus memorialis compilator ac subscribens portenditur D. Iosephus Cavalieri, regius in S. Clarae Camera consiliarius simulque Status et Belli secretarius, id est, iuxta hodiernum nostrum loquendi rnodum, «minister n. De eiusdem ac patris sui D. Frederici officiis publicis, data opportunitate loquemur. Illius soror D. Anna Catharina Cavalieri sponsum sibi duxerat D. Iosephum de Liguoro, quamobrem non est a priori excludendum huius ligaminis familiaris pondus ex parte D. Iosephi Cavalieri, in memoriali adparando et subsignando: adparasse tamen illud et se rescripsisse.semel atque iterum proclamar, praehabitis ex rigore documentis bellicas D. Iosephi de Liguoro res gestas comprobantibus. Memoriale his cautionibus ano 1713 primitus elaboratum, deinde sub finem ano 1714 a notario Francisco de Urso transcriptum, recognita ab aliis notariis transcriptione, tan-.dem ipse D. Iosephus de Liguoro Vindobonam remisit eiusque ope supremum vitae suae militaris praemium.obtinuit, nempe quod die.16 iunii ano 1716 imperator Carolus VI signaret decretum, quo S. Alfonsi pater creabatur navarchus triremis inter omnes neapolitanas munitissimae, cui nornen «La Capitana n. Iam vero, quoniam in praecitato memoriali revocantur familiae de Liguoro antecedentia quatenus Domui Habsburgicae favorabilia, de his brevi-. ter dicamus, seu potius de claris familiae viris a D. Iosepho memoratis, qui avitam progeniem effonnant dynastiae habsburgicae matritensi pronam. Quibus praecognitis, resolvitur aenigma vocationis militaris D. Iosephi de Liguoro. Is namque, usque ad hodiernos historicos (3),avulsus describebatur a quacumque familiali cum castris dependentia ideoque primus qui naves (3) R. TELLERfA, San Alfonso NI. de Ligorio l,madrid 1950, 6. - Minus etiam congruens nobis videbatur appellare, ut communiter fiebat, D. Iosephum navis ductorenr (capitano) iam ab ano 1696, in quo fìlius eius primogenitus Alfonsus natus est. Tuncenim D. Iosephus sextum et vigesimum aetatis suae annum agebat.

25 229 praeliaturus vconscenderet. Nunc autem,, et pro historia futura, nobis ipse venit obviam premens maiorum suorum vestigia eosque superans militari fortuna et honorum mercede. Ex obliquo fit nobis pariter obvius character seu indolesmoralis tanti viri, qui navi,militibus, nautis, remigibus imperandis.assuetus non raro easdem imperii formulas applicare intra domesticos parietes voluit obediente ac ordinarie tacente eiusdem filio S. Alfonso D. Tosephus Antonius de LigUOTO} abamus S. Alfonsi(4). Exorditur memoriale a D. Iosepho Antonio de Liguoro, S. Anfonsi aba \'0. Reipsa genealogistae et scriptores ipsum nuncupabant simplicitér Antonium: quod vero praeponendum sit etiam nomen Iosephi-non est magni momenti. Eiusdem munus declaratur ( capitàn de guerra) "(dux belli) in insula, cuinomen Nisida. Eo 'igitur tempore, quod a memoriali innùitur (r642), servitium activum gerebat, et quidem in loco difficili, etsivalde "strategico". Parva equidem insula, arce fortissima in cacumine coronata, tuebatur ex una parte sinum Pozzuoli ac portumbaiae, ex alia vero sinum Neapolis eiusque castella, Castel Novo et Castel dell'ovo; quapropter insulae praesidiariis militibus opus erat vigilantia continua ac perpetua, necnon patientia intermina, quandoquidem aliis incolispraeter milites Nisidadestituebatur. Fortasse gens militaris oblectabatur... asparagis, quorum illud genus«quod in Neside Campaniae -insula sponte nascitur, longe optimum existirnatur» (40.) D. Alfonsus de Liguoro>proa'Vus S. Alfonsi. Patris exempla aemulatus Di-Alfonsus militiae se a.iuventute addixit, in qua ano r642 eques loricatus (caballero coraza) et quidem cohortis ductor (capitan) effertur, dum annuente prorege, Duce Medina de las Torres, Mediolanum cum equitatu petiit ibique sex menses moratus est, Domus Habsburgicae matritensis exercitui incorporatus. N eapolim redux, se eiusdem Domus Habsburgicae fidum sequacem monstravit paucis post annis, cum perturbationes politicae, an. r647 Masaniello instigatore obortae, adducere et conflare tentaverunt rempublicarn neapolitanam Henrico de Lorena, Duci de Guisa, mancipatam : tentamen infelicissimum atque civibus ade o onerosum, ut eorum pars maior ac sanior laetabundasusciperet diebus 5 et 6 mensis aprilis an. r648 Domus Habsburgicae redeuntem exercitum atque Philippi IV filium, principem D. Ioannem de Austria. In his igitur arduis eventuum politicorum adiunctis fidelitas D. Alfonsi de Liguoro eiusque animus strenuus supra modum excelluerunt: unde ipsius nomen, simulcum aliis ex nobilitate primotibus, communicatum fuit regi Philippo IV, qui fìlio suo D. Ioanni mandavit, ut oretenus D. Alfonso de Liguoro et regiam gratam memoriam significaret et praemia opportuno tempore largienda polliceretur D. Dominicus de Liguoro, a'vus S. Alfonsi. Quamquam supradictum memoriale non nisi quaedam D. Dominici de Liguoro, facta militaria pertingit, iisdem et familialia perrniscemus, quia utra- ".,(4) Oenealogiam et matrimonia maiorum S. Alfonsi 'in articulo praecedenti huius fasciciìli explanavimus. (4aj'''c'f.'LINIUS; Historia naturalis llb. XIX, 42.

26 230 que sat conferunt ad fìlii sui D. Iosephi personalitatem propius noscendam, Ardore itaque iuvenilid. Dorninicus, praeeunte commendatione (patente) proregis D. Petri de Aragonia, anno r666 nomen suum dedit cohorti peditum neapolitanorum, qui corpus selectum seu «tercio» conf1abant sub imperio D. Hyacinti Suardo, quo duce D. Dominicus, in gradu ductoris (capitan) constitutus, navim die 4 maii an. r667 ascendit atque ex sinu neapolitano ad mare oceanum et usque ad lusitanas plagas sex rnenses praeliaturus navigavit. Tum vero Gadibus (Càdiz) obtenta itinerandi licentia, in Aragoniaeregnum profectus est, ut negotiis quibusdam consuleret, quae sui praesentiam exigebant. Dolendum sane quod negotiorum natura reticeatur, ex quibus fortasse eruere nobis liceret alias negotiatoris cum Domo Aragoniae relationes. Utcumque res sit, non prius ex Hispania discessit, <111am sibi adsignatum adeptus essetstipendium 50 scutorum mensile, quod in fìlium D. Iosephum suo tempore transferret.. Enimvero interea matrimonii via' incessit, per quam"nescimus, an beatum vel contra illum dec1aremus, utpote qui primas, secundas, immo et tertias nuptias inire haud dubitavit. Primas, si in documentis legendis non fallimur, contraxit ex Hispaniae redux, et quidem Nolae die r6 octobris ano r668 curn D. Andreana Mastrillo (5). Haec autem erat vidua D. Henrici Mastrillo et secum in matrimonium cum D. Domenico de Liguoro portavit filiam unicam D. EleonoramMastrillo. Ex novo matrimonio nati sunt D. 10 sephus die II feb (6), D. Hieronyma et D. Hippolita (7). At eorum mater D. Andreana e vivis discessit ano r675 aut probabilius in primo semestri an. r676, siquidem die 5decembris huius anni r676 D. Dominicus partem dotis excepit ante secundas nuptias cum D. Agnete di Franco, uti ex aditione eiusdern testamentaria docebimur in alio Spicilegii articulo, ubi fusius quoque exponemus tertias D. Dominici cum D. Hieronyma d'amico nuptias, Iriitio itaque an. r677 coniuges DD. Dominicus et Agnes, aliis propriis Iiberis non exhilarati, quattuor penes se infantulos alebant: Eleonoram, 10 sephurn, Hieronymam et Hippolitam, Utrum noverca D. Agnes versus eosdém acta fuerit necne sueta novercali aversione, haud liquet: 'contrarium potius affirmare decet, saltetn ex eiusdem agendi ratione cum privigno puerulo atque adolescente D. Iosepho, cui ipsa moriens legavit 500 ducatus hac conditione, ne videlicet super dicto legato patrem suurn, dum ipse viveret, disturbaret. Quae quidem disturbatio vix intelligitur, cum conspicimus D. Dorninicurn filio suo D. Iosepho quindicenni an. r685 donantemcoram nota- (5) Postquam Nolae sive paroeciarum sive Curiae archiva volvimus, actum sequentem selegimus : «A dì 16 di ottobre Tra li SS.ri D. Domenico Liguori di Napoli, et D. Annella Mastrillo di Nola, si è contratto legittimo et sollenne matrimonio per verba de praesenti vis et volo servata forma S.C.T., in casa de licentia, per il Signor Archidiacono; presenti D. Cesare di Liguori, Signor Antonio Mastrillo, Signor Domenico Vecchioni èt altri» (Arch. della Curia-Nola. Coniugatorum lib. I-II, ano , f. 69)' Ratio quaedam dubitandi restat in nomine sponsae: «Annella» pro «Andreana»; dubium ampliori indagine tollendum, (6) D. Iosephus natus erat in «terra» seu pago S. Pauli (hodie S. Paolo Belsito) extra moenia urbis Nolae, Actum baptismi, dispersis hodie libris paroecialìbus, publicavit ex copia posteriore ano 1684 P. Gregorio (S. Alfonso. Contributi. biò-bibliograjici, [Brescia 1940], 23). In hoc actu comparet tamquam baptizandi patrinus D. Antonius Mastrillus, idem (ni fallimur) quem ut testem rnatrimorrii 'indigitavimus in nota praecedenti. (7) Jnterdum. vocatur D. Porzia (Contributi 33). In omnibus tamen, quae edernus, documentis dicitur D. Hippolita; fortasse utroque baptismi nomine fruebatur,

27 rio (8) cuncta sua bona donatione irrevocabili, retento nihilominus vita sua durante bonorum usufructu atqueexc1usis legitimis portionibusdu. Hieronymae et Hippolitaereservatis. Sed de his ad supra indicatam aditionem testamentariam edendam lectorem mandamus D. Tosephus de Liguoro, S. Alfonsi paier, Eiusdem militare curriculum universim consideraium.. Vix ergo atque ex adolescentia recesserat, sibi in animum D. Iosephus de Liguoro induxit maiorumsuorum itinera terra marique sulcare : quem in fìnem adscribi festinavit tanquam «aventurero» inter milites navis praetoriae (galera capitana). Primus iste gradus seu «aventurero» intelligendus est iuxta mores et nomenclaturam illius aetatis, Apud triremes namque, prouti.infra cuique videre fas est (doc. VI, VII),tria distinguebantur navigantium genera: a) aliud stricte militare, cui stipendium et victus adsignabatur, agmine conflaturn militum ac ducum, qui sub navarchi suprema directione praelia navalia conserebant aut e navi egredientes in terra quoque dimicabant, b) aliud erat potius technicum, eo sensu quod - seruper ad navarchi nuturn - navigationi recte exsequendae invigilabat, c) aliud demurn censebatur inferius, rernigibus potissimum constans sive damnatis sive captiviso Extra hanc triplicern specifìcationem manebant cappellanus, medici, chirurgi aliique, qui tamen ratione stipendii ac victus inter primores inserebantur. «Aventurero» itaque is in lingua hispanica tunc dicebatur, qui sponte sùavet suis sumptibus militiae adscribebatur et cui spes unica affulgebat, ~stante officialium et militurn in unaquaque navi numero c1auso, futurum fuisse ut tempore elapso locus ei vacuus occupandus offerretur. Annumrdefinitum, quo D. Iosephus navim praetoriarn seu «La Capitana ntanquam (;-'~enturero» conscendit, stabilire nequimus; attamen id factum fuisse suspicamuf circiter an , cum ipse aetatis suae ageret annum vigesirnum aut vigesimum primum, utpote quod armo rsequenti, dum Barcinone pater eius documenta protulit ut in filii benefìcium stipendiumpatris commutaretur, filius describitur a quodam temporis spatio munere «aventurero '» fungens. Cornmutatione a Regio Ministerio probata et opportuno decreto roborata, D. Iosephus ano 1692 in praedicta navi «La Capitana» assumpsit gradum, qui appellabatur «entretenido» sive «de entretenimiento li, cuius effectu non.iam propriis sumptibus nec ex capsa militari communi alebatur, sed ex sibi translato 50 scutorum mensili stipendio antehac in patris sui praemiurn soluto. Hoc simplici decoratus gradu, aut fortasse mox subcenturionis (tenente) rnunere auctus, D. Iosephus, urbis ac maris occupationes alternatim commiscens, transegit ultra subsequens decennium, eventibus familiaribus onustum. Anno 1695, die 15 mensis maii (9), in uxorem sibi duxit D. Annarn (8) Notarius iste D. Micliaél de Colellis pergravem iacturam subiit in suìs pratocollis, quare hanc donationern originalem in suo textu ignoramue ' (9) Ex Registro originali Paroeciae' Metropolitanae Ecclesiae [Duomo] transcribimus" Actum matrimonii: [Ad oram:] «Liguoro con Cavalieri. - A 15 maggio Il Sig. D. Gioseppe di Liguoro et D. Anna Catarina Cavalieri di na Parocchia ambi non più casati,hanno contratto matrimonio p. verba de presenti vis et volo servata forma S.C.T. con decreto in questa Maggior Chiesa solemnizzato p. il R. Paroco D. Emmanuele Cicatelli presenti p. testimoni] D.Michele di Nicola.. D.,Nic<)la Francese, S.to Donato Maiello et altri. larch. Parr. Metropol. Eccl. Lib. VIII Matrim.T ], f.22). 231

28 Catharinam Cavalieri, ex qua genuit octo filio s, videlicet S. Alfonsum (27 sept. 16g6), Antonium (5 nov. 16g8), Magdalenam (27 feb. 1700) et Barbaram gemellas, Caietanum (4 sept. 1701), Annam (28 nov. 1702), Teresiam (12 dee. 1704) et Herculem (30 nov. 1706). Paulo post natum ultimogenitum fìlium, regni ncapolitani sortes sub ditionem transierunt Habsburgicae Domus, cui D. Iosephus non solum adhaesit maiorum ad instar, verum sese etiam devinxit privatim ac publice, irnmemor cuiusdam su ae prioris manifestationis in regium hospitem Philippum V borbonicum (IO). Similis suae devinctionis signaculum adest novus gradus, quem a prorege comite Daun die 23 decernbris ano 1707 adeptus est, scilicet: «Asent6 la plaza de Capitlin de infanieria espaiiola y de la galera Padrona de esta escuadra n. Locutio «asentar la pla.za n exprirnit locum seu munus invenisse vacuum, cui ip se insedit, id est, cui deinceps exercendo vocatus est cum iuribus et emolumentis muneri adscriptis. Munus autern erat peditatus hispanici ductor (capittln), hoc est, agminis maritimi quod in navi «la Padrona n vehebatur militibns hi spanis ac neapolitanis, immo qnibusdam austriacis coalescens. Mentis ac cordis virtutes, quibus ornatus D. Iosephus conspiciebatur, sic eminebant ut, aetate 38 annorurn minime obstan te, ipsum prorex Cornes Daun ad interim elegerit die 3 martii ano 1708 n avarchum ip sius triremis «( La Padrona ll, quin prius electionem ab im peratore ratam haberet; hane vero ratificationem signavit Carolus III Rex Barcinone die 2g ianuarii ano Interea die 5 decembris ano 1708 praefectus erat D. Iosephus navigio (navio) triremibus inferiori, nuncupato ( Daun n in te stimonium benevolentiae erga eiusdem nominis proregern, Huic navigio «Daun Il praepositus continuasse videtur, etiam post regiam novi sui muneris ratihabitionem, donec mense septembri an o 171 I no va triremis «La Padrona Il in altum mare navigare potuit; sin aliter, ex vet uscen te triremi in novarn Cl La Padrona» manus ipse ano 17II firmiores transposuit (II). N ec mirum, quia interdum non leve temporis intervallum decurrebat inter regium Vindobonae datum decrctum et effecti vam eiusde m Nea poli execu tione m. Septem circiter annos sub se habuit D. Io sephus trirernern Cl La Padrona l), cu ius gu bern aculu m ano 1716 ex Caroli VI imperatoris voluntate dimisit, ut aliud superius assumeret in triremi praetoria seu II La Capitana II duodevi ginti ab ilio annos regenda. H oc equide m munus tamdiu obire perrexit, quamdiu in servitio activo classi neapolitanae adscriptus mansit, id est, usque ad exitum dominationis habsburgicae infelicite r ano 1734 consummatum. Ad haec, inde fere ab initio, su bsistente qualificatione navarchi (capitano) navis praetoriae, additus est D. Iosepho gradus su perior, nernpe «tenente colonnello n, saltem in officialium nomenc1atura imper iali. Honori (lo) CUI11 ad sed ile Portae Novae Phil ippus V an. '702 accessit, coro lla cinct us apparuit complatearium, quos inter eminebant «il dnca di Flumari vecchi o, il duca di Carinaro..., D. Domenico de Li guoro; prendendo il freno del cavallo del re D. Carlo Capuano e D. Francesco de Liguoro, soltentra ndo all e cinque aste del Pallio il duca di Flumari giovane, D. Carlo Morrnile, D. Giuseppe de Liguoro» (Distinto racconto della Real Cavalcata... del nostro glor i osissi mo m :marca ],'ilippo V. Neapoli, Roselli, s.a. - Biblioteca Casanatense-Roma. Miscellanea in 4, volo 99, n. 14)... (II) Scribit Nuntius neapolitanus : «Napoli 29 sett o Sono stati dichiarati li capitani delle due nuove galere che ultimamente si misero in acqua, "e 'sono il Signor D. Giuseppe di Liguoro e Signor D. Pietro Pedrasza» (Arch. Vaticano. Napoli, volo 144. f.64 2 Y).

29 respondebat et praemium, quandoquidcm D. Iosephus primurn inter aequales navarchos tenebat locum ratione pinguioris stipendii (due, 440). Nec omnino destituitur fundamento prisca traditio, quae posteritati mandavit D. Iosephum egisse tamquam totius neapolitanae classis caput supremum. Sane quidem nunquam ipse possedit huiusmodi titulum, quern absque interruptione gestavit Marchio de Fuencalada (12). Nihilosecius ac dc facto non sernel D. Iosephus supremi navarchi partes explere coactus est: prae prirnis, ut ipsernet in infra relatis docurnentis confirmat, cum agebatur de partiali triremium navigatione, quae commeatum (convoglio) victualium aut militum tueri debebant: hinc navis praetoriae navarchus, qua ornabatur dignitate hierarchica, caput supremum expeditionis efficiebatur. His adde quod Marchio de Fuencalada, «Capitàn general de las Galeras n vel italice «Generale della Regia Squadra», ministri superioris potius quam ducis immediati triremium officia adimplebat: quin etiam, interdum plures menses Vindobonae abfuit, colloquia de rebus navalibus cum regiis ministris protrahendo (13). Quae ornnia magis patescunt, si D. Iosephi res gestas singulatim inspicimus D. Losephi de Liguoro rcs gestae qua/es singulaiini in memoriali enattantur Quibusdam placuit D. Iosephum effingere lustrantcrn aequora usque ad littora «asiatica et marocchina n. Figmentum aegre historicum. Omisso namque argumento, quod aliarum nationes consules et legati N eapoli commorantes, ac prae aliis Rev.mus Nuntius (14), atque legati genuenses et veneti (15), triremium neapolitanarum itinera sive excursus saepissime in suis hebdomadariis communicationibus recensent, quin unquam verba faciant de quibuslibet versus mediterraneum orientale aut versus Marocchium expeditionibus, excursiones istae periculis scatuissent, immo impossibiles devenissent exiguae classi neapolitanae. Haec etenim de more constabat quattuor (interdum quinque vel sex) triremibus bello maritimo instructis necnon uno alterove navigio (na-<jio) 'vascello) militari (16), quibus potissimum praesti- (12) Tte rum Nuntius : 24 nov E' tornato qnì da Milano il Signor Generale del Mare conte di Fnengalada [sic] (Ibid. f.802v ). - Post bienn ium, mense novembri 1713, praeest triremibus «il Signor conte di Foncalada» (Ibid. Albani, vol. 56, f. 98, 99, ro6 V ). - Sexennio transacto: «A dì 4 agosto La sera. Essendo in questo giorno capitato 'da Reggio il conte di Foncalada, Generale delle Galere» (Arch, di Stato - Napoli. Notamenti del Collaterale, vol. 127, f.201). (13) «Re tenido igualme nte por necesario ernplear en esta Corte al conde de Foncalada.,, y que cessando al mencionado Conde el sueldo y utilidades de Oeneral Comandante de las Fuerzas Maritimas del Reyno de Nàpoles... goze la cantidad de fiorines al afto» (Osterr. Staatsarchiv-Wien. Spanischer Rat, vol. 2, Kaiser Karl VI Dekrete, f.276, Viena 30 de oct. 1720; cfr f.279). (14) A mense sept. an. I71I usque ad se pt. an excerpsimus plus quam quinquaginta textus, in qnibns Nuntius neapolitanns loquitnr de triremibus : puta, de ipsarum itinere, constructione, ducibus, nominibus, ct sic porro. Ad vitandam prolixitatem, a citationibns abstiuernus, - Cfr. Arch. Vaticano. Napoli, VoI (15) Venetns legatns seu «residente» saepe non solnm de classis navigatione occupatur, sed speciatim oculo vigili pensitat navium arma seu tormenta bellica horumque teli iactum (pd1'tata). (Arch. di Stato-Venezia. Napoli, vol, 1I6, an , primo gennaio 1714; vol. 1I9, an ). (16) Triremis (galera) ac navigium (vascello) defensioni et offensioni apte instruebantur; his addebantur naves inferiores simpliciter vectoriae, onerariae aut mercatoriae, quales e tartana»,.>«galeotta», filuca, al iaeque id generis. 233

30 tuebantur eiusmodi fines: a) piraticam fraenare in mari tyrrhenico audaciam, b) commeatus (con'voglio) incolumes reddere, qui sive ex Sicilia, sive per Messinae fretum ex Adriatici oris res frumentarias revehebant, c) commeatus pariter tueri, qui statis temporibus milites ac victualia reportabant versus Caietae (Gaeta) arcem ac praesertim usque ad Etruriae praesidia. (Presidi di Toscana), d) expeditiones extraordinarias comitari, aut indepen-' denter peragere, quales fuerunt v.gr. visitatio Philippi V Borbonici (17),. transmeationes multiplices inter Barcinonem et N eapolim saeviente successionis bello, praecautoria c1assis neapolitanae navigatio circum Messinae oras, quo tempore «cruciata» evolvebatur contra turcas insulam Corcyrensem (Corfù) obsidentes. Triremes, ut par est, nec semper eaedem materialiter subsistebant, utpote quod noviter fabricatae antiquis sufficiebantur, nec idem semper nomen retinebant, duabus speciatim exceptis «La Padrona» et «La Capitana», quibus praefuit D. Iosephus de Liguoro, Huius c1arissimi navarchi auctoritas, qua polluit a die 5 decembris, ano 1708, primum exercita fuit sub navigio «Daun» seu «Generale Daun )J. Reipsa D.. Iosephus maxima arnicitia gavisus fuisse portenditur cum prorege austriaco,cuius cognomine navigium baptizatum aut rebaptizatum fuerat inter alia navigia coaeva: C( Santa Barbara )J, «S. Gennaro», «S. Giuseppe J) (18). Navigio itaque «Daun» imperitans D. Iosephus mense aprili an,.1709 littora ac portus Calabriae c1ausos tenebat, cum navimrmercatoriam ab hebraeis Smirnensibus c1am expeditam ipse apprehendit atque Neapolim remu1co traxit, non sine magno proregis Card. Grimani oblectamento, Sub finem eiusdem anni I7.o9, imperante sibi praedicto prorege Card. Grimani, D. Iosephus commissionem arduam ad felicem exitum perduxit, videlicet commeatum (con'voglio) extraordinarium convehere usque ad praesidia Etruriae : Orbitello, Porto S. Stefano, Talamone et Porto Longone, quibus subveniendis ipse in navigiis et in lintribus auxiliaribus (tartana) portabat militum agmina, apparatus bellicos, victualium copiam necnon militarem pecuniae capsam. Ad Orbitelli littus D. Iosephus appulsus nec absque periculo in terram egressus, tormenta navigiorum bellica contra hostes borbonicos collineavit, qui in isthmo Orbitelli castra metati erant. Tum vero, postquam bellico consi1io interfuit, praeside Orbitelli hispanico-habsburgico duce D. Bartholomaeo de Espejo, Neapolim proregem de belli cursu edocturus rediit. Age vero, vixdum mense septembri an. I7II D. Iosephus novae triremis CI La Padrona»'gubetnacu1um suscepit,peractivum se praebuit, turn proregis tutamini consulendo in eiusdem per sinum neapo1itanum maritimis. excursionibus (rç), tum longiores usque ad mare sicu1um navigationes perficiendo, (17) A. BULIFON, Giornale de! viaggio deu'invittissitno e gloriotissimo monarca Filippo V, Napoli 1703, 6. -(18) Alia navigia sequenti decennio vocantur: «S. Leopoldo», «S. Carlo», «S. Mi- chele». - Prorex comes Daun adeo sibi in neapolitano regno complacuit, ut etiam princeps de Teano vocari satageret: «Debbasi mantenere sempre nella persona e casa del Conte il titolo di principe di Tiano con che la Maestà Sua si è degnato di honorarlo» (Osterr. Staatsarchiv. Neapel, Collectanea, vol. 37, Lehen, ano 17II-1743, Daun, 7 dico 1724). (19) Sic v.gr. die 22 dee. ano 17II prorex cum ministris et triremibus se confert ad Porticum (Portici), die autem 28 iuji. ano 1712 «uscì a diporto con la galera Capitana il' Vicerè e Viceregina verso Posil'lipo» (Arch. Vaticano. Napoli, voi. 144, f.877; vol. 145, f.397). Uti per se patet, eiusmodi excursus, consuetudini aulicae familiares,' etiam cum aliis proregibus fieri perrexerunt, at 110n semper habuerunt D. Iosephum de Liguoro navi-

31 Ex his una in infrascripto memorali retinetur, cuius confirmationem item invenimus apud Archivum Vaticanum.Mense equidém iunii ano 1712, quamvis proregis Caroli Borromaei consiliarii ipsum a proposito deterrete vellent (20), D. Iosepho praeceptum fuit ut cum triremibus «La Padrona» et «Santa Elisabetta» commeatnm (convoglio) navium onerariarum itariana, galeotta) tutaretur, quae per Messinae fretum Neapolim ex Apulia reportarent merces frumentarias aliaque id generis subsidia cibaria. Profectus est igitur et ad Tropeae portum accessit, ubi ex proregis mandatopraestolari debebat totius commeatus reditum.. Contigit autem quod ad aures suas rumor pervenit de quodam navigio trapanensi seu «saetia» (21) piratica insulas ponticas depraedante. Proras duarum triremium versus praedonem convertit navarchus eumque insectatus captivum cum suo navigio Neapolim detulit, addita quadam «tartana» neapolitana similiter piratica, quam pridie ipse D. Iosephus interceperat. Praedarum summam die z -iulii describit Nuntius hoc modo: Saetta armata erat II «pezzi» seu «cannoni» et munita II3 viris «corsariis»; lariana vero, 7 «pezzi» et 60 «corsariis» (22). Eodern vespere, tribus horis e reditu elapsis, portum neapolitanum D. Iosephus deseruit «verso il Cilento», ait Nuntius, id est, versus meridionis littora, probe conscius esse sui muneris protegere navigationem commeatus ex adriaticis oris iam iam remigraturi. Quae sui officii conscientia «professionalis» gravi periculo impavidum navarchum exposuit. Etenim, praetergressus cum duabus trirernibus promontorium Vaticanum (capo Vaticano), ex speculatoribus intellexit per fretum Messinense lento incessu redire commeatum, quem hostiles quattuor siculae triremes ex sinu panormitano (Palermo) obvenientes aggredi potuissent. Bis ergo D. Iosephus, usque ad Scillam descendens et Pharum ex adverso positum non metuens, aditum praec1usit,sese cum duabus triremibus contra quattuor siculas ad praelium accingendo. Eminus tamen triremes siculae commeatum insequi maluerunt nec fortunam navalis certaminis ausae sunt experiri: quapropter in neapolitanum portum sese tandem recipere cum sospite commeatu D. Iosephus valuit (23). Paucis post rnensibus cum triremibus ad Etruriae praesidia firmanda se contulit, ubi ultra suae commissionis servitia interfuisse quoque D. Iosephus describitur actionibus bellicis, quae obsidionem et expugnationem Portus Herculis atque arcis Montis Philippi praecesserunt; in iis enim palam comgationis tutorern, Novum autern casu1l1 uuperrime invenimus in Archivo Genuensi, de quo breviter in Appendice Ioquemur, (20) Ibid., vol. '=45, f Ratio timòris ex eo oriebatur, quod ad Calabriae Iittora accedebant quattuor trirernes siculae «bene armate» et mifitibus classiariis onustae ex Melita oriundis (mauesi). (21) «Saetta», vox hispanica, qua olim compellabatur navis celer tribus velis ad navigandum concita... (22) Arch, Vaticano. Napoli, vol. 145, f.4ii. - Factum bellicum narrat pariter legatus ducis Mutinensis (Modena) die 12 iul. eiusdem anni 1712: «Le due galere nuove in vicinanza dell'isola di Ponza hanno fatto preda di un bastimento di corsaro trapanese armato di. dodici cannoni e 130 uomini, che infestavano questi mari». (Arch, di Stato Modena.. Napoli, Busta 30-31; Carlo Borromeo; ano ). (23) Etiam hunc classis reditum legatus venetus memorat : «16 agosto Sottola scorta dell'avvisate due galere e due navi di questa squadra entrò in questo seno di mare. un numeroso convoglio composto di più quaranta tartane provenienti dipnglia col carico d'oglio, fermento rsic] et altro» (Arch. di Stato-Venezia, Napoli, vol. II4, sine fol.); 235

32 monstravit et animi serenam audaciam et in rebus militaribus experientiam, prout nobilem virum decebat «sanguine ac stirpe ornatissirnum»,conc1ç. dit memoriale. Ta1isequidem conc1usio, die 5 maii ano 1713 subscripta, corollarium 10 gicum novittribus post annis, cum die 27 iunii ano 1716D. Iosephusnavarchus triremis praetoriae seu «La Capitana» ab imperatore Carolo VI creatus est: creatio supra modum.iis in adiunctis efferenda, de quibus die 3 martii eiusdem ano I716 testatur Nuntius neapolitanus: «Si stà aspettando con ansietà di sapere a chi resta destinata quella [carica] de capitano della Capitana» (2)'). Si ergo publicae anxietati respondit nomend. Iosephi patritium, sine dubio circum ipsum sanior opinionispars commentarium favens texuit. Enimvero gentium animi ideo anxii procedebant,quod clangor bellicus ad arma conclamabat propter ingravescentem turcarum impetum contra Corcyrae (Corfù) insulam, Hic impetus, quo va1idius retunderetur,coa1uerunt ad instar «cruciatae», Clemente XI afflante, classes christianae, nempe Status Pontificii, Hispaniae, Venetiae, Me1itae, Genuae, iisque coadunandas esse sperabant «cruciati : triremes neapo1itanas, quarum navis praetoria D. Iosepho de Liguoro commissa erat. Hinc die 16 iunii eiusdem ano 1716 card. Secretario Status communicabat Nuntius neapo1itanus advenisse e Vindobona mandatum «di armare questi vascelli e galere contro il Turco di Levante» (24). Profecta quidem fuit ex urbe classis neapo1itana ubertim instructa versus meridiona1es plagas, sic tamen ut eiusdem ductoribus (capitani) scopus expeditionis ce1atus maneret, donec in alto mari proregis 1itteras sigillatas reserarent. Tunc se mitti didicerunt ad provinciarum meridionalium tute1am contra «corsari barbareschi» (25), potius quam ut se cum «cruciatis» coniungerent, quibus tamen auxilium indirecte ministrabant, dum Messinae fretum christianis tutum servaverunt: coniunctio vero materialis difficultatibus politicis subiacebat, utpote quae implicuisset naves borbonicohispanas et habsburgico-neapolitanastaé). Si igitur D. Iosephus, cuius in expeditione praesentia iure praesumitur, usque ad mare Ionium :et ad loca proelio navali viciniora haud accessi t, de «cruciatorum» victoria sine dubio gavisus est eisque redeuntibus 1audes perso1vit, quibus universa N eapolis abnndavit. Nihi1 aut fere nihil hucusque ex archivis collegimus super D. losephi activitate bellica ve1 professionali, dum praetoriae navis seu «La Capitana» clavum 18 annos continuos gnbernavit. Ad bellicas actiones quod spectat, vix fieri potuit quin pluribus ipse noli interfuerit an.1716-i719circum Sardiniam et Siciliam bello saéviente in mari thyrrenico; in bello siculo, praesertim in Messinae obsidione constat triremes neapolitanas navesque auxiliares (23a) An-h. Vaticano. Napoli, vol. 152, f.200. (24) Ibid, f.567, 16 giugno (25) Ibid., voi. 153, f.87, III. (26) Legatus. venetns compendiatim scribit die 28 iuliiall. 1716: «Quattro galere sono partite da questo porto per Gaeta con 360 soldati per mutar presidio; poi anderanno a Reggio, girando così. Hanno commissione di non prendere il minimo impegno quando incontrassero le galere di Spagna... E' giunto ne' giorni passati a questo portoil cavaliere Ventura che deve diriggerle. Quei signori che hanno feudi in Puglia e Calabria mostrano la loro grande apprensione de' Turchi, corrono da' ministri, chiedono d'essere assistiti e protetti» (Arch. di Stato - Venezia. Napoli vol II6, sine fol.).

33 237 effìcaciter contra exercitum borbonicum cooperasse (27). Archiva pariter nobis enarrant de supremo navarcho (ammiraglio) anglo Bings, cuius in urbe neapolitana transitus provocavit et officialium Viceregni acrimonias (28) et indignationem plebis, existimantis S. Ianuarium ano 1719 a consueto miraculo abstinuisse propter {( haeretici ) supremi navarchi in metropoli praesentiam (29) Aliae nauarchi D. Iosephi de Liguoro experieniiae projessionales. In ambitu stricte professionali aegre intelligitur, quod D. Iosephi vox et consilium directe aut indirecte aberint a Commissione imperiali seu {( Giunta dell'arsenale», quae ab ano 1716 ed deinceps indefesse promovit neapolitanae c1assis ampliationem ac triremium navigiorumque periodicam renovationem (30); sed fateri cogimur nondurn invenisse inter comrnissarios nostrum navis praetoriaeemeritum navarchum (31). Intra eumdem cardinem professionalem.cornponere licet genus aliud activitatis, quod speciatirn post ano pace regno neapolitano restituta, D. Iosephus exseruit, videlicet cum sua navi praetoria honori esse ac praesidio proregi advenienti, abeunti aut regredienti. Servitium quidem plus minusve aulicum, de quo in adventu proregis Card. Schrattenbach exstant expressa documenta, quae D. Iosephum respiciunt; in adventu autem Card. Althann, solummodo indirecta, quae sane magni essent momenti, quandoquidern nobis portenderent D. Iosephum in navi sua excipientem cardinalem hunc, quem in terra depositum, et ad sedile Portaenovae accedentem, salutavit ibidem ex offìcio S. Alfonsus, a complatearibus delegatus (32). (27).Arch. Vaticano. Albani, voi. 56, f. 232 SS. - Mense febr. ano 1719 ac mensibus sequentibus triremes et naves vectoriae commeatus.reportarunt in oras siculas.. (28) «La venuta dell'ammiraglio Bings promove non poca curiosità... Due galere di questa squadra hoggi son giunte assai maltrattate dal mare, e due altre si dice che siano per capitar a momenti. Molto si lagna l'ammiraglio Inglese della condotta del Generale delle medesime Conte de Fuengalada, e sono corse tra di loro delle parole assai acri a riguardo della nota tartana che restò predata a sua vista dalle galere di Spagna. Giunse il Bings ad accusarlo di codardo» (Arch, di Stato-Venezia. Napoli, voi. II9, II luglio 1719). (29) Voluit anglus navarchus processionem S. Ianuarii comminus cernere; sed recedere coactus est propter hostilern populi animum, qui Sancti Protectoris indignationem verebatur. Caeterum haeretici sectatores, occasionem nacti bellicae necessitatis, erroris semina spargebant ex praesidio militari apud vicurn Pizzofalcone sito. (Arch. Vaticano. Albani, voi. 56, f. 276, 15 aprile 1719)' (30) Testatur neapolitanus Nuntius die 15 sept, ano 1716 quod imperator «ha ordinato una Giunta per l'arsenale, nella quale sia a capo il Generale delle Galere, e poi immediatamente un Presidente di Camera il più antico», (Arch. Vaticano. Napoli, vol. 153, f. 280). - De eiusdem in primo triennio activitate, cfr «Bilancio della Regia Giunta dell'arsenale dal mese di giugno 1719 a tutto maggio 1720» (Osterr. Staatsarchiv. Neapel, Korrespondenz, voi. 74, Fiirst Sulmona, ano ). Nihil de D. Iosepho de Liguoro, etsi recensentur (f. 42) ahi duces: «Conte di Fongalada [sic], generale delle forze marittime, marchese della Vega, capo di squadra de' vascelli, Fra D. Francesco Ventura, capo di squadra delle regie galere». (31) Haec Commissio seu «Giunta» suppressa fuit die 30 oct. ano (Ibid. Spanischer Rat, voi. 5, Kaiser Karl VI Dekrete, ano , f. 149). (32) ««A dì 22 agosto La mattina. S'unì il Collateralle d'interregno... S'ebbe l'avviso che comparivano le galee che conducono il Sig. card. di Scrattembach, Vicerè di questo Regno. L'agozzino Reale venne a riferire, che mentre si stava spalmando la galea Capitana erasi rotto l'albore nuovo; perloché si fece chiamare D. Giuseppe di Liguoro... Venne D. Giuseppe di Liguoro, Capitano della Capitana, cd avendo riferito l'istes-

34 Eiusrnodi publica munia haud vetabant quominus privatis quoque ne" gotiis D. Iosephus sese addiceret, praesertim rern familiarem augendo sive per domorum aut praediorum emptionern, sive per nunimularias negotiationes (33). Triremes enim in sinu neapolitano vel in eiusdem apricis viciniis hiemare consueverunt (34), aestivis autem mensibus atque feriis autumnalibus participes reddebantur aulicarum vacationum, sic tamen ut necessitate qualibet resurgente aequora continenter peragrarent, prouti D. Iosephus tempore aestivo ano 1731 fecisse docemur (35). Nec a triremium coetu (corporazione) exsulabant nonnullae religiosae manifestationes, quae nobis in alfonsianis annalibus obveniunt, quin earumdem veram radicem discooperire ex indubiis documentìs adepti simus, sed devinari tantummodo ex vestigiis prorsus historicis. Quae quidem vestigia persequi et in perspicuas historiaè conc1usiones reducere comrnittendum resset singulis monographiis post arduam archivorum indaginem exarandis, Duos afferamus casus, quorum prirnus in interventu sistitur S. Franciscide Hieronymo apud S. Alfonsi familiam, postquam D. Iosephus de Liguoro ex primogeniti Alfonsi nativitate gavisus est. Fieri quidempotuit, ut citatus interventus atque nota fì.lii S. Ignatii super S. Alfonso prophetia personali S. Hieronymi amicitiae cum D. Iosepho tribuerentur; ast eiusmodi amicitia redditur simplicior ac naturali via credibilior, si noverinius Patres Societatis Iesu eiusque in sodalitio Patris Pavone fì.lios spirituales ministeria apostolica obiisse apud regias triremes, non solum erga earumdem duces seu officiales, verum etiam erga remiges et captivos. Liber etenim seu «Diario }) sodalitii Clericorum SS. Assumptionis, vulgo «del P. Pavone n, inter munia sodalibus concredita accensetduo «Prefetti dell'arsenale n, munia utique adimplenda sub directoris afflatu ac saepe cooperantibus aliis S. Ignatii alumnis (36). Hinc amicitiae, immo et hierarchiae contactus cum navarcho D. Iosepho, iam inde a primis curriculi sui navalis (( a'ventu1'ero n, «eniretenido n) annis. Hinc quoque, etsi deficiunt documenta directa, ratiònabilis coniectura de familiaritate D. Iosephum inter ac S. Franciscum de Hieronymo. Secundum, cui innuebamus, casu1l1 reponimus in Sodalitio S. Mariae Redemptionis Captivorum, vulgo «della Mercede n. Quandoquidem eiusdem so..., se l'incaricò così del disbrigo della galea, come maggior attenzione; acciò li schiavi non fuggissero così facilmente... ; e verso le 22 ore... Sua Ema calò a terra», (Arch. di Stato-Napoli. Notamenti del Collaterale, vol. 127, f. 240). Textus completus legi quoque potest apud S. Alfonso 27 (1956) Similiter die iun. ano '722 novus prorex Card. Althann exceptus fuit a duabus triremibus neapolitanis (Arch. Vaticano. Napoli, vol. 163, f. 366), quae socias habuerunt quinque triremes Religionis Melitensis (Arch. di Stato-Venezia. Napoli, vol, 120, 23 giugno ' De S. Alfonso ad Card. Althann excipiendum delegato, cfr Cont1'ibuti 45. (33) Arch. di Stato-Napoli. Prot. Not., Francesco Ant. Palmieri, ano '7'5, f. 167, Instrumenta de emptionibus inter D. Iosephum et D. Nicolaum de Liguoro, peractis annis '710 et '7'5, cfr Ibid., ano '720, f. 97 S5. Inventarium D. Nicolai de Liguoro, a fratre suo Revmo D. Domenico Episcopo Lucerino signatum, eiusque «D. Peppo» debitum due. constans, cfr Spie. Hist. 5 (1957) (34) Die 7 nov. ano 1724 scribit Nuntius : «La nave da guerra S. Barbara, dopo il corso fatto di più mesi contro di legni barbareschi, è passata ad invernare per maggior sua sicurezza nel vicino porto di Baia». (Arch. Vaticano. Napoli, vol. '168, f.222). (35) Spie. H ist. 5 (1957) 241. (36) Diario delle congregazioni pubbliche della Ven.le Congregazione de! Chierici dell'assunta del P. Pavone. De hoc Diario ac de eiusdem notitiis seorsum agemus.

35 239 scopus ad redimendos ex Turcarum ditione captivos christianos collineabat, profecto liquet quantum cordi esse debuit hoc caritatis opus universis triremium officialibus, qui tum pro se, tum pro suis familiis illud confovere satagebant (37). Dolendum sane est, quod antiquum Sodalitii archivum, tempore Patris Tannoia adhuc locuples, nequeat aetate hodierna nos edocere, utrum S. Alfonsi devotio erga E.M.V. de Mercede factum sit personale, an etiarn quasi hereditas familialis propter D. Iosephi navarchi cum Sodalitio consuetudinem (38). Illo namque aevo, iisdem fere diebus ac D. Iosephus ad triremes tanquam «aventurero» accessit, officiales «avantagiati» aliique ex regia classe, probante Cappellano Maiore, sibi constituerunt mutualitatem seu «Monte», cuius ope sive in infirmitate sive in vulneribus ex praelio susceptis auxiliarentur, addito post mortem suffragio quinque missarum de requie (39). Quem quidem spiritum christianae fraternitatis inter triremium officiales portendit quoque D. Iosephus, cum morti proximus legatum in testamento adsignavit Conservatorio, vulgo «Visita Poveri», cui regiae classis duces subveniebant (40) D. Tosephi de Liguoro indoles, qualis ex his documentis emergit. Quaedam istius characteris in S. Alfonsi educatione reflexio. Ex hucusque dictis nova luce emergit D. Iosephi de Liguoro indoles moralis seu character. Melius : illius animi lineamenta, prius quasi dispersa ex transverso, ad quamdam unitatem aptius ;educuntur, praecognitis vitae ipsius experimentis ac passibus. Ex quibus haud ultirnurn meretur locum orphanitas, cui matre immature praemortua ipse a pueritia subiacuit, Etenim quaedam mentis ac cordis siccitas (ne dicam duritiem), a S. Alfonsi hagiographis illi passim adiudicata, radicern valde probabilem novit in infantiae atque adolescentiae lustris «sine affectione» vere matris elapsis. His adde praecocem vitae militari adscriptionem atque fere immediatum (37)Huiusmodi captivi christiani plerique orti erant ex littoralibus confinibus neapolitanis. Hinc in cathedrali Ravellensi prope ianuam lapis illius aevi legitur: «La Real Casa della Redentione de' Cattivi di Napoli, herede di D. Sebastiano Fenice, pagarà ducati 200 a chi riscattarà da' mano de' Turchi ciascheduna persona povera e nativa della città di Ravello, L'Anno dall'humana Redentione 1682». - Character «regius» Sodalitii effìciebat, ut saltem saec. XVIII eiusdern «gubernator» a rege confirmaretur: «Alli Governatori della Redenzione de' Cattivi. Proposta al Rè la tema fatta dalle VV.SS.II. degli soggetti di Piazza per occupare il luogo di D. Gius. Carmignano che ha terminato il triennio del suo governo di cotesta Real Casa della Redenzione, si è servita S.M. d'eliggere per governatore D. Nicolò Zurulo [= Zurlo]... Palazzo 24 marzo De Marco» (Arch. di Stato. Dispacci Ecclesiastici, voi. 3II, f Ibid., f. 97v cessat Marchio Guindazzo, de quo alibi iarn diximus (Spie. Hist, 6, 1958, 275). Ob eurndem characterern.«regium» seu laicum desunt super hoc Sodalitio notitiae in Archivo Curiae. (38) Huius archivi sectiones antiquiores exhibentur lacunosae. Praeter hoc Sodalitium existebat quoque illa aetate in ecclesia B.M.V.«della Pietà» aliud nuncupatum «Arciconfraternita de' nobili Uffiziali di Guerra e Marina», cuius Statuta die 31 maii an approbationem regiam obtinuerunt, eiusdem vero originem et archivnm nondum exploravimus.. Cfr Regole della Reale Arciconfraierniia de' Nobili Uffiziali di Guerra e Marina, Napoli 1764 (BibI. Naz. - Napoli. Statuti 27, 6). (39) Mutuariis Montis sodalibus subveniebatur «in qualsiasi infirmità di febbre, cascata, ferita cosi combattendo come in altro accidente, fuori però il morbo gallico, cosi in tempo si viaggerà come ritrovandosi dette galere nel porto... Il Monte sia obbligato a farli assistere il medico, la spatiaria. [Alla morte] cinque messe di requiern per l'anima sua» (Arch, distato. Cappellano Maggiore, Congregazioni, fase, 79-2, ano 1687). (40) Cfr. SPie. Rist. 5 (1957) 270 n. 6, 274.

36 eiusdem inter milites c1assiarios exercitium.quod si matrimonium cum re. 1igiosissima puellad. Anna Catharina Cavalieri, inter monia1es educata (41), quid ei du1cedinis et comitatis adduxit, pristinum suae gentis animum imperiosum seu «volitivum )) retinuit, sensu hierarchiae adaucto ex quo sibi munia ( responsabilitatis» accredita fuisse intellexit. Vocatione 'equidem, non vero amicitia aut favore, in caput navigii, ductorern triremis ac tandem navarchum navis praetoriaesuccessive per gradus ascendit. A prima namque an in triremem «La Padrona» regendam promotione adserebat de illo ac de eius socio Dentice prorex Comes Daun: «Existimonullos alios his ad haec officia imp1enda aptiores inveniri posse in universo hoc regno» (doc. I). Adsertum fuisse veridicum comprobarunt eventus. Ex his, triginta fere annorum spatio, eminet D. 10 sephus semper idem: impiger, sui in periculo compos, interritus, acri iudicio, conscientiae. dictamine tenax; at simu1 impetuosus, ad iracundiam promptus, maris militiaequemorsibus' factusrudis et asper. Hos naturae defectus si exstirpareet funditus tollere non valuit, at minuere ac virtutibus christianis temperare non desiit, donec maturioris aetatis consilio iuvante ac sancti filii sui Alfonsi voce exemplisque tandem fu1citus sereno vitae spiritualis pelago ancoras iecit. Quanam vi seu proportione D. Iosephi character in filii Alfonsi educationem influxerit, manet difficile dictu ac ponderatu. Minoris fuisse ponderis influxum patris quam matris 'existimamus. Patrem siquidem a foco domestico saepe absentem conspeximus, onerosis suae 'nauticae professionis curis distentum, operam navando mutationibus politicis ac bellicis insequendis. Ex adverso, mater intracappuccinarum.monasterium adulta, spiritu fere monasteriali domi-propria vixisse fertur, «a theatris et mundanis conversationibus semper aliena, Dea et domesticis negotiis unice vacans, ac potissimum de filiis educandis sollicita» (42). Quod si liberos a1iis quoque manibus conformandos in Christo mandavit, easdem ipsa selegit inter Patres Philippenses, qui haud dissimi1em confonnationem prioribus e fami1ia Cavalieri adolescentibus, D. Annae fratribus, incuderant. Nihil inde mirum quod S. Alfonsus, quasi sub matris.dilectissimae ala usque ad 33 aetatis annum moratus, illius blanditias potius quam patris degustaverit atque 1audarit, Neceo ipso credas D. Iosephum prorsus abdicasseofficium educandi prolern, ac speciatim primogenitum Alfonsum : nedum abdicaret, illud urgere nunquam cessavit modo utique discontinuo, quo fit ut ipsius interventus; prout ab: hagiographo coaevo atque a traditione narrantur, prae se nonnunquam ferant nescio quid impatientiae aut vio1entiae. Ecce factum ineditum: ab infantia filium Alfonsum seme1 in hebdomada humi sornnum capere D. Iosephus iubebat, ne -si militiae unquam illeaddiceretur - insuetus 1aboribus perferendis tentoria frequentaret (43). Simi1iter ex patris (41) SPie. Hist. 2 (1954) (42) [Tannoia], Della Vita ed Istituto... I, Napoli 1798, 3 (lib. I cap. I). (43) Felix Verzella, secrètarius S. Alfonsi Episcopi Sanctagathensis,postquam narravit factum qua sanctum Antistitem,humi, cubantem, pedibus impegit, ipseprosequitur: «Dopo due giorni in discorso mi disse che suo padre in tempo della fanciullezza era solito un giorno della settimana farlo dormire a 'terra, perché nel caso si voleva fare soldato, si trovava avezzo al dormire disagiato. lo intesi la cifra, ma non volli darmi inteso, dell'accaduto» (Arch, Gen. CSSR XXVI 30).

37 sui praecepto Alfonsus tres annos musicae artem exquisitiorern (contrapunto) didicit apud cappellae magistrum D. Caietanum Grieco (44), quin tamen asserere valeamus magistrurn hunc fuisse ipsummet, quem sirnul cum alumno Alfonso D. Iosephus sub clave obclusum quandoque.retinuit, Pari ratione rnilitaribus patris moribus consonae fiunt aliae eiusdem reactiones, exortae vixdum ex improviso sese in domum a navigatione quadam recipiebat, puta: lusorias chartas pro libris supra adolescentis Alfonsi mensulam sternere, servum mahometanum sat probabiliter ex proelio captivum addicere servitio personali iunioris patritii (45), eidem iam grandiori alapam magnificam dare, ipsurn a prima devotionis semita tantisper devium trahere ad exercitia spiritualia semel atque iterum apud PP. Lazaristas peragenda. Culmen harum reactionum die dominica 29 augustian. 1723, recurrente imperatriciselisabeth festo genetliaco, signatur : qua scilicet die D. Iosephus, cum triremibus navigantibus redux, invitatus cernitur caerimoniae proregis aulicae, adeo ut iuxta palatii usus et vigentes nobilium consuetudines nequiret invitationem abnuere aut a «receptione» (ricevimento) officiali et a subsequentibus aulicorum oblectamentis abesse; ideo secum voluit in palatio socium filium Alfonsum. Renuit hic, festa mundana perosus : in de patrem inter et filium collusio, amaritudo, discrepantia (46). (44) Anonymus in Processibus testis, qui de S. Alfonsi pueritia speciatim edoctus videtur, postquam eiusdem magistros nominatim designat (in humanioribus litteris D. Vominicum Bonaccia, in philosophia «un prete molto dotto D.Carminiello Rocco»), concludit : «Il padre era portato per la musica e volle ne fo~se anche maestro. Tre anni prese lezione di contrapunto dal celebre D. Gaetano Grieco, maestro di cappella» (Arch. Gen. CSSR XXVIII 44-46). (45) Quoniam nonnullis difficile captu hodie redditur praesentia horum mahometanorum apud familias christianas; ecce quomodo Nurrtius vidit triremium reditum; facta captivorum praeda: «7 agosto r725 (Gazzetta). Ritornarono al nostro porto dal corso le quattro nostre galere su delle quali hanno portato li schiavi fatti su le consapute quattro galere COrsare, ed ora le suddette galere si stanno risarcendo di qualche danno sofferto» (Arch, Vaticano. Napoli, voi. '70, f. II4). - Eorum curarn spiritualem, dum in triremibus remigabant, gerebat specialis catechista. Sic ano '7'4 inter officiales accensetur «D. Giorgio de Grazia, catechizatore de' Mori di galera» (Ibid. Albani, voi. S': Stato della. rendita del R. Patrimonio di Napoli, f. 37). (46) Hunc diem, cuius particulares eventus biographis alfousianìs relinquimus, appèllavìt S. Alfonsus «diem suae conversionis», Narratìonérn ineditam sumimus ex relatione legati (residente) veneti apud gubernium ne apolitanum, Iacobi Busanelli: «3' agosto '723. Celebratosi domenica scorsa il giorno della nascita dell'imperatrice regnante, ne portai, secondo il costume, l'ufficio a questo Signor V.Ré in felicitatione della Maestà Sua, epilogando tutti li voti per la sospirata fecondità, et egli lo. accolse e lo corrispose come richiedeva la congiuntura, Festeggiò poi Sua Eminenza l:= Card. A lthann] la giornata: con certa' macchina coperta di comestibili, chiamata qui la cucagna, eretta nella Piazza del Palazzo a trastullo e benefitio del Popolo, che verso sera in brevi istanti tumultuariamente la dispogliò. Finito qual fossesi[sic] lo spettacolo, li cavalieri e le dame, che in tali occasioni devono intervenire a Palazzo per debito e sotto il rigore di non lievi pene, vennero trattenuti per qualche ora in giuochi e rinfreschi. Ritornate le due galere dall'acqua di Gaeta, senza minima utilità della loro corsa, si sono rimesse in questa darsena ad attender. gl'ulteriori movimenti, che occorresse1'0, ma non s'estenderebbero certamente fuori dello stretto di Messina» (Arch. di Stato-Venezia. Napoli, voi. 121, an. '723-'724, 3' agosto). Ceterum super hac D. Iosephi propensione ad iracundiam narratur factum curìosum ineditum, quo navarchus se ipse alapis plectit. «Stando' educanda in S. Geronimo D. Maria Vincenza Sersale; enarrat quaedam sanctimonialis, aveva conchiuso matrimonio con D. Ercole. Essendo andato il P.D. Alfonso in S. Geronimo, sua sorella 1:1'elinquitur album nomen, sed agitur de D.. Maria Luisa aut de D. Maria Anna] li Presentò la figliuola come sua cognata che doveva essere. D. Alfonso disse: «Non si farà il matrimonio: voi sarete religiosa», Parve insipida la proposizione, giacché tutto era all'ordine per lo sponsalizic :

38 242 Quae sane temporanea aut occasionalia iurgia implicant aliud gravius ac magis diuturnum dissidium idcirco progenitum, quod D. Iosephus filium suum Alfonsum sub matrimonii iugum mittere praedestinaverat. Conflixere proinde pugnà incruenta, at cordis cruore madida utriusque anhelitus nobilissimi: patris quidern in altum sese efferentes, ut gentis suae progeniem pro futuro tempore solidarent; filii vero inhiantes, ut in sublimi sacerdotii cacumine pro Christo et Ecclesia conquiescerent. Uterque sane, quo rnaiorum sanguine et vigore praeditus luctabatur, certamen diu sustinuit, donec divina gratià mitescens D. Iosephus animi sui fluctus placavit filiumque Alfonsum ad vocationis ecclesiasticae portum concessit appellere. Sibi autem, forsitan tunc inconscius, adparavit patritius navarchus futurum tutum perfugium, quippe qui labentibus annis filii sui sacerdotis manum deprehendit eaque duce in ancoris spei christianae consistens littora beatae aeternitatis serenus ano 1745 petivit D. Iosephus de LiguOTO ano a iriremibus demittitur atque quolibet stipendio iniuste pti1jatut. Ab anno 1720 usque ad 1734 periodum vitae suae auream egisse videtur D. Iosephus, proregum benevolentia allectus, inferiorum atque coaequalium aestimatione roboratus, rerum quoque familialium curis distentus, etsi primogeniti Alfonsi vocatione sacerdotali diu amarescens, Sine dubio frui ipsi licuit amicitia et spirituali praesidio cappellani navis praetoriae Rev.mi D. Dominici Pérez, cui post lungos in triremibus servitii annos iustum ab imperatore praemium fuit persolutum (47). Hanc vero D. Iosephi et rei publicae tranquillitatem fere ex improviso fugavit irruptio Caroli Borbonici, cuius exercitus mensibus vernis ano 1734 ad meridionales Italiae plagas accessit ac Neapoli potitus castella urbis obsidione cinxit. Arduus quoque rerum status pro triremibus in portu neapolitano a classe borbonica praeclusis, quibus imperator praefecerat tanquam ducem supremum Marchionem Pallavicini. Eo gravior devenerat bellica anxietas, quod inter navium offìciales serpebat tentatio novo principi borbonico adhaerendi. Tum vero die 2 aprilis, noctis tenebris contectus, Marchio Pallavicini quattuor triremes neapolitanas e portu c1am aufugere molitus est easque salvas in Messinae fretum transvehere, inde vero in Adriafatte anche le vesti e comprate le groje.,'. La figliuola mutò pensiero e dichiarò volersi far. monaca. Fra questo tempo D. Giuseppe Liguori stava colle galere, e ritornando e non sapendo la mutàzione della figliuola spiegò a vista del palazzo dei signori Sersale le sue galere per_fare una salva alla signorina: e vedendo le finestre chiuse, restò sorpreso, e tutto si schiafeggiò per l'incontro ricevuto. La figliuola fu costante e si fece monaca in S. Geronimo» (Arch, Gen. XXVII 30; Itern XXVI 60). (47) Cappellanus iste navis praetoriae, cuius nomen infra (doc. VI) praebetur, dignus fuit qui transactis 32 annis in regiis triremibus, crearetur «ad honorem» cappellanus imperialis, et quidem prolixo ac laudativo decreto ano 1724: «CARLOS. Por la divina clerneneia... Rey de Castilla, de. Le6n, de Arag6n, de Navarra, de Granada, de Toledo, de Valencia, de Galicia, de Mallorca, de Sevilla y de las Indias. Por quanto atendiendo en mi Real servicio por espacio de 32 afios a esta parte, en que con el ernpleo de Capellàn Mayor de las Galeras del Reyno de Nàpoles haveis procurado con mucha aplicacion y desempeno adelantar vuestros méritos..., y por las demàs circunstancias de virtud y exemplo y otras buenas partes que concurren en vuestra persona, he resuelto haceros gracia y.merced (como por la presente os lo hago) del titulo de mi Capellan» (Osterr. Staatsarchiv. Neapel, Collectanea, vol. 38, Kirchenwesen, int. 6. Pérez),

39 tica littora. perferre. Quibusdam placuit asserere triremes usque ad portum Trieste. navigationem perrexisse (48), ast ex documentis archivisticis hoc assertum nondum comprobavimus. Age dum, quaenam in his eventibus participatio D. Iosepho tribuenda maneat, praestituere cum certitudine nequimus. Ex communiter contingentibus et ex subsequerrti sui muneris exoneratione conicere licet ipsum, pro sua erga Dornum Habsburgicam devotione, sortem propriam cum plerisque triremium officialibus philohabsburgicis commiscuisse, Quamobrem, vixdum novul11 regimen borbonicum constituit speciale tribunal seu «Giunta dei Segreti», cuius ope factionis habsburgicae sequaces exquirerentur atque a servitiis publicis arcerentur (49), Iosephus inter primas victimas recensitus cornparuit ideoque dignitate navarchi èxspoliatus fuit et quolibet capsae militaris stipendio privatus. Utrum insuper alia ipsum poena plectere ausi fuerint, ignoramus et minus probabile iudicamus. In domum suam itaque non sin e animi moerore sese recepit ibique inter suos rei familiari provehendae deinceps consuluit (50), sibi persuadens unum esse Regem Iesum Christum, cui parere et servire regnare est. 243 DOCUMENTA NB. 7 Transcriptio documentorum est fidelis. Ad lectoris cornprehensionern tamen iuvandam, vocabulis hispanicis accentum ortographicum adiunximus, salva remanente vocum morphologia. Similiter quasdam abreviationes aut explicuimus aut ad formam vocabulorum norrnalem vertimus, ne durior fiat textuum lectio D. Iosephus de Liguoro a prorege Daun proponitur et ad interim nominatur ductor triremis, cui nomen «La Padrona» (50'), Neapoli 3 III

40 Òsterreichisches Staatsarchiv-Wien.Neapel, Korrespondenz. vol. I, Graf Martinitz - Graf Daun, an (Sine foliatione). En la precisién de poner en estado de servir a la galera Capitana de Nàpoles y la galera Patrona he nombrado en interim por capitàn de la primera a Dn. Luys Denticefyr), cavallero de Sn. Juan, y de la otra al capitàn Dn. [oseph de Liguoro, ambos cavalleros de Segio de esta Ciudad, y sugetos de muchas esperiencias y méritos, y que creo no se puedenhallar mejores para semejantes empleos en todo este Reyno. Y assi suplico a V [uestra] Ma-. g [esta] d se sirva de mandarme remitir las Patentes necesarias a favor de ellos, juzgando sera muy del R [ea]1 servicio de V. Mag.d e1 confirmarlos con ellas en dichos empleos. Dios guarde la C[esarea] R[eal] P[ersona] de V. Mag.d como la Xptd. [= Cristiandad] ha menester. Nàpoles a 3 de marzo de (Duplicado) El Conde de Daun 2. - D; Iosephus de Liguoro constituitur ductor triremis, cui nomen «La Padrona», Neapoli 29 I Òsterr. Staatsarchiv. Neapel, Collectanea vol. 34, Marine, Int. 6, an (Sine foliatione). Dn. CARLOS por la gracia de Dios REY de Castilla etc. Por quanto en consideraziòn a la aprobacién y zelo con gue Vos Dn. Joseph Ligoro servisteis por mucho tiempo al Rey Dn. Carlos c" mi Tio(SI a ) con plaza de entretenido sobre la Esquadra de Galeras del Reyno de Nàpoles ; y a la constante fìdelidad que tenéis acreditada en mi R[eaJl servicio en cumplimiento de las obligaciones de v [uest Jra sangre; y esperando que en adelante os desempefiarèis con igual puntualidad y desvelo, he venidoen elegiros y nombraros (como en virtud de la presente lo hago) por Capitàn de la galera Patrona de la Esquadra del Reyno de Nàpoles, dàndoos y concediéndoos los honores, sue1dos, raciones, preeminencias, autoridad, prerogativas, immunidades y exempciones que por razén de este empleo os tocan y pertenezen, y tuvieron y gozaron todos v[uestjros predecessores en él bien y cùmplidamente, sin que se os falte en cosa alguna. Por tanto mando a todos 10s (SI) D. Aloysius Dentice, cui post aunos suffectus est in regenda navi praetoria D. Iosephus de Liguoro, cornparet Vindobonae die 22 oct, ano I7I4 (Arch, di Stato-Napoli. Consiglio di Vienna, Consulte, ano I7I3-I7I8, sine fol.). - Huius cognominis duplex invenitur familia sedilibus neapolitanis adscripta : «Dentice del Pesce», sedili Capoanae Portae, «Dentice delle Stelle. sedili Nido (TROYLI, Istoria IV I23-I25). (SIa) Carolus II Hispaniae, patruus Caroli imperatoris.

41 245 oficialesmayores y menores que al presente sirven y en adelante sirvieren en la referida Esquadra de Galeras os ayan, tengan, traten y reputen por Capitàn de la referida galera Patrona, y os guarden y hagan todas las preeminencias y demàs cosas que legi... timamente os.pertenezen; y a todos los oficiales subalternos a vuestro empleo quoos acaten y respeten y obedezcan sin réplica ni dilaci6n algunalas 6rdenes que de mi servicio les diereis por escrito y de palabra. Y que formàndoseos el Asiento (52) que os corresponde como Capitàn de la galera Patrona de la Esquadra de Nàpoles se os libren y paguen en la forma y tiempos acostumbrados el sueldo y raziones que os pertenezen y huvieren gozado v[uestjros antecessores en dicho empleo : Que assi procede de mi R[eaJl voluntad. Y que de la presente se tome la razòn en las partes donde.tocare. Dada en B[arceloJna a 29 de Henero.de [Ad folii dorsum. additur: J 29 Ren. o Patente de Capitàn de la galerapatrona de Nàpoles a Dn. Joseph Ligorio, 3... D. Iosephus de Liguoro evehitur ad navarchi gradum superiorem, dum praefìcitur trirerni cui nomen Il La Capitana ),Neapoli 27 VI Ibid. Dn. CARLOS etc..teniendo en consideraci6n que es justo a la aprovaci6n y zelo con que Vos Dn. Joseph Liguoro, actual Capitàn de la galera Patrona de la Esquadra de mi Reyno de Nàpoles, havéis servido por espacio de muchos afios en calidad de aventurero, y a las repetidas pruebasque tenéis dadas dev[uestjra fineza y fervorosa aplieacién a mi R[eaJI servicio desde el ano 1707 que os fué asentada laplaza de Capitàn [de JInfanteria, yde la galera Patronaen dicha Esquadra, haciendo muy cabal desempefio en los comboyes y funciones que se han ofrecido, en que havéis acreditado v[uestjra prudente y acertada conducta; esperando que en adelante continuaréis vuestro mérito con iguales veras. Re venido en elegiros y nombraros (como (52) «Asiento» vox hispanica, quae in hoc casu valet idem ac «scheda» professionalis singulis triremis membris adiudicata, ex cuius effectu stipendium unicuique solvebatur, respondens «sedi» seu muneri hierarchico intra ministeri! navalis agrnina. Ceterurn modus loquendi in his documenti viennensibus usitato cohaeret cum sermone quern Michaél de Cervantes, miles c1arissimus, nrutuum cedit pediti ad arma sub vexillum profìciscenti : «Voy... hastaalcanzar unas compafiias de' infanteria..., donde asentaré mi plaza... ~y lleva vuestra merced alguna ventaja?.. Del tinelo suelen salir a ser alférez o capitanes o con algùn buenentretenimiento... : gente de.racìén y quitacién... : seria tenido ami1agro que a un paje averiturero alcanzase alguna.siquiera razonable ventura» (El ingenioso Hidalgo Don Quijote de la Mancha II c. 24).

42 en virtud de la presente os elijo y nombro) por Capitàn de la galera Capitana de la Esquadra de mi Reyno de Nàpoles, que està vacante por el pasagede Dn. Luis Dentice al empleode castellano de Taranto(53},dandoos y concediéndoos etc. [in folio adnexo :] Viena a 27 de junio Patente de Capitànde la galera Capitana de la Esquadra de Nàpoles a favor de Dn. Joseph Liguoro. - Consultado. Relatio praecedenti documento adnexa, qua sub fide Exc.. mi D. Iosephi Cavalieri enarrantur res pro familia habsburgica gestae a DD. Alfonso, Domenico et Iosepho de Liguoro, proavo, avo et patre S. Alfonsi respective. RELACION DE LOS SERVICIOS DEL CAPITAN DE CAVALLOS CORA ZAS ALFONSO DELIGUORO, CAVALLERO NAPOLITANO DEL. SEXO [= seggio] DE PORTANOVA, Y LOS DEL CAPITAN DN. DOMINGO DE LIGUORO, SUHIJO, SACADA DE SUS PAPELES ORIGINALES QUE PARA ESE EFECTo HA PRESENTADO SU HIJO DN. JOSEPH DE LIGUORO, CA PITAN DE LA GALERA PATRONA DE LA ESQUADRA DE ESTE REYNO, NIETO Y HIJO RESPECTIVE DE LOS SOBREDICHOS CAPITANES, POR PER TENEZERLE DICHOS SERVICIOS RESPECTO A HAVERSELOS CEDIDO Y RENUNZIADO, PRECEDENTE PUBLICO INSTRUMENTO, EL SOBREDICHO DN. DOMINGO SU PADRE, SEGUN CONSTA POR FEE DEL NOTARIO ANIELLO NAPOLITANO, QUE EN ELLOS HA EXIVIDO [sic JEN LA SE C;RETARIA DE ESTADO Y GUERRA DEL GOVIERNO DE ESTE REYNO, Y LOS DE DN. JOSEPH SOBREDICHO. Consta que e1 referido Alfonso de Liguoro en virtud de patente que le di6 el Sr. Duque de Medina de las Torres siendo Virrey de este Reyno (54) en primero de noviembre del ano mill' seiscientos quarenta y dos, teniendo consideraci6n a que Dn. José Antonio de Liguoro su padre se hallava sirviendo de Capitàn de Guerra de la isla de Nisita [= NisidaJ, fué nombrado por Capitàn de cavallos Corazas de la leva que se form6 por servicio de S.M. por el conde de Chelano, con la qual pass6 a servir en el Estado de Milano y lo continu6 el dicho Alfonso con su compafiia hasta veinte y nueve de mayo del siguiente ano mill' seiscientos quarenta y tres, gue (53) D. Aloysius Dentice promotus erat ad munus «castellani» Tarantini die 27 martii eiusdem anni (Archivio di Stato-Napoli. Supremo Consiglio di Vienna, Lc.). In eodern folio cornmittitur navigium «S. Barbara» ComiÌ:iDietrichstein, adiuncto D. Philippo Mexia de Pedraza tanquam «sototheniente» [sic]: evidens exemplum collaborationis inter officiales ex diverso coetu nationali selectos. (54) D. Ramirus Philippus de. Ouzmàn, «duca di Medina de las Torres», viceregnum gubernavit ab ano 1633 ad 1644 suique nominis memorias reliquit, inter alia monumenta, "Porta Medina» et «Fontana Medina» (TROYLI, Lsioria V, parte 2, Napoli 1753, ).

43 247 con licenzia del Sr. Conde de Silvela, Governador de aquel Estado, se volvi6a su casa. Por carta que elsecretario Gregorio de Leguia al enunciado capitan en veinte y seis de octubre de mill' seiscientos quarenta y ocho desde Messina le refi.ri6 que haviendo recividoel Sr. Dn. Juan de Austria (55) un despacho de S.M. con una lista de algunos cavalleros de la Nobleza de Nàpoles, que se sefialaroncon fi.delidad y valor en las ocasiones de los movimientos populares del Reyno, y particularmenteen la del dia seis de Abril (56), y ordenando S. M. a S [uj A [ltezaj que llamando a cada uno de por si manifestase a boca la satisfacci6n y gratitud con que S.M. quedava de tales procedimientos y lo presente que los tendriapara honrrarlos, y queél era una de las personas que incluhia la lista, le mandava S. A. que en su nombre hiziese estas demonstraciones, juzgando bien empleades en su persona (por lo que havia merezido) y sintiendo S. A. no poderlas hazer vocalmente como Su Mag[estaJd se lo mandava. SIGUENSE LOS SERVICIOS DEL CAPITAN DN. DOMINGO DE LIGUORO Y DN. JOSEPH DE LIGUORO su HIJO. Por fees de ofi.cios consta que el referido Dn. Domingo de Liguoro assent6 de capitàn de una de las.compafiias de Infanteria 'Napolitana del Terzio (57) del Maestre de Campo Dn. Jacinto Suardo en virtud de Patente que le mand6 dar el Sr. Dn. Pedro de Arag6n, siendo Virrey de este Reyno eh veynte y dos de octubre del ano mill' seiscientos sessenta y.seis, y que con ella pass6 a Espafia embarcado en los Navios que salieron de este Puerto en quatro de mayo del ano siguiente, pareciendo por fee de ofi.cios del contador Andrés Campero, su fecha de ocho de febrero de mill' seicientos sessenta y ocho, que sirvi6 seis meses y dos dias enla Armada del Mar Occéano y que se embarc6 enella siendo Capitàn (55) D. Ioannes de Austria, regis Philippi IV fìlius, nondum ventennis assumpsit viceregni habenas quo ternpore in urbe neapolitana fervebant politicae perturbationès, quibus niti conatus est «Henricus de Lorena Dux Reipublicae Neapolitanae», sicuti nummi ano 1648 cusi proclamarunt. (TROYLI, i.c. 3II). (56) Diebus 5-6 aprilis ano 1648 commotiones populares sedatae v sunt, et dux de Lorena seu de Guisa fugae se'dedit ex insula Nisida, ubi castra sua fìxerat. TROYI,Y, 1.c. 319). (57) «Tercio» est hispanicum vocabulum, quo olim designabatur sivepeditum agmen completum (reggimento d'in/anteria) sive specialis cohors milìtum, qui in' triremibus dimicabant. Exstitit sane phalanx, quae dicebatur «Tercio de Nàpcles.», cui' accensebantur militesac duces neapolitani. Scribebat Nuntius die 5 iuniian. r703: e Sentesi che si farà una nuova leva in questa città per haver soldati di poter.reclutare i terzi napoletani, che militano in Lombardia >i (Arch. Vaticano. Napoli, vol; 132, f. 610).

44 del Tercio de dicho Dn. Jacinto.Suardo, y se hallé en los. ùltimos viajes que hizo la Armada el ano de mill' seicientos sessenta y siete en.las costas de Portugal; y hasta que haviendo pedido licenzia en Càdiz por dos meses al Capitàn GeneraI para hir al Reyno de Arag6n a ajustar algunos intereses que requerian su assistencia, se la concedi6 en nueve de Febrero mill' seicientos sessenta y ocho, con gue se retir6 a su casa, pareciendo que S. M. en consideraci6n de los dichos servicios se sirvi6 concederle cinquenta escudos de entretenimiento al. mes sirviendo en las Galeras de este Reyno, segùn se reconoze de septiembre del ano de mill' seiscientos y noventa. Y que el de mill' seicientos noventa y dos hallàndose en Barzelona present6 en los ofìzios de las Galeras deste Reyno otro Real Despacho de diez y seis de Julio del mismo ano de que se pasasen en caveza del dicho Dn. Joseph de Liguoro su hijo los referidos cinquenta escudos de entretenimiento al mes, los quales consta por feede Vehedor rçx) de dichas Galeras se le sentaron en dicha ciudad en veinte de Agosto siguiente, respecto de que se hallava sirviendo sobre la galera Capitana como Aventurero, haviéndole cessado desde el mismo dia al dicho su padre, y que desde entonces ha continuado a servir con el referido entretenimiento hasta veinte y quatro de Diziembre del ano mill' setecientos y siete, assent6 la Plaza de Capitàn de.infanteria Espafiola y de la galera Patrona de esta Esquadra, que el Sr. Virrey Conde de Daun le confìri6 conpatente de vein te y tres del mismo, en atenci6n a su mérito y servicios de sus antepasados, y represent6 as.m. en carta de tres de Marzo mill' setecientos y ocho, que esta provista havia recaido en sugeto de muchas esperiencias y mérito, que crehia no se pudiera hallar mejor para este empleo en todo el Reyno, pidiendo a S.M. se dignase confirmar en él [al] referido Dn. Joseph de Liguoro, y mandarle remitir la Patente necesaria (59). Presenta un villette del Sr. Virrey card. Grimani en data de cinco de Diziembre mill' setecientos y ocho en que le hizo mrd. [= mereedj del ernpleo de Capitàn de Mar y Guerra del navio Daun, que estava a cargo del cavallero Palavicino. Y otro del mismo Sr. V irrey en fecha de ocho de Henero mill' (58) «Vehedor» et «Veheduria» (hodie «Veedor» et «Veeduria») erat dux rrrilitaris cum apposito officio, cui partes demandabantur iuspectionis et comprobationis in Iis, quae ad militum adscriptionern et dimissionem spectabant, intuitu praesertim praerniorum ac stipendiorum. (59) Prorex Comes Daun, qui hos honores D. Iosepho procuravit, bis neapo'litano regno praefectus est, nempe ano "707-"708 et "713~17I9; Card.. vero Grimani ano :.

45 249 setecientos y nueve, en que le nombrariapor comandante de los Navios que se hallavan y hallasen en este Reyno. Por un certifìcado de Joseph de Lescano, ofìcial de viage de la Escrivania y Veheduria de las Galeras, consta que enel mes de Abril de mill' secientos y nueve el referidodn. Joseph, con el referido Navio de su cargo, apres6 en las costas de Calabria una nave de mercanzia que venia de Smirne, expedida por los ebreos de aquel lugar, la qual condujo aqui y se vali6 de ella la Corte. Por una Instrucci6n de1sr. Virrey card. Grimanien data de veinte yseis de Noviembre mill' setecientos y nueve parece se encaminé a IoaPresidios de Toscana con los demas Bajeles, una Tartana cargada de p6lvora y el navio Prasca (60) con.infanteria ymuniciones de Voca y Guerra paradesembarcarlo enel Puerto de Sn. Esteban, conduciendo tamvién una Caxacon seis mill' escudos, los quales havia de entregar y entreg6 al GeneraI D. Bartholomé de Espejo, comandante de la Plaza de Orbitello, expresàndoseen dicha Instruecién'havia de executar todas las 6rdenes que dicho GeneraI le diese; y que.se havia de mantener alli con todos los Navios hasta que el mismo los despidiese. Por carta del dicho GeneraI en data de 'ocho de Diziembre mill' setecientos y nueve pareze le orden6 que al dia siguiente se hallase en aquella Plazacon 10s demàs icapitanes para hazerun Consejo de Guerra sobre Ias importantesmaterias que se devian resolver del servicio.de Su Mag[estaJd. Por un Despacho de dicho Sr. Virrey card. Grimani en data de treinta de Diziembre de mill' setecientos y nueve pareze que haviéndole dado quenta el referido Capitàn Dn. Joseph de Liguoro con cartas de seis del mismo lo que havia ocurrido al tiempo que hizo el desembarco de la gente para refuerzo de aquellos Presidios, infestando con su artilleria y la de 10s demàs Navios il 10s enemigos que se hallavan acampados en la lengua de tierra que divide el mar del lago de la P1aza de Orbitello, expresando tamvién la desgrazia succedida de haverse arrenado[sicl e1 baje1del capitàn Persico, del cual estava sacando el trigo que se pudiese recobrar, le respondi6 que quedava con notizia de todo,y queno dudavase aplicaria (60) Hoc navigium (( Prasca» occurrit saepe legenti communicationes diplomaticas huius periodi (Arch Vaticano. Napoli, vo1. 145, f. 31, 240). Agebatur de navigio (vasceuo) genuensi, cuius proprietarius D. Benedicttis Prasca adlaborabat, pretioconducto, pro ne a politano Viceregno. De eiusdem navigii potentia die la ianuarii ano 1714 legatus venetus asserebat: (( Vi è di poi la nave del capitano Prasca, che è a soldo di questo Regno, e di 60 pezzi [ca.nnoni], aggiustatala da nuovo, ma è vecchia» (Arch. di Stato-Venezia. Napoli, vo1. II6, sine fo1.). Item alii fontes: (( E' arrivato in Baja il vascello Prasca» (Arch, di Stato-Modena, Napoli, Busta 3-31: Carlo Borromeo, 5 agosto 1712).

46 256 siemprea quanto fuese de servicio de S.M., quedando Su Em." con el cuidado de dar providencia sobre las embarcaciones de remo que se solicitavan.. Presenta tamvién Patente de Su Mag[estaJd en data de veinte y nueve de Henero mill' setecientos y nueve en que le hace mrd. [- mereedj del empleo de Capitàn de la Galera Patrona de la Esquadrade este Reyno. Haviendo encargado S.E. el Sr. Virrey conde Carlos Borromeo en el mes de Junio del ano prox c [-c- prox1,moj passado al referido Dn. Joseph saliese con la galera Patrona y la Sta. Elisabetta la vuelta del Faro de Messina para comboyar las Tartanas que havian dehir a cargar a la Pulla y escortarlas a su vuelta para queno diesen en manos de 10s enemigos que estavan aguardando las quatro galeras enemigas de Sicilia, en medìo de todo eso hallandose en Tropea esperando las notizias de que volviesen las Tartanas de los cargadores depulla, tuvo la de que en las aguas de Ponze cometia ostilidades una Saetia (6r) corsaria trapanesa, volvié la proa a aquella vuelta seguido de la galera S.ta Elisabeta y logr6 después de algunos cafionazos el cogerla juntamente con la tartana napolitanacorsaria, que el dia antes havia apresado, y conduciéndolas a esta ciudad en el tiempo de tres horas' volvi6 a tomar su derrota la vuelta del Faro. Y en el dia diez y seis de julio navegando entre el Cavo de Vaticano y el Faro descubri6 que desembocava el conboy de las Tartanas, le fuéa encontrar hasta Scilla seis millas distante del Faro, y aunque en su seguimiento navegaron las galeras de Sicilia no se atrevieron de atacar las referidas Patrona y S.ta Elisabetta que al lado hivan del comboy, que felizmente le condujo a esta ciudad.. Haviendo ex[ecutajdo tamvién el viage con las demàs galeras a los Presidios de Toscana con la ocasi6n del sitio v toma de la Plaza de Puerto Hércules y fuerte de Montefelipe, en donde acreditò su valory experiencia, muy correspondientes a su conocida calidad y sangre, por lo que le consideran todos muy digno de las mercedes que la Imperial Clemenciade S.M. C[esareaJy Catt.ca fuere servido dispensarle; y hoy dia de la fecha de ésta queda sirviendo su empleo de Capitàn de la Galera Patrona de esta Esquadra con el mismo zelo y aplicaci6n. Saccésse de sus papeles originales, de que certifico yo Dn. joseph Cavalieri del Cons" de Su Mag.d Cessa y Catt" en el de (61) Cfr supra nota 21.

47 S.ta Clara; su Secretario de Estado yguerra en el Govierrio de este.reyno. Nàpoles a 5 de mayo de Adesi sigzllum D. JOSEPH CAVALIERI Extracta est praesens copia a suo originali mihi exhibito ab Ill.moDino D. Ioseph de Ligoro pro facienda praesente, et eidern restituo: cum quo facta collatione concordat meli ori semper salva, et in fidem ego Notarius Franciscus de Drso de Neapoli signavi requisitus. A dest subsignatio N os infrascripti publici et Regij Notarij huius Fidelissimae Civitatis Neapolis fidem facimus atque testamur supradictummag[nifi]cum Franciscum de Urso de Neapoli, qui supradictam extractam in supradicta copia, eiùs propria manu, literatura et signo fecit, fuisse èt esse talem qualem se fecit publicum Regia authoritate Notarium fidelem atque legalem omnibusque eius scripturis tam publicisquam privatis in judicio et extra semper adhibitarn et de praesenti plenàrn et certamadhiberi fìdem : in quorum fìdem nostris propriis nominibus subscripsimus et signavimus Neapoli die IS mensis decembris Ha est, et in fidem Ego Ha est, et in fìdem Ego Not. Alexius Califanus Not. joseph de Bonocode Neapoli requisitus re de Neapoli requisitus signavi, [Adesi sigil- signavi. [Adest sigillum] lum] 251 Ha est, et in fidem Ego Not. Antonius Caesar Coppola de Neapoli requisitus signavi. [Adest sigillum] 4. - Rumores sparguntur de ascensione D. Iosephi de Liguoro in munus praefecti arcis protegentis oppidurrì et sinum Baia, Neapoli 16 IV Ibid. Neapel, Korrespondenz, vol. 54, Graf Daun, ano (Sine foliatione). Sefior mio : Aqui se ha esparcido una noticia de que haviendo renunciado elcor[one Jl Dn. Luys Dorninguez el empleo de castellano del castillo de Baya,se haya conferido a Dn. ]oseph de Liguoro, Capitàn de la galera Capitana, y que en esta se haya colocado a Dn. Joseph de Zisneros (62). Aunque supongo que no tenga subsistencia alguna, porque no se me ha partezipado nada sobre ello, con todo (62) D. Iosephus de Cisneros praeditus fuisse videtur acri indole, etsi. ad prae Iium strenua. Anno 1712, dum navigio '«S. Barbara» praerat, e Neapoli Barcinonem petiit quin naves auxiliares (tartana) in portu Mahén apricatas secum duceret: quamobrem marchio de Rialp scribebat: «Mala fama tienen 10s patrones napolitanos en la resolucién de salir al mar, y no sé si tienen ganancia en lo que se detienen, pues oigoque con difìcultad dejan el puerto adonde se acostan [sic]» (Arch, di Stato-Napoti. Esteri, Correspondencia de Italia, ano '17II'1712, Secretaria del marqués de Rialp en Barcelona, 17 dic.17t2). Anno 1710 Cisneros regit triremern «s. Filippo» (ArcII. di Stato, 'Cedole della R. Tesoreria, Cassa Militare, val. 535, ano 1710, sine fol.). - De alia eiusdem navigatione ad Barcinomern ano r7ii scribit Nuntius (Arch. Vaticano. Napoli, val. 144, f 822, 882).

48 eso devo anticipara la noticia de V.S. que hallàndose sirviendo el empleo de Capitàn de la galera Patrona Dn." Francisco de' Secada (63), que era capitàn de la galera Capitana de Espafia, oficial de tan conocidasprendas y merito en la Marina, como no lo dejarà de tener presente V. S [eiioriaj, y que si fuere cierto seria desmayar a todos, particularmente por no concurrir en el capitàn Dn.Joseph de Zisneros el mérito que quiere hacer creher a los ministrosde essa Corte, como lo representé con mi s6lita ingenuidad en la ocasi6n del informe que se me pidi6 toccante a todos los officiales de la Marina antes de formarse el Reglamento de ella; y me califica en la crehencia de haver hecho concevirconcepto en esse Ministerio, el ultimo despacho con que se ordené que al referido Dn. joseph se lepague potentero su sueldo y ventaja, con distinciòriaia orden general que para los demas offiziales de mucho mayor merito, afin de que V.S.hagael usoque lepareciere màs propio para e1 mejor servicio del Augustissimo Amo. Dios g[uarjde a V[uestraJ S[efioriaJ m[ uchojs a[fiojs co-. mo desseo. Nàpoles a 16 de abril de B[esaJ l[asj m[anosj de V.S. su mayor servidor El Principe Conde de Daun. Sr. Marqués de Rialp Praecitati rumores super D. Iosephi de Liguoro promotione ad munus castellani declarantur fundamento destituti, Neapoli izr V Ibid. Marchio de Rialp, praeses Supremi Consilii Vindobonensis res italicas gerentis,.respondit iproregi neapolitano praefatos rumores super D. Iosephi (63) D.Franciscus de Secada post quinquenniurn recepit munus dntendentis generalis s~u. «cuatralbo» totius classis neapolitanae: «Haviendo S[u] M[ajestad] C[at6lica] C[fsarea] concedido al capitàn D. Francisco Secada, que lo es de la galera Patrona, el empleo.de Cuatralbo.de las galeras de esta Escuadra, me manda el cardenal miseftot dezir a V[uestra] m[erced] disponga que s'e le ponga en posession del citado empleo, sin embargo deque no se haia preseritado el titulo del despacho de tal. Dios g[uarde] a V.m. - Palacio 13 defebrero '7'3. Antonio Diaz y Guevara. Sr. Capitàn de la Galera Capitana. [Adnexum,!olium).: «Désse orden para que al vcapitàn de la Galera Patrona D. Francisco Secada, a quien Su Mag.d se ha.dignado de hazer merced del empleo de quatralbo ide rlas Galeras, se le' ponga -en posesi6n de dicho empleo, sin embargo que no se haia presentado el' tititodel -despacho de Su Mad.d. Ex]' ecutad]o en '3' feb. o Se ha de dar esta orden a los officios maritimos (Arch, di Stato. Carte de' Vicerè, n. 1620" febbr. 1723, sine fol.). - Aduexum folium affertur autographum ipsius Franciscide Secada, quo die 22 febbr.,an.1723 ipse proponit proregi nomìnationes,nautarum'(piloti). Interea.ipse ad superiorem gradum :ascenderat:«unapatente de -Jefe.de Esquadra de Galeras de Nàpoles a favor del capitàn D.Francisco de Secada. Consultado» (Osterr. Staatsarchiv, SpanischerRat, vol. l'3bis, Despachos, an. 172"'734, f. 83v, 23 Heriero 1723).

49 -promotione nullo niti fundamento ac proinde mutatiònes in triremibus re,gendis haud praevideri, de quocomes Daunet gavisus est et gaudiumsuunr panderevoluit sequenti litterula ad marchionem de Rialp data:. Re visto lo que V.S. me dize toccante a lo que escrivi perte 'neziente a Dn. joseph de Zisneros y Dn. Francisco de Secada, y :y:;t queno es cierta la promoci6n de Liguoro no dejarà de aprovechar a la justicia que asiste a Secada el haver comunicado a V.S. mi sentir comò a uno de los ministros de 10s que devo hazer.todacon 'nanza y que en ocasiones podrà hazerlo presente al Augustissimo Amo. Nàpoles 21 de mayo de Sr. Marqués de Rialp. El Principe Conde de Daun 6. - D. Iosephus de Liguoro eiusque gradus militaris intra cardinem, quattuor triremium neapolitanarum, Ibid. Neapel, Collectanea vo1.34, Marine, Int. 5 (Sine fo!.). Exstat in eodem Archivo Status Vindobonensi, annis adiudi -cata, Relatio officialis qua pro singulis quattuor triremibus exhibentur nominatim duces supremi atque inferiores, eorum stipendia ac munera. Ex qui-. 'bus nonnulla dumtaxat iexcerpimus, quae aptius nobis referunt personam D. Iosephi de Liguoro. Galera Capitana Soldo il mese n.giuseppe de Liguoro, Capitano con il grado di TenenteCoronnello 55 'D. Giacomo Padovani, Capitano Tenente 25 D.Gaetano Martinez, Sottotenente D. Domenico Perez, Cappellano Maggiore 20 Importa t'anno [Sequitur elenchus nominativus: 3 consiglieri, 4 artiglieri, 2 aggiutanti d'artiglieri; 8 timonieri, 2 marinai di F'leccia, 28 ma-.rinai, 8 prodierij. 'li.galera Padrona. :D.Pietro Messia e Pedrazza, Capitano con il grado di Tenente Colonnello 50 Galera S. Elisabetta. :D. Dionisio Lasso de la Vega, Capitano con il grado di Tenente Colonnello 4S 4

50 avunculua.vqui ~54,(;i.aMraS,CarZo,. F:ràD:Carlo Campitelli, capitano senza ' esercizio, giubilato d'onore di S.M. pagandosele il soldo durante il tempo di sua vita Frà D. Giuseppe Perrelli, capitano con il grado di tenente coronello serve senza soldo né razione, e dopo la morte del sudo D. Carlo subentra al soldo. In alia relatione posteriore, die IO sept. an data, subduntur no... mina quaedam collaboratorum D. Iosephi de Liguoro in hunc modum: (( Galera Capitana». D. Felippo Belanno, capitano aggregato (64). - D. Oiuseppe Truglios, id. - D. Giuseppe Martinez serve di timoniere d'ordine del Sig. Viceré». Generatim dici potest, si ex cognominibus allatis diiudicamus, permixtos in triremibus collaborasse viros hispanos atque'neapolitanos, quibus. interdum germanici adiunguntur. _7. - De triremibus Capitana et Patrona quaedam adnotationes. - Ibid. Quoniam D. Iosephus de Liguoro lungos annos his triremibus praefuit,. iuvat quasdam subdere notitias eiusdem archivi Vindobonensis super numero et qualitate nautarum et navalium militum. Praemonernus praedictas naves haud mansisse hac periodo materialiter easdem, sed pro earum vetustateac consummatione substitutas fuisse, retento semper eodem nomine. L - Galera Capitana. - Questa Galera ha per sua dotazione 105 persone di capo,quali godono una sola razione per uno: dunquesaranno al giorno I05 razioni. Quali alla raggione d'oncie 24 di biscotto... sono ogni giorno oncie Questa galera ha per sua dotazione 400 forzati, quali godono indistintamente una razione l'uno. Dunque saranno al giorno 400 razioni. Quelle alla raggioned'oncie 30 di biscotto; sono ogn'giorno oncie I2.000» [...] 2. -Galera Patrona. «.Rclazién de la gente de Mar y GUer~à que deve tener de dotazi6n fìxa la galera Patrona de 26 a 27 bancos, segùn el nuevo Reglamento, con el importe del sueldo al mese y raziones al dia. I I Capitàn de Mar y Guerra con el sùeldo de cinquenta y cince escudos al mes y una razi6n diaria. Capitan Theniente con veinte escudos etc. (64) D. Philippus Belannu seu Belando, genuensis,.longum processum subiit ano 1717 propterea quod ipse, criminosa passione irretitus cum D. Rosa Mestres, uxore nautae (timoniere) D. Didaci Martinez, hunc veneno uccidere ausus est (Osterr. Staatsarchiv. Neapel,. Collectanea, vol. 39, Justiz ano , Int. I). - In causa instruenda tanquam commissarius adiunctus vocatus fuit D. Josephus.Cavalieri, S. Alfonsi r tamenrseseexcusatum praebuit ob amìcitiam, quam cum reo Barcinone strinxèrat (Ibid., ano 1717 ~ Processo fabbricado contra D. -Felipe Belando y Da -Rosa Mestres, f ).

51 I Alférez con doze. I Sargento con cinco. I Tambor con tres escudos, 3 Cavos de esquadra con quatro. 8 Granaderos con dos escudos y medio Gente de Mar: I Capellàn con quince escudos. - I Patrono - I Piloto. - aconsejeros. - I Còmitre. - I Cémitre de mediana. - I Sotocémitre. - I Ziruxano. - I AIguazil. - I Sotoalguazil. - 6 Timoneros. - 2 Marineros de flecha Marineros frescos. - 6 Proheles, - 3 Artilleros. - 2 Ayudantes artilleros. - I Maestro de Aia. I Calefate. - I Botero. - 4 Mozos de las Maestranzas. -Chusma APPENDIX I super Il alcanzi», qui D. Iosepho de Liguoro solvebantur. Quamvis rem parvi momenti iudicamus, notulam subiungimus de quodarn D. Iosephi de Liguoro servitio, cuius naturarn et significationem nondurn cum certitudine adprehendimus, In Archivo Status neapolitano (Cedole di R. Tesoreria. Cassa Militare, I7II) legimus : «A 18 d" [luglio]. Al capitano D. Giuseppe de Liguoro, che lo è della galera Padrona, in conto de' suoi alcanzi : 200 [ducati]. Et iterum : «A 12 d" [ottobre]. Al cap. D. Giuseppe de Liguoro in conto de' suoi alcanzi: 100 [ducati]», Quaenam fuerit huius vocabuli significatio nos docet illo aevo celeberrimus Ferùinandus Galiani: (l Alcan.zo. Parimenti' con parola tutta spagnuola dicesi quella stafetta che si manda per far arrivare con anticipazione di qualche ora le lettere ai supremi ministri prima che giungano e si sciolgano quelle per lo pubblico» (Vocabolario del dialetto napoletano) f Apud «Biblioteca della Società Napoletana di Storia Patria», Cod. XXIX, C 6). - «Alcance» olim in lingua hispanica indicabat tabellarium seu nuncium extraordinarium. Reipsa neapolitanus Nuntius non semel in eodem sensu scribit: (l Con l'arrivo dell'alcanzo di Spagna» (Arch. Vaticano. Napoli, vol. 121, f. 775, 18 dico 1696); «Più di una volta haverei procurato di dare a V.E. notizie di questo paese per l'alcanzo che arriva costì anticipatamente alla posta ordinaria» (l Ibid. vol. 129, f. 333, 9 luglio 1718). Videtur ergo D. Iosephus quoddam huius generis servitium exercuisse, quin tamen aliaadiuncta discernere valeamus. Fortasse agebatur decommunicationibus cum Etruriae praesidiis, quorum epistolae ex Orbitello, Port Ercole e Piombino mittebantur Viterbum, inde per Romamad Neapolim properabant (Arch. di Stato - Napoli. Camera consultationum, vol. II9, an. 1715, f. 501: Corriero de' Presidj di Toscana). N ec omnino improbabile est quod «alcanzo» aequivaleret plus minusve alii.dialectali-hispanico vocabulo, id est, (l attrasso», tunc temporis valde usitato ad exprimendam li summam tempore debito non solutam». Hoc in casu documenta supracitata significarent diversas summas D. Iosepho persolutas extra tempus praefixum,

52 APPENDIX II super Archivis Barcillonensi(Barcellona) et Oenuensi (Genova).. Huius articuli folia e prelo sunt nobis.remissa, iisdem diebus, quibus Roma absentes exploravimus Status archiva Barcinone et Genuae, quatenus in ipsis recondi suspìcabamurdocumenta sive relationes scopo nostro consentaneas. Ne autem articuli textus vel notae, cum typographi nocumento, perturbentur, additiones breves subnectimus, quae futuris investigatoribus utiles fortasse devenient. L ARCHIVUM BARCINONENSE Historicis valde notum sub appellatione «Archivo de la Corona de Arag6n» atque ditissimum vestigatoribus praebetur pro Medio Aevo illustrando necnon pro periodo Aragonensi regni neapolitani: si quando v.gr. extra Neapolim deprehendere contigerit radicem hispanicam cognominum G6 rnez et Avenia, quae in S. Alfonsi familia coruscant, id non.nisi post diuturnam huius archivi explorationem obtinebitur. Pro historica autem periodo, quae curiositatem nostram acuerat, scilicet pro octo fere annis quibus neapolitani viceregni sortes e Barcinone potius quam ex Vindobona praestituebantur, consuluimus in praedicto archivo sectiones sequentes: a) Alfabeti de los Regentes del Govierno Intruso del archiduque de Austria ( ). b) Cancilleria. Intrusos, voi. 189, Officialium et Notariorum. -c) Ibid. Privilegiorum, voi. 197 ( ), f «In nostra civitate Balagarij [Balaguer] die 25 iunij 17IO... donaci6n perpetua a Dn. Ram6n de Vilana Perlas de la Villa de Rialp y valle de Dassuà [sic] con todas sus jurisdicciones»; titulo igitur marchionis insignitus fuit postquam ab arino 1705 secretarii munere fungens describitur (Officialium, voi. 189, f. 1-2). - d) Mestre Racional, voi. 481 ( ). - e) Archivo del Brazo Militar, f. 202: Reynat de la Mag.tde Carlos tercer de Austria; f. 260: Reynat de la S.C.R.M. de la Reyna dona Isabel Christina de Brauswich [sic]. Nihilominus post accuratam fontium scrutationem conc1udimus quod pro materia nostra specifica, id est, pro maritimis D. Iosephi de Liguoro et classis neapolitanae itineribus, inferior quam credidimus notitiarum seges ibidem reconditùr. Abundantior sane talium documentorum collectio, aut destructa fuit ne domus habsburgicae fautores damnis gravioribus - post c1adem bellicam - subiacerent, aut ex.archiducis Caroli mandato fuit e Barcinone Vindobonam asportata. Noscimus quoque aliud reginae Elisabeth mandatum, quo Barcinone re':' gnans voluit per neapolitanum proregem munerari D. Antonium de Liguoro : huius viri consanguinitatem cum familia S. Alfonsi nondum definire valuimus, at in memoriali suo palam extulit tum ipsiusmet, tum patris sui adhaesionem Doniui Habsburgicae anno 1701 (duce principe de Macchia) et deinceps (170]'-1708). En regium rescriptum ad comitern Carolum Borromaeum Ares, rieapolitanum proregem:.. I1lm o Conde Carlos Borromeo [... ] Por parte de Antonio de Liguoro se me ha representado [quel hazetreze afios que exerce la professién de Avvogado en los Tribunales de esa Ciudad, haviendo sido empleado por el conde de Martiniz [sic] en el Govierno y Judicaturade la ciudad de Aierola y tierra de Prayano y Vettica Mayor (65), (65) Agerola aestimabatur tune temporis civitas regia;. sub eiusdern ditione(perti 11enza) manebant Praiano et Vettiea Maggiore; tres loci intra dioeeesim amalphitanam.

53 257 cuyo empleo y el de Regio juez y Assesoren las causas civiles y criminales de la ciudad de Amalfi y de su Iurisdiccìén, en que también fuéelegido, exercié en J05 aftosi707 y 1708 con toda rectitud y entereza [;.. ], suplicàndomequeen.consideracién a lo referido y a lo mucho que su padre el Dr. Juan Jacome de Liguoro se distinguiò en nuestro Regio servicio el afio 1707 con evidente riesgo de su vida :sea de mi Real agrado destinarle por un biennio a uno de los Auditoratos de Provincia de esse Reyno, ordenando que después de havercumplido en él, se me dé cuenta de su proceder a fin de que sea ascendido a otro mayor empleo. De Barzelona a 9 de octubre de I712. Yo la Reyna (66) II. ARCHIVUM GENUENSE Genuense Status Archivum sub omni aspectu uber ostenditur, prouti Rempublicam Serenissimam decebat ubique terrarum olim praesentem ac per suos legatos et consules edoctam de aliarum nationum eventibuspoliticis, mercatoriis, navalibus ac diplomaticis (67). Hinc ratio cur ad praedicturn Archivum Secretum accessimus, sectionem (f~ndo) Neapolis inquisituri necnon alias sectiones eidem pro utilitate nostra propinquiores v.gr. Impero (Vienna), Spagna (Barcellona.) En summa : a) NAPOLI. Busta Pallavicino (I ) : Molinello (I7I6~ 1732) : Cesarotto (I705-I7I9). - Molinello (I695-I7I9) : Molinello (I720-I735) (I736- I752). b) VIENNA. Busta 2555 (I705-I7IO) (I7IO- I7 I3) (I73I) (I733) (I735-I73 6). c) BARCELLONA. Busta 267I (I65I-I780). Communicationes seu relationes legatorum et consulum-genuensium nostra intersunt, quoniam ex ipsis melius dignoscimus cursum et catenam vitae nationalis neapolitanae sub habsburgica dynastia, speciatim vero prospicimus circumstantias «ambientes», in quibus D. Iosephus de Liguoro agere, praeliari ac navigare solitus fuit. Speciminìs gratia selegimus quosdam textus directe aut indirecte cum eximii navarchi activitate professionali connexos, r. - D. Iosephus de Liguoro cum triremi Pairona ano 1713 proregem D. Carolum Borromaeum. reuehit Genuam via Roma. (Busta: Int.: Lett. del console Paolo Oer.mo Molinello al Ser.mo Governo di Genova). Die IO ianuarii ano I7I3 prorex comes D. Carolus Borromeaus Ares S. Alfonsum iuvenem ab aetatis defectu solverat, ut ad gradum doctoris ascenderet primogenitus D. Iosephi de Liguoro. Facile ergo intelligitur quanto iste grato animo, paucis post mensibus, honorem susceperit revehendi proregem in portum Genuensem, unde Mediolanum ille petere exoptabat, sicuti nos erudiunt sequentes relationes: Napoli, li I6 maggio I7I3. Il Signor Vice Rè mi mandò a chiamare e mi disse che essendo prossima la sua partenza [a munere demissus emt] (66) Arch. di. Stato - Napoli. Consiglio di Vienna, voi. 238, ano Itern voi. 237, f.53 (Alia éopia). (67) Cfr.perutile volumen archivisticum: V. VI'f.U4 E, Diplol1iÌatici e' Consoli della.,ref1fblicadi Genova, Genova "934, 102 S8,

54 258 voleva che io lo servissid'inviarli costì [Genuam] a qualche amico mio il suo piccolo bagaglio, e haverebbesperato costì se le.fosse usata la facilità dìfion-guardare a dette sue robbe. lo dissi di esser prontissimo a servirla '[...] e che non dubitavo che da V.S. Ser.me fossero dati l'ordini opportuni di 'quanto desiderava: onde se così paresse a V.s.ser.me di ordinare al Sig. Marchese di S. Giorgio, o a chi più stimeranno opportuno, che non fossero considerati deticolli nel passaggio costì, tanto più che S.E. [prorex] ha havuto il riguardo di sigillare tutti li suoi colli col suo sigillo, acciò niuno possa' abusarsi a servirsi delle gratie, che esso spera da V~S. Ser.me r:..] Napoli, 23 maggio r713 [... ] Ho replicato hieri, nel licentiaménto per l'ultima volta del Sig. Conte Carlo Borromeo, le gratie di V.S.Ser.me, che le ricevè con la stima dovuta [... ] Esso poi si partì verso le ore 23 con due di queste galere. E perchè mi disse che si tratterrrebbe qualche giorni a Roma e altrove, il suo viaggio per costì sarà più lungo di quanto sarà quello del d" patron Valentino di Lario,che porta la robba di S;E.: quale non volendo, che niuno s'approfitti di quelle gratie che spera ricevere da V.s.Ser.me ha fatto bollare col suo sigillo detti colli a lui spettanti, ordinando a me di scrivere che quelli che non saranno con tale ricordanza non debbono essere nulla' considerati. E dubitando che i capitani delle galere non potessero fare qualche maneggio di approfittarsi, voleva far sbarcare dalle galere certe sete imbarcate per costì: onde venne da me il patron D. Giuseppe de Liguoro, capitano della galera Patrona e cognato -di questo Segretario di Guerra [D. Iosephus Caoalier«, frater D. Annae Caiharinae, uxoris D. Iosephide Liguoro] a dirmi che sincerassi S.E: [p1'oregem],che loro debbono queste robbe sbarcare in codesta Dovana [ sic], e volevano dare a me la poliza di carico, che non volli accettare per più motivi, e particolarmente per il Segretariodi Guerra: onde della circospettione di S.E. pare che meriti esser considerata Triremium neapolitanarum excursus contra piratas. Praetermissis quam plurimis relationibus, quasdam dumtaxat notitias sublineamus biennii , quibus triremium vigilantiaostenditur atque praedonum audacia et crudelitas illuminatur. Etsi nomen D. Iosephi de Liguoro reticetur, indubium est illum non semel his navalibus excursibus interfuisse (Busta 2329, 1.c.).. 7 luglio Avant'hieri vicino alla spiaggia di Massa [Lubrense], lontana di quì sole ventiquattro miglia, fu predata da galeotta barbaresca 'una filuca di detto luogo, che carica di varie merci e con passagieri procedeva da Maratea, essendosi salvati li soli marinari con essersi buttati in mare: il che fu di sentimento' a molti per veder tali pericoli così vicini a questa città [... ] 14 luglio r724 [... ] La preda fatta da corsaro barbaresco, e proprio di Bizerta, d'una :filuca di questo vicino luogo'di Massa, e qualche giorno dopo riuscì parimenti a due bregantini pure di Bizerta, poco distante del' mede, simo luogo di Massa, farne altra della barca del patron Stefano Caffierodi Sorrento, procedente di Puglia con carico di orgie e oglio, non ostante che venisse con molte altre convogliate da altra grossa barca, o ia tartana bene

55 259.armata, comandata dal capitano Donato Caffiero, mentre supponendo questo esser in salvo tutto il convoglio era già avanzatoe. dato fondo. in d? Sorrento. Ma avvisato [...], fece subito, anche d'ordine di quel governo, rimor -chiare il suo bastimento armato e gli riuscì ripigliare la preda ed impadronirsi,d'uno de' detti bregantini, che fu quì condotto con 24 schiavi, essendone.altri sei rimasti estinti da una cannonata: sopra quel bregantino vi si sono trovate tredici altre persone di questa costa, che erano state fatte schiave -con.la preda di una picciola barca [...]. 4 agosto X724 L'altra sera fece vela una di questenavi.daguerra, cioè -quella denominata S. Barbara, capitaniata da capitan Pietro Castiglia, per il corso [ad'versus piratas]; e si stanno allestendo quattro galere che quì vi.sono[...] 20 luglio Partirono poi la notte de' 14 corrente le cinque galere -di Malta in traccia de.' bastimenti turchi, che in gran numero si sentono in <questi mari e in quei della Sicilia, essendo poi riuscito alle galere di questa 'squadra [neapolitana] far preda di tre galeotte [.. ] ed altra mandatanea picco, con aver fatti centro trenta quattro schiavi [... ] 27 luglio Dal Comandante delle Galere di questa squadra che con-, tinua in corso, è stato quì trasmessa la preda da esse fatta, e che avvisaila) scorsa settimana a V.S.Ser.me, di tre galeotte, che sono gionte in questo; -porto concento trenta quatro schiavi, compresi alcuni salvatisi della quarta che si affondò. Ed oggi si vocifera esser seguita altra preda d'un pinco bar 'baresco, fatta dalla capitana di detta squadra [na'varcho D. Iosepho de Li.guoro], ma non vi si dà crederla per la confusione con cui si racconta [ agosto Sotto li 31 scadente capitarono in questo porto, ritornando dal corso, le quattro galere di questa squadra, ed è rimasta vana la voce che sparsa si era della preda d'un pinco barbaresc6,e che come dubbia' avvisai a V.S.Ser.me. - Si suppone in tanto che il Signor Vice Rè debba' novamente farle allestire e rispedirle in traccia de' corsari, che in molto; numero si sentono, e precisamente con bastimenti di remo [... ] ;3.- Fuga triremium ano I734 et finis dominationis habsburgicae. Genuenses consules confirmant relationes, aliunde notas, de audaci-tri-. -remium neapolitanarum fuga ano 1734 peracta ac de habsburgicae domina- -tionis cessatione (Busta 2644). 3 aprile Ieri sera si cordonaron ben vicino al porto verso le ore 23' -cinque navi da guerra spagnole [borbonicae] et una tartana corsara, con:.aver poi dato fondo; e pur verso l'una di notte uscirono le quattro galere: -di quì [neapolitanae] e se sono passate a remi.in mezzo di dette navi senza, impedimento alcuno. (Cfr supra, nota 48). Vienna, primo di maggio Non può negarsi che Sua M.tà [Imperà- i tor Carolus] non. sia rimasta sommamente sorpresa dalla nuova dell'entrata' -de' spagnoli [borbonici] in Napoli, quando sino all'ultimo gli si è rappre.sentato quel Regno in stato di fare una valida difesa e che non vi fusse da temere da quella parte, se l'esercito nemico non 'venisse maggiormente 'rin":.:;forzato (VIENNA," Busta 2578). '.. '. "..

56 E. Hosr - A. SAMPERS.E. ZETTL SUMMA DOCUMENTORUM CIRCA SUPI'RESSIONEM PROVINCIAE AUSTRIACAE CSSR(AN; 1848; 'EIUS CONVERSIONEM IN,PROVINCIAM GERMMUCAM (AN. 1849) EIUS RESTITUTIONEM PER DIVISIONEM PROVINCIAE GERMANICAE IN AUSTRIACAM ET GERMANICAM (AN. 1853/54) Snb hoc unico titulo - ex argumenti vastitate sat longo ~. tres docu-: mentorum collectiones exhibemus,. a tribus historiae nostrae peritis diligenter paratas, Argumentum de quo agitur, ipso titulo sa,'t c1are expressum est; documenta exhibita, saepe magni momenti, omnia (uno duobusve exceptis): 'inedita sunto Singulas collectiones, sub nomine editoris, numeris romanis Il II, III, distinctas, edimus, paucis praesentationis verbis antepositis, Hic vero iuvabitde argumento in genere quaedampraelibare, hoc fine, ut rerurn et actorùm inter se coniunctio clarius elucescat, atque argurnenti. gravitas melius agnoscatur. Cum ano 1841 Congregatio nostra a Sancta Sede in singulas provincias distribueretur, haec divisio in regione transalpina illico exsecutioni deman-. data est, creatistribus provinciis per Romanum decretum stabilitis : Austriaca" (residentia Superioris provincialis in Wien), Belgica (residentia Sup.prov_ in Liége), et Helvetica (residentia Sup. provo in Freiburg im 1Jchtland). In Wien residebat quoque Vicarius gen.lis, tunc R.tnus P. Passerat, ita, ut Superior provincialis Austriacus munus suum vix exercere potuit, hac accedente ratione, quod 'ex decreto gubernii imperialis solus «Obervorsteher»; i.e.rvicarius gen.lis publice agnosceretur. An in variis Europae partibus motus populares rnagis uninusveviolenti exorti sunt (in Helvetia PP. nostri iam ano 1847 vi coacti sunt urbem Freiburg derelinquere), qui inde a mense februario per totum quasi, annum in principalibus urbis capitalibus graviores perturbationes ordinis' publici totiusque rei publicae produxerunt (mense febr. in Paris, mense' martio in Berlin et Miinchen, mense martio, maio et octobri in Wien, mense' iunio inprag,mense septembri in Budapest, mense novembri in Roma,ut. Ioca maiera nominemus)...--~ In his motibus, praeter rationes politicas et sociales, saepius etiarre revelate, sunt elementa anticatholica et antireligiosa, neve obliviscatur,an. '1848 primo publicatum fnisse :«Manifestum» illud a Marx et Engels deno.,:.;

57 minatum,quo Socialismi et Cornrnunismi theoria et philosophia aperte -proc1amatae sunto Nihil ergo mirum, si in supradictis motibus popularibus quandoque etiam inirnici religionis christian~e violento' modo contra personas et institutiones ecc1esiasticas furibundisaevirent, uti ex.gr. in.wien et in Roma, Pio IX ab Urbe depulso, Sicut toties tantisque locis factum est, odium commune etiam an praecipue conversum est in Societatem Iesu et in Congregationem liguorianam. Suppressioni aliquarum domuum «via facti n seu violenta et illegali actione peracta, mox secuta est ex parte gubernii, furia factiosa coacti, suppressio g'eneralis per, publica decreta, Ita mense martio et maio in Austria: " Hocan resideritia Superioris provincialis iam non erat iri ' Wien, sed in Altòtting (Bavaria).Provincialis fuit P. F. von Bruchmann, fundator et primus Superior illius Collegii (inde ab ano 1842), qui, dum Superior provo Austriacae nominatus est (30 IX 1847), a Vicario gen.1ipermissionem obtinuit pennanendi in Altòtting. Sic tamen factum est, ut diebus criticis mensis martii, dum inwien gravissima explodit populiseditio, abfuit caput provinciae, ita ut Rectores (Superiores) singularum domuum proprio marte agere et decidere cogerentur. Accessit quod ipse Vicarius gen.1is confestim fugam arripere compulsus esset, et mox muneri renuntiasset (6 VI) 9, VI;r 1848; acceptatio romana 2 X 1848). Sed. etiam in Bavaria periculum dissolutionis Congregationis ex parte gubernii imminere tunc visum est. Regimen forte et aequabile Congregationis transalpinae, illo momento summe necessarium, ad incertum. positum erat; aestate eiusdem an ad :finem vergente tres Provinciales transalpini facultates Vicarii gen.1is in seipsos conferri curaverunt (3 X 1848); sed rebus politicis iam aliquatenus ad quietem.' reductis, tandem Vicariatus gen.1is transalpinus restitutus est, R.mo P. von Smetana ad hoc munus evecto (1 VII I850).Sic tandem regimen trium provinciarum transalpinarum intuto collocaturn est (vide de his rebus seriem documentorum quam collegit E. ZETTL}sub voce: De suspensione Viconiaius. transalpini post renu'litiationem Viea1"ii gen.lis Passerai, an 1848} in Spie. Hist. 6[1958], ). Generali hac expositione absoluta, ad provinciam austriacam propius accedamus, Haec an has complexa est dornos : A) in ipso imperio' austriaco: Collegia: Wien (cum villa in Weinhaus) 1820, Frohnleiten cum cura paroeciali (Styria) 1826, Mautern (domus"studiorum, Styria) 1827, Innsbruck (T'yrolium) 1827, Marburg {Styria, nunc Maribor, Iugoslavia) 1833; Hospitia: Eggenburg (domus noviciatus, Austria Inf.) 1833, Leoben (Styria) 1834, Kirchberg am Wald (Austria Inf.) 1841, Graz (Styria, fundatio in :fieri) Extra con:fines austriacos: B) in Dueatu de Modena, (Italia): Collegia : Finale 1836, Montecchio 1843; Hospitium : Modena , C) In regno Baoariae (tunc inter status confoederatos germanicos, «Deutscher Bund n): Collegium: Altòtting 1841; Hospitia: Altéitting 1841, Vilsbiburg 1846, Fuchsmiìhl Domus in statibus confoederatis Americae septentrionalis, app. austriacis inde, al) ano'183tlfundatae,an, 1848, promptioris administrationis causa, iamvsub regirnine-provinciae-belgicae positaaerant,

58 Dissolutio.domorum. in.imperio austriaco sitarum sic p:rogressa est: 13 III 1848 WIEN/ prima' aggressio seditiosa icollegii.rabsque damno, 15 III 1848 GRAZ, perturbatio violenta ordinis publici, expulsio PP.um SI; finis tentaminis fundationiscssrin hac urbe. 6IV 1848 WIEN) altera aggressio Collegii nostri, turbulentissima; cum dispersione violenta.congregatorum, fuga Vicarii gen.lis, et occupatione domus. N emo nostrum permanere potest (restitutio Collegii 2 III 1854). 7/8 V 1848 WIEN, publicatur decretum imperiale suppressionis SI et CSSR in statibus austriacis. 16 VI 1848 MAUTERN, commissio a gubernio statuta suppressionem proclamato 17 VI 1848 LEOBEN) eadern commissio eandern suppressionem publicat;' attamen in ambabus dornibus aliqui nostrum remanere possunt, Collegium in Mautern pedetentim concrescit, et 15 II 1852 ambo domus a.gubernio restituuntur, 7/8 VIII 1848 EGGENBURG) violenta suppressio domus et dispersio Congregatorum, ope cohortis nationalis («N ationalgarde») ex urbe Wien advolantis; attamen inde a XII 1848 Collegium lente coalescit. 22 IX 1848 INNSBRucK, intimatio suppressionis gubernativae, peracta a Curia episcopali de Brixen; attamen propter indignationern populi tyrolensis suppressioni non est data exsecutio. Collegium pergit operari, sed Congregati usque ad ano 1852 prudentiae causa vestern propriam CSSR deponunt.!ix 1848 MARBURG, intimatio suppressionis gubernativae, peracta a Curia episcopali de Seckau/Graz. Collegium penitus abolitur! 19 X 1848 FROHNLEITEN, similis intimatio, absque ullo effectu, quoniam populus paroecialis (qui iam antea impedivit, ut cohorsnationalise G:rflz Collegium violenteraupprimeret) fortiter pro Congregatis conservandissinsìstebat. Aliqui liti curae animarum adscripti remanere potuerunt, ceteri utcumque perrnanserunt, vestibus tamen CSSR depositis PUCHHEIM (Austria Sup.), publica CSSR proscriptione non obstante, nova fundatio perfici potuit Opus missionum nostrarum adpopulum ubique reflorere coepit, 23 VI 1852 Decretum imperiale quo CSSR in statibus austriacis restituitur, publici iurisfìt.. Finis publicae suppressionis, Rei quiritur tarnen pro singulis domibus proprium-jmperiale decretum..

59 Adiungimus indicationem rèstitutionis-singularum domuum per decreta itnperialia propria «( Allerh6chste EntschlieBung))) VII RIED(OSSR) X WIEN (OSSR) XII EGGENBURG V GARS AM KAMP (OSSR) V INNsBRucK VII LEOBEN} MAU'IERN I WIEN. Ex his quae supra diximus, aliquae promanant conclusiones quae ad res gestas historice et critice diiudicandas confluunt. Quasdam evocemus: r" - Suppressio provinciae austriacae, seumelius domorum CSSR (et OSSR) in territorio imperii austriaci non erai fulminea} sed fiebat per gradus, Domus in Wien et Eggenburg violenter suppressae sunt, ope praesertim cohortis milituin tutelae nationalis («N ationalgarde»), hominum scilicet qui vi perturbationis publicae congregati, saepe etiam contra institutiones legales pugnabant, faece populi concurrente. Secutum est deinde decretum imperiale, vi et dolo extortum, eìusdemque decreti applicatio. Haec fiebat parte ab officialibus gubernii quod adhuc publicae eversionis vim subibat, parte ab auctoritate ecclesiastica, eadem seditiosa rerum perturbatione obligata. Domus in Mautern et Leoben per commissionem gubernativam sup-: pressae sunt, dornibus in Marburg, Innsbruck et Frohnleiten a Curiis episcopalibus decretum suppressionis gubernativae intimatum est. Domus in Kirchberg am Wald, parum apta,et fundatio in Graz incoepta, a nostris ultro derelictae sunto 2 - Suppressio} ex litteris legis totalis, re vera erai sai pariialis, Domus Frohnleiten et Innsbruck continuabant operari sicut antea, immo Congregati non pauci illuc convolarunt, quamvis prudenter vestem nostrani propriam deponerent; domus Eggenburg et Mautern mox vigorem reprehen -derunt; in Leoben quoque aliqui nostrum permanerepotuerunt; tantummodo Collegia in Marburg et Wien totaliter suppressa sunt. Primum omnino -deperditum mansit, alterum, utpote sub oculis gubernii et populi excitati, nullo modo nec clam retineri potuit, et ultimo loco restitutum est. 3 - Suppressio tamen in Austria, ex violentia primordiali quam initio habuit, deinde ex littera legis gubernativae, graaiis et periculos«fuit. Repentina ac totalis subversio Collegii principalis in Wien primo tempore, totum corpus Collegiorum in Austria graviterpercussit, dum fuga Vicarii gen.1is - quantumvis inevitabilis - et absentia Superioris provincialis incertum statum rerum molestissimum reddunt. Accessit, quod etiam domus in Italia septentrionali sitae (Ducatusde Modena) eodemfere tempore vi suppressae sunt, et Congregati fugitivi in mediam provinciam graviter vexatam accurrebant. Hae variae rerum circumstantiae, maxime autem ictus «psy-

60 chologicus» ex.inopinata.iviolentissima et completa Collegii in Wien suppressione ortus, una cum generali eiusdem Collegii sodaliumdispersione, statum Congregationis inimperio austriaco graviorem vero, acquasi.irreparabilern apparere faciebant. Solummodo versus medietatemall. r849, seu post sex et decem menses ab exorta politicarum rerum conversione, rei publicae quiete et ordine in imperio austro-hungarico penitus restitutis, potestas civilis.in gubernio et administrationesueto et regulari modo procedere potuit. «Tosephinismus» quod audit, post profundam omnium rerum transformationem an. r848, velociter evanuit, et iam an, r855 Concordatum cum Sancta Sede conc1udi potuit. Rebus politicis et ecclesiasticis in meliorern formam redactis, restitutio quoque Congregationis nostrae (et Societatis Iesu) in Austria.secura spe impetrari potuit. 4 - Suppressio domorum in imperio austriaco primo momento tumultuaria vi incoepta, moxper decretum imperiale sancita et corroborata est. Impossibile, vel saltem difficile erat, primis mensibus an. r848, rerum politicarum et eventuum cursum quodammodo ipraesentire. Decreti vis legalis, q43: suppressio firmior et stabilior esse videbatur, omnia in peiorem partem redegit, atque spem restitutionis longius abesse insinuavit. Ita factum est, ut. plures sodales, Patres :et Fratres, sub primoeventuum impulsu, territorium imperii austriaci praecipitosa fuga dereliquerint, vel etiam terrore acti aut subitanea egestate perterriti, Congregationi valedixerint, vel demum, faventibus legibus tunc vigentibus, ad proprios locorum originis Ordinarios reversi,beneficiaecc1esia.stica in cura animarum acceperint, ex quorum proventu victitare possint.v- De his omnibus casibus adhuc in Capitulo gen.1i an; r855 acriter disceptatum est, et tunc Constitutio peculiaris circa agendi rationem superiorum et subditorum tempore persecutionis (Const. 343, 344) per specialem Commissionern exarata est (cfr Acta integra Capitulorum gen.lium, Roma r899, n? I095). Utcumque sit, in imperio austriaco status domorum et sodalium ex improviso valde incertus factus est, et plus quam anno integro peracto, adhuc instabilis remansit, vel etiam - sub respectu legis ---' peior factus esse apparuit, Demum cum suppressio legalis, ante faciem publicae administrationis, per quattuor annos (r848-r852) perdurasset, status rerum omnium ad Congregationem pertinentium molestus esse continuavit. 5 - Sedulo tandem notandum est, suppressionem (prirnum violentam, postea legalern) comprehendisse tantum domos et sodales inter confines imperii austriacipositos, ita ut domus extra dictum territorium pleno iure et in omni libertate exsistere et operari continuassent. Hoc tamen reapse valebat solum pro domibus in regno Bavariae fundatis (vide supra), sed sufficiebat, ut provincia austriaca, quae iam ab erectione an. r841 :fines austriacos excesserat, consistere pergeret. Enascebatur vero quaestio practica, num post eversionem plurium domorum, post dispersionern multorum sodalium, maxime post publicum imperiale decretum suppressionis in toto imperio austriaco - denominatio «.provinciae austriacae»pro prudentia et convenientia sustineri potuerit.

61 Et profecto haec denominatio paulo post mutata est in «provinciam ger -manicam.»; his enim annis Congregatio nostra etiam extra Bavariarn per alios status germanicos diffundi coepta est:r849 Koblenz et r85i Trier in Prussia, r850 Bornhofen in Nassau, cum certa spe aliarum fundationum. Nec tunc dare praevideri potuit (uti iam innuimus), quomodo et quando res, austriacae in melius verterentur. Facile tamen intellegitur, praecipue posteaquam inde ab ano r850 condiciones generales, politicae et religiosae, inimperio austro-hungarico, sicut et status domorum, sodalium et laborurn apostolicorurn in melius converti coeperunt, Patres austriacos aegre tulisse non solum denominationem provinciae germanicae pro Congregatione in Austria, sed etiam vel magis quod a superioribus exteris dependere coacti essent. Sic necesse erat, ut. primumpost restitutionem 'legalem Congregationis in Austria (r852) et deìnde quasi omniurn veterum domorurn (r852-r854) e parte gubernii irnperialis, nomen quoque et regimen propriurn provinciae austriacae ex parte Instituti innovaretur. Ex rerurn adiunctis hoc per gradum factum est, ita ut primum Viceprovincialis austriacus nominaretur, et postea, rebus maturis, vetus provincia austriaca pleno iute reconstitueretur (r854), ita tamen, ut ad territorium proprie austriacum (et Italiae septentrionalis) restringeretur. Eodem momento nova-provincia germanica'constituta est, item inter limites statuum Confoederationis vgermanicae extra Austriam exsistentium. Quae enim sub eodem nomine aban. r849 usque ad ano r854 perdurabat, alia non fuit quam primitiva provincia austriaca, solo nomine mutato. Nuncvero primitivum territorium provinciae austria CRe, ano r84r constitutum, inter duas provincias, austriacam tunc restitutam et gerrnanicarn tunc creatam, distributurn est. De his omnibus et singulis, tres iam nominati auctores, documentis magna cura collectis, hic primam parabant editionem, maxima sane dignam attentione. Ex his enim documentis res gestae, eventus sat tristes vel etiam 1aeti, necnon agendi rationes plurium personarum, sive e nostris, sive hominum in re politica vel religiosa eminentium, in lucern ponuntur. Quod vero documenta a tribus auctoribus praesentarentur, ex eo venit, quod documenta in tribus distinctis locis asservantur: in Wien, in.archivo status (collectio a P. Hosp facta): in Gars, in archivo provinciae nunc monacensis, quod continet documenta provinciae olim germanicae (collectio a P. Zettl parata); et in Roma, in archivo nostro generali (collectioarchivi custodi Pvi Sampers debita). Singulis documentorum collectionibus paucissima verba explicationis praeposuimus, ita ut -hisce ante omnia praefatis vix aliud dicendum vel desiderandurn relinquatur. L.

62 EDUARD Hosr- AKTEN AUS DEM OSTERREICHISCHEN STAATSARCHIV IN WIEN. NEBST ANDREN DOKUMENTEN ZUR AUFHEBUNG UND WIEDEREINFDHRUNG DER KONGREGATION IN OSTERREICH, Vorwort der Redaktion. - Unser Spezialist in Sankt-Klemens- und transalpinischer Kongregations-Geschichte, RP Hosp, hat uns auf unsre Bitten, aus dem Wiener Staatsarchiv (ehemals K.K. Haus-, Hof- und Staats-Archiv) die betreffenden Stiicke aus den Ministerrats-Protokollen ausgezogen, die sich auf die amtliche staatliche Aufhebung und Wiedereinfiihrung unsrer Kongregation in den òsterreichischen Staaten beziehen. Da diese hòchst wichtigen und grundlegenden Dokumente unbekannt sind, so bedarf deren Veròffentlichung keiner weiteren Begriindung. Da sowohl bei der Aufhebung wie bei der Wiedereinfiihrung unsrer Kongregation auch das Schicksal der Jesuiten in.osterreich und das unsere miteinander verbunden sind - wie iibrigens oft in der Geschichte! -so scheinen auch in diesen Akten mehrfach beide Orden im gleichen Dokument auf. Immerhin sind iiber den Jesuitenorden noch weitere Akten vorhanden, die in diesem Zusammenhang nicht erscheinen. Der Inhalt der Akten und Dokumente bedarf keiner weiteren Erlauterungen, Als Kommentar mag man allenfalls die geschichtliche Darstellung bei E.. Hosr-, Erbe des hl. Klemens Maria Hojbauer, Wien 1953, dazulesen. Wer sich nàher iiber die Zusammensetzungder Ministerien dieser Zeit in Osterreich interessiert, mag nachlesen in B. SPULER} Regenten usui. Regierungen der Welt} } II, Bielefeld (Ploetz) 1953, Es bleibt nur noch Folgendes zu bemerken iìbrig : Die Akten und Documente stammen aus vier verschiedenen Archiven, nàmlich 1. aus dem Staatsarchiv zu Wien: Ministerrats-Protokolle(abgekiirzt MR), und Cultus-Ministerium (abg. MC); 2. aus dem Nieder-Osterreichischen Landesarchiv zu Wien (abg. NOLA); 3. aus dem Prouinearchèu unsrer Kongregation zu Wien, Maria Stiegen (abg. PA CSSR), und endlich aus dem erzbischéflichen Diòzesanarchiv zu Wien. Die Redaktion hat lediglich die Scheidung und Einordnung sowie die Betitelung der einzelnen Stiicke besorgt.

63 A MINISTERRATS-PROTOKOLLE ZUR AUFHEBUNG DER OSTERREICHISCHENPROVINZ, 1848 L - Sitzung vom 6.April 1848 (MR 97/1848) tr.april. r Protokoll der Minister-Conferenz. - Um 12 Uhr im Bureau des provisorischen Ministerpràsidenten Graf v. Kolowrat. Anwesend derminister des Inneren, der ]ustiz, des Unterrichts u. Kriegswesens, ; Der Minister des Inneren [Franz Freiherr 'Von Pillersdorf] brachte zur Kenntnis der Versammlung,daB in' derverflossenen Nacht Unruhen gegen den hiesigen Erzbischof vorgekommen sind, welche durch Schreien und Fenstereinwerfen sich offenbarten. Veranlassung dazu war, dab er sich, weigerte, die nach Frankfurt im Mai zu sendenden Embleme der deutschen Kaiserwiirde einzuweihen. Der Minister des Inneren hat dem Erzbischof hieriiber seine Entschuldigung gebracht und ihm iiberlassen, eine Manifestation dagegen etwa durch einen Aufruf an den Klerus und durch diesen eineermahnung an das Volkzu machen wie auch, ob nicht daraus AnlaB gencmmen werden wolle, eine geistliche Communitat, gegen welche sich die 6ffentliche Stimme seit langem und nun unverhohlen ausspricht, aufzufordern, ihre Localitaten zu einern wohlthatigen Zweck einzuraumen, Auch wurde von dernselben bemerkt, dab eben jetzt ein Auflauf vor dem Liguorianerkloster statthabe und dab die Volksmenge mit Ungestiiin die sogleiche Entfernung der Liguorianer aus dem Kloster fordere (welches bereits mehrere Priester verlassen und sich entfernt haben). Ferner, dab, wenn nicht ein Auftrag von Seite der Regierung zur Entfernung der besagten Geistlichen erfolge, leicht ein gr6beres Dbel entstehen kònnte, was auch die zwei erschienenen Offiziere der N ationalgarde bestatigten, dab die Garde nicht mehr lange imstande sein werde, dern Andranggegen das Kloster zu widerstehen, zurnal dieser Anlauf gegen eine Communitàt gerichtet ist, die den allgemeinen Widerwillen, zum Theil auch HaB, auf sich gezogen hat. In dieser schwierigen Lage hat der Ministerrat beschlossen, den von dem Minister des Inneren entworfenen Auftrag an den Vorsteher der Liguorianer versiegeit durch einen verlàfìlichen Beamten zu senden, worin derselbe aufgefordert und seiner und seiner Conventualen Sicherheit wegen beauftragt wird, das Kloster schleunig zu verlassen. Die beiden Offiziere der Nationalgarde wurden aufgefordert, dem versammelten, aufgeregten Volk bekannt zu machen, dab die Regierung die Entfernung der Liguorianer beschlossen hat. Bevor aber noch der erwahnte Regierungsauftrag an dea Ordensobern bestellt werden konnte, hatten die Liguorianer bereitasàmtlich das Kloster verlassen und so wurde der Regierung der jìufìerst unangenehme

64 268 und in seinen Folgen unberechenbare Fall erspart, durch Volksgewalt fiigen zu miissen.:' sich dern Volkswillen 2. - Sitzung vom 3.Mai ~848 (MR 6rr/I848). 3.Mai Protokoll des Ministerrates unter Vorsitz des Ministerpriisidenten Fiquelmont. - Oegenwartig Minister des Inneren Pillersdorf, j ustiz Somaruga, Finanzen Freiherr von Kraufì, Kriegswesen Latour: Der Minister des Inneren beantragt die Pensionierung des niederòsterreichischen Regierungsprasidenten Baron von Ta1atzko. Die schon langere Zeit, besonders seit den 1etzten Ereignissen bek1agte Abnahme der Tatkraft dieses Pràsidenten, verbunden mit der Schwache, die der Pràsident bei dem im Vortrag dargestellten Vorfall an den Tag ge1egt hat, 1a13t sàmtliche G1ieder die unbedingte N otwendigkeit der Enthebung desselben vorn Amt erkennen. Der Minister des Inneren setzte noch hinzu, daf auch die am Schluf seines Vortrages eingelangte, in einer Note von ihm kurz beriihrte Rechtfertigungsschrift des Pràsidenten iiber den Vorfall vom a.maivnicht geeignet sei, das Benehmen desprasidenten bei diesem Vorfall in einem milden Lichte erscheinen zu lassen. Denn hàtte derselbe, wie er sollte, die zu ihm eingedrungenen Menschen gehòrig aufzuklaren versucht oder nòtigenfalls dieselben in das Kloster der Redemptoristen geleiten lassen, so wiirden sie sich iiberzeugt haben, daf dasselbe bereits zu Bureaus eingerichtet und von allen Geistlichen verlassen sei. Statt dessen wies er siean ihn, den Minister, dern es nur nach vielem Zureden gelungen, die Leute mit der Versicherung zu beruhigen, daf ihm von dem Wiederauftreten der Redemptoristen nichts bekannt sei. Was insbesondere die in den Hànden dieser Lente befindlich gewesenen, die Redemptoristen betreffenden Aktenstiicke anbelangt, so sichert zwar der Prasident die Anzeige des Resultates der Untersuchung zu, we1che er iiber die Erfolgung derse1ben aus der Registratur eingeleitet zu haben berichtet. Allein es war jedenfalls gefehlt, die Leute mit derselben abgehen zu 1assen und er, der Minister, habe sich nicht berufen gefiihlt, diese Akten zu iibernehmen, sondern nur fiir seine Pflicht geha1ten, die Vorzeiger derselben mit Ernst aufzufordern, se1be dorthin wieder abzuliefern, woher sie sie erhalten.. Wenn endlich der Regierungspràsident versichert, seinen Pràsidialsekretar mit den eingedrungenen Personen zum Minister abgeordnet zu haben, so muf dieser die Angabe dahin berichtigen, daf der Pràsidialsekretar zwar im Bureau des Ministers sich gezeigt hat und als er diesen selbst nicht traf, sog1eich wieder verschwunden sein soll, ihm, dem Minister, aber se1bst gar nicht zu Gesicht gekommen ist. Die in der Nacht vom 2. auf den 3. stattgefundenen Tumulte und 'Charivaris beim fìirsterzbischòflichen Pa1ais und anderen Orten waren die Folgen jener Vorgangè. Hieriiber theilte der Minister einen Bericht des

65 .hiesigen,polizei-oberdirektors mit, aus welchem zu ersehen.ist, dab zwar -die N ationalgarde gegen die Tumultuanten aufgeboten,an einem.wirksamen Einschreiten aber theils durch die verhaltnismafìig grobe Zahl del'.angesammelten Volksmenge,theils durch den Umstand gehindert :worden ist, dab unter del' Volksmasse selbst vie1e Nationalgarden sich befanden und grobere Exzesse nicht vorfielen. Militargewalt anzuwenden schien dem Polizeidirektor nicht ratsam. Da auf heute N acht àhnlicher Unfug besorgt wird, so ist bereits die Einleitung getroffen, dab durch Bereithaltung gròfìerer Abtheilungen del' Nationalgarde und zahlreichere Patrouillen fiìr Aufrechterhaltung del' Ordnung gesorgt wird. Wiahrend des Vortrages erhielt del' Minister ein Schreiben von Dr. Lerch, Dekan del' medizinischén Fakultat, worin ersterer dringend auf.gefòrdert wird, den Ministerrat zu sogleicher Veranlassung einer Kundmachung wegen ganzlicher Abschaffung del' Redemptoristen zu vermògen,.indem sonst bei del' noch fortwàhrenden Aufregung fiir den morgigen Tag -ernste Excesse zu besorgen seien. Nicht sowohl diese Drohung (da Spuren einer besonderen Aufregung -nicht vorhanden sind) als vielmehr die Uberzeugung von del' Unhaltbarkeit -der in den letzten Dezennien del' Monarchie aufgedrungenen geistlichen..orden, welche weit entfernt den Zwecken, die man rnit ihrer Einfiihrung -erreichen wollte, nur Uneinigkeit gestiftet, Erbitterung erzeugt und selbst nach dem Urtheil del' Verstandigeren unter dem Volk den Keimzu den jetzigen Dbeln gelegt haben, bestimrnten den Ministerrat zu del' Ansicht, -daf es wiinschenswert und dringend sei,' in einem Zeitungsartikel erklàren :zu lassen, del' Ministerrat habe beschlossen, nicht nur den Orden del' Redemptoristen, sondern auch jenen del' Jesuiten im Umfang del' ganzen Monarchie aufzuheben.. Baron KrauB machte zwar bemerklich, dab die j esuiten doch rnehr 'Sympathie im Volke haben diirften und namentlich in Galizien, wo sie die nationale Parthei ergriffen haben. Abel' dies letztere, bemerkte Pillersdorf, ware gerade ein Motiv mehr, sie aufzuheben, und da sie in den anderen Provinzen gewib nicht beliebt, in Graz tatsachlich vertrieben und selbst -in Rom vom Oberhaupt del' Kirche aufgehoben worden sind, so ist es besser, die Aufhebung ihres Ordens, die dann doch friìher oder spater unausbleiblich erfolgen miibte, bei diesem AnlaB und mit veinem Male.auszusprechen. Der Ministerrat, dem ohnehin in Tagesblàttern unaufhòrlich del' Vorwurf del' Langsamkeit undunentschlossenheit gemacht werde, wiirde durch -eine solche gewib willkommene Erklàrung wenigstens diesen einen, so oft.ausgebeuteten Vorwand zur Unzufriedenheit beseitigen. Es ist ferner gewib, dab in del' zahireichen akademischen Iugend, die von aufreizenden Einwirkungen Fremder und Einheimischer so leicht entflammt wird, ein bedeutendes Element del' Oàhrung vorhanden ist. Es 'kann nur wiinschenswert sein, sie so bald als mòglich zu zerstreuen,weshalb <del" Ministerdes Inneren den provisorischen Unterrichtsminister auffordern

66 zti miissen erachtete, die Einleitung treffen zu wollen, dab den Studieren- den bei den Priifungen allmahlicherleichterungen verschafft und sodann. bestimmt werden mòge, von dem bedeutend friiheren Eintritt der Ferien. zur Entfernung von Wien Gebrauch zu machen. Reisen gleich nicht alleund bleiben auch die Hauptagitatoren, als welche die Doktoren bezeichnet: werden, zuriick, so wird doch wenigstens die Masse des ztìndbaren Stoffes. verringert und ist dann in ihrem Wirken nach auben leichter zu beschranken. Der Ministerprasident hielt wohl noch ernstere MaBregeln zur Unter- driickung des iiberhandnehmenden Unfugs der StraBentumulte, der steten. Aufwiegelung durch Fremde und Einheimische mittelst òffentlicher Reden, Maueranschlàge, Versammlungen etc. fiir nothwendig (in welcher Beziehung: auch KrauB auf Wegweisung der polnischen Deputierten hindeutete). Graf v. Fiquelmont meinte, dab solche Excesse nach den immer noch geltenden Gesetzen geahndet, und dab falls dieselben unzureichend wàren, neue gegeben werden sollten, um dem bisherigen gesetzlosen Treiben mit allerrr Nachdruck zu begegnen, Insbesondere wird er durch die wiederholtenbe- richtedes Gouverneurs von Galizien an den Minister des Inneren auf die Schadlichkeit des Treibens des in Wien befindlichen geheimen Polen Komitées aufmerksam gemacht, von dessen Bekampfung nicht blob die Ruheder Residenz, sondern auch die Kraft der Regierung in Galizien gewinnen. kònnte, Pillersdorf aber erklàrte, dab er bei der Behutsamkeit und Klugheit, mit: welcher die Agitatoren ihr Werk betreiben, beider Unzulànglichkeit der in ihrem Wirken gelahmten Polizeiorgane und bei dem Widerstreben der Nationalgarde sich an deren Stelle gebrauchen zu lassen, nicht imstande sei; in dieser Beziehung pràventiv, mit Erfolg einzuschreiten, daf er insbeson- dere die Abschaffung der mit regelmalsigen Pensionen versehenen Mitglieder der polnischen Deputation nicht veranlassen kònne und beziiglich der' Erledigung ihrer Petition (wie er schon im Ministerrat vom 26. April bemerkte) die noch immer ausheftende AuBerung des Grafen Stadion ab-o warten miìsse. Noch eines Umstandes ward erwahnt, der fortan eine Bewegung erhielt. Es ist das Geriicht, als wiirde ein Theil der òffentlichen Oeschàfte noclr immer in der friiheren Art mit Intervenierung des aus dem Ministerrat: getretenen Grafen Kolowrat bewegt, was zu verschiedenen Deutungen und Ubertreibungen AnlaB gibt. Es wàre sonach, wie Somaruga meinte, vielleicht: von gutem Erfolg, wenn jene Personen, welche mit dem erwàhnten Oerìicht. in Verbindung stehen, durch Anderung ihres Aufenthaltsortes [eden Vor- wand zu unbegriindeten Geriichten beseitigen wollten. 6. Mai Allerhiichsie EntschlieJ3ung. Talatzko wird pensioniert. FERDINAND

67 Sitzung vom 4.Mai 1848 (MR 516/1848) 4.Mai Vortrag des Ministers des Inneren wegen Aufhebung der Jesuiten und Redemptorisien und Redempioristinnen.. Baron Pillersdorf sieht sich bei der gegen diese Orden herrschenden Aufregung und bei dem Wunsch selbst der Bessergesinnten nach Aufhebung derselben verpflichtet, diese Angelegenheit einer sorgfaltigen Priifung zu unterziehen. Er bemerkt, dab die Jesuiten der neueren Zeit jene waren, welche von RuBland vertrieben, von S.M. Kaiser Franz L in Galizien aufgenommen wurden. Ihre Bestimmung ist in dem Kabinettschreiben vom 18. I L 1827 angedeutet und seien ihnen zu diesem Behuf mehrere Ausnahmen von sonst bestehenden kirchlich-politischen und Unterrichtsvorschriften zugestanden worden (a.h. EntschlieBung vom ). Wie wenig der Zustand der unter ihrem EinfluB gebildeten Iugend in Galizien befriedigt, zeigen die traurigen Aufregungen dieses Landes. Mit a.h. EntschlieBung vom zu Missionen ermàchtigt, wurden sie mit Zustimmung der Ordinariate und Gubernien in Steiermark, Tirol, Oberésterreich und der Lombardei eingefiìhrt und haben zum Theil an Gymnasien Unterricht iìbernommen. Auch in dieser Richtung war ihr Wirken nicht gedeihlich; sie haben vielmehr Uneinigkeit, Spaltung, Beunruhigung der Gewissen etc. durch ihren haufìg unklugen Eifer hervorgebracht. In der Seelsorge, zu welcher sie aushilfsweise verwendet wurden, haben sie namentlich durch ihre Missionspredigten zu Aufregungen AnlaB gege-' ben, so dab die meisten Ordinariate sie in der Seelsorge nicht mehr verwendeten. Ihre Leistungen im Unterrichtswesen sind weit unter der Mittelmàlìigkeit und ihre Auflosung wiirde auch da, selbst in Tirol, keine Liìcke hervorbringen, ja der Geist der Zeit fordere eine solche MaBregel in politischer Beziehung, welche das Beispiel Roms in kirchlicher Beziehung sankzionire, Die Redemptoristen seien mit a.h. Entschliefsung vom in den k.k. Staaten hergestellt worden, doch seien selbe ihrer statutenmalsigen Bestimmung nur theilweise nachgekommen, da sie die Lehranstalten nie iìbernommen haben, die Aufnahme der Corrigendenpriester durch ihre Einstreuungen verhinderten und irn Religionsunterricht und Beichtstuhl sich immer in Extremen bewegten und durch ihre ascetischen Kirchenvortràge in Tirol Aufregung erzeugten. Ungeachtet des strengen Verbotes, sich in Geschafte weltlicher Tendenz, als Ehesachen, Vertràge, Testamente zu mischen, sind viele Klagen iìber Erbschleicherei, Einmengung in Geldgeschiifte der Dienstboten, Konflikte mit der Geistlichkeit etc. vorgekommen und hatten zuletzt solche Aufregungen der Bevòlkerung hervorgebracht, dab ihre Auflòsung in Wien,. Eggenburg und Marburg faktisch erfolgte. Ihre Aushilfe bei der Seelsorge war nicht gesucht und ebenso wenig: entsprechendwie die der Jesuiten,

68 272 Ebenso faktisch seien die mit einfachen Gehibden in Wien (a.h. EntschlieBung vom ri.ii~r829) und Stein (a.h. EntschlieBung vom 20.7.r839) eingefiihrten Redemptoristinnen aufgelòst, Mit Rùcksicht, dab die Redemptoristen nicht ihrer Institution entsprochen haben und die Redemptoristinnen faktisch aufgelòst sind, erscheine deren Aufhebung begriindet und als ein von der òffentlichen Meinung verlangtes Zugestandnis unausweichlich. Eure Majestàt diirften daher diesem im Ministerrat beschlossenen Antrag die allerhòchste Sankzion ertheilen, Allerhòchsie EntsehlieJ3ung Kutschera Ieh genehmige Ihren Antragund ist dem zur Einsehaltung in die Wiener Zeitung bestimmten Aufsatz der enis-precheruie SehluJ3satz beizufugen. Wien am 7.May r848. 5/5 FERDINAND m/p Erledigt sich mit dem Antrag zum Ministerrats-Protokoll vom 5/5 r /MR vom 6/5.r848. s Mai r Sitzung vom s.mai r848 (MR 628/r848) Protokoll der Ministerratssitzung unter dem Vorsitz des inierimisiisch: mit dem Priisidium. des Minisierrtues beauftragten Minister des Inneren Ereiherr 'Von Pillersdorf. Oegenwàrtig Minister der Justiz Baron von Somaruga, Krieg Graf Latour, Finanzen Baron KrauB, der interimistisch mit der Fiihrung des Ministeriums des AuBeren beauftragte Staats- und Konferenzrat Baron Lebzeltern. Der Minister des Inneren begann die Sitzung mit der Eròffnung, dab in der Universitàtsaula eine grabe Aufregung herrsche und unter den Studenten mehrere Wiinsche laut wiìrden, welche sie auch bereits in einer an das Ministerium des Inneren gerichteten Petition niedergelegt haben. Auch von anderen Seiten, namentlich vom stàndischen AusschuB seien dem Ministerium àhnliche Aufforderungen zugekommen, Besonders fordere man eigene Minister fiir Landwirtschaft und Handel, das Wahlgesetz, Berufung der Reichsstande noch vor Ende Juni. Es wurde beschlossen, in einem Artikel der Wiener.Zeitung mitzutheilen, da~ iìber alle diese Oegenstànde bereits beraten wiìrde.

69 Der Minister des Inneren auberte ferner, es bestehe noch eine weitere tiefe Aufregung in der Bevòlkerung gegen die Orden der Redemptoristen und Iesuiten, Die Wiinsche nach deren Aufhebung wiirden auch unter den Gutgesinnten immer lauter, zumal die herrschende Erbitterung gegen jene geistlichen Corporationen von Ubelwollenden auch zu Ruhestòrungen und.zu Angriffen auf die Regierung mibbraucht werden. Andererseits hàtten tatsachlich weder die Jesuiten noch die Redemptoristen den Zwecken, zu welchen sie berufen waren, befriedigend entsprochen und selbst zu vielen gegriindeten Klagen iìber tadelnswerte Einmischungen in Privatverhàltnisse, iiber Erbschleicherei etc. AnlaB gegeben. Unter diesen Umstanden erscheine der Antrag auf deren Aufhebung begriìndet und als ein von der òffentlichen Meinung verlangtes Zugestandnis unausweichlich. Baron Pillersdorf und mit ihm der ganze Ministerrat glaubte sich sofort die a.h. Sanktion der Aufhebungsmafìregel ehrfurchtsvol1 erbitten zu so11en. (Giskra wird vom Unterrichtsminister wegen seiner aufreizenden Vortràge zur Veraritwortung gezogen und so11 nach Umstànden von der Lehrkanzel entfernt werden, die er gegenwartig suppliert.) SchluB des Protokolls, 273 Die den Antragen des Ministerrates unter 2, 4 u. 7 entsprechenden Resolutionsentwiirfe werden hiennit in tiefster Ehrfurcht der allerhòchsten Sanktion unterzogen. Am 6.5.r848. Pillersdorf Gez. 7.May FRANZ KARL m/p FERDINAND [NB. - Anirag Nr. 2 isi- d.i«aufh.etnuig di'l" [csuiten. u. Redemptol"isten] Aufhebungsdekret der Redentptoristen, Redemptoristinnen und Jesuiten: «Wiener Zeitung», 8.Mai r848 Wiener Zeitung [A misblaii der RegierungJ, 8.Mai r848. Da die in der neueren Zeit in die.monarchie eingefiihrte Kongregation der Redemptoristen und Redemptoristinnen,dann der Orden der Jesuiten, mehrrnal zu Stòrungen der òffentlichen Ordnung AnlaB gegeben haben, da sie bei dem Widerstande, we1chen sie in den Gesinnungenund in dem Bestreben a11er intelligenten Klassen gefunden haben, nicht imstande waren, ihre Bestimmungen zu erfii11en, und da die bestehenden kirchlichen Iristitute hinreichen, um fiir die Bediìrfnisse der Religion, des Unterrichtes und der Volksbildung entsprechend zu sorgen, so hat der Ministerrat den EntschluB gefabt, auf die Aufhebung der Kongregation der Redemptoristen und Redemptoristinnen und des Ordens der Jesuiten beiseiner Majestàt anzu-

70 274,tragen, welchem Antrag Seine Majestat die Allerhòchste Genehmigung zu ertheilengeruhte. zndecemoer Sitzung vom 27.Dezember 1848 (MR 3054/r848) Protokoll der Sitzung des Ministerrates unter dem V orsiiz des Ministerpriisidenten und zugleieh Minister des A.uBren Schwarzenberg Felix. Gegenwartig Minister des Inneren Graf Stadion, Finanzen Baron KrauB, Justiz Dr. Bach, Handel R. v. Bruck, KriegBaron Gordon, Ackerbau R. v. Thinfeld. Abwesend Minister Freiherr von Kulmer. Nr. 7. Der Minister des Inneren eroffnete, der kaiserliche Kommissar im Lombardisch-Venetianischen Kònigreich Graf Montecuculli habe angefragt, ob die Jesuiten und Redemptoristen Kongregationen aus den italienischen Provinzen zu entfernen wàren. "Ober Antrag des Ministerpràsidenten wurde beschlossen, darauf zu erwidern, dab bei dem Umstand, wo die Associationsrechte der Staatsbiirger, insofern keine verbotenen Zwecke dabei verfolgt werden, werden respektiert werden, man keinen Grund finde, die fraglichen religiòsen Associationen zu verbiethen, Die genannten Orden waren daher wie bisher zu dulden.. I eh habe den Inhaltdieses Protokolls zur Wissensehaft genommen. Olmii.tz zç.decemoer FRANZ JOSEPH B MINIS'l'ERRA'l'S-PRO'l'OROLLE UND ANDRE DORUMEN'l'E ZUR WIEDERHERS'l'ELLUNG DER <JS'l'ERREICHISCHEN PROVINZ I. - N1CHTANWENDUNG DER AUFHEBUNG FUft DIE GESEI,I,SCHAFT JESU 1;\,1 I,OMBARD1SCH-VEl'lE ZIAN1SCHEN RON1GRE1CH; AUSNAHMEBEST1MMUNGEN FUR DIE ROI,I,EGIEN VON LEOBEN UN!> MAUTERN Sitzung von u.marz 1852 (MR 627/1852) Protokoll des Ministerrates 'Vom Ì.Miirz III. Nichtanwendung der A.E. von 1848 die Aufhebung des J esuitenordens betreffend im lombardisch-venetianischen Kònigreich. Minister des Inneren Dr, Bach; Ackerbau R. v. Thinnfeld, Cultus Graf v. Thun, Justiz R. von KrauB, Finanzen und Handel Dr, R. v. Baumgartner, Krieg Baron von Csorich. Abwesend der Minister Graf von Stadion. Der Vortrag des Cultusministers vom 2.Febr,1851 wegen Nichtanwendung der A.E. vom 7.Mai 1848 Z. 516 u. 628 iiber die Aufhebung des jesuitenordens auf das lombardisch-venetianische Kònigreich ist bei sàmtlichen

71 275.Ministern in Umlauf gesetzt worden und blof mit ihrem «gesehen» zu -riick gelangt. Der Cultusminister brachte d'aher den Gegenstand mit der Frage in Vortrag : ob und was gegen seine Antràge zu erinnern seles -ergab sich keine Erinnerung, wornach also der Vortrag vom 2.v.M. der.allerhòchstén Schlufsfassung unterzogen werden wird. I eh nehrne den Inhalt des Protokolls zur Kenntnis Wien J 17.Miirz FRANZ JOSEPH -o.februar Sitzung vom 6.Februar 1852 (MR 419/1852) Vortrag des Finanzministers R. 'V. Baumgartner wegen kilnftiger Verbindung der naeh Aufhebung der Kongregation der Redemoioristen. filr den Religionsfonds eingezogenen Hospiiiwmsgebiiade in Leoben und Mautern in Steiermark; Infolge der mit a.h. EntschlieBung vom 7.Mai 1848 genehmigten Aufhe ;bung der Kongregation der Redemptoristen und Redemptoristinnen, dann des -Ordens der J esuiten, wurde vomministerium des Inneren die Einleitung.getroffen, dab das Vermògen dieser Kongregation und Ordenshàuser liqui -diert und dem Staatsvermògen beziehungsweise dem Religions- und Studien 'fonds einverleibt wurde. GemaB dieser Anordnungen ist auch das Hospi-,tiumsgebaude der Redemptoristen zu Leoben samt dem dazu gehòrigen -Oarten und jenes zu Mautern fiir den steirischen Religionsfonds eingezogen und den Cameralbehòrden in die Verwaltung iibergeben worden. Das Hospitiumsgebàude zu Leoben war bei der Ubemahme im Bau 'begriffen, und da, es nicht vortheilhaft erschien, den Bau auf Kosten des Religionsfonds zu veranlassen, so wurde von der Cameralbehòrde und dem 'Statthalter derantrag gestellt diese Realitàt im Wege der offentlichen 'Versteigerung zu veràufìern und dabei den erhobenen Schàtzungswert von,,4400 fle.m. fiir das Oebàude, von 600 fl. fiir den Gartengrund und von 223 fl. II kr. fiir die vorhandenen Baumaterialien zum Ausrufspreis anzu.nehmen. Da [edoch inzwischen der k.k, Rath Carl Lambert von Freudenthal, 'weicher neben dem Hospitium auf eigene Kosten eine ebenfalls noch nicht gànzlich vollendete Kirche aufgefiihrt hat, die der Kongregation noch nicht iìbergeben war, mithin auch nicht fiir den Religionsfonds eingezogen worden ist, sich anheischig gemacht hat, den Ausbau des Hospitiums auf eigene 'Kosten zu iibernehmen, wenn es fiir kirchliche Zwecke bestimmt bliebe, 'so stellt der Seggauer Fiirstbischof die Bitte, das fragliche Hospitiumsgebàude nicht zu verauììern, sondern zu einemmissionshaus zu verwenden, wobei er auf den geringen Vortheil hinweist, den derreiigionsfonds aus.der Veràufserung dieser Realitaten ziehen wiìrde, so wie darauf., dab diese

72 Oebaude ohne Beihilfe des Staates durch Betrage von Privaten entstanden sind und daf die ihnen fiìr die Zukunft zugedachte Bestimmung als Mis -sionshaus der urspriinglichen Absicht der frommen Stifter mòglichst nahekommen wiirde. Das Cultusministerium tritt der Ansicht des Fiirstbischofs bei, ebenso der Finanzminister, welcher sich die a.u. Bitte erlaubt: E.M. geruhen die Verwendung des vormaligen Hospitiums der aufgehobenen Redemptoristenkongregation zu Leoben zu einem Missionshaus gegen dem a.g. zu gestatten, dab das Gebaude ohne irgendeine Beitragsleistung von Seite des Staatsschatzes oder eines Fondes vollendet werde und nach Aufhòren der ihm zugedachten Bestimmung in die unbeschrankte Verwaltung und Beniitzung des Religionsfondes unentgeltlich zuriickzufallen habe. Belangend das ehemalige Kongregationshaus der Redemptoristen zu. Mautern so wurde selbes im Jahre r827 theils aus Mitteln des Religionsfonds theils durch Beitrage der eingepfarrten Gemeinden errichtet - nach Inkammerirung desselben fiìr den Religionsfonds und laut Miethkontract vom 6.Nov.r849 das ErdgeschoB dieses Oebàudes fiir das Mauterner Bezirksgericht und das dortige Steueramt gegen einen Zins von jahrlich 300 fl. und zwei Zimmer im ersten Stock fiìr die dortige Finanzwachabtheilung um,20 fl. vermiethet und den fiinf Priestern des aufgehobenen Redemptoristenkollegiums auf ihr Ansuchen elf Zimmer im ersten Stock, dann Kiìche und. Keller um die geringe Miethe von 68 fl. iìberlassen. Als jedoch zur Vetmiethung der noch iibrigen Localitàten geschritten werden sollte, stellte der Fiirstbischof von Seggau, der schon gegen die Vermiethung des Erdgeschosses an die Justizverwaltung eine vom justizm,inisteriumnicht beriìcksichtigte Einsprache erhoben hatte, die Bitte, daballe im Miethvertrag vom 6.Nov.r849 nicht begriffenen Lokalitaten den im Haus befindlichen Priestern ohne Verschub zur Verfiigung gestellt und dafdie fiir das Bezirksgericht gemietheten Ubikationen nach Ablauf der im Contraete festgesetzten zwei Jahre aufgekiìndigt und das ganze Haus sodann seinem urspriinglichen Zweck ohne Beirrung iìbergeben werde, da die in Mautern weilenden Redemptoristen zur Aushilfe in der Seelsorge fiìr den aus sechs zerstreut liegenden Gemeinden bestehenden weiten Pfarrsprengel. nòthig seien und auch vom Stifte Admont in Anspruch genommen wiirden.. Das Cultusministerium befiìrwortete diese Bitte. Die Finanz-Landesdirektion zu Graz hingegen bemerkte, dab der. Markt Mautern eine ordentlich bestellte, abgesonderte, fiir sich bestehende Pfarrkirche besitze und dab mit Riicksicht auf die Orts- und Bevòlkerungsverhàltnisse die Behauptung, dab das Klostergebàude in Mautern fiìr die Seelsorge unentbehrlich sei, in Frage gestellt werden mtìsse; ùberdies habe das Gtazer Oberlandesgericht, bei der Unthunlichkeit fiìr das Bezirksgericht und das Steueramt in Mautern eine andere geeignete Lokalitat um den dermaligen Miethzins zu erlangen, sich bei der a.h. anbefohlenen Sparsamkeit in dem Staatshaushalte gegen die Ràumung dieser Lokalitaten erklart. Der vortragende Finanzminister erachtet : dab selbst fiìr denf'all, als,

73 277 die Aushilfe der Redernptoristen in der Seelsorge durchaus nothwendig wàre, durch die ihnen in dem vormaligen Kongregationshaus gegen den jìuùerst mafìigen Miethzins gewàhrte Unterkunft mehr als hinreichend gesorgt sei urid stellt hiernach den weiteren a.u, Antrag: E.M. geruhen a.g. zu befehlen: dab das Kongregationshaus zu Mautern in der bisherigen Art auch weiterhin fiir den Religionsfonds nutzbringend zu verwenden sei. Allerhochsie EntsehlieBung [eh genehmige die Verwendung des uormaligen Hospitiums del' aufgehobenen Redemptoristenkongregation in Leoben zu einem Missionshaus gegen dem,daj3 das Gebiiude ohne irgendeine Beiiragsleistutig von Seite des Staaisschaizes oder eines Fondes vollendet und solange diese Widmung daueri, ohne eine solehe erhalien. uierde, und nach. dem Aufhòren. del' ihm zugedaehten Bestimmung in die unbesehriinkte Vertualiwng und BeniUzung des Religionsfonds unentgeltlieh zuricckeujalie» habe, idagegen. ist das Kongregaiionshaus zu Mauiern. in del' bisherigen Art aueh weiterhin fur den Religionsfonds nutzbringend zu verwenden) (I). Was das Kongregaiionshaus zu Mautern. anbelangi, so finde Ich, del' Einsprache des Furstbisehofsvon Seggauund dem Antrag des Cultusministers Folge zu geben, wonaeh alle in dem Miethvertrag vom 6.Nov.1849 nieht begriffenen Lokalitiiten den im Haus befindliehen Priesiern ohne VeTsehub zur Verfugung zu siellen., die fiir das Bezirksgerieht gemietheten Ubikationen nach. Ablau] del' im Contraete festgesetzten zwey [ahre au]: zukundigen sind und das ganze Haus sodann seinem ursprungliehen Zweeke ohne Beirrung zu iibergeben. ist. Wien den 15.Februa1' FRANZ JOSEPH m/p II. - ìviedereinfuhrung DER KONGREGAl'ION IN OS'l'ERllnCH 3. - Gesuch des Generalvikars P. Smetana an KaiserFranz Joseph um Wiedereinfiihrung der Kongregation in Osterreich (PA CSSR). Der untertanigst und treugehorsamst Gefertigte, von SI. Heiligkeit Papst Pius IX. ìm Jahre I8so zum Generalvikar der Congregation des allerh. Erlòsers jenseits der Alpen ernannt, wagt es in Vertretung der seiner Leitung anvertrauten Versammlung sich dern Throne Ew, Majestàt mit einer Bitte zu nahen. Die unheilvolle Revolution des unseligen J ahres I848 war kaum ausgebrochen, als auch die Redemptoristen Congregation, làngst schon ein Gegenstand des wiitendsten Hasses der Umsturzpartei, zu einem der ersten Opfer ausersehen ward. Schon in der Nacht zum 6.April I848 ward uns zugleich mit dem Hochwiirdigsten Fiirsterzbischof eine tumultuarische Katzenmusik gebracht und am Vortag des 6. ward das Collegium zu Maria (I) Diesen letzten Satz der vom Ministerium vorgeschlagenen Resolution hat Kaiser Franz Joseph eigenhandig abgeandert und unterschrieben.

74 Stiegen unter dem heuchlerischen Vorwande, uns gegen einen Volksangriff zu behiiten, von Nationalgarden besetzt, unmittelbar darauf aber einem PObelhaufen aus dem Abschaum der Bevòlkerung zur Pliinderung preisgegeben. Die Priester und Brììder, die sich noch im Haus befanden, wurden auf Wàgen gesetzt, aller Habe, sogar aller Wàsche und der notwendigsten Bediìrfnisse beraubt, vor den Linien der Stadt abgeladen mit dem Verbote, Wien zu betreten, ihrem Schicksal iiberlassen. Diejenigen, die in Wien zurtìckgeblieben waren und bei Freunden und Bekannten eine Zufluchtstatte gesucht hatten, wurden in allen Hàusern selbst in der Nacht aufgespiìrt, auf die Aula geschleppt und unter Drohungen aus der Stadt geschafft. Die Clubs hatten ein formliches Treibjagen auf Redemptoristen veranstaltet. Selbst auf dem Lande fanden die Vertriebenen keine Ruhe; wenn irgendein Pfarrer aus Erbarmen ein Mitglied der Congregation aufnahm, konnte er sicher sein, in kurzern den diktatorischen Befehl zu erhalten, die Aufgenommenen sogleich wieder fortzujagen, wenn er sich nicht der Gefahr aussetzen wolle, dab ihm seine W ohnung gestùrmt werde, denn die Clubs hatten iiberall ihre Spiìrhunde, und es fehlte auch nirgends an feilen Wohldienern, die freiwillig dieses Amt auf sich nahmen. Im Mai r848 machten einzelne wohlgesinnte und mutige Biìrger Wiens, der Fleischhauer Parth an der Spitze, den Versuch, die Gerechtigkeit fiir die verfolgte und mibhandelte Congregation anzurufen und iiberreichten der damaligen Landesregierung eine Schrift, worin sie bewiesen, dab das Verfahren gegen die Redemptoristen im schreiendsten Widerspruch mit jenen Orundsatzen stehe, welche die kurz vorher gegebene Constitution iìber persònliche Freiheit, Schutz der Personen und des Eigentums und Gerechtig 'keitspflege aussprachen. Sie wubten noch nicht, dab dasjenige, was diese Partei Freiheit nennt, nichts als die empòrendste 'I'yrannei ist, und diese Partei aller Orten unter dem gleibnerischen'deckmantel der Freiheit nur die Grundlagen aller Ordnung und Gerechtigkeit, Religion und Sittlichkeit zerstòren will und jeden, der ihre Gesinnungen und PIane nicht teilt, bis zum Blutgeriiste verfolgt. Die Clubs hatten von der Bittschrift N achricht erhalten, sie wurde ihnen ausgeliefert, und die Folge davon war, dab am 6.Mai r848 dem Fleischhauer P.eine tumultuarische Katzenmusik gebracht, ihm seine W ohnung verwiistet und er selbst mit dem Galgen bedroht wurde, Dieweitere Folge aber war, dab zwei Tàge spater, am 8.Mai, ein Dekret erschien, we1ches den Orden der Redemptoristen und Redemptoristinnen zugleich mit [enem der Jesuiten in den kaiserlichen Staaten aufhob, unter der Angabe, dab beide Orden dem jetzigen Stande der Bildung nicht mehr entspràchen und nur zu Unruhen AnlaB gaben, wahrend diese Unruhen einzig und allein von den Revolutiondren selbst durch einen Haufen bezahlter S01dlinge aus dem niedersten Pòbel hervorgerufen wurden, um die Aufhebung zu erzwingen. Die gòttliche Vorsehung hatte, um das erhabene Kaiserhaus schwer zu priifen, aber auch spàter um so mehr zu verherrlichen, zugelassen, dab die Regierungsgewalt far eine Zeit clen Hànden des rechtrnaìsigen Herrschers vòllig entwunden war. Der Grund des grimmigen und unversòhnlichen Hasses gegen die Re-

75 279.-demptoristen war kein anderer, ali> weil sie fest und treu der Kirehe anhangendekatholisehe Priester und zugleieh eben so fest und treu an dern Xaiserhausehangende Untertanen waren. Die Mànner des Umsturzes maehten daraus kein Hehl.Einer aus ihnen sprach sie ah einen Beschluf des leitenden Clubs aus, dab die Redemptoristen vleute seien, die durchaus vertilgt werden miibten, mit denen kein Auskommen mòglich sei. Wir..miìssen es in dieser Beziehung als einen Segen der Vorsehung betraehten, dab wir aus Wien entfernt wurden, bevorder Tiger Blut gekostet hatte, denn in den Oktobertagen wiirde jedem von uns ohne Zweifel dasselbe Los zutei1 geworden sein, welches die blutdiirstige Horde dem seligen Grafen Latour bereitete. Es ist Tatsaehe, dab, als dieser Martyrer der Treue an -dem Kandelaber hing, èinige ausriefen: o hatten wir doeh nur einen Li.guorianer, um ihn dazu zu hangen. Der untertanigst Gefertigte wagt es nieht, Ew. Majestàt mit einer umstandliehen Darstellung der Leiden und Drangsale zu enniiden und wird sich nur auf das Wesentliehe beschranken. AuBer dem Collegium bei Maria Stiegen in Wien wurde aueh jenes zu Marburg in Steiennark verlassen, In dem Collegium zu Innsbruck und in dem auf dem Lande liegenden Col Iegium zu Eggenburg in N.O. und zu Mautern, Leoben und Frohnleiten in Steiermark blieb ein Tei1 der Mitglieder der Versammlung in weltpriester Iicher Kleidung beisammen, weil die Bevòlkerung dieser Ortsehaften sieh standhaft der ganzlichen Auflòsung widersetzte, und wurde ihnen spater aus dem Religionsfonds der Tisehtitel zu ihrem Unterhalte bewilligt. Als.im Jahre I849 das Gewitter sieh gròfstenteils verzogen hatte, wurden sie von einigen der Hoehwiirdigsten Bischòfe aufgefordert, Volksmissionen abzuhalten, und da diese von den gesegnetsten Erfolgen beg1eitet waren, so wurden bald neue verlangt, und die Congregation war seitdem so gliieklieh, sieh ununterbroehen dieser ihrem eigentiimliehen Berufe entspreehenden Wirksamkeit weihen zu k6nnen. Da - der g6ttliehen Barmherzigkeit sei gedankt - noeh allenthalben besonders unter dem Landvolk der Sinn und die Empfànglichkeit fiir die Wahrheiten unserer hl. Religion vorhanden ist und nur geweekt zu werden braueht, und das tòdliche Gift der alle gòttliche und 'tnensehliehe Ordnung zerstòrenden Doktrinen die Wurzel noeh nieht angegriffen hat, so haben diese Missionen iiberall die heilsamsten Friiehte gebraeht, wie dies die Zeugnisse der Hoehw.Bisth6fe von Kòniggratz, Briinn, Seekau, Leitmeritz, Brixen, Trient und Linz beweisen. Allein unter den gegenwartigen Verhaltnissen hat die Congregation keine Aussieht, diese Missionen noeh lange Zeit fortsetzen zu kònnen. Da das Aufhebungsdekret noeh in Kraft ist und die Congregation keine òffentliche und gesetzliehe Anerkennung geniebt, so kònnèn die Mitglieder das Ordenskleid nicht tragen, sie kònnen keine N ovizen aufnehmen, sie kònnen nieht ihre Kandidaten ihre Studien machen lassen, sìe kònnen nieht einmal die hàusliche Ordnung und Observanz, wie es nòtig ist, handhaben; ohne eine gesetzliehe Anordnung miibte daher die Congregation eines langsamen und wenig ehrenvollen Todes sterben, und die Missionen wiirden im Verlauf weniger Iahre ihr Ziel [=Ende] erreichen, da die physisehe und geistige Anstrengung bei den

76 Missionen aufìerst grob ist und daher èin Missionsorden vorzugsweise neuer und frischer Kràfte bedarf. Da nun aber der untertanigst Gefertigte das Vertrauen hegt, daf dies nicht in den Absichten EwvMajestat liegt, stellt er die ehrfurchtsvolle Bitte: Ew. kaiserl. und kònigl, apostol, Majestàt geruhe allergnàdigst anzuordnen, daf das Dekret, wodurch die Congregation des allerh. Erlòsers fiir aufgehoben erklart wurde, zurtìckzunehmen und die Congregation als solche in demkaiserstaat anzuerkennen sei. Der untertanigst Gefertigte glaubt sich zur Unterstiitzung seiner Bitte darauf berufen zu kònnen, daf jenes Dekret zu einer Zeit erlassen wurde, wo der rechtmafsige Herrscher die ihm von Gott verliehene Gewalt nicht ausiiben konnte, und wo die Feinde des Thrones und Altares die Herrschaft an sich gerissen hatten, daf es sich auf Motive stiitzt, deren Unrichtigkeit erwiesen ist und die nur zum Deckrnantel ganz anderer Absichten dienen sollten, dabes endlich auf eine alle Begriffe von Recht und Gerechtigkeit verhòhnende Weise in Ausfiìhrung gebracht wurde. Der Oefertigte wendet sich aber vor allem an das giitige und fromme Herz eines tiefverehrten und innigstgeliebten Monarchen in der zuversichtlichen Hoffnung, keine Fehlbitte zu tun. AIs im Oktober 1848 Allerhochst S. Majestàt der damals regierende Kaiser Ferdinand I. iiber Krems sich nach Màhren begab, war Eggenburg die erste Stadt, in welcher die Gesinnungen der Treue, Liebe und Anhanglichkeit an das a.h. Kaiserhaus sich wieder offenbaren konn.ten, und die daselbst befindlichen Congregationspriester waren so gliicklich, diese Gesinnungen aussprechen zu diirfen. Wir glauben daher als solche vor dem Throne Ew. Majestàt zu erscheinen, welche sich der allerhòchsten Huld und Gnade nicht unwiirdig gemacht haben. Wir haben in der Stunde der Triibsal und der Gefahr nicht unterlassen, den Schutz des Allmàchtigen und die Fiirbitte der Heiligsten Jungfrau fiir das geliebte Kaiserhaus anzuflehen,wir werden auch ietzt, wo der Herr uns so wunderbar gerettet und erhòht hat, nach MaBgabe unserer schwachen Kràfte nicht ablassen, den gòttlichen Segen fiir Ew. Majestàt zu erflehen, In tiefster Ehrfurcht und Untertanigkeit Ew, k. u. k. Aposto1. Majestàt Coblenz, den ra.april I.9 Mai untertànigster und gehorsamster P. Rudolph v. Smetana Gen.Vicar der Redemptoristen 4 - Sitzung vom 19.Mai r852 (MR 1841/1852) Vorirag des Cultusministers Leo jilhrung des Redem.pioristen Osterreich, Grajen. Thun. WiedeTeinu.n.d. Jesuiten-Ordens in Mit der a.h. EntschlieBung V lV1arz 1852 laut we1cher die unter

77 dem 7.Mai 1848 genehmigte Aufhebung des Jesuitenordens in Òsterreich auf das lombardisch-venetianische Kònigreich nicht anzuwenden ist, wurden zugleieh iiber die Opportunitàt und die zweckmàfìigste Art einer ganzlichen Aufhebung obiger a.h. Entschlieìsung vom 7.Mai 1848 die Antràge abgefordert (MR 516/1848). N aehdem letztere a.h. Entschliefsung auf den Orden der J esuiten und der Redemptoristen Bezug hat, so glaubt der Cultusminister seine Antrage rnit Riicksicht auf die beiden Orden formulieren zu sollen. Er schickt vor Iaufig eine historisehe Darstellung des Standes beider Orden vor deren Aufhebung voran. I. Die J esuiten [... ] II. Die Erriehtung der Kongregation der Redemptoristen wurde rnit der Bestimmung fiir die Seelsorge, dann fiìr Lehrkanzeln, Lehranstalten, Erziehungshàuser etc. unter dem 19.ApriI 1820 a.h. angeordnet. Ftìr das Ordenshaus in Wien wurde vom Religionsfonds der obere Passauerhof Nr. 397 um fl. C.M. angekauft, welcher Fonds aueh die Adaptierung rnit fl. 43 kr. WW., die Einrichtung fiìr 18 Mitglieder mit 9516 fl, 50 'kr. WW. so wie aueh die Ansehaffung der Cerate in der Kirehe Maria am Gestade bestritten. Fiir ihren Unterhalt wurde niehts bestimmt. Spater iibernahmen sie auch die Seelsorge in Eggenburg und Stein in Niederòsterreich. Ihre Kongregation betrug im J ahre 1846 zusammen 65 Mitglieder, Die Redemptoristinnen wurden mit einfaehen Oehìbden in Wien und Stein mit a.h. EntsehlieBungen vom 11.Nov und ao.iuli 1839 a.h. eingefiihrt. Sie besaben in Wien in der Ungargasse ein Haus, in Stein den Cottweiherhof, dann an beiden Orten eine Kirehe. Ihr Zweek war ein kontempiatives Leben. Sie hatten sich aus eigenem Verrnògen zu erhalten und wurden vom Amortisationsgesetz befreit. Bei ihrer Aufhebung wurden ihnen ihre Realitaten und sonstiges nieht stiftmàfìiges Vermògen zuriìckgestellt, Sie zàhlten im Jahre r848 zusammen 78 Individuen. Zugleich waren die Redemptoristen aueh in Steierrnark vertreten. Im Jahre 1826 wurde ein Kolleg zu Mautern in dem vom Religionsfonds angekauften ehemaligen Franziskanerkloster hergestellt und urspriinglieh fiìr aeht Priester 200 fl. Jahr per Kopf als Dotation aus dem Religionsfonds bewilligt, in welche vorn J ahre 1830 an, wo ihnen die Stiftungen dieses Klosters. iibergeben wurden, der reine Ertrag eingereehnet worden ist. Mit a.h. EntsehlieBungvom 5.ApriI 1827 wurde ein Kolleg in dem ehemaligen Servitenkloster zu Frohnleiten fiir 6 Priester (a 200 fl.) und vier Layen aus dem Religionsfonds gegen Einreiehung des reinen Ertrages aus dem Klostervermògen errichtet. Unter dem 18.Nov.1832 und 3.Juli 1834 wurde ihnen die windisehe Pfarre zu Marburg samt demkiostergebaude a.h. iìbergeben; endlich am a.dee. ein Hospitium fiìr drei Priester und einen Layen zu Leoben a.g. gestattet, deren Unterhalt dureh eine Privat-Stiftung (1 Haus und il.c.m. Kapital) bestritten wurde. Im Jahre 1846 waren in Steiermark 61 Redemptoristen.

78 Die Kongregation zu Innsbruck, unter dem 14.Dec.1826 a.h. genehmigt; zahlte Individuen. Nach der Aufhebung der beiden Orden wurde ihr Vermògen in den Religions- oder Studienfonds eingezogen, die nicht inlandischen Ordensglieder hatten den osterreichischen Staat zu verlassen, die inlàndischen aber wurden nach bewirkter Sàkularisation mit Zusicherung des TischtiteIs zur Verwen- dung in der Seelsorge zugelassen, AuBer vielfachen Petitionen von Gemeinden (bes. aus Galizien).stellten, (bei Gelegenheit der a.h. Anwesenheit E.M. in Galizien) mehrere galizische Edelleute die Bitte, die Jesuiten daseibst wiederherzustellen, ihnen einige Lehr- und Erziehungsanstalten anzuvertrauen und auch die VerwaItung der durch sie zu GIanz und Wirksamkeit erhobenen Kirche zu St. Peter und PauI in Lernberg zu fìberlassen. Dies Gesuch wurde a.h. bezeichnet. Der Metropolit zu Lemberg bestàtigte die friihere verdienstliche Tàtigkeit der Jesuiten in del' Seelsorge, so wie in der religiòs sittlichen Erziehung der Jugend, und spricht sich fiir die Wiedereinfiihrung mit aller Wàrme aus. Er ibemerkt dabei, dieseibe habe bei dem stattgehabten groben MangeI an Kuratklerus Administrierung vieler Pfarreien iìbernornmen, sich nach Vermehrung dieses Klerus in ihre Klòster zuriìckgezogen, [edoch iibererfolgte Aufforderung alle kirchlichen Funktionen willig verrichtet und sich das, Zutrauen des Volkes erworben, bei dem ihre Missionen in gutem Andenken seien. Hierzu komme '. noch (infolge del' strengeren Studienforderungen und. des verringerten Pfarreinkommens) die abnehmende ZahI der Priesteramtskandidaten, welchem vorhandenen MangeI an Sàkularklerus eben durch die Jesuiten abgeholfen werden kònnte, Auch solite ihnen im Interesse der Erziehung besonders aus den hòheren Standen die Eròffnung von Konvikten und òffentlichen LehranstaIten bewilligt werden, wodurch zugleich der MangeI an Oymnasial-Lehrkraften behoben werden kònnte, Nach der Ansicht des Statthalters in Galizien diirfte, so wie die Jesuiten als ein religiòser Verein in anderen Staaten fortbestehen, ohne durch die Ereignisse des Jahres 1848 beriihrt worden zu sein, auch gegen deren WiederzuIassung in Galizien in politischer Hinsicht kein Anstand obwalten, zumal sie ihre Aufhebung in [enem Jahr unverschuidet getroffen hat, ihre Wirksamkeit fiir Staat und Kirche gleich ersprieblich war und ihr religiòser Eifer noch grobentheils in bestem Andenken stehe, so dab ihre Zuriìckberufung gewib gern gesehen werden diirfte. Dagegen fìndet der StatthaIter ihre Berufung fiir Lehr- und ErziehungsanstaIten rnit den gegenwàrtigen Anforderungen unvereinbarlich, da ihnen die [etzigen hòheren Erfordernissean das Lehrpersonal nicht zuzumuthen, auch die Erziehung in Priesterkonvikten vorherrschend einseitig sei und mehr biob fiir angehende Seelsorger passe. Ebenso wenig fande er eine Subvention des Ordens aus offentlichen MitteIn angezeigt, wohl aber ware ihnen bei Verwendung in der Seelsorge die systemmàlsige Kongrua zu verabfolgen. Die Administration der Kirche zu St. Peter und PauI in Lernberg kònnte ihnen, wie sowohl der Erzbischof als der StatthaIter erachtet, ohne Anstand iibertragen werden, Auch tràgt;

79 der Statthalter an, ihnen das Klosters Starawies, wo sie friiher ein Noviziat hatten, dann ihr frtìheres Kolleg in- Tarnopol, wo sie auf eigene Kosten ein Konviktsgebàude errichteten, das jetzt nur von wenigen Defizienten des Ordens bewohnt wird und dem Verfall entgegen gehe, zurùckzugeben. Mit der vorliegenden Frage stehen auch folgende drei von E.M. herabgelangte Gesuche im Zusammenhang: 1. - ein Gesuch des Jesuitenpriesters P. Beckx, worin er im Auftrag seines Ordensgenerals bittet, dem Orden wieder die Freiheit zu geben unter dem Schutz der allgemeinen biirgerlichen Gesetze in den k.k. Staaten fortbestehen und zum Besten von Kirche und Staat wirken zu diìrfen. Nach seiner Erklarung bezweckt der Orden zunachst nicht die Zuriickgabe der friìher ihnen gehòrigen Schulanstalten oder etwa Unterstiitzungen aus òffentlichen Fonden, sondern nur die thunliche Heranbildung neuer Ordensglieder so wie iìber AufIorderung der Bischòfe die Besorgung anderweitiger Berufs-Verrichtungen Der Bischof von Seckau, Rauscher, bittet in einem a.h, bezeichneten Gesuch um die Bewilligung, dab die Redemptoristen in den Diòzesen Seckau und Leoben als Kongregation leben und wirken diirfen und dab ihnen die Hàuser zu Mautern und Leoben samt ihrem Vermògen zuriickgegeben werden mòchten, theils wegen des drohenden Mangels an Priestern, theils um mittelst Volkmissionen zur Kraftigung der sittlichen Uberzeugungen zu wirken; die Redemptoristen seien segar in Deutschland als Missionsprediger geachtet und gesucht, die Vorurtheile seien stets nur auf gewisse Kreise beschrànkt gewesen, bei den Landleuten aber haben sie sich iiberall Vertrauen erworben. Namentlich hat sich die Gemeinde Mautern zu Gunsten derselben beworben und bedeutende Geldopfer angeboten, um das wiederhergestellte Haus fiir selbe verfiigbar zu erhalten. Zu Leoben sei der Bau der Kirche und des Hauses fiir die Redemptoristen grobentheils von Beitragen der Einwohner bestritten worden; selbst zum Ausbau und zur Erhaltung des unter dem 15.Februar 1852 (MR 419/1852} a.g. bewilligten Missionshauses daselbst kònnte niemand die Rechtsverbindlichkeit iibernehmen, wenn es nicht dauernd als solches belassen wiirde, sondern nach dem Aufhoren der Missionswidmung unentgeltlich an den Religionsfonds zuriickzufallen hatte; dieser fromme Zweck aber wiirde vollkommen erreicht, wenn das Missionshaus den Redemptoristen zuriickgestellt werden wiirde Endlich bittet der Generalvikar der Redemptoristenkongregation (Smetana) um Anerkennung derselben im Kaiserreich, indem das Aufhebungsdekret nur unter dem Drang der Umstànde gegeben worden sei, das Wirken einzelner Glieder als Missionare von den Bischòfen als ersprieblich anerkannt werde, die hiermit verbundenen Anstrengungen aber fiir die Krafte der Einzelnen zu grob sein wiirden, wenn sie sich nicht als Gesellschaft konstituieren, N ovizen aufnehmen, sie die Studien machen lassen und den Regeln des Hauses gemiib leben dfìrften. Schon im Vortrag vom 15.Miirz 1852 rfìcksichtlich der Tesuiten imlom-

80 bardischen Konigreich wurde bemerkt, dab esdurchaus unzulassig sein diirfte,die im Jahre r848ausgesprocheneaufhebung del" in Frage stehenden Orden gegenwàrtig tals idie Grundlage von Verfiìgungen der Regierung zu behandeln. Nun liegt eine Reihe von Gesuchen um deren Wiederzulassung vor, die nur mit Berufung auf die a.h. Entschliefsung vom 7.Mai r848 zuriìckgewiesen werden kònnten. Schon hierdurch diìrfte die Opportunitat der. Aufhebung [ener a.h, EntschlieBung begriìndet erscheinen, Uberdies haben sich in neuerer Zeit die Missionen als ein sehr einflubreiches Mittel zur Wiedererweckung des religiòsen Lebens erwiesen und kann selbes der Kirche ohne Verletzung der mit dem a.h. Patente vorn 3I.Dec.r8sr neuerdings gewàhrleisteten Grundgesetze nicht versagt werden. Damit nun jene beiden Orden, welche sich dem Missionsgeschàfte vorzugsweise widmen, fernerhin hierzu verwendet werden konnen; ist es nothwendig, dab dieselben in Osterreich wieder gesetzlichèn Bestand erhalten, Missions- und N0 vizenhauser errichten, wieder òsterreichische Mitglieder aufnehmen und fiìr ihre Zwecke erziehen kònnen. Gleichzeitig zwingt die in den letzten J ahren abgenommene Zahl derjenigen, die sich dem geistlichen Stande widmen, die Ordinariate zu Funktionen, welche die regelmalìige Seelsorge iìbersteigen und unter gewissen Umstanden selbst fiir die gewòhnliche Seelsorge geistliche Orden zu verwenden. Es zeigt sich aber hieraus iìberdies als nothwendig, die hòhere Begeisterung, welche in der katholischen Kirche immer von Zeit zu Zeit von dem Regularklerus ausging, wieder auf die ikirchlichen Zustànde belebend wirken zu lassen und nicht jenen Ordensinstituten Hindernisse in den Weg zu legen, in welchen sich der Geist der Ordensregeln am lebendigsten erhalten hat. Durch diese Riìcksichten scheint daher die Opportunitàt der Aufhebung der a.h, EntschlieBung vom 7.Mai r848 unbestreitbar erwiesen zu sein, Fiirdie Wiedereinfiìhrung der Redemptoristinnen, welche nur wegen des auf.ihrem Namen lastenden Vorurtheils ebenfalls die Aufhebung traf, dììrfte keine andere Riìcksicht entscheidend sein als die, dab kein Grund vorhanden ist, dieselben, wenn es sich um die Beseitigung dieser Aufhebung handelt, ungiìnstiger zu behandeln.. Die Wiedereinfiihrung dieser Orden in Osterreich wird gegenwartig um so weniger schwierig sein, als es sich nicht darum handelt, eine unbedingte Restitution in den Status quo ante auszusprechen. Die Bitte der Ordensvorsteher geht selbst nicht dahin, und die geànderten Zeitverhàltnisse konnen auf die Bestimmung der Art ihrer Wirksamkeit und der Orte ihres Auftretens nicht ohne wesentlichen EinfluB sein. Aus diesem Grunde diìrfte aber die Wiedereinfiìhrung in den einzelnen Kronlandern nur dort, wo sie von den Ordensvorstànden, den Ordinariaten oder der Bevòlkerung gewiìnscht wird, iìber vorher gegangene Verhandlungen erfolgen, wornach der Cultusminister nachstehenden formulierten Antrag stellt: Allèrhòchste EntschlieJ3ung Die mit der EntschlieJ3ung'Vom 7.Mai 1848 genehmigte Aufhebung de«kongregation der Redembiorisien. urui der Rede1nptoristinnen) damr: des

81 Ordens der [esuiien, wird aujjer Krajt gesetzt; wegen WiedereinjUhmng derselben. in den einzelnen: Kronliindern ist von Fall zu Fall die ordnungsmiijjige Verhandlung zupflegen und Mir ZU1' SchluJ3fassung»orzulegen; Ofen 23.Juny r852. FRANZ JOSEPH Der Vortrag in der Ministerkonferenz vom rç.mai 1852, wobei gegen -den bestehenden Antrag keine Erinnerung erhoben wurde. 4 a. - Minister-Conferenz 1605/1852 (MR) r9.mai r Pr.otokoll der Minister-Conferenz unter dem Vorsitz des Grafen Buoi VDn Schauenstein. VI. Punkt: Fortbestand der a.h, ausgesprochenen Aufhebung der Jesuiten. Allerhèch.sie EntschlieJ3ung [Wie oben.] III. KAISERUCHE GENEHl\1IGUNG JlUR DAS KOLI.EG VON EGGENBURG (MC 4059/1852). 5. t odezember r Vortrag des Kultusministers Thun iiber das allerhbchst bezeichmeie Gesuch des Generaiuikars Smeiana um Anerkennung von Eggenburg. Das 1831 adaptierte Franziskanerkloster ist Privateigenturn der Redemptoristen Kongregation, und die Errichtung desselben beruht auf der allerhòchsten EntschlieBung vom g. (richtiger rç.) Nov Die Redemptoristen blieben vom 8.September 1834, wo sie eingefiihrt wurden, im ruhigen Besitz des Hauses bis zum 8.ApriI 1848, haben ein religiòses Benehmen beobachtet und in der Seelsorge bereitwillig ausgeholfen. In der Folge wurde bewilligt, dab sich in jenem Haus eine unbestimmte Zahl Priester der aufgelòsten Kongregation aufhalten diirfe, welche den Tischtitel aus dem Religionsfonds erhielten, Da samtliche Mitglieder der Kongregation zu Eggenburg stets ihren Statuten und den Diòzesanvorschriften entsprachen,sich nie eine Abweichung von obiger Verordnung (nie einen 6:ffentlichen Fonds in Anspruch zu nehmen) erlaubt haben, so wird die vorliegende Bitte vom Bischof und vom Statthalter unterstiìtzt. Daher stelle ich den Antrag, die Redemptoristenkongregation in Eggenburg nach den am rç.november 1832 ausgesprochenen Bedingungen zu genehmigen, Der Antrag des Statthalters, die Mitglieder der Kongregation aus dem Religionsfonds zu dotieren, ist den allerhòchsten EntschlieBungen, we1che. ausdriicklich bestimmen, dab die Errichtung und der Bestand der Kongregationshduser der Redemptoristen auf keinen Fall und in keiner Weise einem i>:ffentlichen Fonds zur Last fallen soll, entgegen.

82 286 Allerhochsìe EntschlieJJung: I eh genehmige die 'Rekonstituierung iles KlosteTs' der Redemoioristen» unter den in del' Entschlie13ung uosn. i ç.nouember I8j2ausgespl'ochenen;. Bedingungen. Wien, den zsdezember I852. FRANZ ]OSEPR m/p" IV. - KAISERI,ICHE GENEHlVlIGUNG FUR DAS KOLI,EG IN INNSBRUCK (MC 1338/1853) I7.APl'il I Vorirag des Kultusministers wegen WiedeTheTStel- lung des Klosiers del' Redemptoristen. in Lnnsbruck, Der Bisehof von Brixen bittet unter Hinweis auf die kaiserliehe Ent- schliefsung vom 23.]uni 1852 um Wiederherstellung des Kollegs. Trotz der Aufhebung 'haben die Redemptoristen fleifìig gearbeitet in, Seelsorge- und Krankendienst. Sie eignen sieh fiir diesen Dienst dureh ihre Disziplin und ihren musterhaften WandeI. Der Bisehof braueht sie dazu, auehnoeh zu anderen Arbeiten. Der Magistrat von Innsbruek wurde vernommen, weil die Redemptori- sten aueh stàdtische Benefizien haben. Er glaubt, dem Wunseh des Bischofs. beistimmen zu souen, weil diese Kongregation nie Anlaf zu Klagen gebe, sieh zur Erleiehterung der Lokalfonds zu seelsorgliehen Verriehtungen verwenden Iielì, welehe Weltgeistliehe kaum so beliebig leisten diirften, ihrefernere Verwendung sornit in òkonomischer Hinsieht aueh jetzt noeh not- wendig erseheint. Beim BiirgeraussehuBhaben von 28 anwesenden Mitgliedernderen 12 bemerkt, daf die Wiedereinfiihrung eines 'geistlichen Ordens nicht Sachedes Ausschulses sei, dab aber die Kongregation im Falle ihrer Wiedereinfiihrung zu ihren gegenwàrtigen Leistungen unter dendermaligen Bedin- gungen zu verpfliehten wàre. Die Mehrheit von 16 Stimmen erkannte dage- gen die Wiedereinfiihrung der Redemptoristen nieht wiìnschenswért, weil die von ihnen geleisteten.dienste auch von anderen Geistliehen hàtten besorgt werden kònnen, Innsbruek einen ausgezeichneten.sakularklerus und Priesternachwuchs besitze, weleher die Seelsorge aueh vor dem Erseheinen der Re- demptoristen aufs beste besorgte, ihre Bestimmung zu Missionen nieht die blèibende Niederlassung bedinge, und obgleich sie dermals keinen bestimmten Fonds in Ansprueh nehmen, sie dennoeh àhnlich einer Sehmarotzerpflan- ze die Wohltatigkeit der Biirgerin Ansprueh nehmen diirften. Der Biirgermeister glaubt, daf wohl ein namhafter Teil der Bevòlkerung die Wiedereinfiihrung der Redemptoristen wiìnsche. Er bemerkt, daf diese Priester fortan fiir ein sehr geringes Honorar (100 Gulden) namhafte Seelsorge- und Spitalsdienste leisteten, daf sie hàufìg den Dank der Genieinden verdienen und nicht Abneigung,daB gegen ihre seelsorgliehe und aufìerseelsorgliehe Tatigkeit nieht ein leiser Anstand vorkam, dab Irmsbruck keirren 1JberfluB an Geistliehen habe, dab inder stàdtischen Z-wangsarbèits--

83 anstalt an Sonn- und Feiertagen kein Gottesdienst gehalten wurde und die danunangegangenen Weltpriester und Orden solchen zu iìbémehmen nicht vermochten, dab endlich vom Standpunkt der Oemeinde eine Einsprache gegen die Niederlassung der Redemptoristen in Innsbruck wohl nur dann angezeigt wàre, wenn sie sich als Fremde im Sinn des 29 des Gemeindegesetzes nicht entsprechend verhalten wiirden. - Der Biìrgermeister unterstiitzt daher die Bitte des Bischofs. Der Kreisprasident bemerkt, dab der Orden im j ahre r8480hne ein Verschulden aufgehoben worden sei und dab in seiner Wiederherstellung sich das Mittel darbiete, ein begangenes Unrecht gutzumachen, falls solches iiberhaupt in der allerhòchsten Absicht gelegen sein sollte. Vom politischen Standpunkt betrachtet komme der Gemeinde in dieser Angelegenheit zwar kein entscheidender Ausspruch zu; weil sie aber dariiber vernommen wurde und die Meinung des freigewahlten AusschuBes immerhin als der Ausdruck des Wunsches der Bevòlkerung anzusehen sein dtìrfte, so glaubt der Kreispràsident, nachdem. er die vom GemeindeausschuB und Biìrgermeister fiir und wider die Einfiihrung derredemptoristen in Innsbruck ausfiihrlich beleuchtet, sich dahin aussprechen zu sollen, dab die Entbehrlichkeit des Redemptoristenordens fiir die Seelsorge zuinnsbruck zwar keineswegs ein absolutes in der Gesetzgebung gegriindetes Hindernis gegen die dem Orden zu gewàhrende Genugtuung erscheine, dab er es jedoch der politischen Klugheit undden Zeitverhàltnissen angemessener fànde, diesen Orden der Stadtgemeinde ohne Not und gegen ihren Wunsch nicht aufzudrangen. Der Statthalter bernerkt, dab es gar nicht in seiner Absicht lag, die Gemeinde um.ihr Gutachtell beziiglich der Wiedereinftìhrung der Redemptoristen anzugehen, er habe nur iìber den materielien Teil der Sache das Gutachten des Magistrats verlangt. Die Griinde derablehnenden Mehrheit des BiirgeraussschuBes beruhen teils auf der Behauptung der Unnotwendigkeit der Redemptoristen fiir Innsbruck, teils auf der Befiìrchtung, dab der Orden eine Last fiir die. Gemeindegelder ~verde und ihre Steuerfahigkeitschwachen diirfte. Die Frage. der Notwendigkeit sei nicht Sacheder Gemeinde; sie werde durch kirchliche Bediirfnisse bedingt, woriiber zunàchst der Kirche das Urteil zustehe. Der Bischof erkenne dieses Bediirfnis an und seidaher diesfalls keine weitere Erhebung notwendig gewesen. Der zweite Ablehnungsgrund verliere an Kraft, da nach der DarstelIung des Biìrgermeisters der Gemeinde gerade durch die Besorgung der Spitalbenefizien und Krankenseelsorge von Seiten der Redemptoristen ein materieller Vorteil erwàchst. Dem ablehnenden BeschluB des BiirgerausschuBes kònnte nurdann ein entscheidender Einfluf zugestanden werden, wenn er als wirklicher Ausdruck der Gesinnung der Btìrgerschaft angesehen werden kònnte. Dies sei nun zwar formeli,in der Wirklichkeit aber nicht der Fall, und glaubt der Statthalter die bestimmte Dberzeugung aussprechen zu sollen, dab obiger BeschluB des AusschuBes nicht als der Ausdruck der Gesinnung der Mehrheit der Biirger erscheine.

84 Die Befiìrchtung des AussehuBes, dab der Kongregation reiehliche Spenden zutlieben diìrften, beweise, dab aueh er (der AusschuB) die Popularitat der Kongregation anerkenne; allseitig, selbst vom AusschuB werdedas eifrige Wirken derselben und ihr klagloses, vorwurffreies Verhalten anerkannt, und da die Befiìrchtung wegen der Naehteile ganz ungegriìndet erscheine,.glaubt der Statthalter dem Wunseh des Bisehofs um so mehr das Wort fiìhren zu sollen, als aueh von politiseher und polizeilicher Seite nicht der mindeste Anstand gegen die Einfiìhrung der Kongregation in Innsbruck obwaltet und es sich hier nieht um die erste Einfiìhrung handelt, wobei selbst ein nur teilweises Widerstreben der Biìrgerschaft nieht unbeachtet bleiben kònnte. Der Statthalter meint, dab die Wiedereinsetzung im Sinn der allerhòclisten Entschlielsung vom 14.Dezember.1826 zu gesehehen hatte, dab die Oewahrurig des Wunsches des Bisehofes in der Provinz Anklang finden diìrfte, wàhrend die Ablehnung keinen angenehmén Eindruek hervorbrachte. Zur Vervollstandigung der Verhandlung wird ein Gesueh des Rektors cles Innsbrueker Kongregationshauses Anton Joehlinger vorgelegt, worin dieser im Auftrag cles Kongregations Generalvikars 11m Rekonstituierung des Innsbrueker Kongregationshauses mit der Erklarung bittet, dab sich solches aus eigenen Mitteln erhalten kònne und weder vom Staat noch aus òffentliehen Fonden einer Unterstiìtzung bedììrfe. Ungeaehtet nach dieser Erklarung die Existenz der Liguorianer zu Innsbruck nicht dureh den FortgenuB der stàdtischen Benefizien bedingt ist, wiìnscht das Ordinariat dennoeh, dab die Redemptoristen in Innsbruek die Verwaltung der zwei Spitalkaplaneien und den Krankendienst im Stadtspital fortsetzen und glaubt der Statthalter aueh diesen Wunsch im pekuniàren Interesse der Stadt unterstiìtzen zu sollen. Die gegenwàrtige Verhandlung wurde gernàfì der allerhòchsten EntsehlieBung vom 23.Juni r852 gepflogen, das Ordinariat und die Statthalterei spraehen sieh ftìr die Wiederherstellung der Redemptoristen aus, von Seite der Kirche und des Staates waltet dagegen kein Anstand ob, ihre Subsistenz ist gesichert; dadurch ist die unberufene Einwendung des BiìrgerausschuBes behoben. Da die Frage dernotwendigkeit sclion bei der ursprtìnglichen Einfiìhrung im Jahre r826 hinreiehend motiviert wurde, so.glaubt der Minister um allerhòchste Oenehmigung nachstehenden Antrages bitten zu sollen: I eh genehmigedie Wiederherstellung der Redemptoristen in Innsbruek unter den in der EntsehlieBung 'Vom t sdezember I826 ausgesbrochenen Bedingungen. Wien, den 2.Mai I853. FRANZ JOSEPH

85 V. - KAISERI.ICHE GENEHMIGUNG l'ur DIR KOLI,EGIEN IN I,EOBEN UND MAV'fERN _(MC 2154'/1853) ]uni I853 - Vorirag des Kultusministers iiber das Gesucn des Ficrsibischo]s von Seekau um Wiedereinjuhrung der Redemptoristenin den Diozesen: Leoben und Seekau und um ZurueksteUung ihres Vermogens. Zufolge allerhòchster EntschlieBung vom 15.Februar 1852 ist iìber Vortrag des Finanzministers das Redemptoristen-Hospiz in Leoben zur Beniitzung als Missionshaus unter der Bedingung zuriìckgestellt worden, dab das Oebàude ohne einen Betrag von Seite des Staatsschatzes vollendet und wahrend der Dauer dieser Widmung ohne einen solchen erhalten werde, nach dem Aufhòren dasselbe aber in die unbeschrankte Verwaltung und Beniitzung des Religionsfonds unentgeltlich zuriickzufallen habe. Ebenso ist infolge derselben allerhòchsten EntschlieBung das ehemalige Kongregationshaus zu Mautern den Redemptoristen zur Beniitzung iìbergeben worden. Diese Verfiigungen kommen jedoch nicht der Kongregation als solcher, sondern nur Einzelnen zugute. Gegenwàrtig handelt es sich um die Konzession, dab die Redemptoristen in den Diòzesen Seckau und Leoben sich wieder als Kongregation niederlassen und wirken diirfen und dab ihnen zu diesem Behuf ihr wahrend der Aufhebungdes Ordens in den steiermarkischen Religionsfonds eingezogenes Eigentum wieder zuriickgestellt werde. Dieses Eigentum besteht lediglich in dem Hospizgebàude zu Leoben und in dem Stiftungsvermògen von Gulden Staatsobligationen, welches jedoch durch die inzwischen vom Religionsfonds fiir Rechnung der Kongregation bestrittenen Auslagen von 4400 Gulden 7r.:f Kr, verringert worden ist; nicht aber auch im Kongregationshaus zu Mautern, des gemàf dem Kabinettschreiben vom 3I.Dezember 1826 ein Eigentum des Religionsfonds zu verbleiben hat. Die geistlichen und weltlichen Behòrden Steiermarks versprechen sich vorn Wirken der Redemptoristen einen ersprielslichen Erfolg fiir die Seelsorge, besonders unter dem Landvolk; in politischer Beziehung waltet kein Anstand ob. Daher in Ubereinstimmung mit allen der Antrag auf Oenehmigung der Wiedereinfiihrung als Kongregation und Ubergabe des Verrnògens. Schimbrunn, den 7.]uli I853. I eh genehmige dieses Einraihen, FRANZ JOSEPH VI. - DOKU~lENTE ZUR ìviederhehs'ml,r.ung DES KOI,I,EGS IN ì~tirn, MARIA STn:GEN s. - P. Smetana an Kaiser Franz Josef I (PA CSSR) Euere K,K. Apostolische Majestàt! Mittelst Allerh6chster EntschlieBung aus Ofen vorn 23.]uni d.}, hatten Eure Majestat zu verordnen geruht, dab die am 7.l\fai 1848 genehmigte Aufhebung der Congregation der Redernptoristen auber Kraft zu setzen. und

86 290 wegen Wiedereinfiihrung derselben die ordnungsmafrige Verhandlung von Fall zu Fall zu pflegen und zur a.h. SchlùBfassung vorzulegen sei. Infolge dieser allergnàdigsten EntschlieBung wagt es der alleruntertanigst Gefeitigte neuerdings sich dem Throne Ew. Majestàt zu nahen und dieehrfurchtsvolle Bitte zu stellen: dab die Redemptoristen-Congregation wieder in den Besitz der Kirche Maria am Gestade zu Wien und des damit verbundenen Klostergebàudes, so wie derselbe vor der Revolutiort bestanden hatte, eingefiihrt werde. Als S. Majestàt Kaiser Franz im Jahre 1820 die Einfiìhrung der Congregation und die Ubergabe der Kirche Maria am Gestade an dieselbe beschlossen hatte, verordneten Hòchstdieselben zugleich, dab das an die Kirche ansto Bende Haus,' der sogenannte kleine Passauerhof, den Congrega1;ionspriestern alswohn- und.klostergebéude dienen solle, und da diesee.haua Eigentum des Cameralfonds war, dab der n.ò, Religionsfonds dem Cameralfonds das bisherige. Zinsertràgnis jàhrlich zu ersetzen habe. Der ehemalige kleine Passauerhof war jedoch ein altes; enges, baufàlliges Haus, wie dies schon daraus erhellt, dab im Jahre 1820 der dem Ertragnis desselbeuentsprechende Wert desselben auf 6271 Gulden 44 Kr. Conventionsmiinze veranschlagt wurde; und es zeigte sich bald, dab es auch den bescheidensten Anforderungen dei anwachsenden Congregationsgemeinde nicht entspreche und wegen seiner Baufalligkeit jedenfalls sehr kostspieligen Reparaturen unterzogen werden miibte. S. Majestàt erteiltenc1aher in der Folge c1er Congregation c1ie Bewilligung, c1as banfàllige Haus niec1erzureibenunc1 an seine Stelle ein ihren Bediirfnissen entsprechendes Congregationshaus aufzufiihren, zur Erleichterung der Baukosten aber eine Sammlung freiwilliger Beitrage zu veranstalten. S. Majestàt geruhten huldreichst, Sich selbst aus a.h. Ihrer Privatkasse dabei zu beteiligen, ebenso Ihre kaiserlichen Hoheiten, die c1urchlauchtigstenerzherzoge. Durch weitere Beitràge ward beilàufig die Halfte der Baukostenaufgebracht, die anc1ere Halfte hingegen, iiber Gulden C.M. aus den eigenen Mitteln der Congregation und aus dem Privatvermògen einzelner Mitglieder bestritten, und so kam das dreistòckige und geràumige Congregationshaus zl1stande, dessen Eigentum aber unter c1en bis dahin bestandenen Modalitàten c1em Cameralfonc1s verblieb. Wiewohl nach diesem Sachverhalte die Congregation dieses Haus nicht nach c1emrechte des Eigentums ansprechen kann, so glaubt sie doch, fiir ihr untertànigstes Bittgesuch, durch die Gnade Ew. Majestàt in ihren vorigen Besitzstand wieder eingefiihrt zu werden, nachfolgende unterstiitzende Griinde anfiihren zu kònnen : 1. - Hatten S. Majestàt Kaiser Franz den kleinen Passauerhof zur immerwàhrenden Beniitzung angewiesen, auch spàter ausdriicklich erklàrt, dab das nun aufzufiihrende Oebàude diese Bestimmung haben solle, nach dem Wortlaut des betreffenden Hofdekretes vom 30.Juni 1822 der Redemptoristen-Congregation die Bewilligung zu erteilen geruht, die von derselben angesuchte Sammlung zum Behufe der Herstellung eines Congregationshauses nach ihren Bediirfnissen stattfinden diirfe.

87 Wurdedie Congregation am 6.April 1848 auf ungesétzlicheund.re -volutionàre Weise, bevor noch die Aufhebung genehmigt war, auber Besitz: -gesetzt und dabei ein grober Teil ihrer beweglichen Habe, ihrer Wasche oeraubt. 3.- Diìrfte die Einsetzung in den friìheren Besitzstand als die passendste.entschàdigung fiir die erlittenen Verfolgungen und Beraubungen erscheinen. Wenn der Congregation fiir die durch die Revolution erlittenen Verfolgungen, MiBhandlungen und Beraubungen eine Oenugtuung allergnadigst -zuerkannt werden sollte, so diirfte die Einsetzung in den vorigen Besitzstand.am meisten sich hierzu eignen Da die Congregation in Osterreich, Steiermark, Tirol und Bòhmen -eigentiìmliche Hàuser besitzt, deren Anerkennung als Congregationshauser.sie von der GnadeEw. Majestàt hofft, sodaj3 Wien der g~eignetstesitzdes -òsterreichischen Provinzials werde, dem die Leitung der òsterreichischen Hàuser anvertraut werden soll, und es wàre nicht nur sehr kostspielig, -sondern auch minder schicklich, wenn derselbe wegen der hàufìg vorkom- -menden Oeschafte und der oft durch Wien reisenden Missionare der Con- -gregation eine Privatwohnung beziehen miibte. Indem nun der alleruntertànigst Gefertigte, von inniger Dankbarkeit 'fiir die bereits erhaltenen Beweise der a.h. Gnade durchdrungen, auch der 'huldvollen Oewahrung der gegenwàrtigen Bitte entgegen sieht, verharrt er :in tiefster Ehrfurcht und Untertànigkeit Euerer K.K. Apostolischen Majestat treugehorsamster und alleruntertanigster Wien, 6.Sept.18S2. Rudolph v. Smetana General-Vicar der Redemptoristen-Congregation 9.' - 25 Dezember I853 - Vortrag des Kuliusminisiers wegen Wiederiherstellung 'Von Maria-Stiegen (MC 4284/18S3). P. Smetana bittet in einem allerhòchst bezeichneten Gesuch um Bewil 'Iigung, dab die Kongregation wieder in den Besitz der Kirche und des damit -verbundenen Klostergebaudes eingefiihrt werde. Er beruft sich auf die allerhòchste EntschlieBung vom rç.april Das Haus ist Eigentum des Karneralfonds, wurde aber zur Beniitzung als "Wohn- und Klostergebaude zugewiesen. Das Haus wurde von der Kongregation mit eigenen Mitteln um Gulden umgebaut, Die Kongrega -tion kann das Eigentumsrecht nicht beanspruchen, glaubtaber aus Billig 'keitsrfìcksichten besonders : wegen ihrer Entschadigungsansprtiche, welche -durch.wiedereinfiihrung in den vorigen Besitzstand am leìchtesten iausgeglichen werden kònnen, auf das letztere Anspruch zu haben, Das Ordinariat unterstiitzt die Bitte, glaubt, daj3/ es den Interessen ";})eider Teile am besten zusagen wiirde, wenn der Kongregation jenes Haus

88 292 eigentiimlich gegen dem iìberlassen wiirde, daf sie dem Kameralfonds dagegenden bisherigen Ersatz leiste. Die Statthaltereibemerkt,daB zur Adaptierung des Passauerhofes fiir die Redemptoristen mit a.h. Bewilligung vom 15.November Oulden 43 Kr, Wiener Wàhrung und zur inneren Einrichtung 9516 Gulden 50 Kr. Wiener Wàhrung aus dem Religionsfonds undmit allerhochster Entschliebung vom ao.iuli 1821 der vom Religionsfonds an den Kameralfonds zu zahlende Mietzins mit 391 Gulden 59 Kr. bestimmt worden sei. Der Umbau dieses Oebaudes sei den Redemptoristen gegen Ausstellung eines Eigentumsverzicht-Reverses gestattet und solcher auch von den Vorstehern der Kongregation ausgestelit worden, wodurch das Gebaude fortan, ali; Eigenturn des Kameralfonds erscheint. Die Reparaturkosten habe seither der Religiònsfonds wie auch die Auslagen des Gottesdienstes getragen, wàhrend der Kameralfonds als Kirchenpatron die Erha1tung der sarta tecta der Kirche bestritt. Seit der gewaltsamen Vertreibung der Redemptoristen am 6.April 1848 und der Aufhebung dieser Kongregation sei die Kirche dem bòhmischen Gottesdienst zuriìckgegeben, das Klostergebaude aber als Kameralgebaude behandelt und seither darin der Kirchendirektor und dessen Aushilfspriester gegen 680 Gulden Zins ausdem Religionsfonds, das Militàrplatzkommando, das Militàr-Appellationsgericht und Judicium delegatum m.m. untergebracht worden, so dab es sich nicht um die Zuriìckgabe eines den Redemptoristen gehorigen Hauses, sondern darum hande1t, einararialgebaude wieder neuerdings ihrer Beniitzung zu iiberlassen. Da nun, wie der Statthalter nàher entwickelt, die WiederherstelIung des friiheren Standes nicht im volien MaB mòglich ist, so erachtete der Stattha1ter, dab, um den Redemptoristen im Sinn der a.h, EntschlieBung VOlli 23.Juni 1853 gerecht zu werden, ihnen die Mòglichekit geboten werden dtìrfte, ein anderes Wohnhaus zu erwerben, dab, wo die Kirche Maria am Gestade der ehemaligen Bestimmung fiir den bòhmischen Gottesdienst nicht entzogen werden solite, um in dieser Bevòlkerung keine Mifìstimmung' hervorzubringen, ihnen eine der in Wien neu zu errichtenden fiinf Pfarren zugewiesen werden solite, endlich dab ihnen zu ihrem Lebensunterha1t eine Dotation aus dem Religionsfonds bewilligt werden solite, um nicht zu Erwerbsmitteln greifen zu rniìssen, welche sie bei dem Publikum in MiBkredit setzen. Das dariiber einvernommene e. b. Ordinariat, welches wiìnscht, dab die Liìcke, welche durch die :Vertreibung der Redemptoristen in der Seelsorge entstanden ist, bald mòglich wieder ausgefiillt werde, glaubt dem Antrag, den Redemptoristen die an jenes Haus verwendeten Kosten durch Geld zu erstatten, dann [enem, ihnen eine neuzugriindende Vorstadtpfarre zuzuweisen, nicht beistimmen zu solien, weil, abgesehen davon, daf die Ubernahme von Pfarren den Statuten der Kongregation widerspricht, dadurch ihre Einfiìhrung in unbestimmte Ferne hinausgeriickt wiirde, N ach dessen: Ansicht ware es wiìnschenswert, wenn sich in einer :der volksreichsten Vorstadte Wiens ein Haus fande, von welchem aus die Redemptoristen die-

89 293 Pfarrgeistlichkeit im Beichtstuhl und am Krankenbett unterstiitzen kònnten, allein dadurch solle ihre Wiedereinfiihrung bei Maria Stiegen nicht verzògert, geschweige in Frage gestellt werden. Wenn es jetzt gleich unmòglich ist, ihnen das ganze.klostergebaude einzuraumen, so unterliegt es.doeh keinern Anstand, ihnen die Kirche und die Wohnung der zur Besorgung des Gottesdienstes jetzt darin befindlichen Geistlichkeit und des Mesners einzuraumen,worin sechs Priester und zwei Laienbriìder Unterkunft fanden. Auch das Konsistorium weist nach, dab die Redemptoristen ebenso wie friiher fiir die geistlichen Bediirfnisse der bòhmischen -Bevòlkerung sorgen kònnen und dab von dieser Seite keineklage zu besorgen sei. Ferner glaubt das Konsistorium, dab wenn auch die Kongregation keinen Eigentumsanspruch auf das Klostergebaude habe, welchen sie auch nicht gestellt, es doch zu wiinschen sei, dab dieses zu kirchlichen Zwecken bestimmte Oebaude denselben nicht fiir immer entzogen werden sollte, die ganzliche Einràurnung desselben aber der Zukunft iiberlassen werden miisse. Da endlich dieredemptoristen inder Seelsorge niitzliche Dienste leisten und im Jahre r848 ohne ihre Schuld bedeutende pekuniare Verluste erlitten, so hàlt es das Konsistorium fiir billig, dab, was der Religionsfonds jetzt fiir die Seelsorgegeistlichkeit bei Maria am Gestade leistete, den Redemptoristen zuzuweisen. Durch diese Darlegungen veranlabt findet sich auch die Statthalterei bewogen, von ihrer friiheren Ansicht abzugehen und dem Antrag des e.b. Konsistoriums gegen dem beizupf1ichten, dab den Redemptoristen unter Belassung der von den Weltpriestern genossenen Beziige der bòhmische Gottesdienst aufzutragen und fiir eine wiìrdige anderweitige Unterbringung des ehemaligen verdienten Kirchendirektors bei Maria am Gestade, Ignaz Fiirst, zu sorgen wàre. Der Minister glaubt sonach im Sinn der a.h. Entschliefsung vom 23.Juni r852 rnit dem Erzbischof und der Statthalterei, nachdem ein erspriebliches Wirken der Redemptoristen zu erwarten ist und gegen ihre Wiedereinfiihrung in Wien auch in politischer Beziehung kein Bedenken obwaltet, urn die a.h. Bewilligung zu ihrer Wiedereinfiihrung bei der Kirche Maria am Gestade mit dem Beifiigen bitten zu sollen, dab, nachdem jetzt nur ein kleiner, nàmlich der von der Seelsorgsgeistlichkeit bewohnte Teil des Klostergebaudes in Anspruch genommen wird, die Schwierigkeit einer anderweitigen Unterbringung der dort befindlichen Militarbehòrden entfalle. Euere Majestàt diirften daher die Einràurnung dieses Gebaudes teils gegen dem gestatten, dab die Redemptoristen in besagter Kirche Gottesdienst fiir die slavische Bevòlkerung in slavischer Zunge halten, wofiir ihnen, da sie dieobliegenheiten der Weltpriester iìbernehmèn, billigerweise auch die Dotation der letzteren aus dem Religionsfonds zu iiberlassen wàre, wodurch siefiir die erlittenen Verluste einigermaben entschàdigt wiirden und wenngleich dadurch ihre auf das Oebaude verwendeten Meliorationskosten dadurch keineswegs ausgeglichen erscheinen, so glaubt der Mimster diesfalls ihrem eigenen Begehren oder den Antràgen des e.b. Ordinariates nicht vorgreifen zu sollen. Indern nun der Minister beziiglich des jetzigen Kirchendirektors

90 294 sich vorbehàlt, sein Amt zu handeln, bittet er um nachstehende a.h, SchluBfassung: I eh bewillige die Wiederhersteuung der Redem.piorisien. bei der Kirche Maria am Gesiade in Wien und. genehrnige, daj!3 denselben -oorliiufig' der 'Von den dermal dort angestellten Welipriester«bewohnte Teil des ehemaiigen Kongregaiionshauses mii der Verpfliehtung iiberlassen. werde, in obiger, Kirehe den Gottesdienst fur die hier ansiij3ige Be'Volkerung boh.mischer Zunge abzuhalten, gegen Bezug der bisherigen Doiation. aus dem. Religionsfonds. Der iibrig» Inhalt des Vortrages dient mir zur NaehTieht. Wien, den 6.fiinner FRANZ JOSEPH IO. - Statthalter von Niederosterreich an P. Smetana (PA CSSR). Se K.K..Apostol. Majestàt haben zufolge Erlasses des hoh. Ministeriums - descultus und des Unterrichtes vom IO.d.M. Z.391 mit a.h. EntschlieBung vom 6.d.M. die Wiederherstellung der Redemptoristen bei der Kirche Maria aro Gestade in Wien allergnàdigst zu bewilligen und zu genehmigen geruht, dab denselben vorlàufìg der von den dermal dort angestellten Weltpriestern bewohnte Teil des ehemaligen Congregationshauses mit der Verpflichtung iiberlassen werde, in obiger Kirche den Gottesdienst fiir die hier ansassige Bevòlkerung bòhmischer Zunge abzuhalten, gegen Bezug der bisherigen Dotation aus dem Religionsfonds. W ovon Euer Hochwiirden in Erledigung Ihres Einschreitens vom 6.Sept m.itder Aufforderung in Kenntnis gesetzt werden, den Zeitpunkt der Rekonstituierung des Wiener Congregationshauses anher anzuzeigen, damit wegen der Ubergabe der Kirche und der Wohnungslokalitàten das Erforderliche eingeleitet werden kònne. Der Statthalter in Niederòsterreich Eminger m/p Wien, arn 17.Janner II. - P. Smetana an das F.E. Konsistorium (PA CSSR). Hochwiirdigstes F.E. Consistorium! Dem geh. Gef. wurde von der hochlòbl, k.k. Statthalterei mittelst Dekret vom 17.v.M. dìe a.h, Entschliefsung Sr. Majestàt vom 6.v.M. betreffs die Wiederherstellung der Redemptoristen bei der Kirche Maria am Gestade in Wien bekannt gegeben und derselbe zugleich aufgefordert,den Zeitpunkt der Rekonstituierung des Wiener Congregationshauses anzuzeigen. Er hat demnach am 9.d.M. an die k.k..statthalterei eine Eingabe verfabt und den in Wien befindlichen Congregationspriestern zugeschickt, worin er die Anzeige macht, dab erden Congregationspriester Ludwig Graf v. Coudenhove zum Rektor des Hauses und den Congrego Priester Adam Mangoldzum Provinzial ernannt habe. Den Tag der Rekonstituierung des, Hauses lieb der Gefertigte jedoch unausgefiillt, da er nicht wubte, wie weit

91 295 die Vorbereitungen schon gediehen seien und ùberliefì den genannten Priestern, dentag nach Umstandenund nach vorlàufìger Anfrage bei den Beh6rden festzusetzen. Nun hat der Gefertigte soeben die Nachricht erhalten, ditb die Rekonstituierung schon den z.marz stattfinden sol1. Er bittet daher umgiìtige Nachsicht und Entschuldigung, dab er durch diesen Um:stand verhindert wurde, die schuldige Anzeige von der Ernennung des Rektors und Provinzialsan das Hochw. F.E.Consist. friìher zu erstatten und verbindet zugleich damit. die untertànigste Bitte diese Anzeige hiermit gnadigst anzunehmen und die hohen Erlasse an die beiden genannten Obern zu richten. Rudolph v. Smetana Gen.Vicar der Redemptoristen-Congregat. Coblenz, am 25.Februar r854. VII. - vviederherstrli,ung DER Kr.iisTER DEn RRDENIP'l'ORISTINNEN IN OSTERREICH n. - Ir.]uli Vorirag des Kuliusminisiers wegen Grundung eines Kongregaiionshauses de?' Redembtoristinnen zu. Ried (MC 2205/r852). Einige derehemaligen Wiener Redemptoristinnen haben um die Bewil Iigung zur Griindung dieses Kongregationshauses angesucht und zu diesem Ende ist auch der Ankauf des sogenannten Leprosenhauses zu Ried bereits wirklich zustande gekornrnen, Von der Ordensoberin zu Mariathal in Limburg ist als Vorsteherin dieses zu Ried die Schwester Maria Magdalena (Rosalia Handschky) mit Beigebung der Schwester Maria Franziska (Baronesse Salis-Soglio) bestimmt worden. Die Gemeinde und die- Unterbehòrden interessieren sich nach Versicherung der Statthalterei lebhaft fiìr die Griindung dieses Klosters. Der Zweck der Konventualinnen ist laut den Statuten blob ein kontemplativer (Verrichtung von Gebeten und frommen Werken), und der Konvent macht keinen Anspruch auf eine Unterstiitzung aus irgendeinem offentlichen Fonds. Mit a.h. EntschlieBung vom 22.Dez.r826 ist die Errichtung so1cher Kloster, welche blob kontemplativen Zweck haben, in so weit dies ohne Kosten von Seite des Staates oder eines òffentlichen Fonds geschehen kann, gestattet worden; ferner wurde mit ah. EntschlieBung vom 23.Juni r852 die ' Wiedereinffìhrung des Ordens der Redemptoristen gestattet. Da nach diesen a.h. EntschlieBungen die.gewahrurig der vorliegenden Bitte keinem Anstand unterliegt, so tràgt das Unterrichtsministerium an, die Konstituierung des Redemptoristinnenklosters in Ried nach den von Papst Benedikt XIV. approbierten Statuten mit dem Beisatz a.g. zu gestatten, dab sie niemals eine Unterstiitzung von dem Staat noch aus einern òffentlichen Fonds in Anspruch nehmen. [eh gestatte die Grundung des Kongregationshauses de?' Redemoiorisiinnen zu Ried unter. der angetragenen Bedingung. Hermannstadt, den 24.]uli FRANZ JOSEPH

92 kt.I Vortrag des Kultusministers 'wegen des Klosters der Redeniptorisunne«in Wien. (MC 3253/1852). Im vorliegenden Gesuch bitten die im Ausland befindlichen Klosterfrauen aus Wien, ihrkloster arn Rennweg mit den frfìher zufolge a.h, Erlasses vom 11.November 1830 genossenen Rechten und Begiinstigungen wieder beziehen und ein Kongregationshaus in Ried griinden zu diirfen. Die zweite Bitte wurde bereits mit a.h. Er1aB vom 24.Juli 1852 gewahrt und da mit a.h, Er1aB vom 23.Juni 1852 die Wiedereinfiihrung des Ordens der Redemptoristen gestattet wird, so unterliegt es nach der Ansicht des. e.b. Konsistorìums keinem Anstand, den Redemptoristinnen die 'gleiche Erlaubnis zu erteilen und zu gestatten, kiìnftig wieder in gedachtern ihr Eigentum bildenden Haus nach den mit Er1aB vom 12.Sept.1826 und I1.Nov genehmigten Statuten leben zu diirfen, worin zugleich bestimmt wird, dab sie keinen Anspruch auf Unterstiitzung aus einem òffentlichen Fonds haben. Unter den gleichen Bedingungen unterstiitzt auch die n.ò, Statthalterei obige Bitte, indem sie das friìhere Verhalten dieser Klosterfrauen in Wien belobt und es als.wiìnschenswert bezeichnet, dab die Mitglieder dieser Kongregation, welche im J ahre 1848 schwere Ver1uste erlitten haben und nun zum Teil im' Ausland mit Not zu kampfen haben, endlich wieder einen Unterstand finden, wo sie durch die Unterstiitzung ihrer vermòglichen Mitschwestern vor Not und Elend bewahrt waren. Da nach diesen Auskiinften kein Anstandobwaltet, der vorgelegten Bitte diesel' Klosterfrauen unter den angedeuteten Bedingungen zu willfahren, so erachtet der Minister in Oemabheit der EntschlieBung vom 23.Juni nachstehenden Antrag der a.h. Genehmigung unterziehen zu sollen: Ich genehmige die Konstituierung des Klosters der Redemptoristinnen auf dem Rennweg in Wien unter den in del' Entscheidung 'Vom II.NO'V. I830 ausgesprochenen. Bedingungen. Schimbrunm, den 2o.dktober I852. FRANZ JOSEPH IO.Mai V01 ttag ùber das Gesuch der [rùh.eren. Oberin del' Redeniptorisiinmen. zu Stein, Maria' Felizitas Poquei, um die Bewilligung zu Gars am Kamp ein Ordenshaus gricnden. zu dul'fen. (MC 1;+60/1853). Die Bittstellerin weist auf die a.h. EntschIieBung VOlTI 23.Juni L - Sei den Klosterfrauen vom allerh. Erlòser bereits rnit a.h. EntschlieBung vom zo.juli 1839 bewilligt worden, ein Ordenshaus zu Stein unter denselben Modalitatten zu griìnden, unter welchen seit 1830 das Mutterhaus in Wien bestanden hat. ' 2. - Wiinschen dieselben mit dem fiir ihr eigentiìmliches Klostergebaude zu Stein, welches nach ihrer Vertreibung ilti jahre 1848 VOlTI k.k. Arar zu Staatszwecken gekauft wurde, erhaltenen Kapital eine passende Lokalitàt in Gars anzukaufen und zu ihrem vorgesetzten Zweck zu adaptieren,

93 Geht ihre Absicht lediglich dahin, in diesern neuen Lokal wieder so in eine Kongregation zu treten, wie ihre Einfiìhrung im Kloster Stein.gestattet war Werden sie die erforderlichen Geldmittel aus eigenem herbeischaffen ohne irgendeinern òffentlichen Fonds zur Last zu fallen. Diese Oriìnde bestimmten das Ordinariat St. Pòlten, die Bitte zu unter.stiitzen, zumal dieser Frauenverein sich stets durch die strengste Beobachtung seiner Regel und Statuten und durch eine ungeheuchelte Gottseligkeit und durch eine liebevolle W ohltatigkeit gegen Arme die allgemeine Verehrung der Outgesinnten erworben hat, somit auch fiìr die Zukunft ihre Wirksamkeit zur Fòrderung reiigiòser Erbauung und des kirchlichen Zweckes zu erwarten ist. Auch der Statthalter spricht sich fiir die Oewàhrung dieses Ansuchens aus unter denselben Bedingungen und Modalitaten, wie es bei der Oriindung der Ordenshàuser zu Stein und Wien der Fall ist. Der Kultusminister schlagt die Genehmigung vor: [eh gesiaiie die Erriehtung des Ordenshauses der Redemotorisumne«zu Gars umier den in der Enischlielsung vom 2o.Juli 1839 ausgesprochenen. Bedingungen. Wien, den 12.Mai 18S3. FRANZ JOSEPH c AKTEN AUS DEM NIEDEROSTERREICHISCHEN LANDESARCHIV IN WIEN V orwort der Redaktion. - Entsprechend der damaligen politischen Verwaltungseinteilung unterstanden eine Reihe von Befugnissen.und MaBnahmen der Landesregierung von Niederòsterreich, zumal Anliegen von mehr lokaler Natur. Daher finden sich auch im niederòsterreichischen Landesarchiv in Wien vielerlei Akten, die sich auf die Aufhebung der Klòster sowohl der Patres wie der Schwestern des Allerheiligsten Erlòsers beziehen. Ja, vielfach sind diese Akten, gerade weil sie sich mit den vielfachen Kleinigkeiten des Alltags beschàftigen, praktisch und konkret interessanter und bildhafter als die grobenstaatsakten, die wir unter A und B gebracht haben. Auch dieseakten, von denenwirnur einen Auszug bieten, den wir ebenfalls dem FleiB unsres unermtìdlichen Archivforschers RP Hosp verdanken, sind von demselben in seinem mehrfach genannten Werk Erbe des heiligen Klemens M. Hofbauer 379 ff. bertìcksichtigt. Wie der Verfasser in Anm. 8 (S. 379) bemerkt, umfabt das ganze Aktenbtìndel gut 500 Seiten in Folio. Die Auswahl, die hiergeboten wird, stanimt von P. Hosp; die Redaktion hat lediglich die Einteilung und Betitelung durchgefiìhrt. I. - ERSTE MABNAH?VI>;N m:r LANDESREGIERUNG BEZUGI,ICH DER KI.OSTER DER R~:DEl\1PTORISTEN UND REDEMP1'ORISTINNEN, VERSORGUNG DER MITGI,IEDER, VERMOGEN 7.April Bericht derpolizei-oberdirektion an das Landespràsidium iiber Sicherstellung des Eigenturns der Liguorianer.

94 Die auberen Zugange zum Kloster Maria am Gestade wurden iìberall, versperrt. Ùie Nationalgardebewacht das Haus. Es kònnteeine Ruhestòrung durch das Volk erfolgen und ein Angriff auf das Klostergebaude und das. Vermògen. Das Landespràsidium mòge das Nòtige zum Schutz vorkehren. Daher werden 33 Schliìssel des Hauses iìbergeben. 7.April r Polizei-Oberdirektion an die n.o, Landesregierung, Auch das Kloster der Redemptoristinnen wird VOll der N ationalgardebewacht, Inventur 5011 aufgenommen werden. Am 6.April friih zogen sich die Redemptoristen nach Weinhaus zuriìck, haben es aber am Abend wieder verlassen,. 7.April r Minister Pillersdorf an v. Talatzko. Regierungsprasidenten Freiherr Er sol1e sogleich im Einvernehmen mit dem Orden die Einleitung treffen : I) dab diese Kirche Maria am Gestade mit ihrem Vermògen und Stiftungen und das Kongregationshaus von der Pfarre in die Obsorge iibernommen werden; 2) dab darin der in Filialkirchen vorschriftmàfsige Gottesdienst unausgesetzt versehen werde; 3) dab das Eigentum der Patres, welche als Weltgeistliche auf dessen Riìckerstattung Anspruch haben, ihnen gesichert und nach T'unlichkeit ausgefolgt werde. Sollte die Pfarrgeistlichkeit nicht imstande sein, ohne Aushilfe diese.pflicht zu erfiìllen, so wiirde derselben diese Aushilfe auf Kosten des n.o. Religionsfonds ungesaumt zu verschaffen sein,.. 8.April r Bericht des n.ò. Religierungsprasidenten an Minister PiI- Iersdorf. Er habe bereits durch das Ordinariat die Einleitung getroffen, dab der Gottesdienst an Sonn- und Feiertagen ordnungsgemàf gehalten wenie. Das Haus wird von der N ationalgarde bewacht. Die Iriventur wird vom Magistrat durchgefiihrt. Es liegt nicht blof Privatvermògen der Mitglieder vor, sondern auch von Privatpersonen ist GeId deponiert, besonders von weiblichen Dienstboten, I die es zur Aufbewahrung '. gaben.. Es wird der Revers des P. Passerat vorgelegt, dab das Haus dem Kameralfonds gehòrt. Man beziehtsich dabei auf den Regierungsbericht vom 29. August Dm die im Publikum immer noch herrschende MiBstimmung in etwas zu, beschwichtigen und zugleich fiir die ohne Subsistenzmittel herumirrenden Priester dieser Kongregation.im gesetzlichen Wege Sorge zu tragen, will ich folgende Vorschlàge machen:. Es wàre von Seite der Staatsverwaltung auszusprechen, dab diein Niederòsterreich bestehenden zwei Redemptoristen-Kangregationshauser zu Wien

95 299 und. Eggenburg fiìr immer aufgelost erklàrt werden, dabfiir die Priester, insofern sie òsterreichische Staatsbiìrger sind, in gesetzlichem Wege werde gesorgt werden;die Laienbriìder, we1che ohnedemnur durch einfaehe Geltìbde gebunden sind, treten in den Laienstand zuriick. Insofern dieselben zur Beruhigung ihres Gewissens eine Dispens von den einfachen Geliibden erhalten wollen, steht es ihnen frei, sich an den Ordinarius ihrer Geburtsdiòzese zu wenden, Deu Priestern und Laienbriìdem wàre ausdriicklichzu verbieten, irgendwo in Niederòsterreich in Gemeinschaft zu -Ieben, Es scheint mirangezeigt, dem Publikum zu versichern, dab das Resultat der Inventur, besonders in Bezug der vorgefundenen Ge1deffekten,werde zur offentlichen Kenntnis gebracht werden. Was die gesetzliche Vorsorge fiir die Redemptoristenpriester betrifft, soerlaube ichrnir, auf fo1gende zweimit Hofkanz1eidekret vom 26.Ju1i und.12.dezember 1823 bekanntgegebenen kaiserlichen Entsch1ieBungen volli 23. Ju1i 1822 und S,Juli 1823 hinzudeuten. Diejenigen, welche ein Verrnògen besitzen oder ihr Eigentumsrecht auf einen Tei1 des vorhandenen Vermògens nachweisen, sind, wenn'der Ertrag den Tischtite1 von 200 Gu1den erreicht',' a1s versorgt zu betrachten, diejenigen Mitglieder, we1che kein erweisliches Vermògen besitzen, haben den gesetzlichen Anspruch auf den Tischtite1 aus dem Religionsfonds. Es fragt sich, we1cher Re1igionsfonds den 'I'ìschtitel fiir diese Priester zu tragen habe. Vorschliige :. Ein Uberschuf nach Ausfo1gung der Privatvermògen wiìrde dem n.ò, Religionsfondsgehoren.Daraus wàren dann Pensionen auszuzah1en. B1eibt kein Uberschufs, oder reicht ernicht hin, dann gilt dìe kaiser Iiche Entschlielìung vom ro.juli 1837 a1s Anha1tspunkt: sie vgehòren der Oeburtsdiòzese an. Damit ist der Aufenthaltsort der Vertriebenen angedeutet. Man kann nicht alles dem n.o, Re1igionsfonds aufbiirden. Sie sollen dann vom dortigeu Religionsfonds versorgt werden. Die Stimmungdes Vo1kes ist so, daf man auch die Aufhebung von : Eggenburg beantragen mub. In Wien sind jetzt 26 Priester und 20 Brfìder, in Eggenburg 7 Priester, 7 Novizen und 7 Brtìder. Fiir die Priester ist a1so schon gesorgt. Es ist anzunehmen, dab sie mit ihrer Pension wenigstens dennotwendigstenlebensunterhalt decken kònnen, Anstellung in der See1sorgeb1eibt dern Bischof der Oeburtsdiòzese iiberlassen. DasLos der Laìenbriìder wird wenigstens die erste Zeit sehr traurig sein. Dm dieses Las etwas zu erleichtern, stelle ich fo1gende Antràge: So vie1 a1s.im 'Publikum verlautet, habendie meistender'a1ten Laienbriider bei ihrem Eintritt in das Kloster ihre gesamte Barschaft, ihre Kleider den Obern ausfo1gen miìssen, we1che Oegenstande ihnen beim Austritt entwederganz oder tei1weise zuriìckerstattet wurden. Wenn daher' dielaiénbriìder aufeine nur halbwegs glaubliche 'Weise dartun-kònnenvdalì-sie-bei.ihrem Eintritt derri Kloster Betràge odereffekten zugebracht haben, so

96 300 diirfte es gestattetsein, dabman ihnen die ersteren ohne Anstand, die letzte.ren in einem billigen Restitutionsbetrag zurùckstelle, Sollte ein bedeutendes Kommunalvermògen iìbrig bleiben, So dab davon nicht blob samtliche Pensionen fiir die Priester bestritten werden kònnten; sondern sich noch ein DberschuB eriibrigte, so kònnten billige Bitten solcher Laienbrfìder, welche im Dienst des Klosters alt und krank geworden sind, alle Beachtung verdienen, denn es kann unmòglich im Geist der Staatsverwaltung liegen, den Religionsfonds auf Kosten anderer, die im gewòhnlichen Lauf der Dirige auf dieses Vermògen bis zu ihrem Lebensende einen rechtlichen Anspruch gehabt hàtten, zu bereichern. Es wird òfter notwendig sein, Redemptoristen einzuvernehmen. Bei der im Volk herrschenden Aufregung kann ich jedoch nicht darauf einraten, dieselben nach Wien zu rufen. Ich kann es daher nur fiir ratsam erklaren, wenn jeder Redemptorist einen Vertreter mit der zugehòrigen Vollmacht ernennt, welcher die Rechte des Abwesenden vorschriftsmàfìig zu vertreten hatte. 9.April Talatzko an Pillersdorf. Ich habe vorlaufìg einen Betrag.von r6 Gulden den Fuhrleuten bei der Entfernung der Redemptoristen bezahlt. Dieser Betrag mub aus dem Religionsfonds zurfìckgezahlt werden. I LApril Vize-Btìrgermeister Bergmiiller an das Landespràsidium. Auf Wunsch des Nationalgardekommandos und des Stadtkommandos hat der Magistrat die Schliissel zur Kirche Maria am Gestade und zum Kloster und vom Kloster der Redemptoristinnen iibernommen und eine Kornmission zur Inventur eingesetzt. Magistratsrat Holzapfel wurde beauftragt, dazu ein Abgeordneter der Kameralbehòrde, ein Beamter des magistratischen Hauptdepositenamtes. Fiir den Rennweg wurde der Stadtsequester Johann Buresch aufgestellt, II. - WIENER BURGER UND FURSTERZBISCHOF MII,DE VON ìvien TIlETEN BEI DEIl REGIERUNG FUR DIE VERFOLGTEN EIN; MABNAIUIEN DER REGIERUNG. 12.April r848. -Biirger von Wien an den Ministerdes Innern. Wir Unterzeichnete, tief verletzt in unserer christlichen Gesinnung wegen des unwiirdigen Treibens gegen unsre katholischen Priester, das am 6. April in unserer Kaiserstadt stattgefunden hat, machen diesfa11s unsere ehrfurchtsvollen Vorstellungen, damit Euere Exzellenz die nòtige Abhilfe treffen mòchten, Man hat die Priester der Versammlung des allerheiligsten Erlòsers, die nier in der Kirche Maria am Gestade durch 28 Jahre das W ort Gottes ge-. predigt, Ungezahlten durch Ausspendung der heiligen Sakramente 'I'rost undstàrke, besonders am Krankenbett gebracht, sich auch unermiìdlich mit unserenlehrjungen, Dienstboten und Arbeitsleuten geplagt und taglich wieder Arme mit Kost und Almosen beteilt, hilflos zur Stadt hinaus gefiihrt und

97 SOI.aùf.offenerStralìe schutzlos ausgesetzt.man hat sie.ùberall, selbst in Privat,. wohnungen, aufgesucht, als vogelfreie Menschen zur Stadthinaus geschafft, wo sie von Bezirk zu Bezirk herumgetrieben wurden, dadurch gleich Ver 'brechern dem Spott des Pòbels preisgegeben.. Da ein solches Betragen gegen katholische Priester inden Annalen un -serer Geschichte unerhòrt,.fiir unsere.stadtentehrend und fiir jedes christli- -che Herz.ernpòrend istr so betrachten wir dieses Attentat gegen unsere Priester, die unsere Achtung und unservertrauen verdienten, als einen Ani.griff auf unsere heilige Religion selbst, ja wir miissen noch.bemerken, dafì, -da diese Priester geborenelandeskinder sind undals solche aut Sicherheit -der Person und des Eigentums wie jeder andere Staatsbiirger Anspruch zu -machen haben, wir ein solches Benehmengegen sie alseine Ver1etzung del' uns von Seiner Majestàt dem Kaiser gegebenen Konstitution erachten, Ernport und erschiittert iiberein solches Benehmen gegenunsere.prie -ster, bitten wir Euere Exzellenzum Schutz und. Sicherheit fiir dieselben, -um Herausgabe ihres Verrnogens, indem wir es fiir die grobte.ungerechtig-.keit halten miibten, wenn man ihnen dieselbe vorenthalten sollte. Kaspar Navratil, Biirger und Hausinhaber Josef Flaschhart,»»» Peter Barth,»»» Franz Haubner,»»» Im Namen aller dieseits gekranktèn katholischen Mitbiirger. ;{I8.April Erzbischof Vinzenz Milde an Minister Pillersdorf. Die gewaltsame und wirklich grausame Art, mit del' man die Redempto -risten und besonders die Redemptoristinnen vertrieben hat, hat mein Herz sehr 'betriìbt. Ich hatte zwar eine Ahnung, dab diesel' Orden aufgehoben werden -diìrfte, aber die gewaltsame Vertreibung durch Menschen, denen gal' kein Recht heilig ist, hatte ich nicht erwartet. Ich bin dadurch als Erzbischof in die gròfìte Verlegenheit gesetzt, weil -die vertriebenen Priester und Klosterfrauen nicht nur keinen Unterhalt 'haben, sondern nicht einmal eine Ruhestatte finden konnen. Mehrere haben.zu guten und frommen Menschen ihre Zuflucht genommen, allein sie wer -den, so bald man sie aufspììrt, von einzelnen Nationalgarden gewaltsam ver- -trieben und niemand getraut sich, aus Furcht selbst mibhandelt zu werden,.sie in das Quartier aufzunehmen. Mehrere diesel' Klosterfrauen, die doch, bei ihrer zuriickgezogenen Le" 'bensweise gewib niemand beleidigt haben, suchen bei mir Hilfe und ein :zelne Priester werden selbst auf dem Lande beunruhigt und vertrieben. So wurde P. Petrak im SchloB Baumgarten von So bis 40 N ationalgarden in -der Nacht aufgesucht, we1che alle Zimmer durchsuchten, und denen er nur.durch die Fluchtentging. Euerer Exzellenz Einsicht biirgt mir dafiir, dab Sie nicht verkennenwer -den, wie dringend notwendig es ist, durch eine Verfiigungdafiir zusorgen,.dab die vertriebenen Individuen dochden notwendigsten Unterhalt bekom-

98 302 men und in den Zufluchtsorten, welche ihnen gutmiìtige Menschen gewahren, nicht ferner beunruhigt werden. Diejenigen Priester, welche gesetzmàlsig meiner Diòzese angehòren, bin, ich willens, so fern sie geeignet sind, in der Seelsorge auf dem Lande anzustellen. Die meisten dieser Priester aber sind aus fremden Diòzesen und konnen ohne das erforderliche Reisegeld und ohne einen ordentlichen PaB, nieht in dieselbe zuriickkehren. Ich mub daher bitten, dab Euere Exzellenz die Giitehaben, aus dem mit Beschlag belegten Vermògen den zur Seelsorgenicht geeigneten Individuen den Unterhalt, den anderen aberdaaerforderliche Reisegeld und dié Kosten zu ihrer anstàndigen Kleidung bei der Landesregierung anzuweisen. Was die Klosterfrauenbetrifft, welche ihr Patrimonialvermògen in das. Kloster gebracht haben und daher gerechten Anspruch auf die Erfolglassung desselben besitzen, bitte ich, diese Erfolglassung bei der Landesstelle so schnell als moglich zu verfiigen und denselben einstweilen deulebensunterhalt anzuweisen, indem es doch unmòglich derwille der konstitutionellen Regierung sein kann, diese armen Personen, die nichts verbrochen haben, dem Hunger preiszugeben. Ich zweifle nicht, dab die an Verzweiflung grenzende Lage mehrerer Opferder blinden Wut zu dem Herzen Euerer Exzellenz sprechen und die Oewahrung meiner Bitte erwirken kann. Wenn Euere Exzel1enz diese meine Bitte nicht gewàhren, so kann weder das Konsistorium noch das Ordinariat der ungliicklichen Lage dieser Individuen abhelfen oder dieselben auch nur beruhigen und vor Verzweiflung. sichern. zo.abri; r Minister Pillersdorf an Regierungspriisident Talatzko. Die Anzeige Euerer Exzellenz vom rò.april von mehreren Verfiìgungen, welche Euer Exzellenz in Betreff der Patres Redemptoristen zu Wien und Eggenburg getroffen haben, nehme ich zur Kenntnis und genehrnige die von Euerer Exzellenz an die Regierung erlassene Aufforderung und Ermàchtigung, an Mitglieder dieser Kongregation iiber ihr Ersuchen, aus dem niederòsterreichischen Religionsfonds gegen Riickerstattung aus. dem. Vermògen dieserkongregation zu erfolgen. Die Eingabe des Erzbischofs von Wien lege ich bei. Ich kann Euere Exzellenz nur angelegentlich ersuchen, nach meinen wiederholten Weisungen vom und I].d.M. schleunigst fiir diese Priester und diese Frauen Sorge zu tragen, was, wenn nach diesen Weisungen vorgegangen worden ware, wohl schon hàtte geschehen sein kònnen. Ich beruhige unter einem den Herrn Fiirsterzbischof mit der Versicherung, dab Euer Exzellenz die von ihm gewiinschten Verfiigungen, so weit es nicht ohnehin schon geschehen ware, sogleich treffen werden und ersuche ihn, Euerer Exzellenz bei den zu treffenden Vorkehrungen auch seinerseits alle Beihilfe zu gewàhren. AuBerdem iìbersende ich Ihnen das Oesuch der Wiener Biirger.

99 303 III. - AKl'EN UilER' me VERMOGENSVERWAI,l'UNG'DER REIlEMl"rORI$'Ì'EN lo - Staatliche Liquidation des Vermògens 16.April Pràsident TaIatzko an die n.ò. Regierung. Die Inventur.wird noch eine Zeitlang dauern. Viele Mitglieder.der Kongregationsind von allen SubsistenzmitteIn entblòlìt. Die Regierung wird ermàchtigt, auf Oesuche einzeiner Mitglieder Aushilfenaus dem n.ò. Religionsfonds zu gewàhren auf Rechnung des Redemptoristenvermogens, aber nur vorschuj3weise. eo.aprii Minister Pillersdorf an Prasident Talatzko. Ich,antworte auf die Anfrage vom 17.April wegen der Redemptoristen und Redemptoristinnen in Wien,' Eggenburg und Stein.. ba Euer Exzellenz vnach Ihrer Anzeige vom 16.April die Regierung ermachtigt haben, den Mitgliedern der Redemptoristenkongregation, we1che diese Vereinigung verlassen haben, Aushilfen aus dem niederòsterreichischen Religionsfonds vorschuj3weise aus dem Kongregationsvermògen zu bewilligen, so haben Euer Exzellenz bereits selbst die Tatsache anerkannt, daj3 diese Redemptoristen den Umstànden nachgebend aus der Vereinigung getreten sind. Es ist fiìr die Staatsverwaltung ebenso wenig zulassig, die Vorgange, welche diesen Entschluf herbeigefiihrt haben, zu genehmigen als mòglich, dieseiben ungeschehen zu machen. Es eriibrigt sich daher nichts als die Tatsache zu nehmen, wie sie. vorliegt und diese Priester als aus der Kongregation ausgetreten und als Weltpriester ihr Unterkommen suchend zu betrachten und zu behandein, wornach ihnen auch der Tischtitel aus dem Religionsfonds, wenn es notwendig ist, nicht versagt werden kann. 30.April Protokoll der Sitzung der n.o. Regierung. Regierungsrat Reichel berichtet: es seien iiber das Vermògen der Redemptoristen ganz ungiaubliche Geriichte ìm Volk verbreitet. Er habe den Rektor des Hauses iiber das Vermogen ausgefragt.dieser habe ihm erklàrt : es seien die Eingange und Ausgaben genau verzeichnet. Ich teiite ihmdas Geriicht mit, daj3 die Liguorianer groj3e Summen verschieppt hàtten; da Iachte er und sagte: «Hàtten wir nur in unserem Haus genug GeId gehabt l», 3.Mai Sitzung der Regierung am 23.Mai Regierungsrat Reichel. Der unterzeichnete Referent hat sich.wiederholt dafur ' ausgesprochen, daj3 es dringend notwendig sei, dab sich die hohe StaatsverwaItung erklare, ob sie das Beisammenwohnen der Mitglieder der Redernptoristenkongregation sowieder Frauen dieses Ordens vnoch fernerhin gestatten wolle oder nicht. Wiirde aus politischen Grunden sich gegen den Fortbestand dieser.kongregation ausgesprochen, so ware es Pflicht der Behòrden, sich nach den,

100 bei Aufhebung von geistlichen Kommunitiitenbestehenden Direktionen und Ubungen zu benehme~. Erklàrt sich die Staatsverwaltung fiìr den ferneren Fortbestand dieser mit allerhòchster Bewilligung in Osterreich eingefiihrten Kongregationen, so ist es Pflicht der Behòrden, die gewaltsame, von Unberufenen vertriebenen Ordensmitglieder in ihre Ordenshauser zuriickzufiihren, sie in ihrem Eigentum und ihren Rechten zu schiìtzen und diejenigen, welche sich die gewaltsame Vertreibung zu Schulden kommen lassen, zur Verantwortung zu ziehen. Solange hieriiber nicht entschieden ist, lassen sich nur provisorische MaBnahmen vorkehren und diese sind, wie die Regiernngsakten beweisen, nach Mòglichkeit eingeleitet worden. Die Inventur des Vermògens der Redemptoristen und Redemptoristinnen ist im Zuge und es ist dem Wiener Magistrate aufgetragen worden, die Kleidungsstiicke, besonders Wasche den einzelnen Mitgliedern auszufolgen. Drei Redemptoristenpriestern ist bereits der Tischtitel aus dem niederòsterreichischen Religionsfonds, und zwei Individuen sind Aushilfen aus demselben Fonds eingewiesen worden, und alle dergleichen einlangenden Gesuche werden in ahnlicher Weise erledigt werden. Das Regierungspràsidium hat unter dem ré.april den Oberkommandanten der Nationalgarde aufmerksam gemacht, dab die Redemptoristen als òsterreichische Staatsbtìrger den vollen Ansprnch auf Sicherheit der Person und des Eigentums haben und hat daher das Ersuchen gestellt, der Nationalgarde das Aufsuchen und Verfolgen der Redemptoristen zu untersagen; die Ausfolgung des vorhandenen Vermògens kann erst stattfinden, bis die Inventur vollendet und - so nach der Meinung des Unterzeichneten bis entschieden sein wird, ob die Redemptoristen und Redemptoristinnen noch ferner als Kongregation in Osterreich geduldet werden. 3.Juni Erzherzog Maximilian an Regierung, Er gestatte, dab die Effekten der Redemptoristen m Weinhaus bleiben diirfen. 6.]uni Minister Pillersdorf an Graf Lamberg. Ftìr den akademischen Rede- und Leseverein wurde der Bibliotheksaal und sechs anstobende Ràume beim Liguorianerkloster bestimmt. Er erhalt Biicher aus der Klosterbibliothek. 16.]uni Regierungsrat Reichel an Ministerium des Irinern. Mit der Aufhebung (Hofkanzleidekret vom 12.Mai Z.I4737) wurde auch die Liquidiernng des Verrnògens angeordnet. Vize-Biìrgermeister Bergmiiller gibt nun Bericht iiber die Inventur cìn Wien und Weinhaus, Die Redemptoristen sind W eltpriesterund haben daher eirrrecht auf Eigentum und Erwerb. Es werden daher Anforderungen auf Herausgabe ihres Vermògens kommen oder der Zinsen, P. Tschurtschenthaler allein fordert Gulden.Passerat hatte ein Haus in der Leopold-

101 305 stadi. P. Bruchmànn wirdauch Forderungen haben. Sodiìrftedadurch schon das, -vorhandene Vermògen- erschòpft werden. N achdem das Publikum ein sehr grobes Vermògen bei den Redemptoristen voraussetzt und daher zu besorgen ist, dab duréh die Bekanntrnachung, es sei nur ein unbedeutendes, vielleicht gar kein Vermògen vorgefunden, eine neuerliche grobe Aufregung entstehen kònnte, so ist es. sehr wtìnschenswert, dab die Liquidierung dieses Vermogens mitder mòglichsten Offentlichkeit vorgenommen werde. Sie soll dem Wiener Magistrat iibertragenwerden. Es sollen N ationalgarden und Mitglieder des Sicherheitsausschusses beigezogen werden. Es sollen Beamte beigezogen werden zur Ausscheidung, was der Kirche von friiher gehòrt. 28.]uni r Ministerium des Inneren an n.o, Regierung. Die n.ò. Regierung mub die Liquidierung des Verrnògens der Redemptoristen und Redemptoristinnen durchfiihren und dem Religionsfonds das Vermògen zuweisen. 26.]uli r N.o. Oeneralkommando an n.ò. Regierung', Ersucht um Dberlassung des Oebàudes von Maria-Stiegen fiir Kanzleien. Regierung erklàrt am a.august, sie kònne nichts machen, weil das Gebàude unter dem Ministerium der Finanzen stehe. 3. 'und 4.August r848. ~ Protokoll, aufgenoìnmen mit Rektor P. Kosmaéek und P. Friedrich Schuh, Kirchenprafekt, iìber das Vermògender Kirche. Regierungsrat Wenzel Reichèl und noch zwei Regierungsbearnte. P. Kosmaèek erklart, daf er ein eigenes Kassabuch angelegt habe. Er berichtet iìber verschiedene Obligationen und Stiftungen. Sie geben an, wie das Kirchenvermògen verwaitet wurde.. Sie werden gefragt, ob sie wissen, wohin die schòne gotische Monstranz und ein silbernes RauchfaB mit Schiff gekornmen seien. Sie erklaren : die Monstranz sei durch Vermittlung von P. Hatscher von zwei Eheleuten gestiftet worden; wohin sie gekommen sei, wissen sie nicht, ebenso wenig von RauchfaB und Schiff. P. Schuh erklart, er habe dasgeld fiìr zwei MeBkleider erhaltenund sie angeschafft. Er verlangt sie jetzt heraus. P. Kosmaéek erklàrt, er habe zum 25 jàhrigen Priesterjubilàum ein MeBkleid erhalten und fordert es. Die Hauser Nr. 135 und 136 in der Alservorstadt gehòren dem P. Passerat, der sie von P. Libozki geerbt hat. Das Haus in der Leopoldstadt hat P. Passerat von P. Leopold Ròger als Erbe erhalten, Die vier Joch Grundstiick inweinhaus im W èrt von 2000 Gulden ge~ hòren dem P. Tschurtschenthaler, denn sie wurden von dessen Geld gekauft, Die im Wert von 3997 Oulden aufgefiihrten 71 Kuxberganteile gehòren dem P. Martin Stark; dieselben haben 'jedoch nieeinenertrag geliefert. P. Kosmaèek zahlt dami die einzelnen-eòrderungen auf, we1che die einzelneripatres und Briìder andas Haus Mariaam OestadeIiaben; hernach

102 auch die-fordérungén vonaus:waftigen.ergibtaufschlub iìber' die -Dèposita der Einzelnen. Er gibt allévan;: die.sparkassenbficher.hintèrlègt Iiàttèn. Fr. GregorWarenitsch fiihrte iìber den Buchverlag eigenevrèchuung tind gabritirdenreinertrag an das Haus ab. ': Am 3.JaIlrier: 1847 wurden denredemptoristinnen v9nmaria amgestade 3815.Gulden geborgt; sie haben 300 Gulden zuriìckgezahlt. '. Die Bibliothek wurde zum groben Teil durch Beitrage. éinzelner Mitglieder angekaùft. ". 6;August r848. -Regierullgsrat Reichel ancministerium des Inneren, Es ist erst am 3.Ulld 4.August moglich gewesen, die Vorsteher der 'aufielwbenell Kongregation iiber den 'Vennogellsstand zu vèrrìehrrien. 8.August r Minister des Inneren Doblhoff an die n.o. Regierung. Ein Teil des zweiten Stockwerkes in' Maria-Stiegen ist fiir das Wiener Presse-Gericht einzurichten, Die Mòbel, die :zuriickblieben,sindzu verwenden. Regierungsrat Reichel meldetdem.innenministerium, dalì. alle Mòbel bèreits zur Einrichtung fiir diesicherheitswache verwendet wurden. ç.august r Sitzung der n.ò. Landesregierung, Das Hauptdepositenamt-wird angéwiesen.iaus dem.beschlagnahmten Verrnògen auszuzahlen, wenn Forderungenvorgewiesen werden. Die Weine in Maria-Stiegen undweinhaus sollen versteigert werden. i ç.august r Die n.o. Provinzial-Staatsbuchhaltung an die n.ò, Regierung. Rechnungsoffizial Tobias Sarossy ist zur vliquidierung des Vermògens der ;R.ederp.ptoristenkongregationbestimmt. Am as.september trat dicliquidierungskomrnission irn alten Regierungsgebàude zusammen. ls.september r N.o. Provinzial-Zahlamt andie n.ò, Regierung. Die' beirn Hauptdepositenamt hinterlegten Geldeffekten der Kongregation wurden an das Regierungsdepositenamtiibergeben. Daruntér'rbefìndén sich 20 Stiick Budweiser Eisenbahnaktien à 250 Gulden; 48 Stiick Wiener Gloggnitzer Eisenbahnaktien à 400' Oulden. 27 September i Protokoll der Sitzung der :n.o. Regierung. Regierungsrat Reichel referierf iiberalle eingelaufenen Forderungen an <Las Kongregationsvermògen. Das Vermògen sei noch nicht ganz.genau bestimmt, aber eben so wenig die Forderungen an dieses Vermògen: Aber im Kassabuch seien die Aktiva und Passiva genau verzeichnet, Die Belege zeigen, dab diebuchfiihrung genau geffìhrt wurde, Das ganze Vermògen kannvdaherrnoch nicht Iiquidiert werdén,aber' es sollen die wichtigsten Forderungen bèglichen werderi, besonders Handwerker, Sparkassenbùchlein,

103 307 die hinterlegt wurden.erfiihrt alle. Forderungen im.einzelnen an und.legt.belege (Rechnungenv.Forderungen). vor, P. Kosmaéek bittet um Ausfolgung der Bibliothek zur Verteilung an -die einzelnen Mitglieder. Die Biìcher seieneigentum dereinzelnen und nur.gemeinschaftlich aufbewahrt worden, weil keiner eineprivatbibliothek besitzen diirfe. Die Zimmer waren sehràrrnlich, wie die Inventur zeigte. Nirgends war eine kleine Bibliothek. Viele sind aber als Priestereingetrèten, haben -sicher eine mitgebracht. Sie haben also diese Biìcher jetzt nicht.. Die Bibliothek ~urde dem Leseverein der Studenten iìbergeben und die 'Biìcher wurden in aller Eile herausgeschafft und sind in gròfster Unordnung in anderenrèumen runtergebracht. Daher war eine genaue Inventur nicht mòglich. AuBer den Bollandisten sind \keine kostbaren Werke, wohl aber {iirgeistliche wertvolle. Eine Verteilung unter die Priester ware sehr wiinschenswert. Der Er10s bei einer Versteigerung ware ohnehin nicht grob..20.0ktober r Kreisamt Weìnhaus an n.o. Regierung. Zur Versteigerung der Weine von Weinhaus am II.Okt. erschienkein Lizitant. Die Zeit sei zu ungiìnstig. Man solle eine ruhige Zeit abwarten. Vier Kiihe sind auch nochda und diedienstboten. Was soll alsogeschehen? Entscheid der Regierung in der Sitzung am 22.November: mankann allea -auch auberdem Weg der Versteigerung verkaufen. r5.november r Protokoll der Sitzung der n.ò, Regierung. Es wird der Bericht des Vize-Biìrgermeisters Bergmtìller-fìber den Verkauf des Weines vorgelegt. Die 159 Eimer in.maria-stiegen wurden um 1234 Gulden 2 Kr. verkauft. Damit wurden verschiedene Konten beglichen. 'Die Belege werden beigelegt..20. Nouember r848. -Ministerium des Inneren an n.ò. Regierung. Bei xlem Umstand, dab die Biìcher, aus welchen die in Maria-Stiegén 'befindliche Bibliothekbesteht,ein Eigenturn der einzelnen Kongregationsmitglieder waren, waltet keine Anstand ob, dab dieselben nach dem.antrag -der Regierung verteilt werden Akten zum Kirchenirrventar..zo.September r N.o. Regierung an Ministerium des Inneren.. Die Regierung bittet,dab die wertyollen Paramente.von.Maria am Gesta -de an Kirchen abgegeben werden kònnen, denn sie leiden Schaden bei der -gedrangten Aufbewahrung im Depositenamt. 25.0ktoDe1 r Protokoll dersitzung dei n.o. Regierung..Regierungsrat Reichel teilt mit : das Ministerium des Inneren hatdie Yertei~ung der.. Paramente an andere Kirchen am é.oktober bewilligt.

104 <l5,oktober Sitzung xìer n.ò. Regierung. Protokoll' Nr.48S19; Kirchendirektor Ignaz Ffìrst von Maria am Gestade legt éine grofse Liste von Paramentenvorv die behoben ~erden konnen : Ornate, MeBkl~ide~,. Zìborien, Vela, Kircheriwascheusw.'. Beij.diesem Akt liegen. eine grobe Zahl von Empfangsbestdtiguugen von. Kirchen, 'in" N;O., die Oegenstànde (Kirchenwàsche, Paramente etc.) voti Maria' am Gestade erhalterr. haben, Der gering~te Teil kàm spàter zurfick, 27.Miirz Henriette von Rheinfelderi an Regierungsrat Reichel, Sie erklart :.fast allestickereien, die an Festtagen in Maria am Oestadeverwendet wurden, seien von.ihr. Siebittet, man mòge verschiede~e,sachen an bedfìrftige Kirchen abgeben, ZuOstern hatder Nuntius das Amtin der Kirche am Hof, Dafiir sollen ihre zwei Teppiche und der gestickte Ornar an diese Kirche gegeben werden. eç.miirz Sitzungsprotokoll der n.ò. Regierung.. Franz Joso.Ritter von Bruchmann bestatigt, dab er, das Rauchfafsund Schiff und zwei MeBbiicher mit seinem Wappen zurfìckerhalten hat, P" Petrak erhielt seinen Kelch. P. Kosmaéekeinen silbernen und vergoldeten. Kelch. Eine Reihe von Privatforderungen. ~urden ebenfalls erfììllt,. Redèmptoristinnen forderten ebenfalls verschiedene Kirchensachen und besonders Kirchenwàsche als ihr Eigentum. P. Stark erhàlt eine ganze Reihe von Stiicken: Reliquien, Kelche., Mefsgewànder, Reisealtar usw. Private Spender 'bezeichnen die geschenkten Sachen genau und verlangeri sie zuriick.sieerhielten si~ auch aus dem Depositum.,... E~Hegen 'verschiedene Gesuche von verschiedenen Kirchen vor um Dber- lassung von Kirchensachen von Maria am Gestade: Beichtstiihle, Ornate", Kelche etc. Eine ganze Reihe von Patres verlangen silberne EBbestecke zuriick. April Rekurse von Auswartigen wegen Verrnògensbestandteilen, Franz Mòldner, Schneidergeselle im Kongregationshaus, bittet urrr Auszahlung seines ausstandigen Schneiderlohnes vom 8.Sept bis -zurm 6.April Maria Anna Orafìn Dohalsky, bittet um Herausgabe ihres [àhrlichen Rentenbezuges' von 1000 Oulden. Das Geld Ist bei den Redemptoristen in, Wieri.hinterlegt, Wenzel Linhart in Budweis, TuclÌmacher, ersucht: man solleihm p,ine Rechnung von 813 Oulden fiir geliefertestuch -bezahlen, 19.]uli1848.-Sitzung der m:o. Landesregierung. Réiferungsrat'Reichel Iegt verschiedene unbezahlterechnungen vor und,

105 Anfofderungen zu Zah1ungen ftìr die Rèdemptoristen, Anforderung zur Ausfolgung von Oeld.vObligationen;' Gegenstanden, Bfìcherri usw. 14.August Antoinette Melinan an n.o. Regierung. Antoinette Melinan, Kammerjungfrau der Cràfìn de la Poype in der Schweiz, bittet um Ausfolgung ihres Sparkassenbiìchleins, das sie bei P. Schuh in Verwahrung hatte. H etbsi r848.e W en~el Rudolf Tomsar 'an n.o. Regierung. Er bittet umi5 Gu1den fiìr 150 Missionsbiìcher, die er am6.apri1, 30m Tag eìer Vertreibung, ffìr Maria-Stiegen ge1iefert hat. Er sei durch 17 Jahre der Buchbinder fiir Maria-Stiégen gewesen. 2Q.Nov Wundarzt Franz Seny an n.o. Regierung. Legt eine Forderung von. 38 Gu1den 48 Kr. vor. Dezember i A10is Pninner an n.ò. Regierung,. A.P. Kap1an in St. Josef-Wien II., friìher Provinzia1 der Karmeliten, bittet um Ausfolgung unehrerer.werke, die er nach Maria-Stiegen ausge Iiehen-habe. 4. Rekurse von Patres und Brtìdern beziiglich Unterhalt. 8.AfJril Patres von Eggenburg 30n den Minister Pillersdorf. Sie haben heute alle das Haus verlassen. Er solle sie Bischòfen zuweisen, damit sie 301s Weltpriester wirken kònnen oder eine andere geeignete Verfiìgung treffen, um denpriesterlich'enverpflichtungen nachkommen zu ronneh. - P. Johann Hayker,.Superior, P~ Ioharm Chme1arz, P. Jòhann Ptaéek, P. Emmanuel Bròckelt, Pv.Matthias Farbmacher, P. Caspar Steng1, P. Iosef Hrebaèka, P. Franz Czerny. i6.april P. Sebastian Kiesel. Er sei bei der Aufhebung in Eggenburg von der N 30 tionalgarde.nach Wien in das Rekonvaleszentenheim derbarmheizigen gebracht worden, Hiersei er 'fiìr die Seelsorge untauglich.' Wegen stàrrdiger Untuhen und wegen Angst1ichkeit der Barmherzigen kònne er hier nicht b1eiben. Er bittetrum den Defìziéntengehalt. Der Defizientengehalt. von 200 Oulden wird April bewilligt. Er soll ausdem n.ò, Religionsfondsauf Rechnung des Vérmògeris-der.Kongregation bezah1t werden. P. Franz Czerny. Er sei' unterdem Schutz der akadernischen ilegion nach Wien gekommen.aber ohne Kleider und ohne Ge1d konneer:nicht zu seinen Elternriach Bòhmen reisen.-er bittetumreisegeld, Ani 20.Aprll 50 GÙ1deri bewilligt.

106 3IO '.,P. Franz Pschirer mulste sichwegen Krankheit vonwien nach Eggenburg begeben, wurde aber von der Nationalgarde nach Wien in das Rekonvaleszentenhaus der Barmherzigen gebracht.bittet um Defizientengehalt. Wird bewilligt. Laienbruder Josef Gassner. Er sei 1791 in Inzersdorf geboren und 1820 in die Kongregation eingetretèn, Nach iirztlichem Zeugnis sei er arbeitsunfiihig. Er sei ohne Verwandte und Freunde, daher in gròfìter Not. Sein Vertreter sei Magistratssekretar.' Theodor Lemoser,.zugleich Vogteikommissàr der Kirche Maria am Gestade. Bittet um Unterstiitzung. Am ao.april 30 Gulden bewilligt. IS.April Ì P. Ulrich Petrak bittet urn den Defizientengehalt von 200 Oulden, Er sei 28 Iahre bòhmischer'seelsorger an der Kirche. Maria am Gestade gewesen, kònne jetzt nicht mehr predigen. Am zo.april bewilligt, H).AprilI Laienbruder SebastianStehlin bittet die Regierung um Unterstiitzung. Er sei 1822 in die Kongregation eingetreten und jetzt in furchtbarer Lage, Man solle das «verzweifelnde Schicksal der Laiènbrfìder» berfìcksichtigen, Den Laienbriìdern war in der Kongregation die Versorgung im Alter garantiert. Sie haben der Kongregation gedient und das Vermògen vermehrt, Im vorgeriickten Alter sind viele zu schwerer Arbeit unfiihig. Er habegearbeitet als Okonom, Bauleiter, Organistund Chorregens. Am 24. April. 30 Gulden bewilligt. 26.AprilI P. Kosmaéek bittet um den Defizientengehalt. Am 24.April bewilligt. 23.April P. johann Hayker an n.o, Regierung. Bittet um den Defìzientengehalt. «Das Wenige, was sich samtliche Priester ersparthatten, nahmdie akademische Legion aus derrieggenburger Hàus nach Wien mit». Eine Riickkehr in die Oeburtsdiòzese sei ihm wegen Krankheit unmòglich. Am. 1I.Nov. bewilligt. April Die beidennichten des P. Franz Hatscher, Franziska und Karolina- von- Kriegsfeld;r- an n. O. Regierung. '. Bitten um Aufenthaltsbewilligung fiir ihren geistlichen Onkel in Wien. Er sei jetzt' beim Schwager in Ungarn. - Er sei am LDez;1784 in derpfarre Rossau in Wien geboren und getauft, Nach seinen philosophischen Studien sei er in das Alumnat gegangen und habe spater als Weltpriester in der Diòzese gewirkt. «Vor 20 Jahren jedoch, wahrscheinlich von Religionsschwarmerei hingerissen und von der fiir ihn erfreulichen Aussicht, als Missionar verschiedene Lander zu bereisen angespornt, erwirkte er seinen Ubertritt in den Orden der Liguorianer, wo er auch wirklich seinem Wunsch gemiib zum Missionar verwendet wurde und Amerika und die meisten europaischen Staaten bereiste l). Er wolle den Rest seiner Tage in Wien verbringen. Entscheidung der Regierung am 31.Juli 1848: «Bei der gegenwiirtig

107 . gegendie Liguorianèr herrschendèn Aufregungware-eine Wohntmg'in''wien nicht-ratsam». '.8.Mai und lo.a~gusti Die Laienbriìder Franz Schneider. un~ Wenzel Witopill bitten um Unterstiitzung. Sie erhalten je 30 Gulden. 2 I.]uni Reichel in der Regierungssitzung. Durch das TirolerGribernium IordertPiTschurtschenthalèr Oulden und der Laienbruder Franz lviayeri060 Gulden. I7.]uli P. Iohann Ientsch an n.ò. Regierung. 3II Ich wurde am 28.Juli 1844 in Graz geweiht., Trotz rnehrmaligen Ansuchens fandich keine Aufnahme in der Heimatdiòzese Kòniggratz. Ic~ lebe jetzt irrneu-kolin inder Prager Diòzese, wo nrein 72jahrigèr Vater meine einzige Stiitze ist.er hatals Magistratsrat.der Stadt eine Pension von jiihrlich408 Gulden und nochvier andere Kinder zu.versorgen. Ichselbst bin 110Ch nicht 31 Jahre alt. Man rnòge mirdenn.o. Tischtitelgeben,.bisjch eine Anstellung erhalten.kann. Das, Gesuch wird von der n.o.. Regierung an dasbòhmische Ouberriiurn geleitet.. 31.]uliI848. ~Es reichen folgende Patres umden Defizientengehàlt von 200 Oulden bei dei- Regierung- èin : P.,AntonPrigl, P. Stefan Moro,'P. Martin Stark, P. Anton Schòfl, P. johann Vrabetz,P. Franz Weidlich,P. Leopold Michalek, P. Friedrich Schuh, P. josef Machek, P. Ferdinand Opitz, P. Iohann Madlener, P. Franz Hatscher, P. Stefan Herday, P. Sigmund Schrott, P. Karl Dewey. Regierungsrat Reichel : Sàmtliche Gesuche wurden demregierungs Pràsidium mit dern Bemerken' fìberreicht, daf es bei der in Wien gegendie Redemptoristen herrschenden Aufregung angezeigt sein diirfte, den Gesuchstellern bedeuten zu lassen, dafì sie' ihren Aufenthaltsort entfernt von Wien zu wàhlen haben. 31.]uli Die Laienbriìder erhalten je 30 Oulden Unterstiitzung:.Ioh. Engelbert Miittrich, Oregor Warenitsch, Emanuel Kratky, Ios. Schònach, Ioh. Simatschek, Franz Wawrauschek. 9.August P..Bròckelt bittet um Unterstiitzung. Er leide seit 14 l ahren, lebe in der Kongregation seit 20 Jahren und kònne in derseelsorge.nicht angestellt werden. I9.August 1848; - P. Jos.Hamtner an n.o. Regierung. Bittet urn Defizientengehalt bis zur definitiven Anstellung in dér Bèèlsorge. Er sei Interinikaplan in PIan und habe seit Ende Mai einen Monatsgehalt von 6 Gulden 40 Kr. Am IO.Nov.bewilligt. 23.August ThomasMarzik an n.o.regierung. Et sei am 8.FebL1847 aus der Kongregation ausgetreten wegen ver-

108 3ì 2 schièdener Kunstauftrage, die er von auswarts erhalten habe. Ffìr Maria Stiegen habe er keine Arbeit mehr gehabt. Er verlangte verschiedene Sachen und erhielt sie von der Liquidationskommission am 9.Febr.1849, besonders. ein hòlzernes Modell des Hochaltàresvon Maria amgestade, verschiedene Bilder und den Kirchenplan vom Mauterner Kloster, Er habe diese Sachen wegen Platzmangel in Maria-Stiegen zurfìckgelassen, jetzt aber habe er eine gròfìere Wohnung erhalten. Arbeiten ftìr Auswartige habe er nicht annehmen diìrfen. Sohabe erkeine Gelegenheit mehr gehabt, seine erworbenen Kunstkenntnisse zu verwerten. Darum sei er ausgetreten, 13.September Oubernium in Prag an das n.ò. Gub~rnium. 3.November r848. -P. David Erlebacher an n.ò, Regierung. Bittet um den Defizientengehalt von 200 Gulden..Arn 15.Dez.bewilligt.. t q.nouember J KonsistoriumjrrWien an n.ò. Regierung. Oberleu Der Redemptorist P. Sigmund Schrott wurde als Kaplan zu tensdorf in der Diòzese Leitmeritz angestellt. 27.November P. Kosmaèek an.n.ò. Regierung. Die PatresJosefMachek, Joh.ann Ptaéek, Franz Czerny und johann. Wrabec erhalten monatlich 13 Gulden 20 Kr. aus dem bòhmischen Religionsfonds. Die PP. Petrak und Hatscher sind nachiengland abgereist. P"Franz Tendler nach Bayern. Nouember 1848 erhalten den Defizientengehalt von 200 Gulden die P. Iosef Hrebaczka, P. Joh.Chmelarz,P. Krammer,P. Johann Kral, P. Wohlmann,. P. Tendler, P. Iosef Richter, P. Johann Kubany. Dezember Der Laienbrnder Fr. JO$. Schlederer bekommt 30 Gulden Unterstiìtzung. Dezember Fr. Gregor Warenitsch erbittetaus derbibliothek mehrere Oebetbtìcher,die von ihm verfaìstseien undvon der'kongregation mit seiner Zustimmung verlegt wurden. IV. - D'BER nrs VER1'REIBUNG DER REDEMP1'ORISTINNEN 1. - Aus dem Kloster am Rennweg. 8. April Pfarrer vom Rennweg an das Ordinariat. Am Donnerstag, den 6.Aptil,erschienen wahrerid des Segens in der Klosterkirche Nationalgardenmit dem Auftrag, da.b alle Nonnen sogleichdas. Kloster verlassen und in den bereitstehenden Wagen abreisen solleu... Mit der Vollziehung wurde jedoch bis nach Schlu.B derkircheuandacht zugewartet, Von sechs bis zehn Uht abends verliej3eu nachund nach alle Nonnen,

109 das Kloster nicht durchdie Hauptpforte am Rennweg, sondern indem sie durch ihren Garten in ein Privathaus in die Ungargasse gelangten und dort in die Fiaker gebracht wurden. W ohin die ehrwiìrdigen Frauen sich fliìchteten, konnte del' Unterzeichnete mit Verlafslichkeit bis jetzt nicht erfahren. Freitag, den 7.April, wurde von den Nationalgarden im.inneren desklosters arger Unfug getrieben. Der Gefertigte sah in den Gàngen und Zellen Oernalde, Szenen aus dem Leben Jesu vorstellend, zerrissen oder durchstochen; im Speisesaal, wo del' Tisch fiir das Abendessen des vorigen Tages gedeckt war, waren Kannen, Olàser etc. zerschlagen, dietische umgeworfen, del' Boden mit Scherben und Triimmern bedeckt, in den Zellen del' einzelnen Nonnen die Betten del' Einwohnerinnen aufgewiìhlt und das hòchst àrmliche, aus einem Tisch und zwei Strohsesseln und einigen Bildern bestehende Mobiliar in del' wildesten Unordnung. Dieselben Nationalgarden machten die Kirche zu ihrem Wachthaus, wo sie mit aufgesetztem Hut und tabakrauchend ein mit del' Achtung fiir die Religion und die Heiligkeit des Ortes schlecht vertragliches Betragen beobachteten. Garden von del' dritten LandesstraBe-Kompagnie bezeugen, dab diese Ungefiige von del' 5. Kompagnie del' Wiedener Garden veriibt worden sein sollen. Der Unterzeichnete kann nicht die Richtigkeit diesel' Angaben, wohl aber die Tatsache del' veriibten Exzesse verbiirgen und zwar veriibt von del' am 7.April friih dort aufgestellten Garde, indem auber ihr niemand in das Innere des Klosters gelassen wurde, Schon gestern nachmittags begab sich del' Unterzeichnete zu dem Kloster und ersuchte als Pfarrer des Bezirkes um die Erlaubnis, die heiligen GefaBe mit dern darin aufbewahrten Sanktissimum aus del' bereits profanierten Kirche in die Pfarrkirche iibertragen zu diirfen, von wo nach vollzogenel' Purifikation die leeren GefaBe gleich zuriick gebracht werden wiìrden. Man verweigerte diese Bitte, bis nicht ein hòherer Befehl deren Erfiillung.gestatten wiìrde. Abends wiederholte del' Unterzeichnete durch seinen Mesner dieselbe Bitte und erhielt dieselbe hòfliche, jedoch abschlàgige Antwort. Beute endlich, den 8.April, begab sich del' Unterzeichnete wieder persònlich zur Klosterkirche, fand dort eine Abteilung Garden von del' dritten Landstrafse-Kompagnie, deren Herr Komrnandant die Bitte wegen Ubertragung dessanktissirnum in die Pfarrkirche auf das bereitwilligste ge"lahrte. Auch war die Kirche bereits ausgeràumt und verschlossen. Da beide Ziborien mit konsekrierten Hostien gefiillt waren, so legte del' Unterzeichnete hierzu auch jene aus del' Monstranz und trug beide Ziborienum IO Uhr vormittags, angetan mit Rochettund Stola mit dem lumen fidei unter dem Baldachin bei Begleitung del' Herrn Nationalgarden und del' von tiefster Riìhrung ergriffenen und hier befindlichen Menge in die Pfarrkirche. Beide GefiiBe sind nach geschehener Purifikation bereits wieder in dieklosterkirche zu-, riickgesandt worden. Sàmtliche geweihten GefaBe; Paramente undkirchenwasche sind unter del' Aufsicht eines ratlosen Kirchendieners. Es sollalles in die Verwahrung des Pfarramtes kommen oder in einen kirchlichen Schutz.

110 3 14 Re Ig.AprìlI848. -Weihbischof und Generalvikar Matthias Pollitzer-ran gierung. Dberschickt 'diesen Bericht an die Landesregierung. Er bittet, sieisolle das Geeignete verfiigen zur Sicherstellung und Verwahrung der hl. Oefafse, 3I.]uUiI Beamter setzt auf diesen Aktdie Bemerkung: Hat durch Aufhebung der Kongregationdie Erledigung. gefunden. 6.junìJ Vize-Biìrgermeister Bergmiiller an n.ò. Landesregierung. Uberreicht die Inventur des Redemptoristinnenklosters. Nur wenig Wiische und Kleidungsstiìcke wurden gefunden unddiesesind von geringem. Wert. Sie wurden auf Grund des Regierungsdekretes vom zo.april der Vikarin Grafin Welsersheimb iibergeben. Die wertvollen Paramente und Kirchensachen sind im Hauptdepositenamt, Die anderen inder Kirche oder Sakristei. Die Redemptoristen haben eine Forderung von 2r8 Gulden rçkreuzer, was die vorhandenen Bargelder schon umr8 Gulden 4r Kreuzer iìbersteigt. Der Garten muf verwaltet werden. Das Kloster wiirde sich eignen als Pfrùndnerhaus oder Krankenhaus. 18.Nouember Regierungsrat Reichel an das Innenministerium, Der Regierung wurden am 28.Mai und am S.August zwei Gesuche von Redeìnptoristinnen zugestellt um Sustentation. Die genannten Klosterfrauen haben nur einfache Geliibde und daher bei ihrem Austritt kein Recht auf eine Unterstiitzung. Allein die Art und Weise ihrer Vertreibung, die Unbilden, welche diese Frauenspersonen unverschuldet erdulden mufsten, die sehr traurige Lage, in welche mehrere derselben versetzt wurden, we1ches alles in dem Gesuch der Maria Leopoldina Dunkel ganzder Wahrheit getreu geschildert wird, diìrften die Staatsverwaltung, welche nicht imstande war, diese Personen in ihren Rechten zu schiitzen, segar verpflichten, ihnen in ihrer N ot die erforderliche Hilfe nicht zu versagen. So viel der Regierung im Privatweg bekannt.ist, haben bereits acht Klosterfrauen dieser aufgelòsten Kongregation Osterreich verlassen und halten sich gegenwartig in Aachen auf. Allein diese sind gerade die verrnòglicheren Mitglieder und den zuriickgebliebenenklosterfrauen ist daher in ihrer Armut auch [ede Unterstiìtzung von dieser Seite entzogen. Die Regieru~g erbittet sich daher diev.ermachtigung,.den wahrhaft bediirftigen Chorschwestern dieser aufgelòsten Kongregation bis zu ihrer anderweitigen Versorgung eine jàhrliche Gnadengabe von 200 Gulden und den wahrhaft bediìrftigen Laienschwestern einen jahrlichen Unterstiitzungsbeitrag von r80 Gulden aus dem n.ò. Religionsfonds ausfolgenjzu diirfen. Dieser Fondsdiirfte um so mehr hierzu berufen sein, als unter dem Vermògen desselben auch jenes der aufgehobenen Frauenklòster sich befindet und da auch das vorgefundene Vermògen der obenerwàhnten Frauenkongregation eingezogen wurde.

111 2. - Akten zur Vertreibung ausdem Klosterin Stein bei 'Krems an der Donau. 1O.AprilI Dechant Ios. Bach von Krems an den Bischof Buchmayr in St. Polten.. P. Tendier wird Bericht geschickt haben. Am 8.Aprii haben dieklosterfrauen das KIoster verlassen. P. Madiener kam als FIiichtling und schiiderte die grobe Gefahr von Eggenburg her. Deswegen iìbergaben die Schwestern am 8.Aprii um 5 Uhr nachmittags das KIoster dem Schutz des Magistrates und der Nationalgarde in Gegenwart des Kreishauptmannes und Biìrgérmeisters. Sie zerstreuten sich dann in den Stsdten Krems und Stein, wo sie bei Bekannten gute Aufnahme fanden. p, Brosch, der Beichtvater, kehrt am 8,April von einer Reise zurfìck und findet das KIoster von Nationalgarden besetzt, Er iìbernachtet beim Dechant und begibt sich am ç.april in seine Heimatdiòzese 0lmiitz. Die Nationalgarde ist von Eggenburg nach Wien zurùckgekehrt, Dechant fragt an, ob die Schwestern zurfìckkehren kònnen. Der Biìrgermeister ist dagegen, Der Kreishauptmann meint, essei nach einigen Tagen mòglich. Der Gottesdienst solle von einem Weltpriester gehalten werden, aber bei verschlossenen Tiìren.. Am ç.april fand eine stiìrmische Versamrnlung der N ationalgarden beider Stadte statt. Die Steiner konnten gegen die Kremser nicht durchdringen. Die N ationalgarden tìbernehmen den Schutz des Klosters, bis Minister Pillersdorf eine andere Verfiigung trifft. i r.aori; 1848, - Bischof Buchmayr von St. Pòlten an denpràsidenten Talatzko. Ubersendet den Bericht des Dechanten. Ich mòchte diesen unordentlichen Vorgang zur Kenntnis bringen. - Am 20.JuIi 1839 gab der Kaiser die Bewilligung zur Griindung des KIosters in Stein. t e.apri! Kreishauptmann von Krems an das Prasidium der Landesregierung. Am8.Aprii habe er Bericht erhalten, dab Nationalgarden von Wien nach Eggenburg kommen wollen und von dort nach Stein. Er habe sofort den Kreiskomrnissar Koller beauftragt, nach Eggenburg zu gehen. Er ging sogleich am 8.ApriI um IO Uht. P. Madiener erschien am 8.ApriI zu Mittag in ZiviIkleidern und berichtete dern Kreishauptmann, dab die Garde von Eggenburg nach Stein kommen wolle. Auf seine Aufforderung hin haben die Nonnen weltliche KIeider angelegt, Ein Teii wirdam 8.Aprii abreisen mit ihm, der grobere TeiI wird sichin Krems und Stein zerstreuen und verborgen halten. Er habe das Nationalgardekommando aufgefordert,v6m 8.ApriI abends an KIoster und Kirche zu bewachen. Am 8.Aprii abends um haib 8 Uhr kam ein eigener Bote vom Magistrat in Eggenburg und berichtete: Samstag friih nach ein Uhr kamen 120 Mann stark Wiener NationaIgatde mit offenem Ministerialbeféhl zursicherungdes Privateigentums der Redemptoristen. Der Magistrat wollte das Vermògen der Redemptoristen in das stadtische Depositum iìbernehmen mit gerichtli-

112 chem Siegel. DieBoldatenwerlangten.vdaf es im Kloster bleibeunter Aufsicht der Soldaten.. Er habe friiher geplante Demonstrationen von Jugendlichen gegen das Kloster in Stein verhindert. Der Kreishauptmann erstattetam ç.april um 8 Uhr friihbericht iiber dìe-vorgange in Eggenburg, Er konnte den Sturm nicht beschwichtigen. Die N ationalgarderi erklarten, es sei ihre Aufgabe, das Vermògen zu erheben und die Kongregation zuzersprengen. Es war zu fiìrchten, dab eszu einern ZusammenstoB zwischen der Nationalgarde und der Landbevòlkerung kommen wiirde. Deswegen machte Koller den Vorschlag, dab die Kongregation sich auflòse und die Nationalgarde abziehe. Beides hat er erreicht. Die N 0 vizen und Laienbriìder sind verschwunden. Das Kloster ist von Redemptoristen geràumt. «Das Schicksal der Novizen und Laienbriìder kann die Staatsverwaltung gar nicht kiìmmern». Die Novizen sollen heimkehren. «Die Laienbriìder sind im Grunde nur rnaskierte geistliche Hausknechte» und werden ihr Berufsfortkommen finden. Das Vermògen der Redemptoristen in Eggenburg wurde nach Wien mitgenornmen. Man fand Sparkassenbiìchlein, welche von Dienstboten den heuchlerischen Liguorianern iibergeben wurden. Man iiberlieb den Redemptoristen fiir die Reisekosten und den Lebensbedarf eine Obligation von 2500 Gulden zu 4% und die vorgefundene Barschaft von 400 Gulden. - Am 8. Aprii um 5 Uhr nachmittags ist die N ationalgarde nach Wien abgezogen. Am ç.april kommt der Dechant vonkrems zum Kreishauptmann und erklart : Die Gefahr von Eggenburg kam nicht. Man solle die Nonnen wieder einziehen lassen und der Gottesdienst solle am nàchsten Tage, am Sonntag, wieder gehalten werden, Die zwei Liguorianer sind weg, aber die Kaplane konnen. den Gottesdienst abwechselnd halten fiir die Schwestern bei verschlossenen Tiiren. Um halb 5 Uhr bat der Biirgermeister, die Nonnen rnòchten bei der gereizten Stimmung der Bevòlkerung nicht ins Kloster zuriickkehren. In Krems und Stein seien 900 Mann N ationalgarden zusammen gezogen, Um 5 Uhr hielt der Kreishauptmann Parade mit Anrede, Dann kam eine Deputation von 30 Biirgern und bat, die N onnen mochten nicht zuriickkehren. Es sei Gefahr fiirdie Biirger und ihr Eigentum. «Sie wàren nicht gesonnen, sich wegen dieser Nonnen ineinen Kampf einzulassen mit den Wiener N ationalgarden, die vielleicht kommen wiìrden». Der Kreishauptmann erklàrt ihnen, dab die Liguorianer fort seien. Sie haben sich den HaB zugezogen «durch die an sich gerissene Beherrschung der weiblichen Dienstboten und durch das Eindringen in alle Familienverhàltnisse». Aber die Nonnen haben das Kloster mit ihrem Geld gebaut. Sie sollen drinbleiben, wie der Dechant vorschlug, bis die Staatsregierung eine Entscheidung trifft. Die Deputation blieb bei ihrer Forderung. Es kam eine Deputation der Nationalgarde von Stein mit der gleichen Forderung. So habe er notgedrungeri seine Zustimmunggegeben, dab die N onnen nicht zuriick diirfen. Danti, kamdiè Oberin mit einer Schwester (Ffìrstin Wallerstein) und sieibaten; dab sieim Kloster bleiben diirften. Er schilderte ihnendie Vorgange und

113 "machte den Vorschlag, sie sollten eine Privatwohnung 'nehmen. Sie fiìgten sieh in das Geschick. Montag, den ro.april, erlaubteder Kreishauptmann der Oberin, dab sie.alles bewegliche Vermògen und die Einrichtung aus dem Kloster wegbrin'-' gen und dariìber verfiigen diirfe. Kirche und Kloster wurden dann gesperrt und von der N ationalgarde bewacht. Die Oberin erklàrte, Kirche und Kloster seien aus dem Privatvermògen der Schwestern vor vier Jahren um Oulden gebaut worden. Man miisse den Kaufpreis oder Schatzungswert unter die Schwestern aufteilen. Der Kommandant der Nationalgarde macht den Vorschlag, das Gebiiude.als Kreis-Kriminalgerichtshaus zu kaufen. «Ich bin zwar kein Befòrderer -eines so unnfìtzlichen Klosterwesens wie das der Redemptoristinnen ist, die ihre Zeit mit Singen, Beten, Essen, Schlafen und kòrperlichen-sélbstqualun-' gen zubringen, aber die feige und auf Selbstsucht gestiitzte Furcht, die 'alle, -Cesetze verhohnende Art, wie diese Kongregation aufgelòstwurde, hat mich..empòrt und wird stets jeden rechtlich denkenden Mann aufregen, denn nur der Staatsverwaltung stand es zu, diese Versammlung in geregeltem Wege:.aufzulòsen». Der Kreishauptmann verlangt, es solle bald ein Ordnungsgesetz fiir die N ationalgarde gegeben werden. - Das Klostergebiiude ware sehr -geeignet fiir den vorgeschlagenen Zweck. 7.]uni Kreisamt Krems an n.ò, Regierung. Ubersendet das Inventar des Redemptoristinnenklosters instèin:die.klosterfrauen haben noch keine Verfiigung iìber das Oebàude getroffèn; D.AKTENAUSZUGE AUS DEM FURSTERZBISCHOFLICHEN DIOZESANARCHIV ZU WIEN BEZUGLICH DER KIRCHENVERWALTUNG VON MARIA AM GESTADE WAHREND DER ZEIT DER AUFHEBUNG DER KONGREGA'fION (Schachtel XXX A r). Wahrend die Patres und Briìder aus dem Kloster von Maria am Gestade -vertrieben und die Kongregation staatlich aufgehoben war, dauerte der Got- -tesdienst an der Kirche fort, die ja amtlich fiìr den tschechischen Gottes- -dienst bestimmt war. Daher die Einsetzung eines Kirchenrektors, der dem -Oottesdienst vorstand. Hiezu einige Notizen aus dem Diòzesanarchiv. Vom 7.April r848 bis zurn 27.Miirz r849 war Ignaz Furst provisorischer.kirchendirektor vonmaria am Gestade. I.Miirz N.o. Regierung an Konsistorium. Das Ministerium des Inneren verlieh am az.november r848 die Kirchen -direktorstelle bei Maria am Gestade an Ignaz Ffìrst, den zweiten Seelsorger.irn Gefangenenhaus.

114 ]uni Konsistorium an n.ò, Regierung., Am rç.juni bat der Kirehendirektor Ffìrst.um zwei Aushilfspriester, die bòhmisch sprechen, Es ist eine unbedingte Notwendigkeit, 9.SePt N.o. Regierung an Konsistorium. Das Ministerium hat die zwei Aushilfspriester bewilligt. 2.]uni 1851, - Kirehendirektor Ftìrst an Konsistorium.. Am 26.Nov. kam Ignaz Brosch alsaushilfspriester, am r.dezember 'r849 Jos. Tomisehek, -der bis 2o.Febr.1850 blieb; an seine Stelle kam am 21. Februar Franz Brauéek, Schon wahrerid desprovisorùims April:i:S48his April184~!war der Kirehenbesueh sehr' schwach. Er bittet, detl Samstagsegen auslassen zu, diirfen, weil nur 4-5 Lente kommen. DieDeutsehen gehen in die benachbarten Kirehenund, die Slaven sind meist Arbeiter und konnen nieht kom-. meno - Konsistorium verlangt: der Segen solle nieht mehr bòhmisch, son- derrrdeutsch gehaltenwerden. 2o.Miirz 1854' - P. Rektor Coudenhove an Konsistorium, Der Kaiser hatam é.ianner r854 die Kirche Maria am Gestade wieder.den Redemptoristen fìberwiesen. Amas.Marz wurde der Gottesdienst wieder begonnen, aueh fiir die Slaven. Er bittetum das Geld, -das fiir den slavischen Oottèsdienst-bestìmrnt war. ~. Die $tatthalterei verfiìgt am 14.Mai die Auszahlung vom 2.5.Miirz an (1753- Gulden).

115 II ENGELBERT.ZET'rL DQKUMENTE ZURANDERUNG UND. WIEDERHERSTELLUNG DES. NAMENS DER QSTERREICHISCHEN PROVINZ, 1849"1851. N achdem im Jahre 1848 die Hàuser irn òsterreichischen Kàiserstaat gewaltsam unterdriickt worden waren, erhielt der Provinzial der osterreichischen Provinz, P. Franz Bruchmann, auf seine Bitte hin durch pàpstliches Rescript vom 24.September.1849 die Erlaubnis, die osterreichische Provinz fortan unter Anderung des. N amens deuische Provinz zu nennen, Bisher war, wenig bekannt iiberdie Griinde, welche ihn dazu veranlafìt hatten. Seit, langem war auch derwortlaut des iròmischen Decretes unbekannt, sqdab P. van Rijckevorsel im Tahre 1886, als er den 3.Teil seines Katalogesxler transalpinischen Kongregation veròffentlichte; Seite 21' schrieb : «Licet textus hujus indulti, quod Provinciae Germanicae constitutivum haberi potest, non amplius exisiere»ideaiur, datum tamen fuisse constat...», Gliicklicherweise existiert aber sogar das original dieses Indultes noch und wurde kiìrzlich wiedergefunden im Archiv der Miinchener Provinz (=APr.M), zusammen mit 3 anderen, bisher unbekannten Documenten, die ebenfalls auf die Anderung und Wiederherstellung des Namens der òsterreichischen Provinz Bezug haben. Wir veròffentlichen sie hier in chronologischer Reihenfolge A uszug aus dem Consultabuch der Bsierreichischew Provinz vom 7. Febr.I Authentische Abschrift (undatiert}: APr.M (*). JMJA Abschrift Unter dem 7.Febr.I849 berief P. Provinzial [Bruchmann (I)} die Consultoren und trug ihnen vor, dab er von mehreren Seiten in Deutschland aufgefordert wurde, man mòchte die Benennung Il osterreichische Provinz» (*) Das Consultabuch der òsterreichischen Provinz aus jener Zeit ist leider verschol Ien. Es ist weder im Archiv der Miinchener (ehem. oberdeutschen) Provinz (Brief v, P. Zettl an P. Léw, Gars 15 XI 1956), noch im Archiv der osterreichischen Provinz (Brief v. P. Hosp an P. Sampers, Katzelsdorf 17 XI 1956) vorhanden. - Anm. der Reti, (I) P. Franz Bruchmann war am 30. Nov von Rev.mus P. Passerat zum 3 Provlnzìal der osterreichischen Provinz ernannt worden und residierte in Altòtting in Bayern.

116 320 umandern in «deutsche Provinz». Die Griinde, welche clafiir sprechen, sind folgende: 1. - In Osterreich ist die Congregation nach gewaltsamer Vertreibung durch die Rebellen auch durch kaiserliches Rescript nachtraglich aufgehoben worden und es ist keine Hoffnung, dab clieselbe bei der feindseligen Stimmung des Volkes wieder sobald hergestellt werde Fiir die Hàuser, weiche sich auber dem osterreichischen Kaiser -staate befinden, ist es bei den gegenw1iftigynpolitischen Verhaltnissen schwierig und gefàhrlich, sich als osterreichische Congregierte und der òsterreichischen Provinz Angehòrige betrachten zu lassen (2) Seit der in FrankfurtamMain zuriickgenommenen Ausweisungder Congregation aus ganz Deutschland (3), haben wir wieder mehrere Aussichten in deutschen Làndern, welche nicht dern Kaiserstaat angehòren, 11eue Hauser zu bekommen und zwar namentlich am Rheine, in der Diòzese Limburg und in den preubischen Rheinprovinzen. Dergleichen Fundationen 'konnten bei der politischen Stellung, die PreuBen gegen Osterreich einnimmt, im N amen einer òsterreichischen Provinz niemals stattfinden. Der P.Provinzial glaubtum so mehr die Abànderung diesesnalnel1s beantragenzu kònnen, da ihn nicht blof dringende Notwendigkeit'clazll auffordert, sondern er auch sowohl von der S. Congreg., Epp, 'e~:reg,ul: unter dem r8.augrist r848, als vom P.Rector Major Camillus RipoH unter dem.ra.sept.r848 bis zur Wahl eines neuen Gen'eraIvikars deritransalpini-: schen Congregation fiir seine Provinz die Facultaten, eines Oeneralvikars erhalten hat. Dieser Antrag cles P. Provinzials wurde mit grober Freude angenommen und unanimiter beschlossen, dieses Petitum um Abanderung des Natnensder Provinz an die S'. Congregationach Rom gelangen zu lassen, P. Bruchmann, Sup.Prov.Anstr. P. Schoellhorn, Cons.Admon, P. Vogl, Cons.Secret. Der Beschluìs, welchen die S. Congrego Epp. et ReguI. unter de'm 24.Sept.r849 auf das eingereichte und oben erwahnte Petitum hin fabte, wurde bereitsinabschrift,dem R.mus P. GeneraIvikar (4) mitgeteilt. (2) Die politischen Bestrebungen der «Kleindeutscheri» wollteu eiueu deutscheu Staatenbund unter Ausschlu B von Osterreich. Diese setzteu sich gegeu die. «OroBdeutschen», welche Osterreich. in iden Buud. einbezieheuwollteu, durch, eudgiiltig im Kriege 'Von' 1866.' Die Regierungen der meisten deutscheu Lànder waren kleindeutsch, d.h, gegen Osterreìcheingestellt, -insbesonderevf'reugen, demo diefiihntug irn neuen Bund zufallen: sollte...,.. " ";" '(3) basfra~kfurter Parlament haù~ aut 26. Sept ein Gesetz angenommenv xlas die Ausweisung der Jesuiten und Redernptoristen aus ganz Deutschland verfiigte, am 2: Dezemhervaberjdiéses Gesetz wiederaufgehoben.' Siehe G.:BRANDHUBER, Die.Redempto -risien, Bamberg 1932;.230:, ' ',' (41Gemeint 'istdet' Ceneralvikar dertransalpinen Congregation, 'l'. Srnctanà (V'g1.' Spie. Hist. 2 [I9S4ls4-S5 ulld'272 n.'rsi). AusdieserBemerktùlg scheillt'ersi~hthch; dab ',dieser Auszug : aus :.dem Consultabuch -gemacht wurder.vum.ipi.r.smetaua 'iltitgeteilt au werderr.ider Ihn.vwchl- angefordert hatte,um eine-dnterlage zurhabeu :fiir seìne.,'antwidrt an l'. Kosmaéek (s. unten Document 3 und 4).

117 Der Generalvikar unserer Congregation, Rmus P. Vincentius Trapanese, veròffentlichte unter dem 6.Dezember r849 in Betreff der Namensànderungvder osterreichìschen Provinz Folgendes : «Pari modo notum facimus universis, quod sub die. 24 Sept. anni currentis RP.i Provinciali Bruchmann potestas facta sit, nomen Provinciae Austriacae immutandi, suamque Provinciam in posterurn Oermanicam vòcandi, Quapropter ipsi fundationes novas, quae forte per Gennaniam inchoandae forent, subjiciendas esse putavimus, quernadrnodum et eam, quae jam Confiuentiae esse coepit, jurisdictioni illius subjicimus». In fìdem copiae. B. Bruchmann Sup.Prov.Germ. L.S Bittgesuch und Rescripi der S. Congregatio EE.RR. 'Vom 24.SePt Orig.: APr.M. I Beatissime Pater. Franciscus Bruchmann, Congregationis SS.mi Redemptoris, in Provincia Austriaca Superior, ad pedes Sanctitatis Vestrae hurnillime provolutus, enixis precibus orat, ut nomen Provinciae Austriacae mutetur in illud Provinciae Oermanicae. Cum enim dieta Congregatio in imperio Austriaco suppressa sit nec jam tempus opportunum adsit, ut iterum restituatur, in aliis vero partibus Germaniae ve! adhuc existat, sicut in Bavaria, vel novae fundationes ab optimis episcopis offerentur etexinde Congregationi S. Alphonsi non parva spes effulgeat, quod iterurn curn successu operari possit in vinea Domini, et igitur congruum videtur, ut Provincia Austriaca mutato nomine exinde Provincia Germanica dicatur. Pro qua gratia... In Congressu diei 24 7bris r849 Neapoli habito (5) Sacra Congregatio, Epp.rum et Regul.ium negotiis praeposita, vigore specialium facultatum remisit arbitrio P. Vicarii Generalis pro petita facultate in omnibus juxta preces. Contrariisnon obstantibus. A. Canius. Bizzarri, Sub-Secretarius 1. Af. Card.Orioli, Praefectus L.S. L.S. Pro adbrobatione [!) ut supra Vincentius Trapanese Cong.nis SS.mi Red.is Vic.us G.1is Ap.us (6) (s)papst Pius IX., der am 24. Nov, 1848 wegen der Revolut.ion aus Rom. geflohen war, hiélt' eìchseìt 4. Sept in Portici bei Neapei 'auf. Daher diese Ortsangabe. (6) P. Vinzenz Trapanese war am 14. April 1849.wegen der Krankheit des Rector :M:ajor P. Ripoli vom Hl. Stuhl zum GeneraIvikar der ganzen Congregation ernannt worden.,

118 * * * Als die ésterreichischerr Patres von der Anderting des Namens ihrer Provinz erfuhren, waren vie1e von Schmerz erftilltfìber das Unrecht, das nach ihrer Auffassung damit geschehen war.. P. Kosmaéek, der durch pàpstliches Decret vom r.iulì 1850 zum Consultor Admonitor des neuen Generalvikars.. der transalpinischen Kongregation ernannt worden war (7), machte sich zum Wortfiihrer seiner Mitbriider. In einem Briefe an P. Smetana legte er die Beschwerden dar und bat um Wiederherstellung des friìheren N amens und um die Ernennung eines eigenen Provinzials fiìr Osterreich. Dieses Vorgehen des P. Kosmaèek wurde auch in der Provinz bekannt und die Kunde davon lebte inder Dberlieferung fort (8). P. Smetana antwortete in einem ausfiihrlichen Schreiben, in welchem er einerseits P. Bruchmann und sein Vorgehen verteidigt und anderseits erklart, sobald als moglich die osterreichische Provinz wiederherstellen zu wollen Aus dem Brief des P. Franz Kosmacek vom 2o.Febr.I8S1 an den Generalvikar P. Smetana. - Orig. : APr.M. JMJAl. Wien, den zo.eebr.jsgr... Da Reverendissime gegenwartig damit beschiiftigt sind, die Congregation in Osterreich zu organisieren und bald daselbst persònlich erscheinen werden, um die hiesigen.zustànde in Augenschein zu nehmen und die durch die Revolutionsstiìrrne zerrtìttete Ordnung wiederherzustellen, so nehme ich mir die Freiheit, noch vor Ihrer Ankunft meine Ansicht iiberden Status dieser Provinz zu eroffnen, damit Ew. Paternitiit auch noch mit dem P. Provinzial, falls Sie es fiìr gut finden, diesen Gegenstand besprechen kònnen. Ich rede ohne leidenschaftliche Vorliebe fiìr Òsterreich, blof wie ich glaube, daf die Sache vor Gott ist, nachdem ich selbe in meinen jàhrlichen Exercitien oft dem Herrn empfohlen und um sein Licht ihn angefleht habe. Ich meine, dafl der Grund aller Collisionen und Schwierigkeiten, die in Osterreich stattfinden,darin liegt, daf daselbst in den jetzigen zerrfìtteten Verhaltnissen weder ein Generalvikar noch ein Provinzial sich befìndet. Das Amteines Missionssuperiors, der Superior im eigenen Hause und zugleich (Vgl. Spie. Hist. 2 [1954] 50-S' und 276 n. 169). Wie schon oben am Ende von Doc. I erwàhnt, machte P. 'I'rapanese den EntschluB der S.Congr.EE.RR. der Congregation bekannt in seinem I. Rundschreiben vom 6.XII.I849 (Exernplare in AG XII E 40 und XIV D f 19; der Rundbrief wurde veròffentlicht in: Documenta Miscellanea, Romae '904, ). (7) Ftìr P. Franz.Kosmaéek vgl. Spie. Hist. 2 [I954] 254 n. 78. (8) P. Mader schrieb im j ahre 1887 in seinem Buche, Die Congregation des Allerhei Ugsten Erlosen in Osterreich., Seite 399: «Wie erzàhlt.wird, hegten die auslàndischen Patres wenig Hoffnung auf das Wiedererbliihen der Congregation in Osterreich, wollten die Idee einer òsterreichischen Provinz fallen lassen und die existierenden òsterrèichischen Collegien zur bayrischen Provinz schlagen. Da sei P. Kosmaéek mit allem Eifer ftìr die Wiege der deutschen, niederlàndischen und amerikanischen Collegien eingetreten und ihm sei es zu danken, dab die òsterreìchischen Congregierten im Jahre 1854 einen <:igenen Provinzial erhielten»,

119 323.mit der Vollmacht versehen ist, Patres aus anderen Hausern zu berufen und.mit ihnen zu verfiigen, ist ein Palliativ, das nicht lange Stich halten wird, Ein so.grobes Reich wie Osterreich mit so vielencollegien und Individuen, bei neu<erstehenden' Stiftungen, mit Missionen aufieinem. Terrain,das :sogrob ist wie ganz Deutsehland; bei so hàufigen Cotrespondenzen mit Bischòfen und Pràlaten.vundwo nochso vie1e Redemptoristen exponiert sind, -die wieder zur Congregation Vertrauen fassen sol1en, wo.zugleich die Anerkennung der Congrègation durch die Bischòfe und die Regierung zu bewirken ware, das alles erfordert die Residenz eines General- oder Provirizial-Obern.im Lande selbst., Abgesehen von seiner politischen Wichtigkeit und seinen Verdiensten,.die ies um die ganze 'transalpinische Congregation hat, besitzt Osterreich -ein tmveràuberliches Recht. dazu, Es hatte nebst dem Generalvikar, der nach dem Decret von 1841 in Osterreich residieren soll, noch imrner einen ProvinziaL P. Bruchmann ist es erst im jahre I847geworden,da ihm zwei.andere in Osterreich residierende Provinziale vorangegangen waren, und dab -er als Provinzial in Altòtting bleiben konnte, geschah nur aus zeitweiliger Riìcksìcht, wie Ew, Paternitàt ohnehin bekannt ist (9). Die Veranderung der òsterreichischen Provinz in eine deutsche ist ein grobes Unrecht, das man der Congregation in Òsterreich angetan hat, denn.die Verànderung des N amens Jindert hier wesentlich die.sache selbst. In dem Decrete von Jahre 1841 erscheint die Provincia Austriacaals -die erste transalpinische Provinz, durch das letzterflossene Decret de dato 9.Juni 1850 istdas Decret.von 1841 auber einigen Modificationen.vdie auf -diesen Fall keinenbezug haben, bestatigt worden, indem es heibt: «In re.iiquis omnibus memoratum decretum dìeì va.iulii 1841 omnino servetur», Sol1das serbeiur eine Bedeutung haben, so existiert keine deutsche, sondern òsterreichische Provinz, P. Trapanese hat als Rector Major kein 'Reeht eineprovinz, die die S.. Congregatio errichtet hat, zu àndern. Hat ihm die S. Congregatio die Vollmacht hiezu gegeben (IO), so geschah es in -der Voraussetzung, dab et die Sache priìfen und vor Gott reiflich erwàgen werde. W enhat er denn in Osterreich darììber gefragt, wann hat er diesen -Oegeristand, der in praejudicium tertii ist, untersucht? Alles ist hinter unserem Riìcken geschehen, jetzt noch wissen nur wenige Patres davon. Wenn die Obern iìber pàpstliche Decrete so leicht hinweggehen, dann re -giert der Absolutismus und die Revolution folgt ihm auf dem FuBe nach. Reverendissime wissen ohnehin, dab alles Unheil unserer Zeit von der Nichtachtung des Rechtes herstamme, dieselbe mag nun von oben oder unten 'herkommen. Der Grund des Unrechtes, das der òsterreichischen Congregation zu- (9) P. Bruchmann, der Grtìnder des Hauses in Altòtting, und dortselbst;rektor bis :ZU seiner Ernennung zum Provinzial der iisterreichischen.provinz,erbat sich, auch als Provinzial.im gleichen Hause bleiben zu kònnen. (IO)Darausscheint -ereichtfich," dab P. Kosrnaéek keine Kènntnis hatte von dem Decret vom 24. Sept. r849,' sondern nur aus dem Rundschreiben des P. Trapanese von -der Namensanderung erfahren hatte.

120 324 gefiìgt' wurde, liegt indem grobenunterschied,der zwischen den zwei Begriffen Osterreich und Deutsch1and stattfindet, den P. Trapanese a1s Neapo~litaner iibersehen haben mago Zu Osterreich gehòrt die Lombardie, das Venezianische, Ungarn, Polen, was nie a1s ein Tei1 von Deutschland angesehen werdenkann. Wie will man denndie modenesischen Hàuser, wie Bussolengo zudeutsch1and zàhlen?' Wollte man dierheinhinder fiir die deutsche Provinz gewinnen, so konnte [a dies geschehen ohne die òsterreichische Provinz zu àndern, der daraus ein grofìer N achteil erwachsen ist. DaB der Nachteil fiir Osterreich grob ist, geht: aus Folgendem hervor: Osterreich ist keine Provinz mehr, hat keinen Provinzia1 im Lande, wird von auslandischen Obern regiert,die òsterreichìschen Patres miissen es sich gefallen lassen, nicht nur in Osterreich, sondernauch in ganz Deutsch1and verwendet zu werden, die brauchbarsten Subjecte kann der auslàndische Provinzial Osterreich entziehen, wàhrend er keine Hilfe aus Deutsch1and nach Osterreich sendet, Osterreich besitzt kein Noviziat und mufs a1so Kandidaten mit so vie1en Unkosten ins Aus1and schicken, es besitzt kein Studentat und we1cher Bischof wird so1che, die im Ausland studiert. haben, weihen, es hat alle Schwierigkeiten der Pass-, Indigenats-,Conscrip- tions- und Militàrpflichts-Verhàltnisse und dazu ist die Provinzkassa im Auslande. P. Bruchmann hatte in Bayern nur ein Haus und es mubten ihm aus Riicksicht des Aus1andes das Noviziat, Studentat und die eigene Kassa freigegeben werden (II). Fiir Osterreich kann auch Altòtting niecanonisch der Sitz des Provin- zials sein, da in Bayern das Indigenat gefordert wird (12) und òsterreichische Patres fiir ewige Zeiten volli Amte eines Provinzia1s ausgeschlossen waren., was die Freiheit der Wahl hindern wfìrde. Wollte man, um den Akt der Provinz-Verànderung zu rechtfertigen, einwenden, dab in Osterreich die Kongregation keine politische Anerkennung habe, 50 lielse sich darauf entgegnen, daf dies ja auch in Bayern und in den Rheinlandern derselbe Fall sei (13). Auch hat die Kongregation in Osterreich nie ganz aufgehòrt zu existieren; die Hauser zu Frohn1eiten, Innsbruck, Eggenburg und Mautern haben sich erhalten, sind canonisch visitiert, die Obern anerkannt, bestàtigt oder durch neue ersetzt worden (14). Das der osterreichischen Provinz zugefiigte Unrecht ist so evident, dab (II) AlsP. Bruchruann 1841 in AltOtting anfìng, hatte er nur dieses eine Haus; trotzdem wurde ihm die Erlaubnis gegeben, dort ein Noviziat und.studentat zu eroffnerr und zum Unterhalt derselben eine eigene Kasse zu fiihren, obwohl alles zur osterreichi- schen Provinz gehorte, (12) Das Indigenat war eine ieinrichtung des Staatskirchentums: auslàndische Priester mubten sich vom Landesherrn die Zulassung zur Ausiibung der priesterlichen Tlitigkeit-. erbitten. (13) In Bayern warendie Hliuser der Kongregation 1848 aufgehoben, aber die Beschlfìsse nicht durchgefiihrt worden. Auch gegen die Griindung in Bornhofen war die Regierung von Hessen-Nassau eingeschritten, aber ohneerfolg; (14) P. Bruchmann hatte als Provinzial die jlihrlichen canonischen Visitationen gehal- ten und P. Smetana hatte im Januar 1851 nach Ablauf des Trienniums die Ernennungen. der Obern durchgeftìhrt,

121 325 selbstpatres aus anderenprovinzen sich daruber aufgehalten haben. P. Held sagte in Bischenberg zumir (15), er wiìrde dagegengleichprotestierel1, P. Hugues.liefì sich durch P, Dechamps bei mir entschuldigen, er habe keinen Anteil daran gehabt (16), P. Hafkenscheid sagte noch in Wien vor dertriennalconsulta zu mir, in Amerika seien die osterreichischen Patres, als.sie es hòrten, sehr indigniert gewesen (17). Wenn nun fremdepatres iìber diesen Gegenstand also urteilen, was werden erst die einheimischen sprechen, wenn in ihnen das Bewulstsein des ihnen zugefiìgten Unrechts lebendig erwachen wird? Ich mub aufrichtig gestehen, solange ich in der Congregation bin, habe ich nicht einen àhnlichen Akt absolutistischer Wi11kiir erlebt, Bei den Jesuiten ware ein so1ches Verfahren unmòglich. Der Jesuitengeneral hat selbst den vertriebenen spanischen J esuiten in Belgien ein eigenes Haus gekauft, um darin als spanische J esuiten unter eigenem Obern zu leben und der Catalog der Provincia Austriaca dispersa beweist zur Geniige, wie sehr die J esuiten das Provinzrecht achten. Ich weib, dafì die J esuiten fiìr uns keinenorm sind, allein es beweist nur, daf sie sich an die canonischen Formen halten, und dab wir, wenn wir Provinzen haben wollen, dasselbe tun miissen. Indem ich hiemit meine Gesinnung tìber diesen Gegenstand Ew. Paternitat vorgetragen habe, wollte ich damit keiner Persònlichkeit zu nahe treten, denn Reverendissime waren, als dieser Akt vor sich ging, noch nicht an der Spitzeder Regierung und P. Provinzial Bruchmann tatdiesen Schritt nach dem verhàngnisvollen JahrI848, wo die osterreichische Provinz allerdings dem-untergange nahe war und wo er hinreichende Entschuldigungsgronde fiìr sich hat, wenn er aus diesen Triimmern eine neue grolìdeutsche Provinz zu erbauen gedachte. Das scheint abernicht in den Ratschliìssen Gottes zu liegen, dessen Gedanken anders sind als der Menschen Gedanken. Der Herr hat in seiner Erbarmung die Congregation in Òsterreich nicht vernichten, sondern durch das Feuer der Triibsale lautern, den Beruf der Einzelnen priìfen und dieselbe auf fast wunderbare Weise retten wollen. Ich habe die Entstehung der Congregation durch P. Hofbauer gesehen, ich habe jetzt ihre Erweckung zu beobachten Gelegenheit gehabt, beides geschah nicht ohne besonderen Beistand Gottes. Ihrer Weisheit und Fròmmigkeit, Reverendissime, ist es nun vorbehalten, den Absichten Gottes zu entsprechen und die òsterreichische Provinz zu restituieren, wie es die Gerechtigkeit und Dankbarkeit fordert, (rs) Auf der Triennalsconsulta, welche irn Okt./Nov. rsso nach.der Ernennung des. neuen Oeneralvikars der transalpinen Congregation, P. Rudolf Smetana, im Hause Bischenberg im EIsaB stattgefunden hatte. (r6) P. Hugues nahm an der Triennalconsulta nicht teil Da er vou rs47 bis Nov. rs4s Socius des Generalprocurators in Rom gewesen war, lieb er durch P. Dechampseigens darauf hinweisen, dab die Eingabe nicht durch.ihn, soudern erst nach seiner Abreise aus Rom geschehen war. (!7) P.. Hafkenscheid kam als Provinzial. del'.amerikanischen Provinz vor der Tr'iennalconsulta nach Wien, um Patres fiir Amerika zu werben vund na.hm dann' an der Be' ratung in Bischenberg teil

122 P. Bruchmannhat ein zu edles Herz, als dab er einen solchen Vorwurf aufsich.laden wo11te, die Mutterprovinz, die ihn in denschob der Congregation atifgenommen und im J ahre. IS4.7.ihm das.òsterreichische Provinzialat anvertraut hat, im Jahre IS49 in ihrer ungliicklichen Lage aus der Zahl der Provinzen ausgestrichen und zu einem Anhàngsel an eine neu creierte Provinz gemacht zu haben. Tief betriìben wiìrde es mich, wenn ein solches Unrecht auf ihm lasten solite, da ich das vie1e Gute nicht verkenne, das er uns in 6sterreicherwiesen.und besonders mir, der ich mich ihm zur Dankbarkeit ganz besonders verpflichtet fiihle. Will P. Bruchmann nicht nach Osterreich gehen, was er jetzt 11m so leichter tun kénnte, da ja am Rhein ohnehin das Generalvikariat bestehen 5011 und Bayem seine zwei Hauser in Ordnung hat, so mòge er eine deutsche Provinz errichten, aber Osterreich lasse man in seinem Rechte und gebe ihm einen Provinzial, der mit den Bischòfen verhandle, der Congregation Ansehen verschaffe und die Missionen iìberwache und leite. Derselbe mub dann ein N oviziat und Studentat errichten, denn unmòglich kònnen junge Lente im Ausland fiìr Osterreich gepriift und erzogen werden, Wenn dann.ein Provinzialoberer im Lande ist, dann.werden sich àhnliche Falle, wie in Maria-Schnee und Prag (IS) nicht ereignen und dann werden die Patres in Òsterreich wieder Vertrauen zur Regierung der Congregation fassen. Irn Interesse des Wohls der Kirche in Osterreich, des Wohls der Congregation daselbst und der Ehre des Provinzials P. Bruchmann bitte ich Reverendissime, diese meine Vorste11ungen, die ich aus Pflichtgefiihl mit gròlìter Freimiìtigkeit niedergeschrieben habe, zu wiirdigen. Die hohe Achtung, die ich vor Ihrer Tugend hege, und die Uberzeugung von Ihrer Unparteilichkeit und Fròmmigkeit flobten mir das Vertrauen ein, a11es, was mir tìber diesen Gegenstand schon lange am Herzen lag, ganz offen zu bekennen. Genehmigen Reverendissime die fernere Versicherung meiner tiefsten Hochachtung und Verehrung, mit der ich jederzeit bin Reverendissime Pater Ihr gehorsamstersohn F. Kosmaéek C.SS.R. 4~ - Aus der Antwort des P. Smetama an P. Kosmacek 110m Miirz Entwurf (delineatio): APr.M. Der Entwurf ist von P. Smetana eigenhandig mit Tinte geschrieben, erhielt aber von ihm an mehreren Ste11en Korrecturen mit Bleistift, von denen einige nicht mehr entziffert werden kònnen. Wir bringen den korrigierten Text, soweit leserlich, und lassen weg, was im Entwurf durchgestrichen ist. (18) In Maria-Schnee in Siidb6hmen hatte 111an 1849 eine Niederlassung erhalten, mubte sie aber bald wieder aufgeben (C. MADER, -t.c. 45). In Prag bestand 1849 Aussicht auf die Ortìndung eines Hauses, aber es kamnichts zustande(chronik von Altotting II 149).

123 3~7 JMJA. Ich habe Ihr liebes Schreibeh vom 20., vorigen Monats erhalten.," E. Hochw.teilen mir darin mehrere Punkt~ mit, in welchensiemeinverfahren und meinè Regierungsweise nicht zu billigeri vermògen. Sie glauben mir 'insbesondere in Beziehung auf die òsterreichische Provinz und im Interesse des Wohles der Kirche inosterreich, des Wohles dercongregation undde~ Ehre des Provinzials dringende Vorstellungen machen zu miissen~ Ew. Hochw. sind als Consultor und Adrnonitor nicht nur berechtigt, sondern sogar verpflichtet, mich auf alles aufmerksam zu machen, wassie fiir das W ohl der Congregation zutràglich oder mit demselben unvereinbar erachten. Meine Pflicht dagegen ist, so1che Vorstellungen nicht nur ohne alle personliche Empfìndlichkeit anzuhòren und anzunehmen, sondern auch vor Gott in ruhige und reifliche Uberlegung zu ziehen, und Ihnen meine Ansichten hieriiber samt allen Griinden und Motiven offen und umstandiich darzulegen. Dies will ich auch tun, obgleich ich gewiinscht hàtte, dab Ew. Hochw,.Ihre Bedenken, Ansichten und Wiinsche riicksichtlich der Namensànderung derosterreichischen Provinz gleich zu Bischenberg, in der Trienna1consulta, woauch P. Provinzial gegenwàrtig war, vorgebracht hatten, denn mit einzelnen Patres, die keine Consultoren sind und auch nichtdie gehòrige Sachkenntnis besitzen, wie mit P. Held und P. Bernard, privatim dariiber zu sprechen, konnte zu nichts fiihren, Der vorziiglichste Beschwerdepunkt ist die Umanderung des N amens òsterreichische Provinz in deutsche Provinz. Ew. Hochw. sehen darin ein grobes, den òsterreichischen Congregierten zugefùgtes Unrecht, [a Sie stehen nicht an auszurufen, dab Sie, solange Sie in der Congregation leben, keinen ahhlichen Akt absolutistischerwillkiir erlebt haben. Eine harte Anklage gegen P. Bruchrnann I Ich werde mich daher vor allem auf den Standpunkt cles Rechts zu stellen und zu untersuchen haben, ob P. Bruchmann widerrechtlich, absolutistisch willkiirlich gehandelt, das ist ob er eine Regel, eineconstitution oder irgend ein anderes bestehendes Gesetz verletzt hat, Das Dekret V0111 Jahre I84I sagt, dab alle neuen Errichtungen und Einteilungen der Provinzen dem P. Rector Major vorbehalten seien, dab jedoch auch dieser inconsulta S. Congr. hierin nichts vornehmen kònne. P. Bruchmann hat nun im Tiinverstandnis rnit seinen beiden Consultoren, die ihm noch von R.P. Passerat gegeben waren, auf unmittelbarem und legitimem Wege das besagte Decret von der S.Congr. kraft der ihm speciell vom Oeneralvikar erteilten Vollmacht erhalten. Wo ist hier die Widerrechtlichkeit und Willkiir? Ew. Hochw. schreiben: «Wen hat P. Trapanese hieriìber gefragt? Alles geschah hinter unserem Riicken. Wenndie Obern iìber pàpstliche Decrete so leiçht hinweggehen, dann regiert der Absolutismus und die Revolution folgt ihm auf dem Fusse». Ich brauche hierauf nichts zu erwidern, als Ew. Hochw. aufzufordern, mir ein Gesetz nachzuweisen, we1ches P. Bruchmann oder Rev.mus P. Trapanese verpflichtet hàtte, noch weitere Einvernehmungén vorzunehmen. Sie gebrauchenden Ausdruck : Hinter unserem Riicken; allein wen verstehen Ew. Hochw. hier unter

124 «Uns»? War P. Bruchmann verpflichtet, alle osterreichischen Patres, VOlIwelchen der gròfsere Teil in dispersione lebte, einzuvernehmen, oder nur einige und welche, und.nach welchem Gesetz? Wenn man bei RegierungsmaBregeln alle einzelnen friiher dariiber befragen miibte, so brauchten wir auf die Revolution nicht erst zu warten, wir hàtten sie schon, Wenn Ew, Hochw, ferner anfiihren, dab das Decret vom 9.Juni 1850 sagt : «in reliquis omnibus servetur memoratum Decretum a.iulii 1841», und daraus folgern, dab das Decret vom 9.Juni 1850 auch den Namen der òsterreichischen Provinz beibehalten wissen wolle, so bin ich tìberzeugt, dab Sie dieses Argument selbst nicht weiter urgieren werden. Denn da das Decret vom J ahre i84i Neuerungen in der Errichtung und Einteilung der Provinzen durch den Rector Major, consulta S.Congr.,fiir zulàssig erklàrte, so ist ja die fragliche, genau nach dieser Vorschrift vorgenommene Neuerung mit diesem Decrete nicht im Widerspruch, sondern eben in diesem Decrete begriindet. Indessen gibt es irnmer MaBregeln, die, obgleich nicht widerrechtlich und absolutistisch willkiìrlich, obgleich mit Beobachtung aller gesetzlichen Formen vorgekehrt, dennoch unbillig und lieblos sein kònnen, weil einerseits kein in dem Wohle der Congregation gegriìndetes Motiv vorhanden ist; andrerseits empfindliche N achteile fiir einzelne Gemeinden oder Individuen damit verbunden sind.: Ich will also auch diesen Standpunkt untersuchen, und Ew. Hochw. erleichtern mir diese Untersuchung schon im vorhinein, indem Sie selbst gestehen: «P. Bruchmann tat diesen Schritt nach dem verhàngnisvollen Jahre 1848, wo die osterreichische Provinz allerdings dem Untergange nahe war, und wo er hinreichende Entschuldigungsgrtìnde fiir sich hatte». Ich habe hiezu nichts beizufiìgen, als dab die damaligen Verhàltnisse den-p, Bruchmann nicht blob entschuldigen, sondern auch rechtfertigen. Ew, Hochw. wissen am besten, wie damals die Dinge standen, Mehr als die Halfte der Congregierten zerstreut, 3 Hàuser: Wien, Marburg, Leoben, ganz zerstòrt, in den iibrigen mit Ausnahme Frohnleitens das, gemeinschaftliche Leben aufgelòst, und dabei gar keine Hoffnung einer baldigen Wiederherstellung, denn kein Mensch konnte eine solche Entwicklung der damaligen Welt1age voraussehen, wie sie in der Tat vor sich. gìng. Dagegen bestanden die Hàuser in Bayern nicht nur, sondern es zeigten sich auch Hoffnungen, in Deutschland weitere Fortschritte zu machen. Warees den deutschen Bischòfen nicht auffallend gewesen, mit einem rein òsterreichischen Provinzial zu verhandeln, wo sie wubten, dab die Congregation in Osterreich aufgelòst sei? Und handelte es sich nicht darum, die Grenzen der.provinzen genauer abzustecken, da eben damals die franzosische und belgische Provinz wegen einer deutschen Stiftung in Collision geraten waren? War es daher nicht in der Tat dem Wohle der Congregation angemessen, auf die Urnanderung des Namens der Provinz in einen solchen Namen anzutragen,welcher Osterreicher und Bayern und alle ùbrigen deutschen Lànder gleichmàììig in sich begreift? Ich bitte das wohl zu bemerken: P. Bruchmann hat nicht bayerische, sondern deutsche Provinz vorgeschlagen.wir hatten aber und haben bis zur Stunde in dem òsterreichischen

125 .Kaisérstaat keine anderen Hàuser, als die sich in dem zu Deutschland.gehòrigen Landerkomplex befinden. Ew. Hochw. werfendie Frage auf, wie mandenn die rnodenesisohen Hauser zur deutschen Provinz rechnen kònne? Ohne.Zweifel in derselben, Weise, wie sie friiher zur òsterreichischen Provinz gerechnet.wurden.das Herzogtum Modena ist fiir Osterreich so gut Ausland wie fiir Deutschland. Uberhaupt kommt es bei geistlichen Provinzen nicht so genau auf die :politischen Einrichtungen an. Sohat Amerika lange zur osterreichischen, -dann zur belgischen Provinz gehòrt, so gehòrt noch heutzutage Holland und England zur belgischen Provinz. Es bleibt mir nur noch zu untersuchen iibrig, ob durch die Vèranderung des Namens.wirklich Nachteile fiir die Congregation in Osterreich hervorgegangen sind. Nach meiner Uberzeugung ist dadurch im wesentlichen gar :nichts geàndert worden. Ew.Hochw. sind der entgegengesetzten Ansicht und fiihren folgende Griinde dafiir an: 1. - «Òsterreich ist keine Provinz mehr, hat keinen Provinzial im Lande, wird, von auslandischen Obern regiert». Hierauf mub ichentgegnen, <1aB, wenn auch keine Anderung des Namens vor sich gegangen wàre, wenn die Provinz noch immer die òsterreichische hiebe, daraus doch nicht im mindesten folgen wiirde, dab der Provinzial in einem osterreichischen Hause residieren oder ein òsterreichischer Untertan sein miibte. Eine solche Annahme 'wàre ganz wi11kiirlich. Alle, die zu einer geistlichen Provinz gehòren, bildén einen Zweig des ganzen Ordens ohne Riìcksicht aufdie politischen Verhalt~ nisse,und in dieser Beziehung gibt es fiir Religiosen kein In- und Ausland. In dern Decrete vom Jahre 1841 wird dem Generalvikar ausdriicklich das Recht eingeraurnt, die Collegien der Provinz zu bestìmmen, in welchen die 'Provinziale zu residieren haben. DaB aber der Generalvikar, nach erlangter Confirmation des P. Rector Major, jeden Congregierten, welcher Provinz, welcher Nation, welchem Lande er auch angehòre, zum Provinzial [eder Provinz ernennen konne, c1ariiber besteht wohl kein Streit. So wurde z.b. die belgische Provinz bis zum jetzigen j ahre von Auslandern unc1 von Deutschen regiert (19) «Die òsterreichischen Patres miissen es sich gefallen Iassen, nicht, nur in Osterreich, sonc1ern auch in ganz Deutschland verwendet zu werden l). Allein dies miibten sie sich ja auch gefallen lassen, wenn die Provinznoch dieòsterreichische hiebe. Wenn irgenc1 ein òsterreichischer Congregierter,dal" fòrrnliche.recht oc1er Privilegiurn a:qsprechen;wollte,j:lur in iseinem Yate1.7 Iandeverwendet zu werden, somiibte ich michgegen dieses PriJ:lziPJeier;licll, verwahren, da die Congregation damit. nic:ht.bestehenkon.nte. Je4er~R.e" demptorist ist kraftseiner Geliìbdeiverpflichtet, sich nicht nur iiberalljn seiner Provinz, sondernauch, wenn ihn der Qeneralvikarlliezu'peruft" auììer (lerprovinz verwenden zu Iassen, wenn es sich gleich von;:!3e1bst v~$~ept, 0aB clieqberen darin den Vl;ltergybenen nichtshllrtes ode~,uljyej;>

126 33 niìnftiges auferlegen oder 'gegen sie einen. unverniinftigen Zwangiausiìben werden à Osterreich.besitzt keinnoviii.at'und Sthdentat». Dies.ist nicht diefolge der Namerisveranderung, sondern der Re~olution. Ichwiinsche nichts mehr,als dabsobald es nureinigermaben ausfiihrbar ist, ein,noviziat und Studentat in Osterreich érrichtet werde, und sehe nicht ein, wie der Nalle déutsche Provinz ein Hindernis sein solite. +- «Die Provinzialkasse ist imauslande», Dies ist die-natùrliche und im Decret vom JahreI841 begriìndete Folge,da der Provinzial in Altòtting residiert. Was aber daraus fiir ein Nachteil fiir.die òsterreichischen Patres hervorgehen so11, kann ich nicht begreifen, denn ich bin iìberzeugt, dab kein osterreichischer Pater mich oderden P. Provinzial fiìr Spitzbuben und Betnìger, oder auch nur der Geldsucht und des Eigennutzes fiir verdàchtig hàlt, DaBfemerdie Obligationen in der Provinzialkasse zu.altòtting sicherer bewahrt sind alszuwien oder in irgendeinem òsterreichischen Hause, wird wohl ebensowenig jemand bezweifeln, Dm jedoch Ew. Hochw. zu beweisen wie sehr ich in Geldsachen selbst jeden Schein zuvermeiden suche, und wie sehr ich schon im voraus fiir die kiìnftige Constituierung einer eigenen osterreichischenprovinz bedacht war, teile ich Ihnen Folgendes mit,was ich schon làngst mitteilen wolite, aber im Drange der Ceschafte immer vergab. Als ich im Dezember die mandata specialia fiir die deutsche Provinz ausarbeitete, kani ich auf den Gedanken, schon jetzt das osterreichische Vermogen vganzlich und fiir immer auszuscheiden und machte daher dem P. Provinzial den Antrag, aus verschiedenen Zufliìssen, die nichtstrenge genommen zuden Einkiinften des Hauses.von Altotting gehòren, ein eigenes, wennauch noch so geringes Provinzialvermògen fiir Deutschland.zu grfìnden,.worauf derselbe mit aller Bereitwilligkeit einging.,, Was.Ew. Hochw.von dem Verfahren dei:" Jesuiten schrèiben, hatauf unseren Fallkeine.Anwendung. Die Jesuiten mubten eine Provincia Austriaca dispersa auffiìhren..weil sie aulser Òsterreich kein deutsches Haus besaben und wenndie Congregation in Spanien eine Provinz gehabt.hàtte, so wiìrdèn die Congregationsobern wahrscheinlich etwas Ahnliches getan haben, denn was ware mit Spaniern, die nicht leicht eine andere Sprache lernen, anderes zu..tun. Es ist.also die Veranderung des Namens wirklich nur eine Sache des Namens unddab auch ich und P.Bruchmann sie als nichts anderes ansehen, wird Ihnen am besten die Versicherung beweisen, dab weder ich noch er etwas dagegen haben, den Namen in òsterreichisch-deutsche oder deutschòsterreichische-urnzuéndern, wenn dies irgendjernandem einefreude macht und.wenn esfiir die Zeit, wo Osterreich noch nicht eine abgesonderte Provinzbildenkann, del- Miìhe wert befunden werden solite. Daichjedoch hier die Sache von dem Standpunkte der Billigkeit aufgèfabt habe, so glaube ich, dab es andrerseits eben die Billigkeit unddankbarkeit erfordern, auch die Vorteile, die den òsterreichischen Patresdurch die Verbindung mit P. Bruchmann l'md den bayrischen Hàusern zugeflossen

127 sind, nicht. zu vergessen. P.Bruchmann hat.mehrere tausend. Oulden-ifiìr die Unterstiitzung der òsterreichischen Congregierten verwendet. Die MeJ3sti~ pendien, die zu demselben Zwecke undzwar mit Aufgebung eigener Jnteressen und Vorteile nach Òsterreich geschickt.wurden, belaufen sich auf vie1e Tausende. Das Einkommen des òsterreichischen Biicherfond beruhte' und beruht noch immer einzig und allein auf der Unterstiitzung von Altoi:-' ting... Ich halte es fiir einen Zug der gòttlichen Vorsehung, dab im Jahr~ r848 die bayrischen und die òsterreìchischen Hauser miteinander vereinigt waren und der.provinzial sich in Altòtting befand, und ich glaube, dab ohne diesen Stiìtz- und Centralpunkt die òstérreichischen Hàuser sich 'selbst ganz aufge16st hatten. Ew. Hochw. schreiben, dab Sie mir indieser ganzen Sachekeinen Vorwurf machen kònnten, da ich damals noch nicht an der Spitze del' Regierung gestanden sei; allein Sie verlangen dagegen, dab ich jetzt, wo ich an der Spitze stehe, das Unrecht, welches deròsterreichischen Provinz Ihrer Ansicht nach '. zugefiìgt wurde, unverziiglich wieder gut rnache; Sie fordern in 'dieset Beziehung, dab entweder ich selbst oder der Provinzialin einem òsterreichischen Hause die Residenz aufschlagenoder wenn ich darein nicht einwilligen wollte, dab die osterreichischen Hàuser vunverweilt zu einer eigenen Provinz erhoben, ein Provinzial eingesetzt und ein,noviziat und Studentat errichtet werden. Ew. Hochw: wissen, dab es mein fester Wille ist, die osterreichischèn Hauser zu einer eigenen' Provinz zu erhebei1,' sobald es nur einigermaben physischundmoralisch auf einedem W ohleder osterreìchischen Hàuser selbst entsprechende Weise mòglich.ist, wie ich dies mehr als einmal auf das bestimmteste ausgesprochen habe. Sie wissen ferner, dabaufder Tiiennalconsulta unter Ihrer eigenen Mitwirkung beschlossen wurde, da.b man vor allem die osterreichischellhauser wieder organisieren miisse, bevor ein. weiterer Beschlufì gefabt werden kònne und dab ich mich zu diesem Zwecke mit Anfang des Friihlings selbst nach Òsterreich begeben solle. Ich habe hierin meinerseits nichts versaumt, so wenig als der P. Provinzial:' Das gemeinschaftliche Leben ist seitdemin Innsbruck und Mautern wieder eingefiihrt worden.die neuen Obern sind eingesetzt, ein.superior der' Missìonen ist aufgestellt, Mehrere Patres sind bereits zuriìckgekehrt, an rdie iìbrigén.ist die Aufforderung erlassen und der Termin lauft erst bis 1.Iuni ab. Voti dem Consultabeschlufs aber abzugehen und gleich bei meiner Anwesenheit in Osterreich definitive Vorkehrungen zu treffen, dazu werde.ich mich nicht entschlieben..ich weib, dab ich an Consultabeschliìssevnicht inder Art gebundenbin, dab ich davon nicht abweichen dtìrfte, allein wenn inicht eine Verànderung der Verhàltnisse und zugleich eine dringendè Notwendigkeit eingetreten ist, halte ich es fiir Absolutismus im weiteren Sinne, sie plòtzlich und ohne neueberatung wieder umzuwerfen, Ichwerdedaher, nachdem ich mich.durchaugenschein von allen in 6sterreichbestehenden Verhaltnissen iiberzeugt haben werde, im Verlaufe diesessommers, sobald ich meine. Consultoren um mich versammelt habe, mit.zuziehung desrp: Provinzials nach Vorschrift der Regel und Constitutionen.fìber diebeschwer- 33 1

128 332 den und Vorschlage, die Ew. Hochw. vorgebracht haben, und uberdie òsterreichischen Verhàltnisse iìberhaupt, eine reifliche Erwagung undberatung' anstellen, Ich fiige nur noch vorlaufig folgende Bemerkung hinzu : Ew, Hochw, schreiben, Altòtting kònne canonisch gar nieder Sitz des Provinzialates sein, weil in Bayen das Indigenat gefordert wird. Dieses Argument beruht auf einer unrichtigen Voraussetzung. Das Indigenat wird einzig und a11ein erfordert, um hier (20) als Wallfahrtspriester angestellt zu 'werden und von der Verwaltung den Gehalt beziehen zu kònnen. P. Bruchmanr; ist [etzt selbst nicht mehr WalIfahrtspriester, um ganz unabhàngig zu sein.wet Immer einen PaB hat, kann ungestort hier verweilen und bekommt iìberdies von den Bischòfen von Passau und Regensburg die jurisdiction. Ich selbst halte mich so seit Ende November hier auf, und der Bischof von Passau hat mir sogar die Jurisdiction zugesendet, obgleich ich sie gar nicht angesucht hatte und keinen Gebrauch davon mache. Ferner mub ich Ew, Hochw. bemerken, dab es sich bei der Frage iìber die Residenz des Provinzials nicht blof darumhande1t, jemandem einfach eine Gunst zu erweisen oder eine Freude zu machen. Wàre es dies allein, so gàbe es nichts weiter zu iiberiegen. Mich hat mein ganzes Leben nie etwas mehr gefreut, als wenn ich jemandern etwas zu Gefallen tun konnte. Allein es handelt sich hier um gegenseitige, sich wechselseitig ausschliebende und sich widersprechende Interessen und Anforderungen, iìber welche zuletzt nur die Erwàgung des Oesamtwohles der ganzen Provinz und der ganzen Congregation entscheiden 'kann, Die deutsche Provinz besteht gegenwartig faktisch aus 1. òsterreichischen, 2. bayrischen, 3. rheinischen, 4. modenesischen Stiftungen und Oemeinden, und wiìrde aus diesen Bestandteilen zusammengesetzt sein, wenn auch keine 'Anderllng des N amens vor sich gegangen ware, und alle diese Oemeinden haben ein gleiches Recht auf meine Sorgfalt, Fiir diese Zusammensetzung aber ist die Residenz in Altòtting wenigstens insofern unstreitig die geeignetste, als Altòtting ungefàhr gleich weìt entfernt ist von Òsterreich, vom Rhein und von Modena, ja Osterreich hat hierin noch einen. Vorzug und Irmsbruck und Puchheim Iiegen sogar nàher an Altòtting als an irgend einem òsterreichischen Hause, Wenn Ew, Hochw, sagen,dab [aohnehin, die Residenz, desgeneralvikarsin Koblenz fìxiert werden sol1,so 'kann ichdiesen Oegengrund.niéht geltenrlassen,.denn ich habe feierlich erklàrt, dab.ich mich. in dasdetail deradministrationnichteinmengen und die Provinzialedie ihrieniustehenden Rechte. innerhalb derfiir ihre Wirksamkeit vorgezeichnetenbchranken ebenso.ausiibeniassen werde.iwie diei Provinzialè dierèctorenunddie Rectorenihresubalternen Offizialen in ihrerordentlichen und regelìniibigen Wirksamkeitnicht beirren sollen. Ob femerdie Vérbindùrtgmit den deutscherrbischòfen nicht-ebenso 'wichtig istalsdie Verbindùhg mitden òsterreichischen Bischòfen; undbb di~; dem. (2o)P>Sm:etafi.~ wéilte d~l1ìals ifu"h~usealtottil1~,>'v-6néndt:n6v~tnb~r'i8sbbis zum L Aprii r85i(s>dii,gskrcln;:f(';sntdtdtta;. Wieù' Ì902'j'.17S).

129 333 Superior aller òsterreichischen Missionen verliehenen besonderen Rechte von gar keiner Bedeutung sind, wollen wir auf der Consulta untersuchen... Ich bin mir auch im allgemeinen bewubt, die Rechte anderer zu ehren und absolute Willkiìr -nicht zu lieben. Ew. Hochw.gebrauchen aber òfters das Wort Willkiir in so1chen Verbindungen, daf ich mich iiber den Begriff nàher erklaren mub. Willkiir im eigentlichen Sinn ist jedes Verfahren, wodurch die Oberen ein zu Recht bestehendes Gesetz verletzen und mit Nichtachtung des Gesetzes ihren eigenen absoluten Willen zur Richtschnur machen. In weiterem Sinne kann man Willkiìr auch dasjenige Verfahren nennen, wodurch die Oberen zwar kein Gesetz verletzen, aber uhne verniinftige, dasallgemeine Wohl bezweckende Griinde, blob um ihre Macht zu zeigen oder ihre Leidenschaftlichkeit zu befriedigen, Anordnungen erlassen, welche fiir das allgemeine Wohl schadlich, fiìr einzelne nachteilig oder krankend sind. Wer den Begriff von Willkur noch weiter ausdehnen wollte, wiirde selbst der Wi11kiir verfallen. Ich bin mir aber bewubt, die Willkiìr weder in dern einen noch in dem anderen Sinne zu lieben und zu iìben... Ich wubte wohl, was ich tat, als ich das Generalvikariat annahm. Ich hatte aber nie in meinem Leben eine lebendigere Uberzeugung, daf Gott dieses Opfer von mir verlange. Ich werde daher im Vertrauen auf den Beistand der hl. Jungfrau und des hl. Alphonsus, was auch komrnen mòge, fest ausharren, solangeman mich nicht gewaltsam entfernt. Nicht als glaubte ich, daf meine armselige Persònlichkeit zudem Wohle der Congregation notwendig sei, sondern weil ich iiberzeugt bin, daf unter den gegenwartigen Verhàltnissen die ganze Congregation ihrem Untergange zueilen wiirde, wenn sie neuerdings ohne Haupt in die Kampfe urn die Wahi eines neuen Hauptes werwickelt wiirde. Damit aber will ich mein Oewissen nicht beladen. Soweit P. Smetana. * * * AbschlieBend kònnen wir sagen, dab aus diesen Documenten Folgendes klar wird: 1. - Die am 2.JuIi r84r unter dem Namen Austriaca errichtete Provinz bestand de jure immer fort, wenn auch vorn 24.Sept. r849 an unter dem Namen Germanica. Es ist, juristisch gesehen, unrichtig, wenn P. Kosmaéek in seinem Brief an P. Smetana sagt: P. Bruchmannhabe die òsterreichische Provinz aus der Zahi der Provinzen ausgestricheu und zu einem Anhangsel einer neu creierten Provinz gemacht Die Provincia Germanica entstand de jure erst im jahre r853 r854 (2I).Es ist daher unrichtig, wenn P. van Rijckevorsel sagt, schon das Decret vom 24.Sept. r849 «Provinciae Germanicae constitutivum haberi potest) (22). (21) Fiir die Errichtung der von Osterreich getrennten Deutschen Provinz, siche den nachsten Beitrag v. P. Sampers. (22) [I. VAN RrJCKEVORSEI,], Catalogus CSSR Cotiegìorum. Transatpìnorum. III, Roermond [r886], 2.

130 334, 3. - P. Bruchmann dachte nicht daran, die Idee einer vòsterreichischen Provinz fallen zu lassen. Dies ist klar ersichtlich aus den W orten im Bittgesuch an den Hl. Stuhl: «nec jam tempus opportunum adsit ut iterum restituatur». Bei den engen Beziehungen zwischen P. Smetana und Bruchmann ist sicher anzunehmen, dab P. Smetana, der von April 1848 bis August 1850' in Altòtting weilte, bei der Umanderung des Namens zu Rate gezogen wurde, und dab auch er diese MaBregel von Anfang an nur als provisorisch betrachtete. Diese Auffassung wird auch aus seinem Antwortschreiben an P. Kosmaéek an verschiedenen Stellen ersichtlich Trotz aller vorlaufìgen Abweisung erwiesen sich die Griinde, die P. Kosmaéek in seinem Schreiben darlegte, und die Verhàltnisse, die er schilderte,.derart zwingend, dab P. Generalvikar Smetana dann doch die Wiederherstellung der Provincia austriaca ins Auge fassen mubte, freilich in der Form, dab die politisch reichsdeutschen Hauser eine eigeneprovinz bilden sollten. In seinem Bittgesuch an den Hl. Stuhl um diese Vollmacht scheint klar durch, dab die von P. Kosmaèek angefiìhrten Griinde ihn dazu bewogen haben. Als P. Smetana von seiner Rundreise in Osterreich zuriickgekehrt war, betonte er in der Eingabe an Kaiser Franz Iosef um die Wiederherstellung des Kollegs von Maria Stiegen in Wien ganz ausdrùcklich, dab dieses Haus als Sitz eines eigenen òsterreichischen Provinzials notwendig sei (Siehe oben Artikel des P. Hosp, B VI N 8, Smetana an Kaiser Franz josef, 6 Sept. 1852).

131 III ANDREAS SAMPERS RESTITUTIO PRISCAE PROVINCIAE AUSTRIACAE ET ERECTIO NOVAE PROVo GERMANICAE, INTRODUCTIO Postquam Patres die 6 IV 1848 ex Wien expulsi fuerant, tam e conventu ad Scalas Marianas (I), quam ex hospitio in Weinhaus (2), inimici Congregationis omni conatu id agebant, ut suppressio legalis a suprema rei politicae administratione statueretur (3). Die 7 V 1848, post mensem a violenta expulsione, augustissimo decreto Imperatoris Ferdinandi Congregatio in toto Imperio Austriaco dissoluta est (4). Plures Patres extra fines Austriae apud confratres in aliis nationibus refugium petierunt (5), ut ibi vitam secundum Regulam continuare possent; multi tamen in patria remanserunt, variis modis in cura animarum occupati, more sacerdotum saecularium (6). (I) Cfr Ed. Hosr-, Erbe àes hl. Klemens M. Hofbauer, Wien 1953, 375 II. - In animo nobis est editionem parare quarundam relationum de hac expulsione, praesertim ad illustrandas aerumnas a VG P.e Passerat hac occasione perpessas. (2) Cfr Hosp, Erbe 378, ubi Weinhaus dicitur domus noviciatus; ib. 398, ubi de suppressione.eollegfi in Eggenburg, legitur: «Die Novizen wurden nach Haus geschickt». Revera ano 1848 noviciatus Provo Austriacae erat in Eggenburg, quem in conventum translatus est a Weinhaus die 5 X 1835 (Chronica et iabores apostolici Provo Ausiriacae, ms in AG Pr.A XVII, I 398). (3) Vide documenta 2-4 supra sub I A a P.e Hosp edita. (4) Decretùm sicuti die 8 V 1848 divulgatum est in foliis diurnis Wiener Zeitung supra sub I A doc. 5 et apud Hosr-, Erbe (5) Maxima pars eorum ibat in Altòtting propter vicinitatem et praesertim quia Superior Provincialis Franc. Bruchmann a nomirìatione sua (30 XI 1847) ibi residentiam habuit. Cfr Die Redembtoristen, :32 hrsg, V. G. BRANDHUBER, Bamberg 1932, 230: «Es [das Klosier in Alt-Citting] wurde segar die Zufluchtsstàtte fiir viele aus Osterreich und Norditalien vertriebene Mitbriider», - Ex Bavaria quidamulterius progressi sunt, ubique a confratribus bene accepti, excepto a P.e Leop. Ottmann, Sup, Provo Helveticae, (Rationes, cur non exceperit exules austriacos, dedit P.i Sabelli in epistula diei 2 III r849 ex Bischenberg. - Orig.: AG XII C 36). (6) Expulaio, suppressio, impossibilitas vitae communis, ac vita consequens de more sacerdotum saecularium pro non paucis exitum habuit dispensationem votorum, sed talium numerus exaggerari non d ebet. - Paratur studiurn de hac materia postea in Spie. Hist. edendum.

132 ab instantias VG R. Smetana (7) die 23 VI r852 augustissimo decreto Imperatoris Francisci Iosephi, decretum suppressionis revocatum et Congregatio in Imperio restituta est (8). Quam primurn superiores de renovanda vita regulari consiliis usi sunt (9) et mox etiam cogitatum est de reconstituenda propria Provincia pro Imperio Austriaco; exsistebat tunc enim una sola Provincia pro omnibus regionibus linguae gerrnanicae, quae ab. ano r849 «Provincia Germanica» vocabatur (ro). Infra quaedam documenta transcribimus, ad demonstrandum, quomodo a prirnis tentaminibus an: r852 actio ad restituendam Provinciam Austriacam crevit, a.v. qua via perventum est ad divisionern Provo Germanicae die 30 I r854 in Provo Austriacam et Germanicam. Cum vero de die restitutionis Provo Austriacae, qui simul est dies erectionis Provo Oermanicae, non apud ornnes, qui de hac re scripserunt, eadern est sententia, utile esse duximus, in Conclusione de illo die accuratius inquirere, DOCUMENTA 1. - r852 XI 8. - VG R. Smetana Socio Procuratoris generalis (II) instructiones dat quoad libellum supplicem pro divisione Provo Germanicae. Ex episiula ve R. Smetana ad P.em B. Queloz, Koblenz 8 XI Orig.: AG XV C 7 b. Mon révérend et très cher Père. [...] En 8 Oli ro jours je V011S enverrai une supplique adressée au S. Père pour obtenir la division de la Province germanique en deux Provinces, savoir la germanique et l'autrichienne. Nous avons jugé convenable, de ne pas négliger les formes de la soumission et de la courtoisie. C'est pourquoi je vous chargerai d'envoyer cette supplique (après en avoir pris une copie) au P. Recteur Majeur. La S.Congrégation I'engagerait en tout cas de donner son avis sur ce sujet; mais il sera hors d'état de s'opposer raisonnablernent à la division que nous demandons, ou de la déjouer. En me recommandant à vos prières, je suis dans les SS. Cceurs de Jésus et de Marie Votre très affectioné confrère R.Smetana C$SR Coblence le 8 Nov. r852. (7) SMETANA Rudolfus vou; Vicarius generalis CSSR Transalpinae I VII V 1855; cfr Spie. Hist. 2 (1954) 54-55, 272 n. r51. - Vide doc. 3 supra sub I B. (8) Decretum apud Hosr-, Erbe 415 et supra doc. 4 sub I B. (9) Iam die IO VII VG Smetana et Sup. Provo Bruchmann ab Alt-Otting in Austriam profecti sunt, ubi diebus r-z VIII magnum ob readmissionem celebratum est festum. Cfr Hosr-, Erbe 415; K. DILGSKRON, P. Rudolf 'Von Smetana, Wien 1902, 179; Chroniea P1 O'V. Austriaeae I ; Chroniea Frohn!eitensis auct, P.e Wenceslao ZYKA, ms in AG XXIII T 24, (P. Zyka solemnitati interfuit). (IO) Vide documenta supra sub II a P.e Zettl edita. (II) QUELOZ Brixius, Socius Procuratoris generalis pro CSSR 'I'ransalpina X IX 1853; cfr Spie. Hist. 2 (1954) 268 n. 136.

133 c 1852 XI - VG R. Smetana cum suis consultoribus petit a RM V. Trapanese, ut supplicationem pro divisione Provo Germanicae S. Congregationi EE.RR. tradere velit (12). Epistula VG R. Smeiama. ad RM V. Trapanese, Koblenz mense n01j. I Orig.: AG XV E 49. Reverendissime Pater! Bonum commune bonurnque regimen Provinciae nobis exposcere videtur, ut haec Provincia in duas Provincias dividatur, prout in supplicatione adnexa, ad SanctitatemSuam directa,.fusius explicatur.humillime ergo petimus, ut Paternitati Vestrae R.mae huic propositioni favere, supplicationern praedictam S. Congregationi Episcoporum et Regularium tradere, eamque suo suffragio suffulcire placeat. Confluentiae die [spatium album relicium. pro numero] Nov Rudolphus Smetana CSSR, Vicarius Generalis Frane, Kosmaéek CSSR, Cons. Admonitor (13) P. LE. Kaltenbach CSSR, Cons. (14) P. Mich. Heilig CSSR, Cons. (15) P. joseph Fey CSSR, Cons. (16) P. Bruchmann, SU]). Prov. Germanicae (17) XII RM V. Trapanese notum facit se supplicationi favere. Ex episiulo. RM V. Trapanese ad ve Smeiana, Roma 28 XII I852. Copia: AG XV E 49 (18). Romae die 28 Dee, 1852 Admodum Reverende Pater [... ] Circa divisionem Prov. Austriacae non solum ego annuo, sed libenter faveo; et jam supplicationes tuae, corroboratae a rneis instantiis, in manu Pontificis Maximi sunto Quanto citius desideratam approbationem habebimus. Peramantissimus in X" Frater Vinco Trapanese (12) Haec epistula transmissa est in alia epistula P.is Smetana ad RM Trapanese, die 16 XI 1852 scripta, conservata in AG Pr.Arn V 5 (disp. Christ. Kauder), in qua legitur: «Supplicationem pro erectione Provo Austriacae separato folio adjungo». Locus ex quo epistula rnissa est non indicatur et dies 16 postea adiunctus est, superscriptus vocem mense, quae linea obducta est. (13) KOSMACEK Franciscus Ass.; cfr Spie. Hist. 2 (1954) 254- n. 78, MADER (14) KALTENBACH Ioannes Bapt.; cfr Spie. Hist. 2 (1954) 253 n. 76, 4 (1956) 286 n. "5 (15) HEILIG Michael; cfr Spie. Hist: 2 (1954) 252 n. 70, 6 (1958) 354 n. I, Anaiecta 24 (1952) 162, Kurze Lebensbilder I , M. DE MEULEMEESTER, Glanes Al.pnowsiennes, Louvain 1946, "53-"54. (16) FEY Iosephus; cfr Spie. Hist. 2 (1954) 249 n. 56. (17) BRUCHMANN Franciscus Ass. von, Superior Provinciae Austriacae/Gennanicae 30 XI I 1854; cfr Spie. Hist. 6 (1958) 354 n. 2. (18) Ipsa epistulap.is Trapanese inveniri in AG non potuit. - Exsistit in AG XV E 7 rescriptum P.is Trapanese diei 28 XII 1852 ad petitionem pois Smetana diei 30 XI 1852 Cfr Spie. Hist. 4 (1956) 198: Landser-Téterchen.

134 4. - r852 XII r7. - Summus Pontifex in audientia annuit propositae divisioni Provo Germanicae. r853 I IO. - Rector Maior, de mandato Summi Pontificis facultatem concedit Vicario generali «constituendi Provo Austriacam a Superiori Provinciali separatim regendam». Rescripium. S.Congr.EE.RR.) cum nota RM V. Trapanese, - Orig.: AG XV C 8. - Edit.: D. VAN RIJCKEVORSELJ, Catalogus CSSR Collegiorum Tromsaipinorwm III, Roermond [r886j, Beatissime Pater Rodulphus Smetana Vicarius Generalis pro Provinciis Transalpinis Con" gregationis SS.mi Redemptoris, ejusque Consultores, et Superior Provinciae Germanicae ejusdem Congregationis, ad Sanctitatis Vestrae pedes provoluti haec quae sequuntur humil1ime exponunt. In Decreto Pontificio de die 2 Julii r84i statutum fuit, ut Congregatio SS.mi Redemptoris Transalpina in tres Provincias a Superioribus cum titulo Provincialis regendas distribuatur, nimirum Austriacam, Belgicam, Helveticam, cui serius accesserat quarta Americana (19). Verumtamen cum anno 1848 Congregatio Nostra in Imperio Austriaco suppressa fuerit, nullaque tunc temporis propinquae restitutionis spes effulgeret, et ex altera parte, praeter Domus in Bavaria existentes novae fundationes in Germania factae fuerint, Sacra Congregatio Episcoporurn et Regularium die 24 Septembris xsaç permisit, ut Provincia Austriaca. imposterum nomen Provinciae Germanicae gerat. Sed felicissima rerum vicissitudine nuperrime die 23 [unii hujus anni Augustissimus Austriae Imperator decretum suppressionis revocavit, et non tantum pristinae domus restituuntur, sed etiam Congregatio nostra novis fundationibus nova incrementa capere incipit. Quae cum ita sint, bonum commune bonumque Congregationis regimen omnino a Nobis exposcere videntur, ut Provincia Austriaca, et quidem separatim, reviviscat, ita ut Provincia quae nunc Germanica vocatur in duas Provincias, Austriacam scilicet et Germanicam, dividatur. Etenim Provincia haec Germanica nimis extensa est, tarn quoad numerurn domorum, quam quoad numerum terrarum dissitarum quas complectitur. Habet r8 collegia et hospitia, et iter conficiendum a domibus ad ripam Rheni in Prussia Rhenana usque ad domus in Styria vel in Ducata Mutinensi tercentorum milliariorum superat, ita ut Superiori Provinciali Vetero-Oettingae in Bavaria residenti vix tempus suppetat ad visitandas quolibet anno singulas domus suae Provinciae, et etiam commerciurn epistolarum ceteraque gubernationis momenta nimis difficultatibus subjaceant; cum insuper Patres nostri Austriaci continuis missionibus in Austria, Styria, Tyrolo, Bohemia, Moravia, Silesia etc. perfungantur et missionarii ex variis domibus colligantur, omnino necesse est, ut coram adsit Superior Provincialis, qui has missiones idirigat. (19) Die 29 VI 1850 RM Trapanese Prov, Americanam erexit ex facultate S.Congr. EE.RR., die 22 VI ei concessa - Orig, decretum : AG XII D Edit.: [v. RIJCKEVORSEL], Catalogus III 54; WUEST, Annales II 416..

135 339 Cui accedit necessitas, ut in ipso loco Superior [urisdictione generali praeditus negotia restitutionis singularum domuum et novarum fundationum euret. Quod etiam ab ipso regimine ipolitico, nec non ab Episcopis Austriacis desideratur et postulatur. Proponimus ergo humillime, ut Provincia Austriaca a Superiore Provinciali separatim regenda constituatur, et sequentia collegia et hospitia complectatur (20) : r" Collegium Frohnleitense instyria 2 u Collegium Mauternense in Styria 3 Collegium Oenipontanum in 'l'yrolo 4 Collegium Eggenburgense in Austria Inferiori 5 Collegiurn Finariense in Ducatu Mutinensi 6 Collegium in Montecchio in eodem Ducatu 7 Hospitium Mutinense in eodem Ducatu 8 Hospitium Leobiense in Styria 9 Hospitium 111 Maria-Schnee in Bohemia 10 Hospitium in Puchheim in Austria Superiori IlO Statio Missionis Christianiae in Norvegia 12 Omnes fundationes restituendae vel in posterum faciendae in Imperio Austriaco vel in Ducatu Mutinensi. Provincia autem Germanica a Superiore Provinciali separatim regenda sequentia collegia et hospitia complectatur : r? Collegium Vetero-Oettingense ad S. Mariam Magdalenam in Bavaria 2 Domum Novitiatus et Studiorum ad S. Alphonsum Vetero-Oettingae 3 Collegium Vilsbiburgense in Bavaria 4 Hospitium in Fuchsmiìhl in Bavaria 5 Hospitium in Nieder-Achdorf in Bavaria 6 Hospitium Confluentinum in Prussia Rhenana 7 Hospitium in Bornhofen in Ducatu Nassoviensi 8 Hospitium 'l'revirense in Prussia Rhenana 9 Ornnes fundationes in posterum faciendae in ditionibus Confederationis Oermanicae, exceptis iis provinciis germanicis quae Imperio Austriaco subditae sunt (21). (20) Notatu dignum, quod Collegium ad Scalas Marianas in Wien in elencho desideratur. Ratio esse nequit quod tempore petitionis non exsistebat de facto, nec ornuia collegia, nominata de facto ut domus CSSR existebant (cfr Hosr-, Erbe 416 ss). Ratio potius desumi debet ex hoc, quod per quoddam tempns incertitudo de reconstituendo Collegio Viennensi inter Patres habebatnr (ib. 418; cfr C. MADER, Die Congregation des Allerh; ErlOsers in Oesierreich., Wien 1887, 125; vide etiam doc. 9 supra sub I B). (ar) Confederatio Germanica, «Deutscher Bund», r8r5-r866. Ad hanc Confederationem pertinebat etiam Imperium Austriacum quoad regiones linguae germanicae. - Cfr Auszug aus del' Geschichte von K. PLOEl'Z, 23. Aufl., Berlin-Leipzig [1940], 360, 408.

136 340 Suppliciter ideo petimus, ut Sanctitas Tua hanc divisionem approbare et sancire dignetur. Pro qua gratia etc. Ex audientia SS.mi habita ab infrascripto D.noPro-Secretario Sacrae Congregationis Episcoporum et Regularium sub die r7 Decembris r852. Sanctissimus benigne annuit, ac propterea mandavit committi P. Rectori Majori, ut, veris existentibus narratis, pro suo arbitrio et conscientia indulgeat pro constitutione duarum Provinciarum de quibusin precibus juxta petita. Contrariis quibuscumque minime obstantibus. Romae etc. (22). L.S. G. Card. de Genga, Praefectus A. Bizzarri, Pro-Secretarius Cum placuerit SS.mo committere nostro arbitrio et conscientiae indulgere pro constitutione duarurn Provinciarum juxta petita, Nos, conscii de veritate ejusdem expositionis, facultatem concedimus tenore praesentium Vicario nostro Generali P. Rudolpho De Smetana constituendi Provinciam Austriacam a Superiore Provinciali separatim regendam; servatis tamen de reliquo servandis juxta Decretum Pontificium de die 2 julii r Romae IO Januarii 1853 (23). L.S. Vincentius Trapanese CSSR Rector Major Florindus Molisani Congr.SS.Red. a Secretis (24). (22) In textu dicitur expressis verbis, SS.um petitioni annuisse hoc sensu, quod P.i Trapanese committi voluit, ut pro suo arbitrio indulgeret pro constitutione Provinciarum. Ergo non die 17 XII 1852 Provincia Germanica divisa est ac no va Germanica (postea Provo Germaniae Superioris, nunc Monacensis) erecta est, uti dicit 'M. DE MEUI.E MEESTER, Histoire sommaire de la Congrég. du T.S. Rétiemoteur, Louvain 1958, 158 (la ed., p. 146) et idem in Outline History o] the Redemptorists, Louvain 1956, 159. Nec veritati congruit, quando ab eodem auctore ponitur, quod S.Congr.EE.RR. novam Provinciam Germanicam erexit: «La Congrégation des Evèques et des Réguliers érigea, le 17 décembre 1852, une nouvelle province germanique» - ibid. (23) Dies IO I 1854 tamquam dies divisionis pristinae Provinciae Germanicae ac constitutionis novae Provo Germanicae habetur in Catalogis generalibus CSSR ab ano 1867 usque ad ultimum 1955 (seriem talium Catalogorum invenies in Spie. Hist. 4 [1956] ), et in Catalogo Provo Germ, su-p. CSSR, Deggendorf 1940, 4. Idem dies qua talis indicatur apud G. BRANDHUBER in libro Die Redemptoristen 230: «Als ihr [der siiddeutsehen Provinz] wahrer Geburtstag gilt der IO. Januar 1853», et apud E. ZETTL in primo anno huius periodici (I [1953] 212). in studio occasione centenarii Provinciae Monacensis conscripto: «Provo Germanica canonice erecta est die IO ian. 1853, Rectore Maiore P. V. Trapanese», et «Am IO. januar 1853 wurde sie [die silddeutsehe Provinz] von der òsterreichischen Mutterprovinz abgetrennt und selbstandig gemacht». Secundum hanc «traditionem» in Provo Germaniae superioris (Monacensis) centenarium Provinciae pro die IO I 1953 celebratum est (Spie. Hist. l.c.; Briefe an unsere Freuruie, MUteilungen aus dem Leben und Wirken der siidd. Redemptoristen 3 [1953] 8, 23, 26). Ex ipsis verbis paragraphi, a RM Trapanese die IO I 1853 rescripto S.Congr.EE.RR. diei 17 XII 1852 adiecti, clare tamen patet eum non Provinciae divisionem, a.v. constitutionern Provo Gennanicae divisae a Provo Austriaca peregisse, sed tantum.facultatern hoc faciendi P.i Smetana tribuisse. ' In inventario archivi gen. a P.e Biihrel confecto (I 99) indicatur documentum transcriptum ut «Rescriptum et Decretum constituens Provinciam Austriacam et Germanicam». Minus recte tamen, quia nec rescripto diei 17 XII 1852 nec decreto diei IO I 1853 Provinciae A. et G. constitutae sunt, uti supra et in nota praeced. demonstravimus. (24) MOLISANI Florindus Alfonsus Maria; *4 (Cat. V 46: *7) XI 18Ì9 Casalbordino;

137 5. - r853 I VG R. Smetana nuntiat Socio Procuratoris generalis, quod rescriptum (doc. 4) accepit, sibi transmissurn die II I r853. Ex episiula VG R. Smetasuu ad P.em B. Queloz, Koblenz 22 I Orig.: AG XV C II a. J'ai reçu votre chère lettre du II et. et je m'empresse de vous en accuser la réception. La rédaction humiliante de la concession d'une Province autrichienne: «ut,»eris existentibus narraiis, pro suo arbitrio et conscientia indulgeat», m'a appris, que j'ai bien fait de m'adresser immédiatement au P. R[ecteur] M [ajeur], et que Rome se tient bien rigoureusernent à certaines formalités (25). 34r 6.- r853 VIII 5. - Concessa erectione separatae Provo Austriacae et Germanicae (doc. 4) Superiori Provinciali F. Bruchmann facultas tribuitur constituendi P.em A. Mangold Vice-Provincialern pro domibus in Austria et Modena sitis. Litterae paientes VG R. Smeiama ad P.em F. Bruchmann, Roma 5 VIII Orig.: AG XV E 53 (26). Plurimum Reverendo Patri et in Christo dilecto Fratri Francisco Bruchman CSSR, Superiori Provinciae Germanicae Cum erectio Provinciae Austriacae a Germanica separatae jarn concessa sit, sed ante finem Triennii Superiorem Provincialem constituere non convenit (27), ex altera autem parte indigentiae domuum austriacarum, ut quam primum Superior facultatibus generalibus instructus adsit, postulent; hisce facultatem Tibi impertior, constituendi pro domibus et PP. austriacis nec non et mutinensibus Vicesgerentem Tuum seu Vice-Provincialem Admodum Reverendum P. Adamum Mangold, in praesenti Rectorem domus Monticuadmissus in nov. 24 V 1836, vesto 19 VI 1836, pro], 24 V 1837 Ciorani; sac. 23 XII 1843 Nocera; t 3 X 1860 Casalbord'ino, Erat inter Patres Neapolitanos unus ex principalibus fautoribus RM Trapanese, cui a secretis egit. - Cat. I 71V, Cat. Il 165, Cat. V 46, 153; plures conservantur eius epistulae in AG de causa Trapanese. (25) In actibus, quae in AG conservantur, non invenitnr publicatio ex offìcio: rescripti diei 17 XII IO I 1853 pro tota Congregatione, ve! pro Provincia Germanica, vel saltem pro Patribus austriacis. Primum documentum in quo de concessione rescripti mentio fìt, sunt litterae patentes inferius transcribendae (doc. 6), qnae circa 8 menses post rescripti diern datae sunto (26) Ex specie documenti deducimus illud esse originale, quod P.i Bruchmann transrnittendum erat, Quia ex doc. IO infra transcribendo clare apparet P.em Bruchrnann facultate in hoc documento a P.e Smetana sibi data usum non esse, supponimus documentum a P.e Smetana missum non fuisse, aut ei a P.e Bruchmann esse restituturn utpote non exsequendum. (27) Nominatioues triennales Superiorum Provo factae erant die I I 1851, ita ut «Triennium ultima die mensis Decernbris hujus anni 1853 exspiret» (P.Smetana in petitione rescripti diei 13 I infra doe. II);' die 14 I 1851 Superior Provo Bruchmann nominationes subditis suis communicaverat (Orig.: AG XV E' 45 et XXII R 3).

138 342 lensis in Ducatu Mutinensi (28), qui eas facultates possideat quas ipsi subdelegare opportunum [udicaveris (29). Datum Romae (30) die s" Augusti 1853' L.S. Rudolphus Smetana CSSR Vicarius Generalis X P. A. Mangold constìtuitur Superior Provinciae Austriacae. Litterae patentes VG R. Smètana ad P.em A. Mangold} Roma 15 X Orig.: AG XV E 54. Plurimum Revendo Patri et 10 Christo dilecto Fratri nostro Adamo Mangold Com Sua Majestas Apostolica, Imperator Franciscus Iosephus, precibus nostris humillimis c1ementer annuens, dignata sit, reconstitutionem Congregationis SS. Redemptoris in Imperio Austriaco ordinare (31), et ideo mu- (28) De P.e Mangold vide notitias biographicas in Spie. Hist. 2 (1954) 89 n. I et 258 n. 99, 4 (1956) 68-71, et infra 445 ss.j vide etiam Cat. XI I, II n. 75, et testimonium P.is Mangold de seipso in Processu apostolico Beatificationis S. Clernentis Hofbauer super fama in specie, Copia publica in Arch, Postulationis CSSR-Romae, fol Die I I I844nominatus est primus Rector in Montecchio a VG Passerat (cfr Spie. Hist. 4 [1956] 83) et in hoc officio semper reelectus est - ultima vice a VG Smetana die 2 I 1851 (Litterae patentes. - Orig.: AG XXIII S 18) - usquedum 30 I 1854 defìnitive i Superior Provo Austriacae renuntiatus est (infra doc. 13). Die 20 III 1850 a P.e Bruchmann tamquam delegatus Superioris Provo pro domibus in Ducatu de Modena designatue est et die 30 III 1850 quasdam ordinationes cornmunicavit (Epistula P.is Mangold ad P.em I. Silva, Rectorem in Finale, Modena 30 III 1850, in qua litterae patentes P.is Bruchmann diei 20 III 1851 transcribuntur. - Orig.: AG XXII R 3). Die 25 II 1851 a P.e Bruchmann ad annum superior omnium Missionum in Ducatu de Modena est renuntìatus (Litterac patentes, Alt-Otting 25 II Orig.: AG XV E 46).. Notare iuvat, non pauca diplomata P.is Mangold, inter ea quae reliquit inventa, a P.e Biihrel archivo generali incorporata esse, et quidem in diversis sectionibus (XV E 46, 54, 56; XXIII S 18 [2 doc.}; XLIX 9). (29) P. Bruchmann facultate nominandi P.em Mangold Vice-Provincialem usus certo non est, uti patet ex doc. IO. (30) Die 14 V 1853 Card. della Genga; Praefecttts S.Cougr.EE.RR. Iitteras dedit P.i Smetana, esse voluntatem Summi Pontificis, ut quarnprimum Romam veniret (Orig.: AG XV C 35). De hoc praecepto certior factus ex epistula P.is Queloz diei 16 V, huic rescripsit die 23 V se venturum (Orig.: AG XV C 44 b),attameu speravit quandarn dilationem diei obtineri posse, ut bene sese praeparare posset (ita etiam in epistula ad P.em Mauron, Wien 23 V Orig.: AG XV C 32 b). In epistula diei 26 V ad P.em Queloz P. Smetana denuo spern expressit dilationem diei obtinerì posse (Orig.: AG XV C 44 c). Die 16 VI 1853 Vicarius gen. ex Koblenz epistulam Congregationì Transalpinae dedit, iter in Urbern annuntians (Exernplaria : AG XV C 54 et E 52, XXI R 3: edit.: Doc. Mise ). Die 20 VI 1853 P. Heilig nuntiavit P.i Mauron Vicarium pridie Romam profectum esse, postquam per 4 dies tantum in Koblenz dimoratus erat (Orig.: AG XV C 56). Romae sedem collocavit apud Filios S.i Vincentii a Paulo, vnlgo «Lazzaristas» in vico Monte Citorio (Cronaca del la Casa di Monterone, , photocopia in AG, 5)' Die 28 X 1853 P. Smetana denuo ex Roma 'profectus est versus septentrionem (infra doc. 8; etiam AG XV D 25). - De commoratione P.is Smetana ili Roma cfr DILGSKRON, Smetana 184, 224 ff. (Socius P.is Vicarii non erat P. Heilig, uti DILGSKRON 224, sed P. Haringer). (31) Die 23 VI 1852 Congregatio denno. in Imperio Austriaco admissa est (doc. 4 supra sub I B, cfr Hosr-, Erbe 415), ex supplicatione.pvis Smetana (vide documenta supra

139 343 neris nostri sit,regulari regimini domuum nostrarum austriacarum providere, probata Tua pietate ac prudentia confidentes, Te,Plurimum Reverende Pater, Superiorem Provincialem, Consultores autem Tuos RR.PP. Ioannem Kral (32) et Ludovicum Coudenhove (33) elegimus. Praecipimus ergo ornnibus Rectoribus, Superioribus, Presbyteris, ceterisque Congregationis nostrae Alumnis, Provinciae Austriacae adscriptis, ut Tibi debitam obedientiam atque reverentiam praestent. Facultates necessarias vigore praesentium Tibi impertimur, simulque in Domino Te monemus, ut secundurn Regulas et Constitutiones nostrae Congregationis Provinciam Tibi concreditam gubernes, et vitae communi et regulari disciplinae sedulo et indefesse invigiles (34). Romae die r5 a Octobris r853. L.S Rudolphus Smetana CSSR Superior Generalis (35) 8. - r853 X VG R. Smetana communicat P.i A. Mangold nominationem. Ex «Nuovo Registro cronologico per servire alla storia del Collegio di 'Montecchio» II Orig.: AG XXIII S r6. r853 Ottobre Questa mattina il RP. Rettore partì per Modena, affine di incontrare il R.mo P. Vicario Generale, il quale domani deve ivi arrivare da Roma. sub I a P.e Hosp edita); die 7 VII 1853 Congregatio ut societas religiosa [«religiose Korporation») agnita est (cfr Hosr-, Erbe ). (32) KRAL Ioannes Ev.; cfr Spie. Hist 6 (1958) 362 n. 19, etiam Cat. XI I, 15 n. IDI et AnnalesProv. Austriaeae 1884, 4-5. Invenitur testimonium P.is Kral de seipso in Processu ordinario Beatifìcationis S. Clernentis Hofbauer super fama, virt. et mirac.in genere, Copia publica in Arch. Postulationis gen. CSSR-Romae, fol Apud MADER 496 annus nativitatis erronee notatur: (33) COUDENHOVE Ludovicus; cfr SPie. Hist. 7 (1959) (34) Hoc documento P. Mangold expressis verbis Superior Provo Austriacae renuntiatur. Attamen ante nominationem diei 30 I 1854 hic titulus ei non tribuitur (excepto doc. 9), sed post mensern Vice-Provincialis nominatur (doc. IO), qui titulus ei in documentis pluries datur. Nec sibi in subscriptione epistularum mensium oct.-dec (AG XXII R. 3 et XXIII S 18) titulum Provincialis assumpsit, quod tamen in epistulis a mense febr scriptis facere solebat (ita iam in prima post nominationem 30 I 1854 epistula conservata, scripta die 15 II Orig.: AG XXIIR 3). Nominatio Superioris Provincialis supponit ve! saltem inc1udit erectionem Provinciae independentis, i.c. divisionem Provo Oermanicae. De facto tamen haec divisio ante diem 30 I 1854 perfecta non est, sicnti patet ex documentis infra transcribendis. (35) Quamquam certum est P.em Mangold in ipsa Congregatione post hanc nominatione m non esse consideratum ut Superiorem Provincialem pleno iure, nec Provincias Germanicam ac Austriacam revera esse divisas, tamen de authenticitate documenti hic transcripti dubium rationabiliter moveri nequit; est scriptum a P.e Smetana m.p, et sigillo cereo rubeo cum insigne CSSR et inscriptione Sig. Viear. Glis C.S.S.R.Tmnsalp. munitum. Subscriptio «Superioris generalis», sicut et initium documenti opinionem inducit, litteras patentes hac forma exaratas esse, ut magistratibus austriacis tuta exhiberi possent, quin tamen in.ipsa Congregatione ad effectum plenum deducideberent. Vicarius gen. enim in administratione Rei publicae Austriacae habebatur ut «oberste Vorsteher» (cfr docum. admissionis P.is Passerat in Spie. Hist. 2 [1954] 206; in quibusdam documentis posterioribus ad gubernium directis - vide' supra sub I ~ P. Smetana tamen ut Vicarius gen. subscripsit).

140 344 NB. - Dalla seguente data comincia il governo del Superiore interino RP. Giuseppe Pigioli (36) già Ministro della casa Ottobre [... ] Nello stesso giorno alle I2y,; arrivò pure da Modena il MRP. Adamo Mangold, creato testé Provinciale della Provincia Austriaca, onde prendere congedo da soggetti di questo Collegio de' quali finallora era stato Rettore Ottobre Domenica 24 dopo Pentecoste. Ripartì per Modena il suddetto MRP. Provinciale alla 7Yz antemeridiane (37) 9. " 1853 X P. LPigioli constituitur Vice-Rector Collegii in Montecchio. Litterae paienies Rectoris A. Mangold ad Ministrum I. Pigioli, Montecchio 29 X Orig.: AG XXIII S 18. Al Molto Rev.do Padre Giuseppe Pigioli della Congr. del SS.mo Rec1. N ella mia assenza e finché la Casa non venga provveduta di un nuovo Rettore, Ella è incaricata da' me e da' Superiori Maggiori di fare le mie veci, potrà sbrigare gli affari, segnare le carte riguarc1anti i censi. Ella ha il diritto ed obbligo di rappresentare la famiglia religiosa in ogni affare che la medesima riguarda, ed avrà ogni altra autorità e prerogativa che compete a' Superiori. In fec1e (38) P. Adamo Mangolc1 Montecchio 29 Ottobre IO. - r853 XI F. Bruchmann, Superior Provo Gennanicae, comrnunicat nominationem P.is A. Mangold, ut Vice-Superioris Provo Austriacae. Episiulo. P.is F. Bruchmann ad P.em 1. Situa, Rectorem in Finale (39), Alt-Otting 24 XI Orig.: AG XXII R 3. Eadem epistula ad P.em 1. Pigiati, Ministrum in Montecchio. - Orig.: AG XXIII S 18. (36) PIGIOLI Iosephus; cfr Spie. Hist. 2 (1954) 267 n Pro nominatione eius vide doc. 9. -' Medio tamen mensis sequentis novembris P. Wal1eczek tamquam superior ternporaneus pro P.e Pigioli suffectus est (doc. 10b). (37) In adnotationibus posterioribus huius chronicae ad diem 7 et 9 II 1854 P.i Mangold non titulus Provincialis, sed Vice-Provincialis tribuitur. In adnotatione ad diem 7 III 1854 Provincialis vocatur et inter parentheses adiungitur : «al presente defìnitivamente confermato il RP Mangold», (38) Forma publica (non habetur tamen sigillum) harurn litterarum tantum eo explicatur, quod P. Mangold definitive a collegio in Montecchio discedendns erat, nec causas domns ulterius tneri poterat. In his litteris, sine dubio primis post nominationern ad Provincialatum, P. Mangold in subscriptione nullum sibi titulum apposuit. P. Mangold usque ad nominationern diei 30 I 1854 Rector Collegii in Montecchio rernansit (ita in doc. II et 15). (39) Epistula quae est directa ad Rectorern, tamen inscripta est «Al molto Rev.do Padre, il P. D; Bartol. Pajalich». An tamen P. L Silva erat Rector in Finale et P. B. Pajalich Ministrum et Magistrum noviciatus egit. Cfr Registro cronologico per servire atta storia del Collegio di Finale di Modena 225 ad diem 9 X 1853, et 230 ad diem II III 1854 (Orig : AG XXII RIO).

141 345. Reverende Pater Rector! (Minister!) Reverendissimus Vicarius Generalis noster, Roma reversus, die 8va 111. N ovembris R.P. Rectorern Adam Mangold Vice-Superiorem Provinciae Austriacae designavit (40), eique omnes facultates usque ad nominationem ordinarii Superioris impartitus est. Nominatis Superioribus ordinariis, Provincia Austriaca definitive a Germanica separabitur. Pl. R. Pater Mangold Viennae, ubi restituendam domum nostram curat jam vice Superioris Provincialis fungitur, Paternitati tuae ac toti familiae ergo licet in omnibus negotiis ad Pl.R.P. Vice-Superiorem Viennae se convertere. Habitat in domo nr.zr Treppe 4 arn Kleinen Ballplatz (4r). Paternitatem tuam CUl11 tota familia in Domino salutat addictissimus tibi Vetero-Oettingae d.24 m. Novembris r853. P. Bruchmann Sup.Prov.Germ. ro". r853 XII 4. - P. F. Bruchmann exponit Provinciam Germanicam non esse divisam, sed unitam manere usque ad nominationes triennales.. Posiscripium. diei 4 XII 1853 P.is Bruch.mann m.]». exaraiu.m. in episiula sua ad Piem. Silv«diei 24 XI P.S. Con gran piacere io ho sentito nella vostra stimo lettera del r3 Nov., (40) Secundum MADER 48 et Hosp, Erbe 416 die 8 XI 1854 P. Mangold Superior Provincialis- nominatus est ad terupus («provisorisch»}, sed non indicatur fons huius assertionis. Documentum diei 8 XI 1854 invenire non potuimus, nec in AG, nec alibi. Supponimus fontem assertionis PP.um Mader et Hosp esse epistulam diei 24 XI P.i~ Bruchmanu, supra transcriptam, et quidem primam partem primi periodi: «VG Roma reversus die 8 XI P.em Mangold Vice-Superiorem Provo Austr. designavit», Quia tamen ex doc. superius transcriptie patet nominationem P.is Mangold iam ante diem 8 XI perfectam (15 X; doc. 7), eique communicatarn esse (28 X; doc. 8), verbum designavit sumi de bere videtur hoc sensu, quod VG die 8 XI nominationem P.i Bruchmann communicavit ad annuntiandam subditis suis, qua occasione tamen nominatio diei 15 X immutata est quoad momentum et effectus in ipsa Congregatione. Notetur enim quod nunc P. Mangold Vice Provincialis nominatur, in doc. 7 autem Provincialis. In ambabus epistulis originalibus non habetur interpunctio in prima enuntiatione; ideoqne indicatio diei 8 XI sumi potest tamquam ulterior determinatio verbi designavit (VG, Roma reversus, die 8 XI designavit), sed ctiarn tamquam ulterior determinatio verborum Roma reuersus (VG, Roma reversus die 8 XI, designavit). Contra hunc ultimum modum enuntiationern P.is Bruchmann interpretandi tamen afferri potest quod contemporanei indicationem 8 XI CU11l verbo designavit coniunxerunt, v.g, P. Chiletti in Elenco degli Ordini e Provvedimenti (AG XXII R 2) in quo summaria epistularum superiorum notavit: «Questa lettera altro non contiene che la notizia, che il Rev.mo P. Vicario ritornato da Roma col dì 8 novembre ha destinato...». Quod non ornnes contemporanei recte intellegebant, quid die 8 XI factum sit quoad norriinationem P.is.Mangold, sit exemplum Chronica Froh.nleiiensis 260: «Ex consensu SS. P. Pii IX prior Provincia Germanica... divisa est, et quidem 1, in Provinciam Austriacam, cujus Provineialis a R.mo P. Vie, gen. Smetana die 8 Nov electus est Plurim. R.P. Adam Mangold...» Etiam in adnotatione ad diem 5 et 14 I 1854 in hac chronica (p. 261, 262) P. Mangold Provincialis vocatur. Notetur tamen chronicam esse conscriptarn ano (41) Hic habitasse videtnr P. Mangolc1 (cum aliis Congregatis?), usquedum CSSR ad Maria Stiegen rec1iret die 2 III r854 ichron, Provo Ausir, I 28), postquam Imperator Franciscus Iosephus die 6 I r854 hunc reditum permiserat (Hosn, Erbe 420).

142 che i.due candidati hanno ricevuto l'abito (42), ma non posso capire, perché Don Pasquale non è ancora arrivato. P. Chiletti (43) mi proponeva un dubbio nella Sua lettera del 17 Nov. circa le cinque messe per il def. Padre Milden (44). Ma la soluzione di questo dubbio è facile. La Provincia Germanica è ancora una colla Provincia Austriaca (45). La separazione non è ancora finita, perché [= perciò] ogni Padre della casa deve applicare cinque messe per il def. Padre Milden (46). Quando le due Provincie saranno separate, lei sarà presto avvisato. Salutando specialmente P. Pajalich e tutti gli altri Padri e Fratelli, io resto con ogni stima Vostro confratello P. Bruchmann IO b XII,2. - P. F. Bruchmann scribit de nominatione P.is M. Walleczek, ut Vicesgerentis P.is Mangold. Ex postçriptodiei 2 XII 1853 P.is Bruchmann m.p. exarato in episiula sua ad P.em Pigioli diei 24 XI Euer Hochwiirden P. Walleczek! (47) Da ich erst aus Ihrem 1. Schreiben vom IS. Nov. erfahren habe, dab Sie Vicegerens des P. Mangold sindiq.s), so konnte ich die Adresse nicht an (42) Die 22 X 1853 habitum Congregationis sumpserunt Fr.cl. Iosephus Mucciarini et Fr.l. Augustinus Guaraldi. - Cfr Cat. VII II-I2 n.3i-32, et Chronica di Finale 225 ad diem 22 X (43) CHILETTI Antonius; cfr Spie. Hist. 7 (1959) IçiI n. 15. (44) MILDEN Iosephus ; *9 I 1827 Diiren (RheinpreuJ3en), prof. 15 X 1844 St. Trond (Belgique), stud Wittem (Nederland) et Alt-Otting [Bayern}, sac. 15 V 1852 Limburg a.d, Lahn, t 4 XI 1853 Bornhofen. - Necrologium ms in AG Pr.GI XI 6 e; Kurze Lebensbiuier I I-S. (45) Quamdiu non exsistebat Provincia Austriaca tarnquam unitas administrativa independens àb alia Provincia, simplìciter non exsistebat ut propria Provincia ideoque non erat dicenda Provincia. Melius igitur fuisset, si ante divisionem definitivam Provinciae Germanicae in iduas Provincias prorsus separatas, Germanicam scil. et Austriacam, non de Provincia Austriaca, sed tantum de Vice-Provincia Austriaca sermo fuisset in documentis, quia 'nominevice-provinciae indicatur unitas administrativa, quae habet quandam independentiam sed tamen remanet in Provincia cum aliis membris, et cuius superior est subditus superioris Provinciae. Recte ergo loquitur Chronica di Finale 228 ad diem 29 XII 1853 de «futura Austriaca Provincia»,, (46) Ante nuntium nominationis P.is Mangold, quern P. Bruchmann die 24 XI 1853 ad subditos scripsit, sed non ante 2-4 XII - diem postscripti - misit, iam in Collegio de Finale quaedam notitiae de divisione Provinciae innotuerant, provenientes sine dubio ex Montecchio, ubi die 29 X nominatio P.is Mangold in Superorem Provo Austriacae divulgata erat. Ex Ì1ac nomìnatione quidam Patres logice concluserant Provincia:m Austriacam a Provo Germanica esse separatam. (47) WALLECZEK Matthaeus; *20 IX 1808 Frainspitz (Mahren), ve si, 24 XII J829, pro], 5 I 1831 Mautern, sac. 27 VII 1834 Graz, t 8 III 1866 Ketzelsdorf. " Cat. XI I, 13 n.86; Notitiae biogr. ms in AG Pr.A. XII 5 b ; Brevis notitia biogr. in Chronica Frohmleitensi ; MADER (48) In documentis non expresse dicitur, cur et quando P. Walleczek Vicesgerens (<< Rettore interino») P.isMangold suffectus est pro P.ePigioli (cfr supra doc. 9). Ratio tamen esse videtur, quod P. Pigioli a die 20 XI 1853 usque ad diem 19 I 1854 a Montecchio aberat, occupatus Missionibus in Tirol et in Regione Venetana (Chronica di Montecchio ad dies indicatos). Ex adnotationibus in Chronica di Montecchio ad diem 24 I, 2 II et 6-7 II 1854 apparet, quod P. Pigioli post reditum suurn regimen collegii denuo suscepit.

143 347 Sie machen. [... ] 11lre Abreise warbestimmt und wurde nur durch die unerwartete Ernennung des P. Mangold zum Vizeprovincial verschoben. P. Mangold hat Ihre Abberufung im Auge und die wird.geschehen, sobald Ihr Stellvertreter gefundenist (49), II I Summus Pontifex in audientia annuit propositae electioni P.is A. Mangold SuperiorisProvinciae Austriacae. Ex rescripio S.Congr.EE.RR. - Orig.: AG XV D 3. Beatissime Pater Rudolphus Smetana, Vicarius Generalis Congregationis SS. Redemptoris Transalpinae, ejusque Consultores (50), ad pedes Sanctitatis Vestrae provoluti, humiliter sequentia exponunt (51). Decretum Pontificium de die 2 a ]ulii 1841 N XIII statuerat (52) : «Electio Superioris Provincialis ejusque Consultorum Provincialium citra montes spectat ad Rectorem Majorem ejusque Consultores Generales; pro 1> Provinciis vero transalpinis ad Vicarium Generalemcum suis Consultoribus, ita tarnen rut electio a Rectore Majore confirmari debeat». Cum autem Decreta Pontificia de 5 [= 6] Septembris (53) et 8 Octobris (54) h.a. Congregationem Transalpinam immediate Sanctae Sedi subjecerint, et Triennium, ad quod Superiores Provinciales actuales secundum N XI praedicti Decreti de anno 1841 constituti fuerint, ultima die mensis Decembris hujus anni 1853exspir:et, Oratores humiliter petunt, ut Sanctitas Vestra sequentes electiones confirmare dignetur (55) : I. Pro Provincia Gallico-Helvetica: P. Nicolaum Mauron, qui hucusque munere 'Superioris hujus Provinciae laudabiliter omnino et praèclareperfnnc- (49) «18S4 Febbr Questa mattiua ilrp. Matteo Valleczek parti da questa casa diretto a Frohnleiten nella Stiria, ove è assegnato di stanza dal P. Vice-Provinciale» (Chronica di Montecchio ad diem indic.), r Die 20 II..in Frohnleiten advenit (Chronica Frohnleitensis 270). (so) Vide nomina Consultorum in doc. 2 (not ). (SI) P. Smetana misit hunc libellum supplicem ad P.em Queloz, qui a die 6 IX 18S3 Romae Procuratorem gen. CSSR Transalpinae egit, cum epistula diei 18 XII 18S3 (Orig; : AG XV D 34 b). - In hac epistula P. Smetana breviter rationes dat, curhos Patres ad Provincialatum proposuerit; de P.e Mangold tamen non fit verbum. (S2) Decretum «Presbyterorum'saecularium» diei 2 VII 1841 editum in Acta integra Capitulorum generaiiwm. CSSR, , Romae 1899, (S3) Originale decreti diei 6" IX 18S3: AG XIII A IS' - Edit.: AICG (S4) Originale decreti diei 8 X 18S3: AG XV C Edit.: AICG (5S) Uti ex textu libelli supplicis.apparet, supplicatìo necessaria erat, quia pòst decreta 6IX et 8 X 18S3 Congregatio Transalpina non amplius Rectori Maiori sed S. Sedi immediate subjecta erat. Ergo etiam pro nominatione diei 15 X (doc. 7) consensus S.Congr.EE.RR. obtinendus erat. Ex hoc quod non exsistit supplicatio/rescriptum pro nominatione diei 15 X 1853 P.is Mangold ut SuperiorisProvincialis Provo Austriacae, confìrmari videtur nostra opinio, quod nom inatio diei 15 X non erat intenta' pro administratione interna Congregationis.

144 tus est (56), et ejus Consultores PiAloysiùm Czech (57) et Michaelem Neubert (58), qui hucusque ejus Consultores Provinciales fuerint. 2. Pro Provincia Austriaca: P. Adamum Mangold, hucusque Rectorem Collegii Montecchiensis in Ducatu Mutinensi (59), et ejus Corisultores P. Ludovicum Coudenhove, Superiorem Philadelphiae in America, et P. Joannem Kral, antea Rectorem Collegii Oenipontani, 3. Pro Provincia Belgica : P. Franciscum Verheyen, [ ] (60) [4] Pro Provincia Germanica :P. Franciscum Vogl, [ ] (6:r) [5] Pro Provincia demum Americana: P. Joannem Ruland, [... ] (62) Ex audientia SS.mi habita ab infrascripto D.no Secretario S. Congregationis Episcoporum et Regularium sub die 13 Januarii :r Sanctissimus, praevia dispensatione super defectu annorum oblationis quoad designatos Provinciales Franciscurn Vogl et joannem Ruland, suprascriptas e1ectiones ratas habuit et confirmavit. - Romae etc. L.S. G. Card. de Genga, Praefectus A. Bizzarri, Secretarius. (56) P. Mauron nominatus fuit Superior Provo Gallico-Helveticae die I I 1851 (Orig. diploma in Arch, Provo Lugd.; photocopia in AG), postquam cum rescripto diei 14 XII S.Congr.EE.RR. sùperdefectu aetatis dispensaverat (Orig.:. AG XV A 9). - Cfr Spie. Hist. 2 (1954) 260. n (57) CZECH Aloisius; cfr Spie. Hist. 2 (1954) 244 n. 32, 4 (1956) 497 n P. Czech fuit secundus Superior Provo Helveticae, (Copia diplomatis diei 20 III 1845 in Archiv, Provo Lugd.; photocopia in AG). (58) NEUBER'I' Michael; cfr Spie. Hist. 4 (1956) 491 n. IO. - P. Neubert fuit prirnus Superior Provo Helveticae, (Orig, diploma diei lo III 1842 in Arch, Provo Lugd.; photocopia in AG). (59) Notetur quod P. Mangold praesentatur ut Rector collegii in Montecchio et non ut Provincialis, quod.certo factum esset, quando nominatio diei 15 X (supra doc. 7) etiam in ipsa Congregatione valuisset; tunc enim praesentatus fuisset sicut P. Mauron. - Est alia confirmatio, quod nominatio diei 15 X 1853 tantum propter actiones curn magistratibus publicis facta sit, sine effectu in ipsa Congregationis administratione. (60)VERHEIJEN Franciscus ; cfr Spie. Hist. 2 (1954) 278 n. 178; M. DE MEULEMEES'tER,.Glanes Atpbowsiewnes, Louvain 1946, ; Nieuw Netierlovuisch. Biografiseh Woordenboek VI, Leiden 1924, (61) VOGL Franciscus ; cfr Spie. Hist. 6 (1958) 373 n. 32. (62) Pluries iam investigatum est de motivis P.is Smetana in substituendo P.e Ruland pro P.e Bernardo Hafkenscheid, qui mense oct, 1848 a P.e Heilig, Superiore Provo Belgicae, Vice-Provincialis in America renuntiatus fuerat (AG X E 14 p. I; WUES'I', Annales I 199, ) et die I I 1850 primus Superior Provincialis in America fuerat constitutus (AG X E 14 p.28; WUES'I', Annales II 124, 442), sed hae investigationes exitum exoptatum non plene habuerunt (cfr WUEST, Annales III I, IO-II; V. HOLDEN, The Yankee Paul : Isaae Thomas Heclier, Milwaukee [1958], 168). Operae pretium igitur ducimus lectoribus exhibere partem epistulae P.is Smetana adp.em Queloz diei 18 XII 1853 (Orig, : AG XV D 34 b), in qua de hac substitutione loquitur : «Le P. Bernard a été 5 ans Vice-Provincial et puis.provincial de I'Amérique, Il s'est montré bien content de ne plus retourner en Arnérique, il m'a prié mèrne de ne plus le nommer supérienr. Je me suis réservé de le nommer supérieur des Missions en Irlande et de la nouvelle fondation qui se fait là dans le diocèse de Limerick. C'est une nècessité pour les PP. anglais d'avoir un chef des Missions qui s'y entend. Autrement nous ne réuasirons pas. Tout le monde en convient,.. 'Com1t1ele P. Held a refusé le Provincialat de l'amérique, j'étais obligé d'élire un autrepère: le P. Rtiland sujet excellent sous tous les rapporta, qui est jeune danslacongrégation, mais aussi selon l'avis du P. Bernard le seul qui peut s 'acquitter de cette charge difficile, et qui sera agréable à tout le monde.

145 "I2, r 25. -VGR. Smetananuntiat Pvi N. Mauron,se pridierescriptum diei 13 I 1854 (doc. II) accepisse,. 349 Ex epistula VG R. Smeiana ad PiemN, Mauron J Koblene 25 I 1854: Orig.: AG XV D 42.. DerZweck dieser.zeilen ist nur, Sie in aller Eile in Kenntnis zu setzen, -dab gestern die Confìrmation der Provinziale angekommen ist. Der H. Vater hat alles so bestàtigt, wie ich es vorgeschlagen habe. [...] Ich bin [etetso' mit den nòthigen Ausfertigungen iiber1aden, dab ich Ihnen die Patente -schwerlich vor IO Tagen werde zuschicken kònnen, : I P. A.Mangold nominatur Superior Provo Austriacae, «anno-praeterito reconstitutae». - Liuerae patentes VG R. Smeiana ad P.em A. Mangold J Koblenz 30 I Orig; : AG XV E 56 a. Plurimum Reverendo Patri et in Christo dilecto Fratri nostro Adamo Mangold CSSR. Cum Decreta Pontificia de diebus 6 Septembris et 8 Octobris a.p, Con -gregationem Transalpinam SS. Redemptoris immediate jurisdictioni S. Sedis subjecerint, exspirante proxime actualium Provincialium Triennio, novos -cum Consultoribus meis Superiores Provinciales elegi, et Sanctitatem' Suam humillime deprecatus sum, ut Ipsi has nostras electiones Apostolica Sllà :auctoritate confirmare placeat. Quibus precibus SS.mus Dorninus noster Pius PP. IX c1ementer annuere, et in audentia, quam Reverendissimuset Illustrissimus Sacrae Congregationis Episcoporum e Regularium Secretarius die 13 h.m. habuerat,has electiones 'ratas habere et confìrmare dignatus est (63). In vigore ergo hujusapostolicae confirmationis Te, Plurimum Reverende Pater, zelo Tuo, Tuaque pietate et prudentia confidentes, Superiorein Provinciae Austriacaeanno praeterito reconstitutae (64), Consultores autem "Tuos, etquidem primum simul et Admonitorem Admodum Reverendum Patrem Ludovicum Coudenhove, alterum Secretarium Admodum Reverendum 'Patrem Ioannem Kral constituimus (65), omnibusque Rectoribus, Superio -ribus, Presbyteris ac ceteris Congregationis nostrae Alumnis ProvinciaeAustriacae adscriptis vel in posterum adscribendis praecipimus, uttibidebitum -obsequium debitamque reverentiam et obedientiam praestent. Pro residentia domum nostram Vindobonensem B.M;V. ad Scalas, cujus -reconstitutionem Augustissimus e piissimus Austriae Imperator nuperrime (63) Rescriptum diei r3 I r854 supra doc. II. (64) An. r853 tamen Provo Austriaca non fuit restituta ut Provincia independens,uti -vìdimus supra, (65) In inventario archivi generalis (I 107) hoc documeutum indicatur ut «Litterae patentes confirmantes P.em Mangold in suo munere pro novo triennio», Vox confirmanies -minus recte ponitur, quia prius non erat Provincialis vero sensu; potius constituentes, ut <iii ipso documento.

146 350 decrevit, tibi assignamus (66).,}<a,cultates novis Provincialibus easdem ac praecedentìbus concedendas [udicavirnus, etimpertientes Tibi praesentìbus has facultates in Domino Te monemus, ut juxta Sacros Canonesetnostrae Congregationis Regulas et Constitutiones Provinciam Tibi concreditam gu- bernes, et vitae communi et regulari disciplinae sedulo et indefesse invigiles. Datum Confluentiae in Domo nostra ad S. Ioannern Baptistam die 30' Januarii 1854 (67). RudolphusSmetana CS$R L.S. Vicarius Generalis II g. - VG R. Srnetana transmittit P.i A. Mangold litteras patentesnominationis suae. Epistula VG R. Smeiana aà Pien» A. Mamgoid, Koblene 9 II 1854, Orig.: AG XV E 56 b (68). Plurimurn Reverendo Patri et in Christo dilecto Fratri nostro Adamo Mangold CSSR, Superiori Provinciae Germanicae (6g). 'I'ransmitto Tibi sub A Iitteras patentes riominationistuae in Supériorenr Provinciae Oermanicae, et sub B circulare, cuius promulgationem in omnibus: communitatibus Provinciae Tuae instituas (70). Facultates, quas anno 1851 SuperioribusProvincialibus concessi (7I}ipraecessor Tuus Tibi communicabit. De nominationibus Rectorum etsuperiormn singularum domorum se-, rius Te certiorem reddam (72). Omnia demum prospera Tibiimprecor et Deum Omnipotentem per in 'tercessionem B.M.V. Irnmaculatae ets.p.n. Alphonsi imploro, ut Tibi et regimìni Tuo benedicant, Confluentiae die ga Februarii Rudolphus Smetana CSSR Vicarius Generalis (66) Cfr supra nota 4I. (67) liicdies 30 I 1854 riominationìs isuperioris Provinciae Austriacae independentis.. etiam est dies divisionis priscae Provinciae Germanicae, quamquam divisio in documentisnon expresse apparet uti hac die perfecta. - Ex documento modo transcripto Iiquet, quod. minus recte dicitur apud MADRE' 48 'et Hosi-, Erbe 416, P.em Mangold nominatum esse Supe,\iorem Prov, Austriacae «modo definitivo» mense februario Nominatio facta est die 30 I 1854, annuntiatio subditis etexecutio factae sunt mense februario (die 18 et 21), uti. infra videbimus. Etiam M, A. HUGUES, Beitrtigc zur Gesehiehte der Congreg.des aiierh):.erlòsers, ms inag, 464 dicit Provinciales esse nominatos mense febr (68) Hanc epistulam, m.p, P.is Smetana 'exaratam, inter ea, quae P. Mangold reliquit.. inveni, Ideoque dubiurn non est, eam revera a VG Smetana P.i Mangold esse transmissam, (69) Erronee pro «Provinciae Austriacae», uti patet ex doc. transmisso 13. (70) Litterae circulares VG Smetana ad CSSR Transalpinam diei 30 I Exem,plaria a VG Smetana m.p, subscripta: AG XV D 44 et E 55, XXII R 3. - Edit.: DOe Mise. 382~j84 -(71) Una cum diplomate nominationis Provineialium VG Smetana die 2 I 1851 pagel- Iam facultatum tra'nsmisetat(~g XV E ~2). " " ". (72) Nominationes Rectorum mense martio tantum factae esse videntur, In l!'iuilie,diec II III nominatio novi Rectoris P.is B. Pajalieh innotuit ac executa est,(chronicadifinal<::

147 II 18. -P:. F. Bruchmann anllti.ntiat~lectionemp.is A. Mangold Superioris Prov. Austriacae et P.is F. Vogl Superioris Prov. Oernranicae (n a ). Epistula Pcis F. Bruchmann ad quendam su.periorem (n); Alt-Dttini 18 Ii 1854'. - Orig; : AG XV E 57 (74). Hochwiirdiger Pater Superior! In Folge der von Sr. Heiligkeit Papst Pius IX bewilligten Trennung der friìher ganz Oesterreich, Deutschland und Modena umfassenden -Provinz inzwei Provinzen: eine òsterreichische, welche aulìer den Hàusern in' Oesterreìch auch die Hauser im Herzogthum Modena in sich begreift, undeine deutsche, welcher die Hauser in Bayern, PreuBen und Nassau unterworfen sind (75), hat unser hochwiirdigster Generalvikar zum Ptovinzial fiìr Oesterreichden hochw. P. Adam Mangold, Rektor von Montecchio (76) ernannt und ihm als Consultor Admonitor den hochw. P. Coudenhove, als Consultor Secretair den hochw. P. Kral zugetheilt. Zum Provinzial fiir Deutschland wurde von ihmder hochw. P. Franz Vogl, Rektor in Vilsbiburg ernannt,als Consultor Adm. aber P. Franz Brùchmann, als Consultar Secr. P. Johann Schoefl bestimmt, Indem ich Ihnell fiir alle Liebe und allen Oehorsam, die Sie mir wàhrend der sechs Jahremeines schwierigenprovinzialates erwiesen haben (77), vielmals danke, empfehle ichmich Ihnen und Ihrer Gemeinde frommen Gebete und bleibe in briiderlicher Liebe. Ihr ergebener Mitbruder P. Bruchmann Sup. Provo Oerm, Altòtting den 18. Febr (78). '230 addiem indic.), in Montecchio die 16 III novus Rector P. 1. Silva inauguratus est (Cronica di Montecchio' ad diem indic.). (73) Ex iis quae in postscripto dicuntur coniicimns hanc epistulam missam esse ad P.em 'Ferdinandum Schranz, tunc superiorem hospìtii in Modena. c Cfr Catalogus.CSSR :1'ransàlpinae ineunte an;mdccclii, Mtìnchen [r852]; 18. (73a) Iam die 9 II 1854 ipse VG Smetana nominationern Pris Mangold Patribus in urbe Wien degentibus annuntiaverat, quod die 25 II Ordinariatui Viennensi comrnurricavit (doc. t'is1.1pra sub I B)... (74) Exsistit inag XXII R 3 aliud exemplar orig. "huius epistulae, in lingua italica, Pvi I. Silva, Rectori in Finale, transmissa,. (75) Vide divisionenlaccuratal11 quoad regiones et domos supra in doc,4, (76) Notetur quod hic etiam munus, quo P..Mangold usque illumdiem fungebatur, dicitllr Rector collegii in Montecchio. Videvea: quae dieta sunt supra in nota 59. (77) Nominatio ad primum trieuuium.die 30 XI 1847,. ad secundum triennium.die r. I,1851 facta est. (78) Huic epistulae sequitur postscriptum. ad «Euer :Hochw. P.Superior ',m;p. a P.e Bruchmann exaratum, in quo i.a.: «P. Mangold ist hier und wird' morg'[en] sein Provinaialat antreten, woiauch P. Vogl verkiìndet wird. QlliaP. Mangoldet P., VogI" Pravin<;\ia~atlti1l,inierunt<lie,H II I854;,utiex doc..r6 apparet, postscripturn exemp'lar'is.iep'istulae diei I8.II~853 :sl1prattanscriptaeappositull1.est die.20 II ~853.

148 35<l II 2Ì." P. A.Mangoldet P.F. Voglineunt Provincialàturnih Alt-Otting.... Ex «Chronica Prouinciae Germanicae, postea GermaniÙ supecrioris, ab ejus origine die-.et. Feb1".J8S4 (79) usque addiem [jutii i86s», p.s, - Ms in AG Pr.GS. Separaiio Prouinciae Austriacae et Germamicae, - Triennio.absoluto P. Vicarius generalis R.P. Adamum MangoldSuperiorem Provinciae Austriacae et RiP. Franciscum Vogl Superiorem Provinciae Germanicae nominavit, Natalitia ergo Provinoiae Germanicae, a domibus in Austria et in Ducatu Mutinensi separatae, in annum 1854 sunt reponenda (80), et hac.ratione habita Capitulum generale eidem Provinciae sextum inter reliquas Provincias IOCU:l~l assignavit (81). Die 21 Februarii 1854 R.P. Bruchmann, hucusque utriusque Provinchle Superior (82), Vetero-Oettingae communitatenr congregavit, definitivam separa:tionem annuntiavit et R.P. Francisco Vogl, necnon R.P. Adamo Maligold, similiter praesenti,litteras formatas Vicarii generalis tradidit. R. Patri Mangold jarn antea pecuniae, deposita, documenta et acta ad Provinciam Austriacam spectantia tradita fuerunt (83). Deinde R.I>. Vogi sermonem habuit, in quo de suppressione Congregationis in Austria et Bavaria et de singulari ac vere mirabili Beatissimae Virginis, sanctuarium suum custodientis, protectione disserens, latius exposuit, quomodo eaedem persecutiones, quibus adversarii nostri nos perdere studuerunt, in majorem Congregationis propagationem et prosperitatem cessarunt. CONCI,VSro Propter mutatas rerum circumstantias, peracta suppressione CSSR in Imperio Austriaco die 7 V 1848 exortas (nota 4), Provincia Austriaca nomen mutavit, et ob instantias Superioris Provo F. Bruchmann (doc. 1 supra sub II) vi rescripti S.Congr.EE.RR. diei 24 IX 1849 (doc. 2 supra sub II) Provincia Germanica vocata est. Postquam vero ad instantiam VG R. Smetana diei 14 IV 1852 (doc. 3 supra sub I B) decretum suppressionis revocatum fuerat (nota 31), mox.de (79) Chronica Prov. Germanicae superioris ergo iam in inscriptione diem natalicium Provinciae ponit diem ar II. r854, qui est dies quo Superior Provincialis Vogl, nominatus die 30 I 1854, munus suum iniit. (80) Ad oram manu posteriori stilo plumbeo notatum est: «ro ]an. r853», qui est dies inprov. Monacensi vulgatus ut dies natalicius Pròvinciae (cfr supra nota 23). (8r) Acta integra Cap.gen, 554 n. II35, 2. - Prima vice ~ in quanturn scimus ~ ordo Provinciarum stabilitus fuit :a VG Smetana in Mandata et praescripia generalia ad regimen spectantia pro omnibus Provinciis Transalpinis CSSR, Bischenberg r4 XIr850 (Copia a P.e Mauron authenticata, Landser 20 II r85r, in Arch. Prov..Lugd.: photocopia in AG). (82) Enuntiatiorrninus recta; P. Bruchmann Superior fuit «Provinciae Oermanicae 'hucusque unitae». '. (83) Conservantur in AG XV E 59 varia documenta circa statum realem Prov.iAustriàcae postseparationem Provinciarum; La. 2 «Empfangs-Bestatigangen» subscriptae a P.e Mangold, Alt-Otting r8 II r854, ac sigillo Superioris Provo Germanicae munitae,

149 353 restituendaprov. Austriaca et quidem aprov. Oermariica separata, a.v, de divisione Provo Cermanicae agi coeptum est (doc. I). RM V. Trapanese cooperante (docvzet, 3) eodem an.i852,i7 XII,.rescriptumaS.Congr.EE. RE. obtentum est (doc. 4),quo Rectori Maiori commissum est «ut indulgeat pro constitutione duarum Provinciarum», id quod RM fecit die.10 I 1853, concedens P.i Smetana «facultatern constituendi Provinciam Austriacam a Superiore Provinciali separatim regendam» (idem doc. 4). Nullo modo dicitur, nec in rescripto S.Congr.EE.RR.,nec in nota a RM Trapanese huic documento apposita, ipsam divisionem et novam erectionem iactibus iperfìci in ipsis: documentis relatis, ideoque nec dies 17 XII.1852 (contra DE MEU'LE MEESTER; nota 22), nec dies IO haberi potest tamquam dies. divisionis et erectionis (contra Catalogos gen. et Catalogum Provo Germ, super., BRANDHUBER, ZETTL, «traditionem» in Provo Monacensi; nota 23). Rescriptum iam die in manibus ve Smetana erat (doc. 5), sed ex officio non esse videturpublicatum (nota 25), necnobis innotuit actus aùtdocuinentum, quo divisio Provo Germanicae vel erectio novarum Provinciarum explicite peracta sit. Exstant vero varia documenta circa nominationem novi Superioris Provo Austriacae, qua supponitur (vel saltem inc1uditur) erectio Provinciae separatae; haec ergo documenta nobis praebere possunt notitiam diei divisionis Provo Germanicae. VG Smetana die 5 VIII 1853 facultatem dedit constituendi P.em A. Mangold Vice-Provincialem Austriacum P.i Bruchmann (doc. 6), qui tamen hac facultate, rationenobis ignota, usus non est (nota 26 et 29). Tuncipse Vicarius gen. P.em Mangold nominavit, et quidem Superiorem Prouincialem, die 15 X 1853 (doc. 7). Haec nominatio P.i Mangold communicata est die 28 X 1853 (doc. 8) et saltem in domibus in Ducatu de Modena sitis aliquomodo divulgata est (doc. 8; nota 46). Quia tamen P.i Mangold in CSSR mensibus oct.sdec nunquam titulus Prouincialis, sed semper Vice Provincialis tribuitur(nota 34), supponendum esse censemusdocumentum diei.i5 X 1853 pro magistratibus austriacis praecipue exaratum fuisse (riota 35). Constat enim Pcem Mangold die 30 X 1853 ex Montecchio profectum esse (doc. 8), ut curam de restituenda CSSR in Austria gereret, postquam pridie P.em 1. Pigioli Vice-Rectorem in Montecchio constituerat (doc. 9), quo munere paulo post P. M, Walleczek per aliquot tempus functus est (doc. IO b ; nota 48). Quamquam dies non certe noscitur, videtur P. Smetana die 8 XI 1853 P.em Mangold Vice-Provincialem nominasse (nota 40), res quae probabiliter ut «versio pro usu interno Congregationis» nominationis diei 15 X habenda est (doc. IO). Dici igitur posse videtur mense oct.-nov et probabiliter die 8 XI domus in Imperio Austriaco et in Ducatu de Modena sitas in Vice Provinciam iunctas fuisse, quae Vice-Provincia tamen ita cum domibus in Germania sitis unita manebat, ut administrationem a Superiore Provo Germanicae omnino separatam ac independentem non efformaret (doc. IO a ). Die 13 I 1854 Summus Pontifex annuit propositae electioni P.is Mangold in Superiorem Provo Austriacae a Provo Gennanica. separatae (doc. II).. Die 24 I VG Smetana rescriptum accepit (doc. 12), et die 30 I Piern Mangold,

150 354 Superioreni P1 OV. A usiriacae nominavit (doc. 13), quae norninatio eidie 9 II transmissa est (doc. 14). Eodem die 30 T, virtute eiusdem rescripti diei 13 I, P. F. Vogl nominatus est Superior Provo Germanicae. Die ergo 30 I 1854 Provo Austriaca et Provo Germanica pleno iure iuxtapositae sunt, a.v. divisio Provo Germanica perfecta est, et quidem reconstitutione priscae Provo Austriacae et erectione novae Prov, Germanicae. Postqtìam die 18 II P. Brnchmann separationem Provinciae subditis suis annuntiaverat (doc. 15), die 21 II in Alt-Otting ambo Provinciales, P. Mangold et P. Vogl, Provincialatum suum inierunt (doc. 16). Dies 21 II est ergo dies executionis nominationis, sed dici nequit, Provo Germanicam hac die esse constitutam (contra Chronicam Provo Germamicae su.perioris; nota 79).

151 STUDIA

152

153 10SEPHUS Low DE CAUSIS «HISTORICIS)) BEATIFICATIONIS NOSTRORUM SERVORUM DEI BREVIS COMMENTATIO Cum inter Causas Beatifìcationis nostrorum Servorum Dei nonnullae inveniantur, quae ad Causas «historicas» pertineant, non erit incongruum paulum de illis in nostro Spicilegio historico disserere, quin tamen tractatum ex omni parte absolutum proponamus (I). Rem potius brevioribus capitulis absolvemus, incipientes a quibusdamnotionibus generalibus et gressum facientes versum argumentum nostrum proprium.. Priusquam vero argumentum nostrum, sat complexum, enodemus, brevem iuvat proponere conspeetum rerum tractandarum. Hac ergo divisione utamur :. I. De sanctitate «heroica». 2. Quomodo ad certum redigi possit, Servos Dei virtutes heroicas exercuisse, id est, vere sanctos fuisse? 3. De testibus in Processibus ad Beatifìcationem vertentibus. 4. De Articulis et Interrogatoriis. 5. De Causis «antiquis». 6. De Sectione Historica S. Rituum Congregationis et de Causis «historicis». 7. Qu~modo Causaehistoricae pertractandae sint. 8. De Sectione Historica notitiae variae. 9. De Causis nostris conspectus summarius. A. Conspectus generalis Causarum nostrarum. B. Tabulae speciales. (l) Qui accuratioreminstructionem desiderat, in App. II (Bibliographia) varia poterit invenireopera quibus optata impetrabit.

154 IO. De Causis nostris historicis in genere. II. De singulis Causis nostris historicis. 12. Conc1usio. Appendix L Documenta circa Causas «antiquas» et «historicas», Appendix II. Bibliographia selecta et notis referta. L. DE SANCTI'fATE «HEROICA» Si abstineamus a niartyribus (2), de quibus in nostra commentatione non Ioquemur, fundamentum Causarum Beatificationis et Canonizationis est omnium christianarum virtutum exercitatio «heroica», seu breviter sanctitas «heroica». Notio sanctitatis «heroicae» non semper eadem fuit, immo his ultimis decenniis, et praecise a pontificatu Benedicti XV et Pii XI profundius investigata et explicata est. Cum, sub saeculis V-IX circiter, populi barbari in orbem ecc1esiae catholicae ingressi fuerint (3.), rudesilli ac simplices homi-. nes sanctitatem in miraculis potius strepitantibus et in actionibus insolitis agnoscere maluerunt. Ex quo vero tempore ius et officium dec1arationis canonicae sanctitatis [«Canonizatio») ab episcopis localibus ad ipsam Sedem Apostolicam transivit '(sub saeculis X XII circiter), et cum interea indagatione quoque theologico-scholastica melius c1ariusque determinaretur natura et hierarchia virtutum, ac simul methodus iuridica, qua ad Canonizationem perveniretur, diligentius et subtilius evolveretur, magis magisque ipsa sanctitas eminens (( heroica») seu omnium christianarum virtutum ex imi a exercitatio ut verum et principale fundamentum Canonizationis agnita est. Saeculis XIII-XV studium, examen et iudicium processuum Canonizationis ordinarie a Commissariis pontificibus.(saepe a tribus Cardinalibus) et in Concistoriis publicis absolvebatur; nec mirum quod deficiente instituto stabili cum probatis et definitis traditionibus, in pertractandis Causis Canonizationum illius epochae nondum schema ex omni parte absolutum observatum fuerit. Cum (2) Cfr René AIGRAIN, L'Hagiographìe, Ses sources, ses methoties, son h.i.stoire, Paris, Bloud & Gay, 1953, uhi habetur ampla bibliographia; hic describuntur opera surnrni valoris de hac re P.is H. DELEHAYE. - Vide etiam LEBRETON-ZEILLER (3a ed. ital., cura P.A. FRU TAZ), La Chiesa primitiva. Torino, Editrice SAlE, 1958, passìm, et spec. pp. 515 ss. (3) In App. II (Bibliographia) indicantur etiam opera ve! studia quae ad historiarn cultus et instituti Canonizationis (Beatifìcationis) pertinent. Ceterum, meliores libri quae historiarn Ecclesiae medii aevi pervulgant, ètiarn de cultu Sànctorurn illis.ternporibus quodammodo agunt..

155 vero inter saeculum XV Atiditoribus Rotae romanae, ex vetusta traditione in subtilitatibus processuum canonicorum versatissimis, pertractatio quoque processuum Canonizationis demandata fuisset, mox methodus magis systematica in i11is examinandiset diudicandis vigere coepit. Notatudignum, eodem tenipore terminuin technicum virtutis «heroicae» primum apparuisse, quasi fuisset species quaedam mensurae, ad dignoscendum in quo gradu et in qua amplitudine singulae virtutes in vita herois christiani persistissent. Anno tandem 1588 Sixtus V, in disponendo uovo et rationali modo Curiam romanam, constituit etiam S. Rituum Congregationem, cui praeter ea quae proxime ad cultum divinum pertinent, totam Causarum Canonizationis tractationem commisit. Non multo postea partes Auditorum Rotae plene ad S. Congregationem transierunt; sequentibus vero saeculis, a variis Summis Pontificibus, maxime ab Urbano VIII, prout experientiae factae expostulaverunt, totus ordo praeparationis, examinis, studii et pertractationis Causarum in subtiles normas elaboratus est, et postea, nostris diebus, dum Codex Iuris Canonici confectus est,. in 142 canonibus succinctim depositus est (can ); nec defuerunt, absoluto Codice, istic et i11ic, minores innovationes et determinationes. Canones supradicti utique loquuntur de «heroicitate» virtutum, quin tamen exhibeant eius notionem. Subvenit nobis Benedictus XIV, antea Prosperus Lambertini, qui, in S. Rituum Congregatione perplurimos annos ab imis quasi servitio praestito, praecipue ut Promotor Generalis Fidei, adeo profundas sibi omnium negotiorum in Causis Sanctorum occurrentium cognitiones acquisivit, ut maximum illud opus plurium voluminum edere potuisset, cui titulus : De Servorum Dei Beatificatione et Beatorum Canonizatione, verum totius rei tam multiplicis armamentarium iuridicum, historicum, practicum, quod nostris quoque diebus cum fructu consulitur. Ipse Benedictus XIV libenter in sermone, Congregatiorti Rituum proprio, simpliciter «( Magister» vocatur (4). Videamus igitur, quid ( Magister» de virtute «heroica» doceat. Sua est notio illa, quae in S. Rituum Congregatione, traditione ab Au:ditoribus Rotae accepta, penitius elaborata, in communem possessionem scriptorum rei theologicae et asceticae transivit. Ve- (4) Breviter strictimque de Benedicto XIV actum est recenter in Enciclopedia Cattolica Ii, Città del Vaticano- [19491: Giuseppe Pau' Y MAR'rI, Benedetto XIV, Papa, col , et Livario OLIGER, Benedetto XIV, Canonista, col.i283-i28s. RP Oliger breves ac accuratas notitias dat de magno opere classico a nobìs nominato. 359

156 rum enim vero malimus defìnitionem Benedicti XIV descriptionem potiusnec simplicem nominare; eccillam : Virtus christiana, ut sit heroica, efficere debet, ui:'eamhabens, opeteturexpedite, prompte et delectabiliter supra communemmodum, ex fine supernaturali et sic sine humano ratiocinio, cum abnegatione operantis et affectuum subiectione (5). In hac «Magistri» defìnitione descriptiva notari potest quaedam contradictio : «operetur... delectabiliter... cum abnegatione operantis»; sed magis illud:«supra communem modum», quod. adeo quasi ut nota propria «heroicitatis» virtutum sumitur, ut. ex theologorum communi doctrina virtus «heroica» a virtute christiana «simpliciter perfecta» distinguatur externo quodam candore splendifluo, seuex eo, quod sit actio «extra»ordinaria, excedens scilicet ordinarium modum (vocabulum «ordinarius» hic sumitur cnm plena signifìcatione, igitur «in pieno ordine», et ideo «bene et perfecte» factum); vel aliis verbis, virtus heroica consideratur tamquam gestum quoddam singulare et insolitum, quod. directe hominum admirationem. mouet:. Talis notio virtutis heroicae longe lateque pervasit campum theologicum, asceticum, practicum. Virtus heroica computabatur ut exceptio ab ordinaria via et vita christianae perfectionis, et ideo ut res rara et speciosa. Heroicitas igitur virtutum ut privilegium quoddampeculiare considerabatur, quod paucis tantum electis elargiretur. Imago ergo Servi Dei ad Beatifìcationem proponendi (sicut et Beati aut Sancti) necessario variis et multiplicibus «heroismis..exornanda esse putabatur. Hagiographia pervulgata biographias heroum suorum factis, gestis, dictis extraordinariis, mirabilibus mirandisque,adimplendas esse censuit. Postulatores Causarum in praeparandis processibus facile periculum subierunt, mira prae solida virtute intromittendi. Universim, quod peius erat, fìdeles cultiores ipsique sacerdotes et religiosi ab adipiscenda virtute «heroica» seuvera sanctitate consummata quasi perterriti sunt, quam paucis reservatam esse audiebant, legebant, credebant. Neque defuerunt Causae Beati:fìcationis, in quarum tractatione ex interpretatione traditionali et currente naturae virtutis heroicae difficultates movebantur et dilationes exoriebantur exeo promanantes, quod aliquae S. Rituum Congregationis competentes personae vitam cuiusdam Servi Dei «ordinaria» tantummodo sanctitate instructam esse praetenderent, cum solita mira et spectabilia plus (5) BllNEDICTUS XIV, De "Servorum Dei Beatificatione... r ed. Prato, vol. III (1840) p. 222' -Lib. III, Cap. XXII, n 1., - Vide etiam in App. II (Bibliographia) sub an '2). "HOFMANN, Die heroische Tugenti.

157 vel minus defecissent: Ex: earundem Causarum iniqua condicione, at multo magis ex eonsideratione communis illaeet diffusae per~ suasionis de singularitate virtutis heroicae seu verae sanctitatis et perfectionis christianae, clara nascebatur necessitas auxilium re~ periendiillismalis.- talia enim esse reapse coeperunt. Inter multa et grandia merita, quorum causa mundus catholicus debitor est gratitudinis ergasummum Ponti:fìeem Benedìctum XV ( ), non ultimum, sed fere ignotum, hoc est, ut una cum tune Secretario S. Rituum Congregationis Alexandro Verde, postea Cardinali (6), doctrinam currentem circa virtutes heroieas, ad genuinam veritatem reduxerit. Tunc mos erat lectionem decreti heroicitatis virtutum cum certa solemnitate circumfulgere: lectum fuit a Secretario Congregationis Rituum, praesentibus Summo Ponti:fìce, numerosis praelatis et multitudine :fìdelium, qui cum persona Servi Dd, de quo agebatur, peculiari iungebantur necessitudine; lectione vero peracta, Papa ipse serrnonem proferre solebat, occasioni appropriatum(7). Talem ergo nacti opportunitatem - legendum occurrebat de eretumde heroicitate virtutum Servi Dei Ioannis Bapt. a Bur ~gundia OFM (9 I 1916) - Secretarius A. Verde in textu decreti.et Benedictus XV in sequente allocutione, concordatis propositionibus, de intima natura sanctitatis, i.e. de heroico exercitio virtutum ex parte eiusdem Servi Dei disertisverbis sententiam 'edixerunt. A. Verde his utebatur verbis: Constare [Ser'Vum Dei]... quae pro sui status con.dicione propria erani., :sancta inviolateque, ad obitum usque, adimplevisse munera (8).. Fortioribus clarioribusque verbis Benedictus XV institit: Sanctifas proprie consistit in sola conforniitàte rcum d'i'vinavolùiltate, expressa in continua etexacta adimpleiione ojficiorum. proprii siatus (9). (6) Alexander Verde, *27, III 1865, Sant'Antimo, dioec. Aversa, prov, Caserta; sac. 31 III In S. Congregatione Rituum, minoribus perfunctus offieiis, tandern Generalis Fidei Promotor et. postea Congregationis Secretarius factus est,ita ut Causarum pertractationem perdiscendo exhauriret; demum, 14 XII 1925 S. Rom. Ecc1esiae Cardinalis, creatus est, multarum Causarurn patronus vei, uti publice dicitur, Ponens seu Relator. t 29 III (7) Vide ex.gr. Spic.h.ist, 7 (1959) 5-12, ubì allocutioriem S. Pii X rettulimus quam habuit die 24 I 1909, postquam perlectum fuit Decretum super miraculis S. Clementis M.Hofbauer pro Canonizatione, simulac Decretum quo statuitur «tuto procedi posse» ad Beatificationeni nunc S. Ioannae ab Arcu. (8) AAS 8(1916) Ì3. (9) Verba laudata exscripsimus ex opere Sermonuni Swmmaria Òac Documenta, cura :Postulationis gen.lis OCD edito, p. IO. - Vide App. II (Bibliographia) sub 'ano 1949 (2). 36r

158 ,Sapientis 9imaac salutaris haec doctrina,, genuinae notioni heroicitatisplane concùrs., proximis annis '. a sollerte et expertissimo.secretario A. Verde.;- datis occasionibus libenter arreptisv-> constanter prosecuta et amplius exposita fuit, Summis Pontifìcibus Benedicto XV et Pio XI plane ac plene consentientibus et comprobantibus. Nostri esse non potest, hic colligere omnia, quae ad argumentumquoquo modo pertineant; sufficiat pauca quaedam maiori~ momenti attingere. Imprimis notanda veniunt quaeidem Mons. Verde, occasione dec1arationis circa heroicitatem virtutum Servi Dei AntorriiMaria Gianelli, episcopi de Bobbio (Italia,,provo Piacenza) ano 1951' canonizati, copiose exposuit (agebatur de Causa, ob difficultates oppositasheroicitati virtutum propter assertum defectum «extraordinarii» nimis aequo dilatorie pertractata) : N eque in heroicis diiudicandis virtutibus incertum fas est haerere atque ancipitem,... eoquia singularia desint gesta (insolita atque vèxtraordiuaria desiderantur facta), quae stupore percellanthominummentes... Ad elicienda facta mirabilia et insolita opus est idonea occasione. Sed idonea haec occasio; utplurimum, rara, ab hominis arbitrio non pendet, neque persecutiones, e.g. neque pestes neque terrae rnotus excitari pro libitu possunt..c. ideoque, si in istiusmodi factis constitueretur sanctitas, necessarioconsequeretur sanctitatem. ipsam non pendere ab hominis voluntate, quod est absurdum. [Sed" quid de»erbis Magistri «supra communem modum»? - In his non includitur] substantia heroicitatis, [sed indicant simpziciter] proprietatem accidentalem, ex comparatione ducta,ita ut aliquid absolutumpraecedere debeat in quo heroicitas fundetur,ut in martyribus; in ceteris vero habetur in fideli et continuata praeceptorum custodia, una cum exacta eorum omnium, quae proprii.muneris sunt, observantia. Homo enim propter naturam in hoc ordine rerum a peccato originali sauciatam, moraliter non potest uni-o formiter et invariabiliter longo tempore agere (IO). Alium quoque casum huiusmodi praeterire non possumus: subiectum enim, de quo disceptatum est, noster Servus Dei Ioannes Nep, Neumann erat, episcopus.olim.de Philade1phia (USA,Pennsylyal1ia), cuius Causa similes subierat vicissitudi!les sicutilla iam memorata.episcopi Giane1li. Quid enim «heroicii,.aiebantopponentes, qualiscumque episcopus agit, qui munus sibi cenered~tumstrenue et fideliter adimplevit? Nihil aliud fecit quam-officium commissum debite excolere. Omnis bonus episcopus-xhoc facit : ergo omnis bonus episcopus esset «canonizabilis». Insistunt (Ici) AASI2 (l,920); 170.

159 defendentes: verum, si episcopus officium isuum non solurn simpliciter et communiter «bene» explevèrit, sed siplenosensu.incessanter et indeficienter iac absolute fideliter, per annos et annos, onus suum quotidie patienter portare perseverat, lune ordinem «ordinarium» excessit et «heroicum» attigit. Sed, audiamus ipsum decretum de casu nostro eloquens: Quod praeclara haec super heroicis veuerabilis Servi.Dei Ioaunis Ne7 pomucenineumaun virtutibus Causa, quae perdifficilis visa fuerat solutionis, quaeque idcirco omnem fere spem progrediendiad ulterioradeponere fuerat coacta, intermissumresumere potuerit actorum cursum eoque subinde adduci, ut optatum sortita iam fuerit exitum, hoc intrinsecae suimetbonitati acceptum in primis ipsa debet referre.: postmodumautem Sanctissimo Domino Nostro Benedicto Papae XV. Qui inde a primo, quem, post promulgatum decretum super heroicis virtutibus venerabilis Servi Dei Ioannis Baptistae a Burgundia, habuit, ser,.. mone, et alias deinceps, prout opportunemonebat locus, in causis nominatim item super virtutibus venerabilium Servorum Dei AntoniiMariae Gianelli et Marcellini Iosephi Benedicti Champagnat, quid sit, in quo christianorum virtutum consistere debeat heroicitas, Angelici Doctoris maximeinnixus doctrina,et Benedicti XIV, sacri huius forimagistri, Suique in Bononiensi sede et in Petri cathedra, immortalis memoriae Praedecessoris, fretusauctoritate, e proposito est persecutus; ex eisque, quibus heroica virtus coalescit, elementis, quodnam praecipuum sit habendum adeo, ut sine illo nulla dari possit heroicitas, enucleavit posuitque in aperto; illudque in una dumtaxat situm sit oportet fideli, iugi et constanti proprii status munerum et officiorum perfunctione. Quumque praefato potissimum ex capite ista..quae super heroicis pariter virtutibus, abhinc decennium et ultra, inita fuit disceptatio, in non paucas inciderit difficultates dissentientesque -experta fuerit amplissimos sacri huius Ordinis suffragatores, optirne se gessit egregius, quem causa nacta fuit, Patronus, cumquae, tam claro tamque excelso admoto et praelucente lumine, commonstrata sibi fuerat, eamanimo magno, confidenti et alacri ingressus est viam. Haec namque, dum in altera praeparatoria Congregatione ad ulteriora pandidit.aditum,in postremo, quod proxime subsecutum est, certamine peperit victoriam; quandòquidem quae duo, sive circa probationum instructum sive circa totius Causae summam, praestanda erant, haec praestitisse dicendi sunt actores. Sane, quae inmedium proferuntur probationes,dcitibus a iure requisìtis esse praeditas, clare, distincte et explanate iidem ostendere, quippe qui oblatam sibi nullamsiverunt elabi occasionem, gui11 caute patienterque, semél iterumque adnotarent, facta, quae paulo ante describenda curaverant,': ab oculatis' enarrari testibus, eisque auritos quandoque accedere nec nondocumerita, sicut nempe statuunt iubentque conditae leges. Hac via et ratione iustum atque legitimum carìsaepraesto esseiuridicum furidamentuill, planum facere dum sategerunt illi, insimul ad heroicarum virtutum, de quibus in praesentiarum agitur, necessariam accurandamprobationern animum viresque

160 suas converterunt. Quo autem facilius quis posset aequo iustoque pretio singulaaestimarefacta, quae iudicialibus consignata sunt tabulis, hoc.-aptissi.mum ipsis visum est consilium,illudque propterea exsecuti constanter fuerunt; videlicet res a Dei Famulo gestas sic distribuere, ut unicuique vitae stadio variisque ab eodem susceptis et adimpletis rnuneribus offìciisque propria responderet peculiaris quaedam factorum series. Quod quidem quantum contulerit ad rectum de heroicitate virtutum exercendum iudicium, exinde dignoscere fas est fermeque dimetiri, quod scilicet necessitate quadam factum sit, ut, nonnisi habita ratione circumstantiarum, iudicium ipsum,' prout eiusdem fert flagitatque natura, instituere datum fuerit atque absolvere. Ex eadem insuper inita servataque disceptationis methodo illud etiam per" commodecòntigit, ut 'perspicuum quoque fìeret, quaequotque in christianae perfectionis itinere, quod mature admodum venerabilis Ioanrres Nepomucenus arripuerat, de die in diem, de virtute in virtutem fecerit ille progressiones; in ista enim animi comparatione, qua quis movetur ad perfecteagendum, omnem manifesto se prodere heroicam virtutem, communiter 'theologi docentatque sacrorum canonum interpretes; accommodateque suadent haec celebris Rosignolii verba: Ratio conservandae virtutis est eius perpetuus usus et exercitatio; est enim virtus talentum illud evangelicum, quod nullo modo otiosumrelimqui permittit Deus. Quare, ut obeantur virtutum officia, summòpere vigilandum est, omnisque, quae offertur, occasio, avide arripienda; siquidem in virtutiscurriculo qui non pergit, regreditur (apud Benedict. XIV, lib. III, cap. XXI, num. II). Ha, allatis iterum et prope probeque inspectis Famuli Dei actionibus et operibus;: eorumque agnita praesertim et congrua statuta aestimatione, iuxta criteria a Benedicto XIV aliisque scriptoribus in hac peculiari rerum disciplina peritissimis, tradita; nedum, contra atque prima fronte videri potuit, planam et expeditam seseperhibuit causae huius diiudicatio, verum et, quibus eadem intus pollebat et pollet, emerserunt apertamque in lucem prodierunt praestantia atque dignitas. Quamobrem, huc quum deductus sit sermoçbenemerentissirnae Congregationi Sanctissimi Redemptoris licet gratulari, utpote quae,recentior potius quum esset aetate, praeter ParentenrIegiferumiEcclesiaeque Doctorem,. virum nomine ': et sanctitate celeberrimum, AHonsum Mariainde Ligorio.vduobus quoque suis gloriatur alumnis, quibus supremi Sanctorum iam decreti sunt honores, 'sanctis nimirum Gerardo Maiella et Clemente Maria Hofbauer, aliisque nonpaucis ex eadem legiferi Patris disciplina profectis eiusque spiritu imbutis et eruditis, quorum penes sacram rituum Congregationem beatifìcationis agitantur Causae, eosqùe inter venerabilis exstat atque eminet Ioannes Nepomucenus Neumann, cuius de 'heroicis virtutibus, plures ante annos, institutae quaestioni strenue invicteque decertarites, bene adiuvante Deo, evicerunt actores, ut tandem finem imponeret generalis, quae, die vigesima nona superioris mensis, coram Sanctissimo Domino nostro coacta fuit Congregatio (II).

161 Fidelitasergo ac perseverantia continuata, perfecta, quam-: -quam forte omnino silentiosa,rebus, factis, dictis insolitis et peculiaribusicarensvessentia est virtutis heroicae, virtutis scilicet «supra communem modum» exercitatae. Id ergo, quod virtutem heroicam rsupra virtutem ordinariam superelevat, est eius exer.. citium, super omnes dierum, circurnstantiarum, proprii animi affectuum undas, fluctus et refluctus, intrepidum, indesinens, vere arduum : ordinaria et quotidiana extraordinarie. Hic nobis in mentern venit notum illud Pii XI frequens proverbium: «Il terribile quotidiano!» _. «Quotidianum illud terrificum». Sagax il le et doctus rerum ponderator propriam experientiam ponderis aestusque, quos series dierum interminabilis in gravissimo munere inexorabiliter omni die sibi imponebant, arguto illo dicto subtiliter significare intendit: habuit rationem, edixit sententiam. Hoc carum sibi proverbium, hanccomprobatam sibi expèrientiam commoventibus verbis publice exposuit nota illa allocutione, quam habuit occasione lectionis decreti super heroicitate virtutum Fratris Benildis, Scholarum christianarum sodalis, cuius vitae status ac condicio hoc necessarie effecit, ut «quotidianis.» tantum humilibusque virtutibus, si ita.ioqui licet, vixerit. Haec allocutio habitaest die festi Epiphaniae Domini ano 1928; eius primam partem in Appendice I doc. III transscribimus, ne per textus 10ngitudinem expositiocurrens nimis aggravetur. Nemo sane, qui Pii XI profundissimum sensurn religiosum in officiis sublimis muneris sui persequendis animique firmitatem ac constantiam ad ultimum usque inspexerit, mirabitur, eum in diiudi -canda virtutum heroicitate eandem prorsus persecutam fuisse viam ac praedecessor Benedictus XV. In aliis quoque allocutionibus, quas Pius XI occasionepublicationis decretorum super heroicitate virtùtum Servorum Dei ad praesentes habuit, non raro invenies simi-.les elocutiones, iudicia et sententias de natura perfectionis seu.sanctitatis christianae, vel de proprietatibus virtutis heroicae sicut illas Benedicti XV. In hac vero sede nobis fas non est, ulterius in re commorari. Nuncvero huius primae partis argumentum breviter convenit..reassumere : ratio principalis, cur quisquam ad Beatificationem et subsequenter ad Canonizationem proponi et pervenire potest, est fundamentaliter sanctitas vitae seu perfectio christiana personalis,

162 quam quisque usque ad exitum vitae attigerat; haec vero agnoscitur et diiudicatur, non ex operibus miris, extraordinariis, specu-. laribus (quae concomitanter possunt adesse), sed ex exercitio virtutum 'christianarumin gradu heroico. Haec autem virtutum «heroicitas llconsistitessentialiter in quotidiana, strenue continuata adimpletione officiorum proprii status, quibus subiectum fun- gitur. Si talis virtutum heroicitas in subiecto Servo Dei probari po-- -test iuxta normas canonum Iuris canonici, i.e. mediante pertractatione «Causae II apud S. Rituum Congregationem, eàdem heroicitate legitime proclamata, et si superveniant miracula ad eiusdem. Servi Dei intercessione impetrata et canonice recognita, via aperta est ad maximam gloriam, quam Ecclesia homini christiano tribuere potest, ad Beatifìcationem nempe et, post alia nova miracu- la, ad Canonizationem. Notetur denique uti corollarium huius primae partis, ex no- tione correcta virtutis heroicae derivandas esse non paucas conclusionespracticas pro theologia virtutum, magis pro theologia ascetica, maxime vero pro institutione populi christiani in cognitione, amore et appetentia sanctitatis seu perfectionis christianae, quae sicut omnibus est proposita,omnibus patet; sanctitas certo diversa, vide1icet.secundum proprium statum, aetatem, sexum, condicionem vitae. Meminerint hoc quoque hagiographi moderni, quorum adhuc non pauci propter exaggeratam interpretationem virtutis heroicae, damnosam convinctionem fovebant etfovere continuant, sanctitatem christianam paucorum esse privilegium et consistere in rebus stupendis, miris at certo extraordinariis, inclusis. omnium generum miraculis, gratiis et donis, communi christiano praeclusis. Nec ultimo, correcta virtutis heroicae notio multum iuvabit tum Causarum Postulatores in parandis et prosequendis Processibus, tum ipsos S. Congregationis Rituum Consultores et Praelatos officiales aliosque (advocatos, procuratores) quibus. competit de iure, iudicium parandi ve! ferendi super heroicitate virtutum Servorum Dei (12). 2. QUOMODO AD CERTUM REDIGI POSSIT, SERVOS DEI VIRTUTES HEROICAS EXERCUISSE, ID EST, VERE SANCTOS FUISSE? Quoniam sanctitudo (perfectio christiana personalis) i.e. exsistentia virtutum heroicarum, vel quod idem est, exercitium virtu- - (12) Non possumus hic rationem habere quaestionum circa essentiam sanctitatis in. homine christiano, quae his temporibus agitantur ab iis qui in phi1osophiace~tossequuntur modernos ratiocinandii modos, ab «exsistentia» denominatos.

163 turn heroicum in aliquo Servo Dei ratio principalis, si non unica, est, propter quam ad Beatificationem admitti possit, quaestio suboritur, quomodoab hominibus iudicium moraliter certum edici possit de re omnino interna, immo supernaturali; Deus enim solus scrutatur abscondita cordium et novit statum et gradum gratiae sanctificantis, quem quisque quoquo vitae momento adeptus est, ita ut iudicium infallibile Ipse solus promulgare possit. Attamen haec diffìcultas non adeo gravis est, ut ei opportune occurri nequeat : homo etenim, uti est compositus animà et corpore, necessarie omnino vel etiam involuntarie, internos animi affectus et status exteriori habitu, gestu, vultu prodet. Verum est, dari homines nefandos qui peculiarem possidere videntur facultatern dissimulationis propriarum intentionum et cogitationum, quibus etiam per notabile tempus bene succedere possunt ea, quae subdole moliuntur vel intimo animo pervolvunt; pergit tamen vigere quasi lex ab ipsa humana natura condita, ut diuturne ac continue alium se ipsum fingere quam quisque totus est,.«psychologice» (moraliter) sit impossibile. Investitur sane homo exterior interna animae suae vel bonitate vel turpitudine. Hoc valet de qualitatibus moralibus naturalibus, de «charactere» vel «temperamento» vel de aliis innatis donis et proprietatibus: hoc idem valet de qualitatibus supernaturalibus: de gratia et virtutibus, de dominio sui ipsius Dei ratione, quae omnia, vi ipsius animae, in externos actus et habitus refunduntur. De hac re quotidiana convivendi humani experientia satis docti sumus, nec necesse est ulterior probatio, Possibilitas.itaque, ex summa observationum circa habitum alicuius hominis internas eiusdem proprietates, intentiones et qualitates verissime iudicandi, viam aperit construendis Processibus ad investigandum et proinde diiudicandum, num aliquis Servus Dei vere vir «sanctus» fuerit, i.e. num sibi virtutes heroicas acquisiverit, aliis verbis, num ad heroicitatem virtutum pervenerit. Quocumque modo se habeat cum proverbio antiquorum «De internis non iudicat praetor», nonne omnes nos, naturali nimirum et' omnibus communimodo in.mille casibus humani commercii,.. millies mutuo ab externis impressionibus, quas oculis cernimus, quas auribus percipimus, ratiocinamur de alterius internis affectibus, intentionibus et propositis? Hoc idem fit, ad normam et sub s~vera disciplina iuris, adhibitis sanctionibus et cautelis, quas conscientia pariter atque scientia sacra et profana suggerere possunt, in Processibus Beatificationis, quos Ecclesia instituit et proprio

164 et probatissimo apparatu S. Rituum Congregationis curat pertractare. Agitur ergo de actione propria processuali, cuius obiectum indagationis appetendum est ope depositionum et enarrationum a testibus aptis et idoneis qui apparent ante tribunal, a quo per viam successivae disceptationis et discussionis ad iudicium et sententiam pervenitur. Dicendum igitur primum de testibus. 3. DE TESTIBUS IN PROCESSIBUS AD BEA'rIFICA'rIONEM VER'l'ENTIBUS Nostra intentio est, in hoc tractatu tantummodo de Processi", bus fundamentalibus agere, quibus proprie et de proposito materia paratur ad diiudicandos Servos Dei, videlicet num virtutum omnium heroicitatem revera adepti fuerint; ceteri Processus praetermittuntur (13). Processus, quibus practice materia utilis pro iuridica Causae disceptatione colligitur, ratione auctoritatis inquirentis sunt «ordinarii» et «apostolici», quod significat, eos construendos esse, primos auctoritate propria competentis Ordinarii loci, alteros auctoritate Sanctae Sedis, quam in casu exercet S. Rituum Congregatio, salvis certis decisionibus maioribus, quae Summo Pontifici reservatae manent. Ratione ipsius indagationis habentur Processus «informativi» - sunt iidem ac ordinarii - seu de fama sanctitatis (et miraculorum) in genere, et Processus apostolici, iterum duo, primus de fama sanctitatis (et miraculorum) in specie et alter de virtutibus (et miraculis) in specie. Prior facile dispensatur, si tempus a Processu ordinario defluxum non tam longum sit; alter per se indagationem super simplice at vera sanctitatis fama ultra protendit ad demonstrationem et probationem virtutum in grado heroico. Ratio propria horum Processuum facile dignoscitur. Primum quod occurrit in aperienda Causa Beatificationis, est informare Tribunal dioecesanum (ordinarium), num in casu praesentando adsit genuina, solida fama sanctitatis Servi Dei - de exsistentia porro ipsius sanctitatis decernet Tribunal apostolicum - aliis verbis, actores vel potius eorumnomine Postulator Causae intendit demonstrare, illum Servum Dei tali gravisum esse in vita et post mortem fama generali sanctitatis (relativa ut intenditur), ut iuste sperari liceat, cum exspectatione boni eventus, procedi posse ad ulteriora, scilicet ad periculum apostolicum. (I3) Ex.gr, Processus «diligentiarum", seu de colligendis scriptis ServoIUm Dei.

165 Tribunal ordinarium, collecta infonnatione, nullam emittit in hac re sententiam, sed materiam canonice collatam simpliciter supremo apostolico Tribunali transmittit. Hoc, subiecto Processu ordinario seu informativo, ad normam canonum, primum cuidam generali examini, si casus propitius est, ad sententiam pervenit, Causam propositam mereri, ut Summa Sedes ei manus admoveat eamque prosequatur: communiter hic actus iudicialis denominatur breviter «Introductio Causae» (intende: apudtribunal apostolicum). Formula canonica interrogatoria, sicut.in his Causis moris est, circa quam in S. Rituum Congregatione discutitur et deciditur, haec est: «An signanda sit commissio introductionis Causae, in casu et ad effectum c1e quo agitur». Sententia, si est affirmativa, proponitur Summo Pontifici, qui eam approbanc1o orc1inat deeretum fieri Introductionis, sua propria manu, sec1 baptismatis, non pontifi cali nomine subsignandum. Introc1uctione facta, initium habet nova indagatio, amplior et profunc1ior, directa in ipsam vitac sanctitatem (et in miracula) Servi Dei, summa Apostolica auctoritate instituta, tramite tamen eodem.tribunali ordinario; quod Processum informativum direxerat, cui per litteras remissoriales facultas «remittitur», auctoritate ipsius Sanctae Sec1is procec1enc1i. Hic Processus vertitur circa virtutes in specie} aliis verbis, intendit colligere materiam particularem, minutam, singularem, ac1 vic1enc1um et probanc1um, Servum Dei tuta veritate plenam ac1eptum essevitae sanctitudinem, quaese explicat et manifestat in exercitio singularum virtutum in grac1u heroico, moc1o et forma superius c1eclaratis. Varietas ergo, multiplicitas et multitudo singularum c1epositionum circa singulas virtutesin specie, et, generatim, circa omnes vitae exterioris et interioris vicissituc1ines notam characteristicam huius Processus constituunt, qui hac in re praecedentem Processum. informativum, simpliciter c1e fama sanctitatis, longe lateque superare debet, Omnium enim virtutum heroicum exercitium certe statui potest tantum ex infinita quasi multituc1ine singularum observationum, per longum tempus protractu:m. Omnium autem harum informationum, tam generalium, quam specialium, portatores et auctores sunt testes, qui haec omnia in Processibus rite c1eponunt. Ab illis ergo penc1et successus Processuum in magna parte, ab illis facilitas probationum,.securitas sententiae. De illis ergo - tanc1em verba facienc1a. In rela'tione ad res testificandas, testes distinguuntur in tres classes:. r" testes de visu, 2 testes de auditu a videntibus,

166 370 3 testes de audi tu auditus, Primo intuitu intellegitur, hae c1asses, ordine quo enumerantur, scalam quandam efformare vel mensuram praestare, primo loco vicinitatis maioris vel minoris ad ipsum Ser-.vum Dei et eius vitam et opera, vel, ut idem per contrarium expri.matur, crescentis distantiae a realitate factorum testifìcandorum; secundo loco, scalam aestimationis et valoris depositionum testium, valoris videlicet interni, historici, critici, psychologici, propter augmentum vel diminutionem condicionum favorabilium relate ad facilitatem et possibilitatem veritatis edicendae. IO. _ T estes de visu.. - Abstrahendo a rerum realitate (( theoretice», uti aiunt}, testis de visu optimus est; potest enim enuntiare veritatem eventus ita ut eam percepit; dicit: «Ipse adfui, Ipse vidi, audivi, observavi». In rerum autem realitate depositiones testium de visunon simpliciter, absque examine et consideratione, acceptandae sunt, sed vario modo ponderandae. Iudices omnes, psychologi et historici hoc optime noscunt. Revera, perpendenda sunt multa elementa, quae in depositionem testis ocularis influere possunt; pauca rememoremur: testis ad personam, de qua deponit, qualitas necessitudinis (parens, amicus, adversarius, extraneus etc.); ipsius cogitandi, ratiocinandi, se exprimendi modus, facultas ve! difficultas (homo visionibus imaginariis facile captus, homo serenus, prudens, circumspectus, sani iudicii etc.); institutio mentis et cordis (homo rudis, primitivus, ordinarie excultus, altioribus studiis et mansionibus efformatus); aetas et sexus (alio modo infans, alio iuvenis, alio adultus, alio senex homo videt, apprehendit, memoria retinet, et percepta mente elaborat etc.; iterum diverso modo homo mas vel femina); distantia temporis inde a facto usque ad depositionem transacti, una quacum crescit facilitas et suspectus erroris (involuntarii quoque nec minus realis) ve1 defectus memoriae, inevitabilis influxus naturalis cuiusdam «sublimationis» seu transfìgurationis personarum, rerum, circumstantiarum, cum elimiriatione, etiam inscia, elementorum secundariorum vel minus favorabilium, cum subsequente exaltatione herois et gestorum eius. Hic velleviter monendum est, hoc factum certae exaltationis herois cum variis consectariis facillime locum obtineri in Causis Servorum Dei, etiam in testibus de insu, praecipue quando, labentibus annis et decenniis, fama augetur sanctitatis, virtutum et rerum mirabilium ac miraculorum, quae eidem Servo Dei facilius, abundius et copiosius attribuuntur. Et hoc valet potissimum, si testis de uisu. Servum Dei annis iam maturum vel morti vicinum,

167 -quasi iam aureo1atum, cognovit, dum ipse testis tunc iunior aeta 'te fuerat. 371 :4 o. - Testes de audi tu a videntibus. - Hi testes ordinarie ad generationem pertinent, quae post mortem Servi Dei in mundum intravit; deponent igitur fere hoc modo: «Ego audivi (seme1, ite Tum,saepius, saepissime) a patre meo, qui ipse praesenserat, vidit,.audivit». Hi ergo testes sunt testes non directe facti, sed traditionis de facto. Omnino c1arum est, valorem depositionis quam praestant, prorsus dependere a valore rei traditae, i.e. a qua1itate -primi testis (de visu), a quo traditionem receperunt. Si testis capitalis seu ocu1aris, qui proprium rei testimonium a1ii tradit homini, omni exceptione maior est, tunc de bonitate traditionis certi Burnus; sed, tunc iterum agitur de modo receptionis ex parte testis de audi tu a vidente. Hic cautiones omnes adhibendae sunt quas :supra de testibus de visu protu1imus. Si vero hae cautiones iam in teste capitali seu oculari fundamentum habent et si alter testis, de auditu a vidente, ex sua parte etiam simi1ibus expositus est cautio -nibus, tunc in depositione huius testis auricularis proprii defectus defectibus primi testis superponuntur et eius depositio eget omnino -cauta et critica interpretatione, in qua facienda ratio habenda est naturae et ingenii, uno verbo, totius qua1itatis tum ipsius testis.auricularis, tum primi testis ocularis. Hac nostra expositione minime intendimus destruere valorem testium de auditu a videntibus; hic valor potest esse p1enus et certus; attamen iudex de veritate depositionis se certiorem reddere non omittat, ne traditione faci1iter accepta, in minorem ve1etiam maiorem incidat errorem : naturale est, 1ucis c1aritatem cum distantia diminuere Testes de audi tu auditus. - Sunt testes, ordinarie 10.quendo, tertiae ve1 ulteriorisgenerationis post ServumDei; deponunt ergo hoc fere modo: «Ego audivi a patre meo (toties...), quae ille (toties) audierat a patre suo, qui ipse rei narrataepraesens fuit». Nemo non videt, in tali catena traditionis cautiones adhibendas mu1tip1icari, eoque magis, quanto p1ura sunt membra eiusdem catenae. Verum est, a iure recognitum esse «annulum traditionis», quo quasi membra traditionis unum alteri adeo iuncta supponuntur, ut traditio «annularis» integra et perfecta ad u1timum testem pervenerit. Hoc tamen va1et in veritate rea1ita-

168 372 tum humanarum vix semel vel alias, et eget omnino indagatione historico-critica in qualitates singulorum membrorum catenae, necfaciliter ut factum probatum, ex omni parte certum, accipi potest. Quando, iam a multis annis, de Causa historica Servae Dei Rosae Venerini, fundatricis Magistrarum Piarum (* 1656 Viterbo" t 1728 Roma) occupatus fueram, pro nonnullis factis occurrebat. mihi in Processibus (informativo et apostolico) qui annis seu ante institutionem Sectionis Historicae apud S. Congregationem Rituum methodis traditionalibus constructi fuerunt, ille «annulus traditionis» seu testium catena, quam Magistrae Piae mo.dernae, quae ducentos fere annos post obitum Servae Dei deponebant, exsistere affirmabant (( audivi a Magistra aetate provecta, quae hac ab alia Magistra senectute veneranda habuit, et sic por- ro...»). Facili suspicione inductus biographiam perlegi antiquam, a P.e Hieronymo Andreucci SI, Rosae Venerini concive, quattuor annos post eius mortem egregie confectam, quam eaedem Piae Magistrae continue ut fontem scientiae gestorum fundatricis adduxerunt et quam saepe saepius in earum communitatibus legi solitam esse asseveraverunt. Ea omnia quae illae testes (( de audi- tu auditus») affirmabant per continuatam traditionem accepisse, in nominata biographia P.is Andreucci descripta inveni, uno facto excepto, quod ex documentis, quae bonae Magistrae ignoraverant, piane fìctum esse apparuit! Cum hoc exemplo, quod multis similibus confìrmari posset, digitum admovimus certae rerum condicioni, quae in testibus de audìtu audìtus saepissime, et non raro etiam in testibus de auditu a videntìbus adesse invenitur: dependentiam intendo signifìcare illorum testium a fontibus seriptis (typis im pressis). Quanto enim augetur distantia temporis a morte alicuius Servi Dei, tanto, crescit - ordinarie saltem - numerus scriptorum varii generis, opusculorum et biographiarum, quae quasi semper cum explicita. intentione confectae sunt, ut piae fìdelium curiositati et aedifìcatieni satis fìat. Nec semper affirmari potest, auctores - optimis certe directos intentionibus - observasse limites strictae veritatis historicae obiectivae. «Glorifìcare humanum est», licet variare notum proverbium (14). Vix enim evitari potest, si scripta.. (14) Abstinemus ab exernplis adducendis, quorum rrumerus abundaret, - Saepius de- ploratum est, etiam biographias «officiales» Beatorum seu Sanctorum - illas scilicet, quae cura Postulationum occasione Beatificationis aut Canonizationis eduntur - nonnul1l- quam nimis indulgere intentioni aedificandi fideles; et re vera, paucae sunt illae biographiae, quae respondent aeque veritati historicae ac intentioni aedificationis piae. Licitum I!it nobis,afferre biographiam S.i Clementis M_ Hofbaner, a nostro RP.e Ioanne 'Hofer olim.compositam, quae tunc a viris in re maxirne peritis laudibus exaltata est propter pérfectam aequanimitatem auctoris, qua factum"est, ut figura et opus Sancti, absque expii-

169 373 laudativa et gl()rificantiain manus testium perveneririt, qui ad deponendum in Processibus Beatificationis vocabuntur, eo usque in eorum mentes et memoriam influant, ut proprias memorias genuinas cum rebus lectis quodammodo confundant, eo magis quando memoriae personales non per cognitionem directam; sed per narrationem aliarum personarum acquisitae fuerunt. Haec, quae modo de testibus secundi vel tertii gradus diximus, seu de diminutione naturali quam necessarie subitplenitudo probationisvrnaxima confirmatur auctoritate summi Legislatoris..- Prosperus Lambertini, iam digne nominatus, pro longa n1unerum suorum experientia in S. Rituum Congregatione, iterum atque iterum Causas pertractandas prae se constitutas vidit, tardius incoeptas, testibus de visu ex parte vel penitus destitutas, ita ut de illa plenitudine et certitudine probationis, quae a rigore legis expetuntur, quodammodo dubitare debuisset. Ad apostolicum tandem fastigium evectus, Benedictus XIV numquam cessavit Causas Beatificationis et Canonizationis vivissimo studio amplecti. Sic factum est, ut, qui antea in Causis «antiquis» multum erat versatus, nunc de plena rerum scientia peculiarem legem institueret, qua iuridice circa illas Causas necessarias et opportunas cautiones praescripsit, sive propter possibiles suspiciones ob tardum initium.sive propter facilem debilitatem et incertam fidem probationis ex testibus indirectis, quorum depositiones proinde «fama crescunt» vel deturpantur. Ne nimis longi simus, excerptum ex decreto super heroicitate virtutum Servi Dei (nunc Sancti) Francisci Caracciolo transscribimus, in quo lex supra significata quodammodo anticipatur (1741, 23 IV); in hoc ergo decreto legitur: Virtutes praedictas ita probari, ut tuta deveniri possit ad ulteriora, nimirum ad discussionem miraculorum... Sed cum ex testibus de audito tantum, multiformiter licet adminiculatis, fuerint probatae, ut, quod virtutum probationi defuit, miraculorum eas confìrmantium probatione suppletur, ad Servi Dei Beatificationem non ante deveniendum esse censuit [Summus Pontifex Benedictus XIV], quam miracuia omnino quattuor probentur ex-testibus de visu atque approbentur (15) Ipsum textum legis propriae Causarum «antiquarum» - ita enim merito appellari potest, -'- utpote longiorem, cum.rationes

170 374 exponantur, quibus nisus Summus Pontifex illam posuerat, in Appendice I doc. I reponimus. Sufficit hic recordari, legem a Benedicto XIV statutam, in Codicem Iuris Canonici transiisse et adhuc valere (can. 2II7), quodam tamen inducto moderamine. Benedictus XIV enim exigit quattuor miracula ad Beatificationem, si in Processu ordinario simulac in Processu apostolico deficiant testes de visu; Codex tamen accuratius distinguit : sufficiunt duo miracula, si in Processu ordinario et in Processu apostolico habentur testes de visu; vel saltem in Processu apostolico adhuc testes ab audi tu a videntibus; tria miracula, si in Processu ordinario habentur testes de visuj at in Processo apostolico tantum testes ab auditu auditus; demum quattuor miracula, si in utroqùe Processo defeciunt testes de insu, Haec graduum probationis aestimatio hodie quoque observatur. His de testibus in Processibus Beatificationis dictis, ad aliud capitulum transeamus, nempe ad explorandum, quomodo depositiones a testibus eliciantur. 4. DE ARTICULIS ET DE INTERROGATORIIS Quo modo testes in processibus Beatificationis deponant, magni momenti est Actoribus, et eorum nomine Postulatori Causae, qui - salva veritate - pienissima testimonia desiderant, quam Tribunali, quod imprimis in ipsam rerum veritatem inquirit.. Primae parti, Actoribus nempe et Postulatori, serviunt «Articuli», alterae vero «Interrogatoria». Articuli conficiuntur a Postulatore, Interrogatoria a Tribunali per Promotorem Fidei. Articuli, typis vulgati, testibus dantur ad legendum et memoriam '-propriam iuxta eos examinandam. Interrogatoria sub iurato secreto tenentur usque ad finem Processus, et conservantur ab una ad aliamproximam sessionem sub sigillis Tribunalis; restant ergo ignotae tum Postulatori, tum ceteris testibus nondum interrogatis -.- interrogati vero, ut innuimus, sacramento iuramenti obstricti manent A rticuli. - Finis Articulorum est praebendi testibus adminicula memoriae. Postulator, iam antequam Causam tractandam adsumat, obligatione tenetur de ea quoquoversus severe et profunde indagare, informationes vastissimas circa Servum Dei, eius vitam, opera, virtutes, famam, mirabilia, gratias ve! miracuia colligere, habitasque accurate ponderare, ut seipsumet Actores cum

171 bona conscientia certoset securos reddere possit, utrum Causam.ipsam tentare debeant vel possint necne. His indagationibus conclusis, officium habet se1igendi testes aptos, necessarios ac utiles, quorum depositionibus postea Causa maxima ex parte fu1citur. Idem Postulator, ex plenitudine cognitionis Causae, quam sibi acquisiverat, parare debet Articulos. Sunt autem Articuli series propositionum, quibus complectuntur vita, virtutes, miracula Servi Dei, quae omniapostulator per testes, ante Tribunal inducendos, tamquam vera probare intendit. Opus compositionis Articulorum non est ita facile: requiritur enimhomo magno animi aequilibrio praeditus, eximia scientia ac experientia theologica in genere, ascetica (et mystica), historica, psychologica, necnoniuridica in specie excellens, qui profundo studio et ingenio cognoscit tempora, in quibus Servus Dei vixit, cum multiplicibus adiunctis: religiosis, politicis, socialibus quae ea comitantur et quae figuram Servi Dei ac eius opera, praecipue vero eius in ilio tempore peculiarem et providentialem vocationem illustrant. In componendis his Articulis Postulator, forsitan minus expertus vel minus sol1icitus, facile succumbit tentationi, aut nu 'merum Articulorum nimis ac piane inutiliter augendi, aut ea rebus levibus implendi; hoc autem modo testes qui Articulos perlegunt, perturbantur et eorum memoria obscuratur. Verus enim et genuinus finis Articulorum hic est, ut memoriae testium delicate et modeste subveniant, minime vero, ut.illis deponenda suggerant vel eos inducant ad omnia quae continent, ante Tribunal recitandi. Multum certe dependet etiam ab institutione generali testium: homines bene ex culti vel fidelìtatis propriae memoriae conscii et securi, in Articulis confirmationem quaerent eorum, quae iam propria scientia nosse se certo comperti sunt, homines vero simpliciores (vel etiam scrupulis obnoxii) non raro inducuntur, ut post lectos et relectos Articulos propriam scientiam genuinam cum i11is conforment, immo sibi suggerant se omnia vel fere omnia, quae in Articulis proponuntur, in veritate iam in propria memoria retinuisse. Expertus et criticus iudex ex comparatione textus Articulorum cum certis depositionibus testium arguere potest, i11as ex illis, magis ve1 minus, defluxisse Interrogatoria, - Interrogatoria directe pertinent ad partem quaestionariam Processuum, seu ad inquisitionem officialem in rerum veritatem, Consistunt, uti nomen prodit, in serie interrogationum, quae a Promotore Fidei formulantur; multo minus

172 numerosi quam Articuli Postulatoris, sunt ordinarie (vel esse debent) brevia, sobria, et directa ad detegenda et declaranda argumenta principaliora. Particularem valorem ad efformandum iudicium generale super positione religiosa et civili singulorum testium habent prima interrogatoria, qui bus inquiritur in testium aetatem, condiciones vitae, in relationes forsitan personales cum Servo Dei, in gradum et modum informationis circa illum et circa ea de quibus deponere volunt. Sunt haec prima interrogatoria quae permittunt iudicibus Tribunalis vel quovis alio critico indagatori pervenire ad necessarias et utiles conclusiones circa depositiones testium, seu circa earum virn probationis, circa aestimationem generalem et specialem singularum responsionum. Notandum est adhuc, Interrogatoria in Processu ordinario seu informativo valorem habere potius universalem, tendere scilicet ad acquirendam informationem summariamcirca obiecta inquisitionis (vitam et famam sanctitatis Servi Dei in genere); in Processu vero apostolico Interrogatoria adipiscuntur valorem particularem., et quidem hac ratione: auetor Interrogatoriorum «apostolicorum» est Promotor Fidei Generalis, ille videlicet altissimus S. Rituum Congregationis Praelatus officialis, qui pro suo munere in examine Processus informativi et in Causae Introduetione plurimam habuit partem, ita ut eiusdem Causae elementa debiliora ve1 defìcientia probe noverit. Ille ergo Interrogatoriis, quae «ex o:f:fìcio» ad Tribunal dioecesanum, nunc apostolica coroboratum auctoritate, transmittit, particularem imprimet vim et acumen ut sagacius et profundius inquirat in illas praecipue quaestiones, quae forsitan in prima inquisitione informativa et generali remanserunt vel inexploratae vel imperfecte explicatae. Ultimo demum hoc unum adhuc explicite mihi videtur esse attingendum, testes in Processu ordinario sicut in apostolico, résponsionibus propriis ad Interrogatoria absolutis, etiam necessario interrogati circa Articulos, ad statuendum, ne habeant aliquid corrigendum, addendum, demendum; ordinarie respondent, se nihil amplius scire. Interrogatoria etenim, pro larga sua natura et sobrietate, invitant et perducunt testes ad loquendum magna cum libertate, naturali motu, absque ullo timore; iudices insuper circumspecti et -attenti non omittent, utilitate ve1 necessitate introspecta, in subobscura vel incerta amplius investigare.

173 DE CAUSIS ( ANTIQUIS» Usque ad ano 1930, quando scilicet apud S. Rituum Congregationem Sectio instituta est Historica (de qua infra n. 6), terminus technicus proprius ad significandam Causam Beatificationis, in qua pondus probationis magna vel maxima parte positum erat in depositionibus testium de audi tu a videntibus ve! multo magis de' auditu auditus, erat «Causa antiqua». In Causis huiusmodi, ut patet, vis demonstrationis et probationis diminuebatur ratione distantiae temporis testium a tempore ipsius Servi Dei, nec virtus iuramenti qua depositiones testium roborantur, nec copia testimoniorum sufficiebant ad defectus et difficultates harum Causarum satis effugandas. Ordinarie Causae huius generis lentius recentioribus procedebant vel etiam ultro haerere solebant. In his Causis, ex conceptu iuridico plus aequo restricto, documenta historica vim tantum «adminiculativam», sed non probationis directae, habebant. In hoc statu rerum non defuerunt Causae, quae penitus deserebantur. Peculiaris earundem Causarum difficultas - obtinendi scil. securitatem et certitudinem probationum ex unica parte testium, neglecta vel ad pauxillum reducta parte documentaria - magis magisque percepta est, nec tamen, ordine canonico vigente stricte observato, facile et obvium dabatur remedium. Accessit saepius aliud elementum, quod dubia movebat nec incertitudinem tollebat: recursus sat frequens et quasi necessarius testium ad documenta historica, praecipue vero ad antiquas Servi Dei biographias. Ponam exemplum:. Exemplar elegans Causa «antiquae» habuimus in illa, de qua supra mentionem fecimus, Servae Dei (nunc Beatae) Rosae Venerini. I1la mortua est ano 1728; Processus Beatificationis constructi sunt centum et nonaginta circiter annos post obitum; ultimae sociae vitae et operum eius inter annos 1770 et 1790 e vita sublatae sunt. Testes itaque moderni notitias tantummodo indirectas de Serva Dei proferre potuerunt, sicut de facto successit; affirmabant enim continue, eas desumpsisse aut ex antiqua biographia P.is Andreucci (Roma 1732), aut cognovisse ex asserto «annulo» traditionis. De consistentia huius «annuii» seu catenae supra iam pronuntiavimus, eam in casu plane nullalil fuisse ; ideo pondus totius probationis recidebat in biographum antiquum Andreucci. Si enim, ut in casu, testes practice omnes continue dec1arabant: «Hoc scio ex lectione Pvis Andreucci; hoc legi in biographia Servae Dei Piis Andreucci; hoc audivi in lec-

174 tione fieri solita in nostra communitate P.is Andreucci», et sic porro, totum reducitur ad hanc quaestionem fundamentalem: qualis est valor probationis istius biographiae P.is Andreucci, tam constanter.adductae ut fundamentum omnium depositionum testium? Responsionem securam praestare non potuit nisi scientia historica, perita in sana cribatione critica fontium et documentorum. Iniustum tamen esset de quibusdam consiliis tacere, paratis ad sublevandas difficultates quae procedere solebant ex defectu institutionis peculiaris apud Sacram Rituum Congregationem ad quaestiones historico-criticas rite ac scienter resolvendas. Leo XIII, de historicis studiis iam optime meritus (16), subdie 28 XI 1902 apud Sacram Rituum Congregationem Commissionem «historico-liturgi'cam» constituit, praeside celebri Aloisio Duchesne; ceteri primi socii fuerunt Iosephus Wilpert, Frauciscus Ehrle, Iosephus Roberti, Humbertus Benigni, Ioànnes Mercati (17). Haec vero Commissio posita fuit non respectu Causarum «antiquarum», sed potius pro solutione quaestionum ad hagiographiam spectantium, quae propius ad Martyrologium et ad lectiones historicas Breviarii vel communiter ad emendationem librorum liturgicorum pertinent. Ipsis Causis «antiquis» S. Pius X ili adiutorium venit Decreto Sacrae Rituum Congregationis diei 26 VIII 1913 (18). Maior numerus dispositionum huius Decreti directe ad has Causas, traetatu difficiles, referuntur. Hae Causae recognoscuntur ex eo quod «partim historicis monumentis nituntur». Propterea ordinatur, ut in Processu informativo «compulsentur omnia et singula historica documenta sive manuscripta sive typis edita, qua e quocumque modo Causam respiciant quae agitur». Sed et Sacrae Rituum Congregationi peculiare imponitur onus; eius enim «erit. exquirere... documenta» apud Curias Ordinum vel Societatum (16) Sufficiat allegale pp operis Josef SCHMIDI,1N, Pap sigesch.ichi.e der neucsiem Zeit II, Mtìnchen, Kòsel-Pustet, 1934, ubi copiose de hac re agitur. (17) ASS 35 ( ) Louis-Marie-Olivier Duchesne, ; breviter ac digne de eo P.A. FRUTAZ in Enciclopedia Cattolica IV [1950] Josef Wilpert, ; vide Enrico JOS1, in Enc, Caii. XII [1954] i: Frane, Ehr1e, ; SI 1861, Praefectus Bibliothecae Ap. Vaticanae , Card. 1922; vide Olivario OLIGER in Enc. Catt. V [1950] Giuseppe Maria Roberti , Ord. Minorum; vide Gennaro MORETl'I in Enc, Catt. X [1953] Umberto. Benigni, ; vide in Enc. Catt: II [1949] (Iudicia de actuositate Mons. Benigni tempore «Modernismi» non coricord'ant; de suis meritis in historia sociali Ecclesiae nemo dubitat),. Commissio haec, aliis postea adaucta sociis, demum variis ex causis, quae hic memorari non est necessarium, paulatim labi coepit, (r8) AAS 5 (1913) ; Codicis IU1'is Canonic Fontes VIII (Città del Vaticano 1938); Curia Romana N 6394.

175 379 religiosorum vel in tabulariis SS. Congregationum Romanarum, «et ubieumque iure praesumitur, ea posse requiri». Interponiturergo auctoritas apostolica ipsius Sacrae Congregationis, quo melius et securius,apud loca quoque et institutiones diffìcilioris aditus, plenitudo indagationis in tutum collocaretur. Documenta deinde sic collecta «subicientur iudicio peritorum», et «potiora... ex integro. typis edantur», addito apparatu adnotationum criticarum. Hae dispositiones extenduntur ad omnes Causas «antiquas»; «In singulis vero Causis Beati:fìcationis, quarum iudicium in praesens apud Sacram Rituum Congregationem quocumque modo pendeat, Sacra ipsa Congregatio non procedat ad ulteriora, nisi exhibitis, ab interesse habentibus, et exquisitis ex officio documentis iisque omnibus examinatis, quo modo supra dictum est». Decretum hoc S. Pii X, per se ipsum summi momenti et maximae utilitatis pro pertractatione Causarum «antiquarurn», hoc tamen laborabat defectu, quod nullum tunc simul institutum. fuerit instrumentum stabile seu corpus publici iuris Sacrae Congregationi connexum, cuius ope ordinate et continue ea omnia praestarentur quae Decreto statuta sunt. Ha evenit, ut Causis «antiquis» ex statuto optimo Piano reapse parum provenerit adiutorii. Sed quod intendebatpius X, Pius XI perfecit. 6. DE SECTIONE HISTORICA S. RITUUM CONGREGATIONIS ET DE CAUSIS «HISTORICIS» Achilleus Ratti, fama «internationali» celebris ut rerum, historicarum egregius fautor et magister, cum imperscrutabili Dei providentia ad summum Ponti:fìcatus apicem evectus esset, mox oportunitatem nactus est cognoscendi peculiares diffìcultates quibus. Causae Beatificationis «antiquae» obnoxiaeerant et prompte de auxilio e:f:fìcacicogitare coepit.. Pius XI ergo, uti erat inomni ramo scientiae historicae versatissimus, facile modum invenit ad di:f:fìcultates nominatas resolvendas. Inito consilio cum aliis doctis et peritis viris eadem historica institutione commendatis (nomino ex. gr. Ioannem Petrum Kirsch (19) et Henricum Quentin (20), initio ano 1930 ad (19) Johann Petri-Kettenfeier Kirsch, ; vide P.A. FRUTAZ in Enciclopedia. Catttoliea VII [1951] Mons. Kirsch, ceterum optime notus pro sua universali doctrina in rebus historicis et archaelogicis christianis, primus fuit Director Instituti Pontificii Archaeologiae christianae, quod Pius XI in Urbe fundavit. Gratissimum exhibent, Magistroanimum qui, illo duce, ano , primum cursum archaeologicum frequentarunt. (20) Henri Quentin OSB, ; vide Pietro SALMON i11 Ene. Cait, X [1953]

176 decisionem venit. Pontificio documento eius gen~ris, quod «Motu proprio» vocatur, sub die 6 febr. eiusdem anni apud S. Congregationem Rituum specialem 'constituit Sectionem, tertiamrutique, quae eademapostolica auctoritate sicut duae praexistentes, quaestiones historicas pertractaret, methodcexigentiis etprogressibus scientiarum historicarum omnino pari et congruenti. Novae huic Sectioni, quae pro suo munere «Historica» denominabatur, triplex officium demandatum fuit: r" ut recognoscat Causas Beatificationis «historicas», 2 ut resolvat, in Causis quoque non historicis, si quae dirumperent difficultates quae historica egeant disquisitione, 3 ut interveniat in emendatione librorum liturgicorum. In nostra commentatione primum tantum officium Sectionis Historicae explicandum est: pertractare Causas historicas. Terminus technicus Causae «antiquae», usque adhuc communis, relictus est; ipsum Motu proprio notionem praebet novam,certiorem, adversus priorem aliquantum diversam. Transscribimus textum (21) : Per cause «storiche» dei Servi di Dio intendiamo quelle per le quali (trattisi della vita, delle virtù, del martirio o di antico culto) non si possono raccogliere deposizioni di testimoni contemporanei ai fatti in causa, né si hanno documenti certi di tali deposizioni debitamente raccolte in tempo opportuno. Redeamus ad nostrum exemplum, ad Causam scilicet Rosae Venerini. Usque ad an erat Causa «antiqua»; a momento quo Sectio Historica instituta est, erat Causa «historica». Testes enim, qui in Processibus huius Causae deposuerunt, uti evidens est, non erant coaequales factis de quibus testimonium ferre debuissent; certum quoque est, depositiones testium coaevorum neque «debito modo», i.e. per Processum canonicum, tunc temporis esse collectas, neque «opportuno tempore», quandoscilicet in promptu fuissent adhuc testes de visu, qui soli sunt factis deponendis coaequales. - Brevi igitur Causae historicae ita definiri possunt, quod sint Causae absque testibus «de visu». Hoc sane humano atque rationabili modo interpretandum est. Agitur, ex.gr. apud Sectionem Historicam (deinceps S.H.) Causa religiosi viri magni nominis (t 1853), pro cuius Processu informativo duo adhuc In parandis editionibus Iibrorum «Vulgatae» succedit Ern.o Card. Casquet ; in hagiogra-." phia eximius magister, prirnus fuit RelatorGen.lis S,H. ( ); in laudato Iriatitùto Archaeol. christ, ab eo hausimus sanaprincipii et sanam criticam hagiographicatu, artem sat difficilem, -nec raro improbam, \21) Textum corripletum videitiapp. I, doc. IV:

177 38r. testes de visu inveniri potuerunt, testes proculdubio ultro annosi; qui.servum Dei solummodo per ultimos suos dies cognoverunt.; 'talibus duobustestibus, quamvis de uisu, construi non potest Pro-, cessus, cuius ope facta totius vitae Servi Dei debito modo illustrarentur; perditum est in illa Causa opportunum tempus, et ideo facta est «historica». Motu proprio Pii XI certo sensu est «retro-activum»: suo ambitu enim comprehenduntur non tantum Causae, quae post -eius publicationem initium habent, sed etiam Causae omnes eo momento quocumque modo in cursu, immo post Introductionem Causae apud S. Congregationem Rituum, sed ante initam Causae discussionem, pro qua peragenda substructiones historicae neces.sariae complendae sunt (22). Sic, inter alias multas, etiam Causa Rosae Venerini ad S.H. portanda erat, quamvis, Introductione -facta, etiam Processus apostolici iam absoluti essent, quin tamen.ad virtutum discussionem gressus facti fuissent. 7. QUOMODO CAUSAE HISTORICAE PERTRACTANDAE SUNT Tria a S.H. ordinarie in Causis historicis praestanda sunt: -IO investigatio fontium et documentorum, 2 0 eorum examen, se "1ectio, et praeparatio critica ad usum Causae, 30 praesentatio materiae collectae iuxta usum et praxim Sacrae Congregationis et -conformis arti scientiae historicae. Singula exponemus: In investigatione fontium et documentorum, uti patet, probatae regulae et normae generales et speciales cuiusvis indagationis historicae diligenter adhibendae. sunto Etiam examen materiae undequaque collectae sequi -tur leges sanae criticae, et postulat - superflue dictfì - ex parte studiosi summam attentionem atque peculiarem praeparationem, ordinatam ad consequendum finem specifìcum Causae, qui est iudicium super virtutes Servi Dei. Accidit aliquando, ut no.. titiae et documenta historica, magni valoris in studio historico or -dinario, pro diiudicanda Causa Beatificationis rationem secunda.riam habeant (23). Utcumque sit, praeparatio cirtica materiae. (22) Hoc eruitur etiam, praeter intentionem et propositum legislatoris qui novam creavit institutionern, ex comparatione curn Decreto S. Pii X, de quo supra egimus (vide -textum in App. I, doc. II). (23) Ut iterum in exemplum provocemus Causam. B.ae Rosae Venerini, pluries alle, gatarn, in ea paranda invenimus plura documenta penitus ignorata et inedita. circa eius familiam et primas scholas in Viterbo et in Roma (<< status animarum») et circa multas -scholas areata in Statibus Pontificiis institutas: haec documenta sunt maximi valoris 'pro biographia.eiusdem Beatae, pro Causa vero, scilicetad virtutes probandas, sunt docu -rnenta secundaria; offerunt possibilitatem zelum vservae Dei arguej;ldi..

178 v.<. fit hoc modo: documenta, ve1 notrtiae ex fontibus deductae; quae pro iudicio Causae necessariae esse reputantur, disponuntur ordine chronologico, ita ut perscrutanti seriem documentorum, tota vitae ServiDei ratio et figura certa et rei veritati conformis appareat. «Documentum.» iuxta usum S.H. esse potest textus, singularis, ex.gr. testimonium baptismatis, quaedam epistula, contractus ve! aliud«documentum» solum; vel etiam, saepius, series singulorum textuum quae de eodem argumento agunt et.: ad certuni quoddam factum ve! difficultatem, in vita Servi Dei. occurrentem plenius illustrandum, in unum colliguntur, ex.gr. series epistularum aut relationum de uno argumento, series «do-. cumentorum» senso stricto, re1ate ad unam quaestionempecu- liarem, et sic porro. Cuivis documento (sensu mox explicatosumpto) praemittitur «introductio critica», in qua omnia Ipro intellectfì documenti necessaria et utilia methodo critica enuclean- turo Hae introductiones in certis documentis summae vel deci- sivae auctoritatis, formam induere possunt quasi «dissertationis l)' historico-criticae, decem, viginti, triginta et amplius paginarum. Aliquando, si necessitas peculiaris id suadeat, veri tractatus plurimorum capitulorum aut paragraphorum conscripti sunt, ut quae- stiones potioris momenti - uti dici solet - exhauriantur Praesentatio tandem totius materiae examinatae, selectae ac praeparatae fit ope artis typographicae in forma librorum, quae «Positiones» vocantur (24)o Hae Positiones sunt, iuxta casum, «Super Introductione Causae et super virtutibus», si aga-o tur de Causa historica adhucintroducenda, vel.(e Super virtutibus», si agatur de Causaiam alias introducta; potest habere etiam formam «Summarii additionalis», si agatur de Causa per se non: historica, sed quae eget, pro una aliave quaestione peculiari, indagaeone et studio particulari historico; vel etiam formam «Disquisitionis», si agatur de qualicumquedissertatione historico~cri- tica circa argumentum particulare. In Positionibus Causarum hisforicarum corpori documento- rum, quod totius operis intima ac maxima res manet, praemittitur Summarium ex officio compiiatum; in quo, ut ipsum voca- bulum innuit, tota materia historico-critica methodo comparata,. 124) Ex probata traditione S.H. editiones suas excudit ope «Typographiae poly- glottae Vaticanae», non solum, quia 'hoc institutum peculiari modo aptum est ad typisscribendum quasi omnem linguam orbis, sed potius quia saepius occurrunt Posifionesedendae, quae pro sua natura vel pro quadam opportunitate teneri debent «eub secreto»; Typographia vero Vaticana, sicut est propria Sanctae Sedis suisque officiis imprimis inservit, habet Sectionem particularein «sécretam», in qua composìtiones typograp1jicae delicatae ac secretae ab opifìcibus sacramento iuramenti Iigatis perfìciùritur.

179 «summarie», i.e. brevibus ac sobriis propositionibus rapide, at praecise, exponitur hoc modo: in latere sinistro paginarum in columna magis contracta, notae documentorum, quorum fide res in'textu Summarii expositae comprobantur (25). Huic Summario anteponitur Informatio J qua natura et historia Causae describitur, opera, quam S.H. absolverat, elucidatur, et proprietates ac difficuitates peculiares in studio Causae detectae breviter indicantur. In fine vero operis adiunguntur A nimadversiones, i.e. series quaestionum, prout casus exquirit, quorum responsiones a Consultoribus historicis desiderantur, et quae in hoc tendunt, ut de toto opere historico-critico iudicium virorum in arte ac scientia historica expertorum provocetur (26). Facili intuitfì comprehenditur, opera historica-critica huius generis, quae ordinarie grandis molissunt, non ita brevi temporis spatio absolvi et typis evulgari posse. Hinc est, quod necessarie in Causis historicis parandis non parum temporis teratur. Ex altera parte, in Causis historicis non requiritur Processus apostolicus, quia ipsum studium criticum S.H. Iocum illius Processus obtinet eumque piane superfiuum reddit; ideo tempus, quod perditum esse apparet, propter omissionem Processus apostolici et eius disceptationem recuperatur. Positio a S.H. ex officio parata, collegio Consultorum historicorum in Congressu plenario di udicanda et discutienda proponitur. In eo, iuxta reguias pro Congressu historico statutas, post «Vota» scripta a singuiis Consultoribus publice periecta, fit discussio et disquisitio Animadversionum et Votorum, ve! difficu1tatum aut obiectionum quae forsitan cribratione critica inventae sunt (27). Demum de Congressu historico peracto et de eius actibus fit Relatio, typis vuiganda, ad CardinaIem Praefectum S. Rituum Congregationis. Cum hac ReIatione c1auditur ordinarie pars propria S.H. in Causis historicis. Cetera omnia fiunt (25) Pro conscribendo Swmmario un ice adhibetur lingua latina; Lnformatio et introductiones in documenta scribuntur in lingua italica, quae, uti lingua «viva», facilius adhiberi potest in explicationibus etdisquisitionibus criticis ; ita Pius XI inde ab initio S.H. cum peritis suis historicae artis cultoribus sapienter disposuit. Documenta vero ordinarie ea lingua exhibentur qua scripta sunt, si tamen lingua sat per orbem vulgata sit; hoc éertovalet pro lingua latina, italica, francogallica et hispaniea; haec ultima lingua in recenti Concordato inter Sanctam Sedem et Hispaniam (27 VIII 1953) hoc privilegio pro Causis Sanctorum ornata est (AAS 45 [1953] 632: Art. XIII n. 2). (26) Vide infra nota 29; (27) Inde ab initio ad usum iuternum proposita fuit et Pio XI approbata ratio agendi in Congressibus plenariis S.H..

180 et prosequuntur modo et forma, in Causis Beatificationum post Processus apostolicos absolutos, iure praescripta. Restat, ut pauca verba de ordine interno S.H. dicamus, seu de personis, quibus componitur et opera sua perficit (28). Praeest toti S.H. Relator Generalis, qui ornnia dirigit et de omnibus responsabilis est. Ipse subscribit acta maiora, et in Positionibus 'historicis, Informationem, Animadversiones et Relationem finalem. Ipse est Praelatus officialis Congregationis et partem habet in «Congressu. et in omnibus «Congregationibus». Coadiuvatur a Vice-Relatore Generali, qui est primus «a studiis» et considet in Congressu historico Consultorum secundoloco. Habentur porro alii adiutores «a studiis. (Aiutanti di studio), quorum unus curam gerit archivi «historici» Congregationis, S.H. concrediti; hi ad corpus officialium Congregationis pertinent et muneri suo praesunt ex mandato fìxo, sicut etiam stipendia regu Iaria percipiunt. Adsunt etiam iam nominati «Consultores», in casu nostro periti rerum historicarum (( specialistae» in hagiographia, archaeologia christiana, patrologia, liturgia, historia generali et speciali, etc.); possunt esse de clero vel de statu laicali; plurimum refert eos esse vere peritos, aequo iudicio dotatos, et muneris cui destinantur fideles exsecutores. Inter eorum numerum ex statuto sunt Praefecti Archivi et Bibliothecae Vaticanae et unus alterve ex sociis Bollandianis (29). (28) Status persoualis S.H. cum singulorum officialinm nominibus describitur in opere Annuario pontificio (Città del Vaticano), singulis annis edito; quaeratur sub voce «Curia Romana» et pressius sub vocabulo «S. Congregazione dei Riti, III Sezione, per le Canse storiche dei Servi di Dio e l'emendazione dei. libri liturgici» (In editione an > ). -Dumhaec typis componuntur, in S.H. novus invaluit personarum ordo; die enim 21 XI 1959 nominationes pontificiae innotuerunt, quibus Relator gen.lis Rimus P. Ferd. Antonelli OFM, in munere ab an ( fuit Vice-Relator gen.lis) promotus est ad officium Promotoris Fidei gen.1is; cui successit ut Relator gen.lis Tll.mus et R.mus Mons. Petrus Amatus Frutaz (ab ano 1936 «aiutante di studio» in S.H.); qui haec scribit,. ab ano 1936'Vice"Relator gen.lis, nunc Relator adiunctus nominatus est. (29) Iuter Consultores «historicos» nomina scientià illustria inveniuntur. - Ut panca nomina demus: Em.us Card. Eugenius T1SSERANT, nunc S. Romanae Ecclesiae Bibliothecarius et Archivarius, cum adhuc esset Vice-Praefectus Bihliothecae Ap. Vaticanae, erat Consultor S.H., sicut etiam Ioannes MERCATI, tunc Praefectus eiusdem Biblìothecae, postea (1936) Cardinalis :et Bibliothecarius et Archivista S.R.E. (t 1957); sic etiam Angelus MER 'CATI, illustris Archivi Vaticani Praefectus (t 1955). His successerunt qui nunc Archivum et Bibl'iothecam regunt: Martinus GIUSTI et Anselmus M. ALBAREDA OSB. -.De sociis Bollandianis Consulto~es S.H. fuerunt Hippolytus DELEHAYE (t 1941) et Iosephus PEETERS (t '1950 ), clarissimì inter doctos sui generis; nunc eis succeesit apud S.H. Baldovinus DE GAU FIER. - Alii historiae eximii cultores, qui Consultores «Iiistorici» fuerunt.vel vsuut : 'Frà Pio Franchi DE' CAVAI,IERI, inter hagiographos aetatis antiquae eccellentiesimus, Pius PASCHINI, aevi quod' a vocabulo «reuascor» nomen trahit, peculiaris cognitor, Petrus TACCHI-VENT'URI SI (t 1956), historiae Societatis Iesu notìsslmus excultor, farnosus inter Pium XI et Benedictum Mussolini conciliator, Petrus LETURIA SI (t 1955), historiae ecclesiasticae in Pontificia Universitate Gregoriana Iaudatissimus professor et.exìmìuaecrìptor. -

181 -.. Ultimo rem momenti practici indìcamus. -' Causapotest esse historica materialiter aut [ormaliter: Materialiter Causa historica ea est, in qua elementa concurrunt, quibus proprietas «historicitatis» constituitur, ut superius exposuimus. Attamen, ut talis Causafiat Causa [ormaliter historica, i.e. ut reapse in S.H. traetetur, omnino necessarium est, ut «ex officio» Relatori Generali pro studio et pertractatione ins.h. praesentetur et ab eo in catalogo Causarurn sub proprio numero currenti inscribatur. Haec Causarum praesentatio spectat ad Causae Postulatorem, qui etiam toto tempore studii in S.H. Causam suam quovis utili modo adiuvare pergit, prout ab eo ex officio quaesitum fuerit. Hisde S.H. in genere dictis, unum adiungere iuvat: etiam S.H. sorti communi omnium institutionum novarum subiecta est; primis annisprimisque Causis absolutis, variae collectae sunt experientiae, et nonnulli defectus in constructione Causarum historicarum et in processibus informativis ad S.H. delatis detecti sunt, quorum principalis saepissime deficientia erat indagationis historico-criticae, ifa ut officiales S.H. saepeobligati essent ad has Iacunas expiendas continuis negotiis substare, quae per se ad Actores et PostuIatores pertinent, prouti iam S. Pius X districte statuerat, ut supra innuimus. Fortioribus itaque remediis agere necesse erat. - Sic initio ano 1939, non ita Ionge ab inopinato decessu Summi Pontificis Pii XI, S.H. fundatoris, novum exiit Decretum seu potius Instructio : Normae servandae in construendis Processibusordinariis super Causis historicis, die 4 I In quinque brevibus paragraphis res absoiuta est (vide Append. I, doc. V). Hic sufficit notabiliora indicare (30). Priusquam Processus instituatur, loci Ordinarius, qui deinde in Processu pro Tribunali sedebit, Commissionem debet constituere trium sociorum, qui peritissimi sint oportet in re historica, critica, hermeneutica; hi tres periti, iuramenti vincuio obstricti, communi studio omnes illas peragere tenentur indagationes necessarias etopportunas, ut materia historica cuius- Ut etiam viros laicos nominemus: Georgius GOYAU (t 1939), praeclarus Academiae Fran- co-galliae socius; Angelus SILVAGNI (t 1955), antiquitatum christianarum, maxime epigraphiae, eximius stndiosus; Paulus BREZZI, in Universitate publica Romana et Neapolitana. professor, rarus saeculorum VII-XI cognitor et operum laudatorum auctor. - Ordinarie numerantur Consultores Romae habitantes, qui regulariter Congressibus plenariis. S.H. interessepossunt. Summa totalis Consultorum ordinarie vertitur circa numerurn viginti.. (30) Ad has Normas RP noster Ioannes JAROS, tunc in Pontificio Athenaeo Lateranensi Iuris Canonici Professor, commentariurn scripsit, quod in ephemeride. Apotunon» ;2 (1939) (etiam a parte) prodiit.

182 386 vis generis ad Causampertinens, tota, et debito modo colligatur. Haec eadem materia (quampius X iamiam iusserat diligentissime colligere), per dictos peritos, in Processu ordinario ut testes «ex offìcio» inducendos, praesentari, historice-critice illustrari, et in Processum inseri debet. Hoc agendi modo in tuta collocari deberet (si omnia ad dictas normasreapse procedunt), plenitudo omnigenorum documentorum ad Causam historicam pertinentium; ipse Processus informativus, Romam deferendus, continere deberet summam completam et ex omni parte illustratam totius materiae historicae exsistentis, ita ut.s.h., post rapidum facileque examen, mox ad studium et praeparationem «Positionis» historicae transire possit. Huic methodo, si ab Actoribus, Postulatoribus, peritis, Tribunali debite et studiose obtemperatur, facilis et securus Causae apud S.H. decursus prospiciendus est. 8. DE SEC'l'IONE HISTORICA NO'l'ITIAE VARIAE Quaedam de S.H. in genere addere iuvabit. - Si quis ex.gr. interroget, quae sint Causae a S.H. inde ab ano 1930 usque in hunc diem ad finem perductae, vel - magis generaliter - quae toto hoc tempore fere triginta annorum egerit et perfecerit, facile est respondendum: Catalogus Causarum quae formaliter apud S.H. praesentatae et acceptae sunt, nunc (autumno ano 1959) ad numerum In pervenit.agitur de Causis o historicis» sensu strieto simulac de multis aliis Causis, in quarum pertractatione difficultates peculiares ad lucem venerunt, quae absque studio historico-critico fontium et documentorum resolvi nequeunt. Tractantur insuper in S.H. ea omnia quae in S. Rituum Congregatione quocumque modo ad historiam pertinent, ut sunt ex.gr. revisiones Calendariorum et Propriorum dioecesium, ordinum aut congregationum, lectiones «historicae» Breviariorum, quàestiones circa authenticitatem reliquiarum, indagationes historico-criticae.peculiares varii generis; numerus harum «Practicarum minorum» (Prattiche minori) notarn 744 attigit. Notetur quoque, resolutionem quaestionum peculiarium saepe maiorem expostulare vim indagationis et temporis, quam ipsae Causae Beati:fìcationis; agitur enim de fontibus etdocumentis reconditis, parum vel paucis «specialistis» notis, et, in genere, de notitiis minusculis, quarum collectio et examen non absque serio et diuturno labore per:fìcitur. Denique, inde ab ano 1948, S.H. pro offìcio ab institutione suscepto, vehementer occupatur in emendatione generali Liturgiae romanae; et nec pauca nec levia _.-. ut omnes noscunt - iam in

183 -usum Ecclesiae universalis inducta sunt. Itaque publicationes 'hucusque a S.H.editae ad numerum 100 pervenerunt, inter quas variavolumina attirigunt etiam IOOO paginas. Sed redeamus ad Causas maiores. - Subiungimus hic tabulam Causarum quae as.h. ad finem perductae sunt, scilicet earum tantum quae ad Beatificationem aut Canonizationem pervenerunt, re1ictis ceteris quae, ope studii et pertractationis historicae ad In -troductionem aut dec1arationem heroicitatis virtutumvel ad approbationem cultus pervenerunt; harum enim Causarum descrip -tio nimis longa esset. Sequimurordinem chronologicum. - Asterisco notantur Causae «historicae» sensustricto; ceterae Causae,.absque asterisco, S.H. subiectae sunt propter di:ffìcultates peculiares; inter has inveniuntur quandoque Causae sat antiquae, quae tamen non sunt «historicae», cum in his Processus ordinarii -tempore debito, seu cum testibus de -oisu aut de auditu. a videntibus constructae fuerint; saepe tamen in his Causis defectus do -cumentorum suppleri debet nova indagatione in fontes historicos "et nova praesentatione documentorum. Has Causas duobus aste.riscis notavimus XII: ALBERTUS MAGNUS: Canonizatio aequipollens (Pius XI) IV: Maria a S. Euphrasia PELLETIER (t 24 IV 1868): Beatifi -catio (Pius XI); canonizata est a Pio XII 3 V II: Rochus GONZALEZ * et 8. socii Martyres (t 15 XI 1628): 'Beatificatio (Pius XI) IO V: Peirus Renatus ROGUE * Mart. (t 3 III 1796): Beatificatio -(Pius XI) V: Ioannes FISHER (t 22 VI 1535) et T'homas MORE (t 6 VII 1535): Canonizatio (Pius XI) VI: Iustinus DE JACOBIS (t 31 VII 1860) : Beatificatio (Pius XI) V: Maria Crucifixa (Paula) DI ROSA (t 15 XII 1856): Beatificatio (Pius XI); canonizata a Pio XII 12/13 VI XI: MARGARITA ab Hungaria * (t ) : Canonizatio aequipol1ens (Pius XII) I: ANTONIUS de Padua (t 13 VI 1231): extensio cultus Doc -toris ad universalem Ecc1esiam (Pius XII) Q VII: Lnuiouicus Maria GRIGNION DE MONTFOR,T (t 28 IV 1716) : -Canonizatio (Pius XII), post indagationem circa Congregationes religiosas ab ipso fundatas XI: Gregorius GRASSI et 28 socii Martyres in China. (t 1900): ::Beatificatio (Pius XII), nost indagationem circa causas martyrii.

184 , V: Alexia LECLERc/ Teresia ci Iesu: (t 9 I 1622): Beatificatio (Pius XII) XI: Ioanna DEr,ANUE (t 17 VIII 1737): Beatificatio (Pius XII)_ III: Dominicus SAVIO (t 9 III 1857): Beatificatio (Pius XII);. eanònizatus 9 III V: Toanna deva1..ois ** (t 4 II 1505): Canonizatio (Pius XII) X: Anna Maria JAVOUHEY (t 15 VII 1851): Beatifìcatio (Pius XII) V: Iulianus MAUNOIR ** (t 28 I 1683): Beatificatio (Pius XII) VI: PIUS X, Iosephus SARTO (t 20 VIII 19I4) : Beatifìcatio (Pius XII), post indagationem in quaestionem.de (( Modernismo»; canonizatus29/30 V 1954 (Pius XII) V: Rosa VENERINI * (t 7 V 1728): Beatificatio (Pius XII) XI: Ioannes Martinus MOYE ** Ct 4 V 1793): Beatificatio (Pius XII) VI: Ioamnes Bapi: TURPIN DU CORMIER * et socii Martyres.. (LavaljLe Mans, t 1794 variis diebus): Beatificatio (Pius XII) X: INNOCENTIUS XI, Benedictus ODESCALCHI (t -rr VIII 1689,.. Papa 21 XI 1676): Beatificatio (Pius XII) V: 'Maria a Prouidentia., Eugenia DE SMET (t 7 III 1871): Beatificatio (Pius XII) V: Maria Margarita DUFROST DE LEJEMMERAIS J vidua D'YOU VILLE ** (t 23 XII 1771): Beatificatio (Ioannes XXIII). Et haec de Causis absolutis. - Placebit quoque, cognoscere aliqua nomina Servorum Dei, quorum Causae apud S.H. examini subsunt; ecce quaedam nominamagis nota: Anna Elisabeth. Seton ** (t 4 I 1821); BernardusFranciscus de Hoyos * SI (t 29 XI 173S), devotionis ad SS.mum Cor Iesu in Hispania at- dentissimus fautor; Bruno Pius Lanteri * rts VIII 1830),per- tinet ad sanctos viros qui illo tempore in Torino floruerunt,' ut. S. Cafasso, S. Cottolengo, S. Don Bosco; CarolusEugenius de Mazenod ** (t 21 V 1861), ab ano 1837 ep. de Marseille, fundatcr Congr. Oblat.Virg. Mariae Immac.; Catharina Tekakwitha, * virgo indiana (iroquoise; t 17 IV 168o); Ezechiel Diaz y Moreno ** O.Rec.S.Aug. (t 19 VIII 1906), ep.de Pasto in Columbia, acerrimus «Liberalismi» inimicus; Franciscus de Montmorency Laval ** (t 6 V 1708), primus vicarius, deinde ep.de Quebec, Canada; Guilelmus Iosephus Chaminade (t 22 I 18S0) fundator Societatis Mariae (( Marianistae»); B. Innocentius V, Petrus de Tarantasia ** (t 22 VI 1276; e1. 21 I 1276), theologiae scholasticae magister; Ioannes Philippus Roothaan SI (t 8 V 18S3), -Prae-

185 positus- Cen.Iis Societatis Iesu, quam post restitutìonem adnovam perduxit magnificentissirnam vitam; Ioannes Maria Robertus de Lamennais **(t 26 XII 1860), frater infelicis HugonisFelicis Roberti; Marcus ab Aviano * OFMCap. (t 13 VIII 1699), celeber contra Osmanos praedicator; Maria Ward (t 30 I 1645) fundatrix «Dominarum Anglicarum»; Philippus Jenigen * SI (t 8 II 1704), celeber missionarius. Series particularis Causarum constituitur a Servis Dei 1\1artyribus. - Saepius S.H. de his videredebet, an historice probari possit, eos vere martyres «fidei» fuisse, cum ordinarie irationi religiosae permixta inveniatur ratio politica. Indagationes et studium harum Causarum ordinarie difficiles sunt et magna circumspectione indigent; si habentur sententiae condamnationis, a tribunali vel a iudice prolatae, saepenumero causa et ratio condamnationis dare dignosci potest et iudicium proferre licet circaveritatem martyrii.habemus in S.H. plures Causas martyrum ternporis «magnae revolutionis» in Francogallia, et Causas martyrum anglorum a saec. XV et XVI; indagatum est in causas martyrii tempore persecutionis in China quae sub nomine «Boxer» notatur, atque studium factum est circamartyres inparis tempore sic dictae «Commune», ano 1871, ut de aliis taceamus. Alia series Causarum sui generis illae sunt, -in quibus agitur de sic dieta «confirmatione cultus». Sunt Causae quae incedunt «per viam cultus seu casus excepti» (can ). Forma iuridica harum Causarum creata est ab Urbano VIII, variis decretis, praecipue vero Constitutione «Caelestis Hierusalem» de die 5 VII 1634, quibus statuitur, Servos Dei qui ab centum et pluribus annis (id est saltem ab ano 1534), in possessione cultus sunt, si haec possessio rite probari possit, in eadem cultus possessione confirmari posse (unde dictum «confirmatio cultus»); tales Servi Dei aequipollenter beatificati esse censentur, et, post nova miracula, ad formalem possunt procedere Canonizationem (ex.gr. S. Nicolaus a Flue). Cum in his Causis agatur de probatione historica exsistentiae cultus antiqui, pertinent per se ad S.H. Etiam de his Causis damus quaedam nomina: Hemma de Gurk (t 27 VI 1 45; cultus approbatus 5 I 1938); nonnullae adhuc sub indice sunt vel parari debent: Ade1aidis virgo et abbatissa (t ca. ano 1015); Agnes de Bohemia seu de PragaO.S.Franc. (t 6 III (II?) 1~82); Berchtoldus abb. OSB de Garsten (t 27 VII II42); Kinga, regina Poloniae (t 1292), et Hedwigis, alia regina Poloniae

186 39 (t 17 VII 1399); Hermannus Ioseph O.Praem. (t 7 IV 1241 vel. 1252), cuius Causa ins.h. iam absoluta est (exspectatur Decretum approbationis cultus (31); Dorothea de Montau (t 25 VI 1394), de qua paucos post annos instructusest Processus apostolicus CanonizationisIraoq ss.), quin tamen propter infaustas temporum vicissitudinès ad Canonizationerupervenit: et aliae Causae, quas omit-. timus. Denique, ut ad finem huius particellae perveniamus, placet nobis, praesentare conspectum summarium unius Positionis, ut ex exemplo peculiari modus et forma, necnon amplitudo similium «Positionum» cognosci possit. Sit exemplum Positio super uirtutibùs pro Serva Dei Rosa Venerini,.iam Beata, cuius Causam pluries adduximus. Est signata N 48 publicationum a S.H. editarum et exiit in lucem ano 1952, post tres annos plenos praeparationis. Constat his partibus: Informatio Relatoris generalis, pp. III-XL; Summarium de vita et virtutibus, pp. XLI-CXLV; Documenta, pp ; Animadversiones, pp. 675~677; Index, pp ; Tavole (imagines etdelineationes) I-IX; paginae omnes totius libri: 833. Numerus «Documentorum» est 38. Documentum VI, de.p.e Martinelli SI, qui fuit Servae Dei spiritualis pater et operis eius adiutor, constat introductione historico-critica, pp , et quatuor seriebus documentorum: A, 4 textus; B, 4 textus; C, 21 textus; D, I textus; totum «documentum» VI absolvitur paginisao-roç. Vel Doc. VIII, quo agitur de quaestione intricata de prima fundatione et directione scholarum piarum puellarum a Serva Dei in civitate et dioecesi de Montefiascone, auctoritate episcopi Cardinalis Marci AntoniiBarbarigo, apertarum, quod habet introductionem criticam amplissimam, pp. I!9o.147, dum textus implent pp Haec sufficiant ad formandam imaginem nostrarum Positionum, ac summae laboris impendendae, ut similia opera condantur. A pluribus dicendis abstinemus; notcturtantummodovofficiales S.B:. stabiliter adscriptos paucos esse, in quorum adiutorium sumuntur periti historici ad varias Causas praevio modo parandas, semper sub directione alicuius officialis S.H. Ipsa enim sola, ut patet, etiam si ab aliis iuvamen, habet, de opere facto respondere debet. Quis ergoconsideret quae inde ab ano 1930 a S.H. acta et facta sunt (selecta tantum actorum et factorum supra, posui-. (31) Hoc Decretum demurn exiitin AAS SI (1959) , sub die tamen II VIII 1958.,

187 mus), et animum ponit in operariorum paucitatem, miretur sane. demum multa molita esse DE CA USIS NoSTRIS CONSPECTUS SUMMARIUS Ad melius illustrandas proprietates et diffìcultates Causarum.historicarumnostrarum multum conferet visio omnium. Causarum nostrarum, respectu maioris vel minoris tempestiuitatis, qua testium depositiones in Processibus canonicis collectae fuerunt. Comparatione faeta huiusmodi tempestivitatis, clare elucescet differentia inter Causas regulares et historicas, necnon in.lucem ponentur peculiares diffìcultates, quibus hae ultimae necessarie vexantur. Tempestivitatis huius mensura directe haberi potest e numero annorum, qui inter mortem Servi Dei et initium primi Processus ordinarii defluxerunt, quod idem est ac dicere, e qualitate testium, quae stat in directa relatione cum tempestivitate initae collectioriis depositionum: siquidem testes haberi potuerint de visu seu primae qualitatis, aut saltem de audi tu a videntibus seu secundae qualitatis, vel demum de auditu asuiitus seu infimae qualitatis. Damus igitur conspectum generalem Causarum nostrarum, cum earum quae iam absolutae sunt (trium Sanctorum nostrorum), tum earum quae adhuc «currunt». - Conspectus generalis dispositus est ordine chronologico, ex anno mortis Servorum Dei deducto. Numeri inter duas stellas inclusi (ex.gr. * 23 *) indicant annos a morte Servi. Dei usque ad actum nominatum defluxos. Uti iam institimus, decisivi valoris sunt anni intercurrentes inter mortem et primum Processurn.Òinjormatunim; tempus ceterorum actorum in ulteriori Causae pertractatione dependerepotest et saepius dependet etiam a causis et circumstantiis, a Postulatore vel etiam a praestantia Causae extraneis; nihilominus tamen non carent quadam signi:ficatione. A. CONSPECTUS GENERALIS CAUSARUM NOSTRARUM I VI: t SARNELLI Ianuarius. Proc. ord. Napoli: inc. 5 I i86i * I!7 * fin. I! VII 1870 I niroductio Causae : 3 XII 1870 * 126 * Proc. apl. Napoli: inc. 25 XI 1876 * 132 :I: fin. I VI 1881 Decr. heroic. virt. : I XII 1906 * 162 * 1.

188

189 393, : X: t MAIELLA Gerardus Maria. Proc. ord. Muro: inc. II IV 1843 *. 88 *., ' fin. 21 I 1845 Prac. ord. Conza: inc. 13 XII 1843 fin. 24 II 1845 Introduetio Causae.: 17 IX 1847 *. 92 *. Proc. apl, Conza: inc. IO IV 1850 *. 95 *. fin. 28 X 1856 Proc. api. Muro: mc. 20 IV 1850 fin. 24. X 1850 Deer. heroie. tiiri, : 8 VI 1877 *. 122 *. Beaiificaiio : 29 I 1893 *. 138 *. Canonizatio : II XII 1904 *. 149 *. 6. :1787 I VIII : t DE LIGUORI Alfonsus Maria. Proc, ord. Nocera: mc, 5 IV 1788 *. I *. fin.. 9 III 1789 Proc. ord. S. Agata dei Goti: inc. 30 VIII 1788 fin. 23 XI 1789 Introduetio Causae : 4V 1796 *. 9 *. Proc. apl. S. Agata dei Goti: mc, 22 XII 1796 *. <;) *. fin. 24 XII 1803 Proc. api. Nocera: mc.!iv 1797 Proc. api. Nocera de fama in genere: inc. 22 X 1797 fin. 2 XII 1797 Proc. apl. Nocera: fin. 19 II 1802 Dee?.. heroie. viri. : 7V 1807' *. 20 *. Beaiificaiio : 15 IX 1816 *. 29* Camonizaiio : 26 V 1839 *. 52 *. :r III: t HOFBAUER Clemens Maria Proc. ord. Wien: inc. 21 I 1864 *. 44~; fin. 24 IV 1865 Introductio Causa e : 14 II 1867 *. 47* Proc..apl, Wien.: inc. 14 X 1867 *. 47 *. fin. 13 XI 1869 Dee?'. heroic, virt. : 14 V 18,76 *. 56 *",' Beaiificatio : 29 I 1888 *68 *. Camonizaiio : 20 V 19 9 *. 89 *.

190

191

192 16. I89926 IX:t STANGASsrNGER Gasparus. Proc. ord. Miìnchen : inc, 8 IV fin. 24 III Proc. supplet. Miìnchen : inc. IO III fin. 21 III Proc. rogat, S. Paulo de Brasil: inc.. 22 IV fin. 2 IX r VIII: t LEONE Iosephus Maria. Proc. ord. Nocera i inc. 21 V 1923 fin. 28 VI 1929 *21 * 18: ' I916 IO I: t LOIODICE Vietor. Proc, ord. Montevideo: inc, I X 1942 fin. 5 IV 1945 * 26 * 19 I VII: t LoSITO Antonius Maria. Proc. ord. Nocera: inc. 30 IX 1937 fin. 21 XI 1939 * 20 * 20. I VI: t JANAUSCHEK Oulielmùs. Proc. ord. Wien: inc. 14 XI 1934 fin. 12 XI 1937 * 8 * Ut conspectum hunc generalem 'Causarum nostrarum ad fa.. ciliorem usum transferamus, ex eo excerpemus singulas.notitias in tantas tabulas minores translatas, quibus Causae nostrae ita disponuntur, ut uno oculorum ictu percipi possit, quot annidefluxerint a morte respectivi Servi Dei usque ad determinatos actus maio.. ris momenti eiusdem Causae, qui in conspectu generali adducti suni. Harum tabularum auxilio facile erit, quasdam deducere conc1usiones, pro nostris CausisJristoricis earumquecondicione non inutiles.

193 397 B. TABULAESPECIALES a) Causae nostrae dispositae secundum tempus qu{)ddeflu~it 4J, morte Servi Dei usque ad initium (primi) Processus ordinarii.seù informativi..anni : I 1787-I788 : DE LìGUORI.AlfonsusMaria : janauschek Gulielmus. II : Pampalon Alfridus, : Ribera Emanuel : Donders Petrus : Stòger Ioannes.Baptista : Losito Antonius Maria : Leone.Iosephus Maria. : : Neumann Ioannes Nepomueenus : Loiodice Vietor : Stangassinger Gasparus : Passerat Iosephus Amandus : HOFBAUER Clemens Maria : - Di Netta Miehael : MAIELLA Gerardus. -II : Sarnelli Ianuarius, I : Crostarosa Caelestis Maria "1893: Cafaro Paulus : Blasucci Dominieus : Sportelli Caesar. Haec tabula fundamentum praebet ad distinguendas Causas.antiquas seu historicas a Causis regularibus; aliis verbis, edocet -nos de tempestivitate primae indagationis canonicae J in qua testes.de visu in promptu erant, vel omnes, vel saltem sufficientes ad plenam et cumulatam probationem de Servi Dei sanctitate vitae et -de ceteris omnibus rite explorandis. Notetur,in Processu S.i Ge- -rardi - post 88 annos ab eius decessu! -- unum tantum inventum -fuisse hominem, testem ocularem, tunc 98 annorum (!), cuius -omnino ieiuna depositio non valuit Causam a condicione antiquae salvare. Reliquae Causae, post elapsos annos II7-143 incoeptae, -formam completam Causarum antiquarum vel (ab anno 1930) histo- -ricarwm exhibent. b') Causae nostrae disposiiae secundum ienipus quod de~ }luxit a morte Servi Dei usque ad lntroductionem Causaeapuq, 5. Rituum Congregationem..Anni : : DE LIGUORI Alfonsus : Donders Petrus.

194 : Pampalon Alfridus : Stòger Ioannes Baptista : N eumann Ioannes N epomucenus : Ribera Emanuel : Passerat Iosephus Amandus : HOFBAuERClemens Maria : Di Netta Michael, : MAIELLA Gerardus Maria : Sarnelli Ianuarius : Crostarosa Caelestis Maria : Sportelli Caesar, : Blasucci Dominicus : Cafaro Paulus. Ingressus alicuius Causae in altissimum Forum apostolicum, per Introductionem Causae apud S. Rituum Congregationem, non caret certa signi:fìcatione; digna dec1arata est, ut Sancta Sedes seu summum Ecclesiae harum Causarum Tribunal in ea diiudicanda operam studiumque impendat. Tempus, quo Causae Introductio :fìat, dependet primo a termino Processus ordinarii seu informativi, deinde a confectionesic dictae Copiae pub licae, quae inservit Postulatori et ad vocatis in elaborandis variis scriptis ad pertractationem Causae pertinentibus, demum (ne loquemur de habilitate Postulatoris), a capacitate materiali officii Promotoris Generalis Fidei, seu Sectionis theologicae S. Rituum Congregationis, quae, ut patet, pro rerum natura limitata est, et in qua centenae Causae simul tractandae occurrunt. Haec certa quaedam difficultas, scilicet numerum Causarum qui his ultimis decenniis ex inopinato accrevit, absque serietatis et severitatis dispendio maiori cum celeritate expediendi, hoc effecit, ut recentioribus annis Introductiones Causarum non semper adeo celeriter earum in Congregatione praesentationem sequerentur uti hoc initio adhuc huius saeculi saepius factum est, nec semper valet ipsa Causae praestantia ad celerius adipiscendum fastigium primum, nempe ipsius Causae Introductionem. b") Causae nostrae disposiiae secundum tempus quod defluxit ab absoluto Processa ordinario usque ad Introductionem Causae. Anni: Eodem anno : 2 r : 3 r : : Sarnelli Ianuarius. HOFBAUER Clemens Maria. MAIELLA Gerardus. Sportelli Caesar, Passerat Iosephus Amandus.

195 7 8 lo lo : : : : : : : : : : DE LIGUORI Alfonsus Maria. Neumann Ioannes N epomucenus, Blasueci Dominicus, Donders Petrus. Cafaro Paulus. Stòger Ioannes Baptista. Di Netta Miehael. Pampalon Alfridus. Ribera Emanuel: Crostarosa Maria Caelestis. b'') Absoluto iam. Processu ordinorio i usque ad currentem ano 1959} quot delapsi sunt anni} quin tamen. Introductio facta sit : Loiodice Vietor : Losito Antonius Maria : Stangassinger Gasparus : Janausehek Gulielmus : Leone Iosephus Maria. Ordinarie eurantcausarum Postulatores, ut, Proeessu ordinario Romam delato, quam eitius fiat Causae Introduetio apud Summum Tribunal Saerae Rituum Congregationis ; magni enim interest, tempestive intentare Processum apostolieum, ne testes pretiosi de uisu, morte sublati, pereant. Tabula hic posita,.sub hoc respeetu, non indiget ulteriori explieatione. c) Causae nostrae dispositae secundum tempus quod defluxit a morte Servi Dei usque ad initium Processus apostolici. Anni: : DE LIGUORI Alfonsus Maria : Donders Petrus : Pampalon Alfridus : Neumann Ioannes Nepomueenus : Ribera Emanuel : Passerat Iosephus Amandus, : HOFBAUER Clemens Maria : Di Netta Miehael : MAIELLA Gerardus Maria : Sarnelli Ianuarius : Sportelli Caesar : Blasueei Dominieus : Cafaro Paulus. In : Crostarosa Caelestis Maria: Introduetione Causae peraeta, utproeessus apostolicus apud tribunal.ordinarii Ioci fieri possit, neeesse est, ut facultas agendi 399

196 400 nomine Sanctae Sedis Ordinario «remittatur», quod fit vi «Iit... terarum remissorialium», una cum quibus transmittuntur etiam Interrogatoria, a Promotore Generali Fidei accurate composita. Haec omnia brevi tempore ab Introductione dilapsoexsequi solent; propterea ordinarie initium Processus apostolici non ita multo post sequitur ipsam Introductionem Causae. d) Causae nostrae dispositae secundwm tempus quod defluxit il, morte Servi Dei usque ad decretum heroicitatis virtutum. Anni: : DE LIGUORI Alfonsus Maria : HOFBAUER Clemens Maria : Donders Petrus : Neumann Ioannes Nepomucenus : Di Netta Michael : MAIELLA Gerardus Maria : Sarnelli Ianuarius. Secundum fastigium, magna sane aestimatione dignum, ad quod Actores et Postulatores Causas Servorum Dd summa industria perducere adpetunt, est decretum super heroicitate virtutum. Tribunal apostolicum per hoc decretum solemniter enuntiat hanc sententiam, a Summo Pontifice corroboratam: Servum Dei re vera ad plenam sanctitatem christianam pervenisse, ideoque promeruisse, ut a cuncto populo christiano tamquam exemplar vitae evangelicae considerari ac venerari possit (quapropter titulo «Venerabilis» honestatur!); accepta postmodum divina confirmatione huius sententiae per duo (in Causis historicis quattuor) miracula, Servus Dei ad cultum publicum Ecc1esiae seu ad honores altarium elevabitur. E nostris Causis, demptis tribus ad ultimum finem seuad supremum fastigium Canonizationis perductis, quatuor tantum restant quae examen severissimum heroicitatis virtutum superaverunt, tres Causae regulares, una Causa historica; pro his exspedantur miracula. e) Causae nosirae disposiiae secundum tempus quod defluxit a morte Servi Dei usque ad Beatificationem et Canonizationem. Anni: $ : : : Ad Beatificationem. DE LIGUORI Alfonsus Maria, HOFBAUER ClemensMaria. MAIELLA Gerardus Maria.

197 4 1 Anni: : 182Ò-1909 : : Ad Canonizationem, DE LIGUORI Alfonsus Marta. HOFBAUER Clemens Maria. MAIELLA Gerardus Maria. Anni: II : : : A Beatificatione ad Canonizationem: MAIELLA Oerardus Maria. HOFBAUER Clemens Maria. DE LIGUORI Alfonsus Maria. In hisce tabulis imprimis notandum venit, brevius vel longius temporis spatium quod intercurrit a decreto heroicitatis virtutum ad Beatificationem, et postea a Beatificatione ad Canonizationem, praecipue, immo unice dependere a libera Voluntate et Providentia divina, cui soli potestas est miracula perpetrare et momenta definire, in quo quisque Servus Dei (Beatus) in historiam Regni Dei in terra, ut Beatus, et eo vel magis, ut Sanctus, inserendus erit. Opus Postulatoris, etin genere Actorum Causae, in his stadiis delicatissimum est. Humano modo et humanis adiumentis sane via sternenda est ad maiorem Servi Dei (Beati) apud popu Ium christianum cognitionem et venerationem, ex qua gignitur fiducia invocationis, necnon, post acceptas gratias,prudens :fi:at earum divulgatio, piane evitata omni exaggeratione vel nimis profana «publicitate». Horae enim Dei non hominum mensura computantur, sed accedunt quando Ipsi placebit. De S.o Alfonso praeterea recordandum est, eius Beatifìcationem ultro procrastinatam fuisse duplici invasione romana Gallofrancorum (r797-r800; r809-r8r5); quotiescumque enim ab invasoribus Summus Pontifex ab Urbe vi deportatus est, etiam Congregationes romanae aliaque officia Sanctae Sedis a consueto labore plus minusve cessare coacta sunto De Canonizatione autem Beati Alfonsi certo constabat iam ano r830, edito scilicet decreto «super Tuto», seu «tuto procedi posse ad Beati Alfonsi Canonizationem». Causa igitur Patris nostriiam tunc piene absoluta erat; sed ratione expensarum pro solernnitate Canonizationis occurrentium Congregationis nostrae supremi gubernatores censuerunt exspectandum esse usquedum aliorum quoque Beatorum Canonizatio in proximo poneretur, ita ut, dispertitis impel1sispecuniarum, onus nobis spectans facilius 'esset sustinendum. Sic factumest,ut Beatus Alfonsus a de-

198 creto Canonizationis faciendae usque ad Canonizationem factam novem adhuc annos exspectare debuerit. Hac vero dilatione divina Providentia, «ludens», ad illud pervenit, ut una cum S.o Alfonso simul in Album Sanctorum inscriberentur alii duo coaevi.neapolitani, Sancto nostro quoquo modo iuncti, S. Franciscus Di Girolamo SI (t II V 1716) et S. Ioannes Iosephus a Cruce OFM (Carolus Gaetano, ts III 1734). Ceterum, reliqui Sancti item Alfonso sunt contemporanei, eidem vix ignoti: S. Pacificus a S. Severino (t 24 IX 1721) et S. Veronica Oiulianit't 9 VII 1727).. IO. DE CAUSIS NOSTRIS HISTORICIS IN GENERE Conspectum generalem Causarum nostrarum, uti promisimus, in singulas tabulas speciales distribuimus, qua occasione plurimas notitias considerationesque gratas annectere potuimus. Sed iam tempus est, ut ad thema proprium nobis propositum propinquiusaccedamus, ad loquendum videlicet de Causis nostris ({ historicis». Superiore loco accuratius exposuimus, qttaenam sint Causae «antiquae )), quae inde ab an.1930 pressius «historicae» appellantur. Momentum praecipuum, qua aliqua Causa ut «historica» constituatur, iterum summatim reportamus: Causa fit «historica )), si in Processu ordinario desint testes de visu, ita ut pondus probationis principalis transeat ad documenta historica. Ad dignoscendas igitur Causas.historicas nostras inspicienda est tabula specialis a), qua eaedem Causae dispositae sunt secundum tempus quoda morte Servi Dei defluxit usque ad initium Processus informativi. Si percurras rprimam columnam, annorum scilicet, facile detegitur «hiatus» inter primam seriem Causarum, quarum Processus informativi initium habuerunt post spatium temporis quod ab uno anno crevit usque ad annos 47, et alteram seriem, in qua hoc idemspatium temporis ab annis 88 ascendit usque ad annos 143. Haec altera series complectitur sex Causas, quarum prima est S.i Gerardi, incoepta tantummodo post 88 annos a morte ipsius.uti iam significavimus, unus adhuc repertus est in Processu informativo testis de visu) annos 98 natus, qui itaque decem habuit annos, dum mortuus est Gerardus. Uno tali teste Causa non potest trahi in c1assem Causarum regularium, quarum probationis vis, tota vel saltem principalis, in depositionibus testium oculatorum consistito A Causa igitur S.i Gerardi incipiunt Causae nostrae «historicae»; prima haec a medietate sane saeculi absolutissima est per

199 Servi Dei Canonizationem. Causa P.is Sarnelli, sententià favorabili super virtutum heroicitate enuntiatà, a tractatione histori-. co-critica erepta est, at indiget confìrmatione quattuor miraculorum, ut ad Beatifìcationem perveniat. Ceterae Causae autem adhuc.sub iudice sunt, et egent tractatione illa peculiari, quae pro Causis 'historicis enucleandis constituta est.. Priusquam vero de singulis supradictis Causis historicis pau- 'Ca dicemus, praemittimus adhuc tabulam «syntheticam», qua.singula elementa harum Causarum, seu actus praecipui, quibus versus ultimum desideratissimum terminum, Beatifìcationem ac Canonizationem progressi sunt, in unum redacta inveniuntur. Numeris uncis rotundis inc1usis indicantur anni a morte Servi Dei elapsi. rn. Nomen Ann. mortis Proe.Tnlt, lnlt. Proc. Deer. heroic. Introd. Causae informo apost. virtut. Beatif. 4 3 Canoniz. I MAIELLA Gerardus M I843 (88) I847 (92) I850 (95) 1877(I22) I893(I38) I904(149) 2 Sarnelli Ianuarius 1744 I86I(II7) I870(126) 1876(I32) 1906(162) 3 Crostarosa Caelestis I755 I879(124) I90I(I46) 1932(177) 4 Cafaro Paulus (140) I908(I55) 1909(I56) 5 Blasucci Dorninicus I752 I893(I41) I906(154) I907(155).6 Sportelli Caesar I750 I893(I43) I899(I49) I902(I5 2) II. DE SINGULIS CAUSIS NOSTRIS HISTORICIS 1. - De Causa S.i Gerardi Maiella. Prima quaestio, quae curiositatem nostram movet, haec est: -curnam haec Causa tam sero incoepta sit, cumde Gerardo talis ac tanta viguerit, intra et extra c1austra, fama sanctitatis, mirabilium ac portentorum? - Ratio principalis haec notatur : Congregatio nostra, nova adhuc et exigua, a morte Fundatoris, viri manifeste insignis et singularis, omnibus viribus nisa est, ut hanc primissimam Causam promoveret, qua nondum absoluta, omnino impar erat, aliam suscipiendiigg). Ita evenit (nec satis dolendum -est l), ut nobilissima Causa Gerardi adeo debuisset procrastinari; pretiosi testes de insw, unus post alterum, e vita cessere, ita ut Causa demum indirectam tantum probationem, seu, uti aiunt, «ex.secunda manu», praeberet. Hoc _. in tota facti gravitate - probe.agnovit expertissimus Promotor Generalis Fidei, qui in Positione pro Causae Introductione, pro sua scientia et cognitione, inter alia haec perspicaciter notavit: (33) Ita explicatio Postulationis eius temporis. - Sed a morte S.i Cerardi usque ad mortem S.i Fundatoris 32 anni transierunt, quin tamen ullum tentamen Causae incipiendae.factum esset.

200 MURANA seu COMPSANA... Gerardi Majella.;.PositiosuPe?' Lntroduciione: Causàe, Roma r AnimadveTsiones Promotoris Fidei Generalis Mons.. Petri Minetti. Post diuturnum silentium ac ferme post aevum in hoc sacro Foro Fr... Gerardi nomen profertur, et quae fuerat neglecta Causa impense promovetur. Tempestive saltem Processus acta essent habita, quia tunc testes locupleteset certiora documenta haberemus; sed et etiam diu praetermissa et serius. inita quam par erat. Siquidem Dei Servus diem obiit supremuman. r755, nec legitima inquisitio coepta est nisi ano r843, seu octoginta et octo post annoso Hinc in duplici Processu proprio Antistitum iure Muri et Compsae habito, unum reperis oculatum testem, annos natum nonaginta et octo., qui puer vidit Dei Servum et aliquando etiam allocutus est. Sed hic testis, ut patet, exilis profecto est ac ieiunus... De fama. - Dilatis tamdiu inquisitionibus atque.oculatis testibus vita, functis, populi rumor superfuit, qui sensim percrebuit et pro sui natura. mònstra confinxit. Hinc, si homines audis qui in Processibus testantur, passim reperies inania facta ac prorsus ab sona quae fidem excedant... Fortesciscitaberis, quomodo fama istaec invaluerit? In promptu est ratio: magna scilicet illius gentis phantasiae vis, ad credenda monstra proclivitas, ardensfandi libido. [SequuntuT exempla], ut ratio pateat quae famam concitavit atque etiam nunc fovet. Et re quidem vera,... plebi insueta placent, et l11a_ virtus plus arridet, quae parum severa, quae proprio ingenio consentanea est, quae voluntati obsecundat, eo praesertim, dum monstra ferantur, quae eidemadstipulentur... Quae cum ita sint, iam patet, quomodo Servi Dei inoluerit. Eius quippe res gestae narratiunculis commixtae, et ferme implicatae, vitaeraùonem constituerunt, quae contextu suo plebem delectet ac paene rapiat, eo praesertim quod bona malis adiuncta sint, abnorrnia solitis, et ubique Deus inducatur,_ qui omnipotentia sua utrumque confirmet. His accedit partium studium, quod etiam in cordatis viris communem sensum obtundit... ac proinde oculatis testibus defunctis, via ferme reserata est qua fama per..;, vaderet... Disceptatione Causae progrediente, Promotor Generalis Fidei. gradus sensim retulit, ita ut denique, non obstantibus gravibus animadversionibus supra memoratis, via ad supremam Gerardi glorificationem aperta sito -. Serior tamen recognitio vitae S.i Gerardi ac portentorum quae in vita eius tam copiose acçi~ disse asseruntur, via ac ratione cribrationis historicae-criticae.. adhuc valde desideratur (34). (34) RP Nicolaus Ferrante noster, in secunda editione libri Storia mertnrigliasa dv' S.. Gerardo MaieLla (Coletti, Roma, 1959) pretiosum addidit supplementum Appendice..stortco-crtuca sui miracoli di S. Gerardo MaieLla (pp ), in quo methodo scientiae historicae 'congruente de miraculis disserit quae in depositicnibus testium,tempore Prbces-,- suum, descripta inveniuntur.

201 De Causa P.is Ianuarii Sarnelii. Processus ordinarius in Causa P.is Sarnelli initium habuit post II7 annos a morte eiusdem elapsos, ita ut quaevis probatio virtutum via directà seu per oculatos testes exchideretur. Quasi necessario proinde Promotor Generali Fidei primas suas animadversiones contra hanc Causam a statu deficientis probationis desumpsit (vide textum infra positum). Postulator ergo Causarum nostrarum, ad supplendum Processum, potiora testimonia Iiistorica circa candidatum ad Beatificationem in lucem proferre coactus est, ut quoddammodo testium de visu defectfìs ex notitiis scriptorum coaevorum repararentur. Hac agendi ratione iam praeluditur ad methodum historico-criticam adhibendam, secundum quam nostraaetate ex offìcio a Sectione Historica S. Rituum Congregationis Causae cc historicae» pertractantur. Hoc modo difficultates, ex defectu testium oculatorum enascentes, ex adductis testimoniis de visu, qui olim depositiones suas tamquam simplices scriptores memoriarum reliquerunt, superari potuerunt. Notandum insuper, testimonium S.iAlfonsi, in Foro Sacrorum Rituum peculiariter fuisse pensatum, cum testimonium viri cuius virtutum absoluta perfectio iam authentice dec1arata est, sinceritatiset veritatis sigillo omnino confirmatum esse credatur. Sic in Causa nunc Venerabilis Servi Dei Sarnelli scopuli cautesque severae disceptationis feliciter superatae sunt. NEAPOLITANA... Ianuarii Sarnelli... Positio suber Iniroduciione Causae; Roma r Animaduersiones Promotoris Generalis Eidei Mons. Laurentii Salvati. Caput L De probationibus, - Ianuarius Maria Sarnelli mortalem vitam cum aeterna commutavit die trigesima iunii ano r744,... in ordinaria autem inquisitione examen primi testis incepit ano r864, mense novembri mediante... Porro in themate, quamvis de dolo aut culpabili negligentia in dilatione huius Ordinarii Processus suspicio non oriatur, a vero tamen fortasse non aberit, qui arbitretur, Causam Beatificationis per centum viginti annos initam non esse, eo quod neque coaevi nec qui illos consecuti fuerunt, hactenus promoveri dignam reputaverint... Non solum testium de visu defectum in casu animadvertere est, sed etiam probationis subsidiariae. E testibus quatuor et viginti ad examen accitis, quartus, qui aetate et rerum scientia gravior erat, P. Rafael M. Tocco, post saeculi.dimidium eoque amplius, a Servi Dei obitu lucem adspexerat, ceteri illo iuniores [etant]... Hinc nemo rèpertus est, qui immediate a videntibus aliquid potuerit derivare; quin, irrìmo, si non omnes, plures tamen eorum ab iis tantum audiverunt qui itern ab aliis de auditu testibus instructi erant...

202 [Continuat loqui de «exceptione affectionis», cum] omnes... ad unum vel e gente Sarnelliorum vel a Liguoriano Instituto alumnis eorumque amicis fuerunt delecti... Nonnulli ad audita tantum sese referunt, sed ab iis dumtaxat audivisse fatentur, qui de rebus antea lectis loquebantur... Ceteri, qui de orali traditione loquebantur, potissimum scientiae suae fontem constituunt in lectione librorum ac documentorum... Utcumque vero ab examinis initio scientiae suae rationem reddentes ad oretenus accepta appellaverint, in suis deinde responsis a libris iam editis aliisque chronicis monumentis notitias attingunt... Inspectis nimirum singulis attestationibus, vix aliquid reperitur ab historicis documentis non derivatum vel typis iam editis, vel manu exaratis, in quorum assidua lectione ideo versati sunt testes, ut examen subirent. Ecquid autem necesse erat, ut cuncti ad scriptores confugerent, si aliqua veri nominis oralis traditiode Servo Dei viguisset? [N0 minat auciores praeciç-uos : S.um Ationsum, Tannoui, Landi, De Risio, Sparano,_ Giovine; notat posteà etiam absentiam miraculorum. post mortem Servi Dei ad eius iniercessionem. acceptorum] De Causa monialis OSSR Mariae Caelestis Crostarosa. Causa seu casus peculiariter difficilis. IO - Haec enim Causa, incepta 124 annis a morte piae monialis, grav:i:inde ab initio Iaborat defectu, probationum sciiicet per testès de visu, defectus gravior factus ex eo quod famuia Dei in clausura vixit, ita ut numerus testium qui ex propria cognitione deponere potuissent, necessario vaide circumscriptus man- -serit Adde generaliorem difficultatem, ex capite nempe assertarum visionum et reve1ationum, seu ex statu vitae «mysticae» Servae Dei; hae enim, ut satisnotum est, in Foro S.ae Congregationis disceptationem Causarum huiusmodi, nedum faciliorem, immo sat intricatam reddunt. Hoc studio Causas primarie sub respectu probation:is «histor'icae» recolimus ; primo Ioco ergo observationes Promotoris GeneraIis Fidei, quibus Causam Mariae Caelestis sub hoc respectu aggressus est, exhibemus. Peropportune incipit a S.o P.e N.o Alfonso, statuens intimam eiusdem Sancti cum FamuIa Dei necessitudinem in condenda Congregatione nostra: attamen, illum, 32 annos post Servam Dei vita functum, inde ab ano 1839 «Sanetum» esse, de illa vero primos passus ad eandem gloriam adipiscendam tardissime tandern :inceptos fuisse l revera Processus Ordinarius Mariae CaeIestis initium habuit 40 annos post Canonizationem peractam S.ì Alfonsi. Refellitquoque Fidei Vindex Generalis argumentum cuius ope

203 407 Superjorjssa Monialium, Maria T'eresia Spinel1i, in Processu Ordinario adeo retardatumeiusdem Processus initium explicare voluit, adducens temporumadiuncta adversa, «utpote omnibus Cau.sis facile accommodandum»; haec nihilominus assertio quandoque non omnino a veritate absona esse potest, quod tamen stricte via 'historicà ptobandum erit. Sùmmopere tandem cum Tutore Generali Fidei notare iu'vat factum curiosum, quod facile in similibus Causis occurrere po-. test: insuffìcientiae testium, qui omnes abauditu, saepius ab auditu auditus sunt, obviam venire contendunt Actores et Postulatores, adaugendo simpliciter numerum testium, obliviscendo ex maiori summa testium parum instructorum non amplificari veritatem et securitatem depositionis eorum. Successit enim in hoc Processu Ordinario, quod numerus enormis rr6 testium inductus esset; atvero Tribunal, examinatis iam 62 testibus, animadvertit ex eorum depositionibus parcas collectas esse ad rem pertinentes notitias, ita ut non pauci secundo ad Tribunal redire iussi sunt, interrogandi circa omnia «Interrogatoria» et omnes «Articulos» ; sed obtentus est secundo idem effectus :, quod quis ignorat, centies repetitusin iudicium, nescit revelare. His ex Promotoris Fidei Generalis obiectionibus deductis, erusdem propria verba al1egamus: FODIANA... Mariae Caelestis Crostarosa... Positio su-per Introductione Causae, Roma rçor. Ioannis Bapt. Lugari (IO febr. - Animadroersiones Prornotoris Generalis Fidei Mons, IgOI). [Incipit a 5.0 Alfonso eiusque cum Serva Dei relaiionibus in origine Congregationis 55. Redempioris ì: Merito proinde, utriusque biographiam legens, durn S. Alfonsum a Maria Caelesti seiungere non vales, miraris sane, qui faetum sit, ut istius Causa nunc primum huius nostri Fori limen attingat; ipsaenimobiit an., 1755, seilieet duo et vtriginta ante annos, quam ex hae vita migraret Alfonsus; atque nedum iste iam ab ano I839, Gregorio XVI Pontifiee Maximo, in Sanetorum numerum relatus est, sed nonnulli etiam eius sectatores Beatorum honores ia:m adepti sunt.... Miraris magis, si reputes de Aneillae Dei introdueenda Causa pluries eogitatum esse... ob quaedam praesertim mirabilia, quae in' eiusdem exuviis Deus operatus fuisse fertur... Argurnentum, quod a temporum adiunetis depromptum... innuit testis [Mate1' 501'01' Maria T'eresia Spinelli], utpote omnibus Causis facile aeeomodandum, pluries equidern fieri non potest; re~tat itaque, ut tantae morae, quae Causae inieeta fuit, quamlibet a se suspicionem amoveant Postulatores..., De Probationibus....Porro, si testium numerum spectes, qui in iudicio adducti sunt, affluunt illi quidem, sexdecim super eentum habes, at quam

204 408 parum Causae utiles [E'Venit iiaque, ut post auditos sexaginta et duo iesies; ipsum tribunal non paucos eorum iieriim. ad deponen.dnim. reuocauerii, inierrogandos de omnibusintenogatoriis propositisj. Sapiens hoc remedium, quod ubertim rei consuluisset, si opportuna rerum scientia instructi essent testes, contra,quum hi nihil fere de Ancilla Dei noscerent, ad eorundem ignorantiam magisconfirmandam potissimum inserviit [Iterum enim nihil aut quasi rescire affirmare coacii sunt]. Haec sane ostendunt, oralem traditionem,. quae subsidiariae, uti aiunt, probationis caput esse deberet, in hac Causa. deficere... Animadversiones FideiPromotoris Generalis prodierunt post I7 annos a Processu Ordinario absoluto; mox vero signatum est Decretum Introductionis Causae apud Sedem Apostolicam (II VIII I90I); attamen Causa iterum per 29 annos quievit. Introductione Causae hoc saltem demonstratum est,obiectiones Promotoris ita oppositis advocati responsionibus refutatas esse, ut via ad seriorem disceptationem non praecluderetur. Anno tandem I930 Causa Servae Dei Crostarosa a nostra Congregatione patrocinanda suscepta est. Litterae patentes R.mi Rectoris Maioris P.is Patricii Murray, quibus MR.do P.i D'Orazio, tunc Causarum CSSR generali Postulatori, praefatam Causam delegaverat, die post institutam novam Sectionem Historicam subscripta est (6 II / 22 III I93o) (35). Ha evenit, ut haec Causa, hucusque «Causa an 'tiqua», facta sit «Causa historica». Nihilo minus paulo post (2 V I932) Processus Apostolicus instructus est, brevi absolutus (3I X I932), nullius sane utilitatis, cum pro «Causis historicis» Processus Apostolicus suppressus est, cuius locum studium historico-criticum ab eadem Sectione ex officio instituendum obtinet. Notandum porro, hanc Causam «historicam» esse materialiter tantum, non vero [ormaliter; aliis verbis,causa Crostarosa usque in hunc diem nondum in Sectione Historica praesentata et accepta est,quapropter «quiescit». Si veroquodam die haec Causa formaliter apud Sectionem Historicam praesentaretur, graves difficilesque quaestiones indagationis historicae et cribrationis criticae orirentur; urgeret maxime editio integra ac critica «autobiographiae» Servae Dei et nonnullorum aliorum scriptorum eiusdem, priusquam serior illa, quae requiritur, Causae disceptatio, prius historica, et -'- feliciter superata - theologica pro iuris ac moris legibus peragi possit. Demum,circa scripta Servae Dei, haec notare iuvabit: valor iuridicus Decreti super scriptis eiusdem Servae Dei (I I XII I89S) respi~it pertractationem Causae tantum; edicitur enim, in Illis (35) AnaleCta CSSR 9 (1930 ) 145,

205 scriptis nihili inveniri, quominus ad ulteriora procedere non liceret. Animo bene advertatur, dicendijnodo «approbatio.scriptorum», reapse non quandam «approbationem» ecc1esiasticam scriptis Servorum Dei dari, sed illa a censoribus theologis hocpraecipuo.respectu perquiri, ut videatur: «Num inseriptis aliquid habeatur, quod fìdei ac bonis moribus adversetur» (can I). Itaque, revisione scriptorum Mariae Caelestis rite peracta, declaratum est de more: (( Nihil obstare quominus ad ulteriora procedi possit», hac tamen addita clausula: «sed scripta non edantur inconsulta Congregatione» De Causis Piis Pauli Cataro} Fr.is Dominici Blasucci et P.is Caesaris Sportelli. Hae tres Causae ordinem proprium efformant: tres enim Servi Dei sensu stricto sibi invicem contemporanei sunt; intra spatium trium annorum ultimum expleverunt diem: 1750 Sportelli, 1752 Blasucci, 1753 Cafaro; eorum Causae uno eodemque anno 1893 agitari coeptae sunt, postquam ab eorum obitu iam effluxerunt anni; tres Causae aequali pariter laborant initiali vitio: defectu probationis directae per testes de visu vel saltem.de audi tu a videntibus; ideo probationis vis praecipue ex historica argumentatione pendet. Momentum ergo principale in his Causis in eo consistit quod, quae in documentis afferendis continentur, adeo secure et copiose de virtutibus illorum Servorum Dei disceptare et diudicare permittant, ut Sacra Congregatio Rituum.iudicium certum de heroicitate virtutum formare possit. Cum de harum Causarurn Introductione apud sacrum illud Forum ageretur, Fidei Promotores Generales, pro eorum religione, uti facile comprehenditur, gravibus verbis de neglecto initio tempestivo harum Causarum conquesti, et de statu difficili probationum aperto dilucidoque sermone locuti suni. Excerpta quaedam pro Lmaquaque Causa hic ponimus. 1. NUCERINA PAGANORUM... Pauli Cafaro... Positio super Tntroductione Causae, Roma Animadversiones Promotoris Fidei Generalis Mons. Alexandri Verde (5 III 1908). Difficillimum sane est, modo iudicare post diuturnum saeculi et dimidii rnorarn, quae aetatem nostram ab illa Dei Famuli separat, num reapse id elogium [ipsius S.i Alfonsi] Paulus Cafaro promeritus sit...

206 410 Ex retardatis siquidern ordinariis inquisitionibus illud incommodi haec Causa passa est, ut omnibus e medio sublatis, qui 'Servurn Dei praesentem habuere eiusque virtutes admirari.vel defectus, si qui forent, perspicere.potuerunt, admodum difficile modo sit, de singulis eius actibus inquirere, deque ispius sanctitate aequum ferre iudicium. Non levis sane testium numerus sistitur, sed levissima singulorum scientia, infìrmaque auctoritas... Nemo profecto huic Causae manus umquam apposuisset, nisi historica documentaexstarent... Quamquam fere omnes ab examinis initio, scientiae suae rationem reddentes, ad traditionem ab antiquis sodalibus acceptam appellant, testes in hoc Processu expensi, in suis tamen responsis notitias ex scriptis documentis, quae inter Patrum et alumnorum manus versantur assidue, ac praesertim ex Famuli Dei biographia, a S. Alfonso exarata, ipsos derivasse manifesto apparet. Quare domestica documenta veluti oralis traditionis fontes usurpata esse consequitur NUCERINA PAGANORUM seu COMPSANA... Dominici Blasucci... Positio su_o per lntroductione Causae, Roma A nimadniersiones Promotoris Generalis Fidei Mons. AlexandriVerde (IO Maii 1906). [Post tanta elogia ab ipso S.o Alfonso aliisque scripioribus, ut De Risio, prolata], iam prudens quisque quaeret, curnam tamdiu haec Cansadilata fuerit, donec omnes Servi Dei sodales, qui uni uber et curnulatum de eius virtutibus ac sanctitate testimoniurn praebere poterant, supremum diem obiissent. Mirum sane, quod nonnisi post saeculum ac ferme dimidium ah huius adolescentis obitu iuridicis colligendis probationibus manus apposita, sit, durn aliorum eiusdern Congregationis sodalium Causae iam sint feliciter absolutae [adducit exempla]. Numero quidem plures perpensi sunt testes in duplici inquisitione, nempe NucerinaPaganorum et Compsana, quae ano episcopali.iure adornata fuit, sed necessariae probationi efficiendae parum idonei. Quas enim de Famuli Dei vita ac virtutibus notitias referunt, a biographiis et scriptis documentis, ut plurimum, mutuati sunt... [Notat deinde, quasi omnes iesies esse e familia alfonsiana] : prudens quisque facile sentit, non parum anetoritatis in quolibet iudicio familiarium et amicorum testimonio detrahi... Haud sane despicienda arbitror documenta quae a Famuli Dei sodalibus aliisque eiusdem coaevis ac praesertim a S. Alfonso M. de Liguori exarata fuere; verum cum inter plura recenseantur etiam codices,relationes atque notulae, quae cuidam contemporaneo Servi Dei tribuuntur, quin tamen eius nomen et auctoritas perspecta sint, diligenter erat investigandum, ari haec et alia id genus antiqua scripta genuina, authentica fideque digna essent. Quod peritorum iuratorum ope fieri oportebat... Ceterum omnia haec documenta, praeter quam quod haud plenam et cumulatam exhibent de vita ac virtutibus Servi Dei historiam, veluti familiaria seu domestica testimonia censenda sunt, quippe ab iii; conscripta;: qui

207 amicitia, velreligiosa professione vel sanguine coniuncti cumeodem erant, proindeque ad Causam provehendam minus idonea et imparia, Humana enim natura ad. amicos, propinquos et consanguineos laudandos maxime proclivis est, neque exaggeratio deest, ubi humanus amor, qui est meritorum amplificator,dominatur [adducit exembla huius exaggerationis]. 3 NUCERINA PAGANORUM... Caesaris Sportelli... Positio SUpe1" lntroductione Causae} Roma Ioannis Bapt, Lugari (4 mart. 1899). - A nimadmersiones Promotoris Generalis Fidei Mons. Mirum profecto vobis continget, Eminentissimi Patres, Causam Dei Famuli Caesaris Sportelli, qui medio saeculo XVIII e vivis cessit, nunc primum huius Fori limen attingere. Et sane Caesar noster e primis fuit S. Alfonsi De Liguori sodalibus, quocum illud etiam commune habuit, quod, cum et ipse in iuris disciplina non mediocriter esset versatus, in agendis in foro causis egregium sibi nomen pepererit... Quae cum ita sint [quod scilicet ipse S. Alfonsus Causam P.is Sportelli incipere voluisset], fraudi quidem seu doli Causae Actores arguere non ausim, quasi, ut Causae succurrerent, ideo super sanctitatis vitae, virtutum et miraculorum famamservidei inquirere distulerint, cum potius per dilationem huiusmodigrave Causae praeiudicium quaesitum sit... Tunc solum Postulatoribus uti iure licebit Indulto, quod Causis antiquis, quae ex defectu testium de visu perpetuo silere debuissent, per celebre Decretum ano 1741 concessit Benedictus XIV, cum probatum fuerit, minime per ipsos Postulatores stetisse, quominus maturius.ordinaria auctoritate inquisitio conficeretur, priusquam scilicet omnes de visu testes deficerent... Sex super triginta testes auditi sunt in Processu auctoritate ordinaria in Curia Nucerina Paganorum confecto, sed testes isti, etsi in testimonii initio, ut moris est, ad traditionem quandam verbis generalibus appellent, tamen, quum de gestis Servi Dei agitur, de eius virtutibus in specie, de sanctitatis fama, saepe saepius ad scripta documenta confugiunt... Ex his prono alveo fluit, oralem traditionem de gestis ac virtutibus in specie Dei Famuli penitus desiderari; hoc vero belle confirmatur ex eo, quod testes, qui scripta documenta se non adiisse dec1arant, ieiuna admodum oratione utantur in testimonio dicendo; e contra, qui ex documentis.rem hausisse affirmant, copiosi ad dicendum sint. Si tamen, non obstantibus his aliisque obiectionibus, Causae tres Introduetionem adeptae sunt, hoc explicatur ex natura Introductionis: prima enim et summaria Causarum inspectio, quae Introductionem apud Sacram Congregationem praecedit, evitare intendit, ne Causae admittantur, quorum ulteriori pertractationi quoddam «impedimentum peremptorium nobstet, atque videre,

208 4 1 2 num Causae.ipsae dignaesint, uta Sancta Sede accipiantur. De ambitu vero et valore probationis documentorum in Causis «<antiquis». (nunc «historicis n)progrediente examine et discussione iudicari poterit. Itaque, post Introductionem his 'Causis concessam (ann. I899-I908), moxprocessus apostolici constructi suni; omnes tres - uti. ex natura rerum coniecturari licebat - sat leves. Hisce Processibus absolutis (ann. I902-I909), omnes tres Causae quieverunt. An. tamen I930,uti diximus, nova incepit aera pro Causis «antiquis», quippe quae novae institutioni peculiari traditae sunt, Sectioni scilicet «historicae», eofine ut harum Causarum propriis difficultatibus proprio adiutorio mederetur. Sperandum. erat, quattuor Causas historicas nostras mox apud S.H. praesentatas esse, atque ea omnia fieri ad movendas has Causas et ad desideratum finem tandemperducandas. Sed reapse una tantum Causa historica nostra apud S.H. inducta est, scilicet P.is Sportelli. De hac ergo aliquid addendum.. Circa statum praesentem Causae Servi Dei Caesaris Sportelli haec igitur diligenter consideranda sunt: Haec Causa praesentata et accepta est apud S.H., sub N 70 catalogi Causarum historicarum, die I XII I934, cum R.mus Dom Quentin OSB munus Relatoris gen.lis gereret; quo e vivis sublato, 4II I935, novo Relatori gen.li R.mo P.i Antonélli OFM, diebus 7 X et II XI I935 Positio super Introductione Causae et Positio super 'Virtut.ibus atque Summarium (pars Positionis super virtutibus) porrecta est. Cum hae Positiones prorsus.insufficientes sint ad promovendam Causam o historicam», demum, diebus II et 22 XII an. I939, instante Vicerelatore gen.li, ad S.H. portatae sunt sequentes particulae ad Causam pertinentes : Copia publica Processus ordinarii, copia publica Processuum apostolicorum super fama in genere et super virtutibus in specie, epistulae P.is Sportelh, an. I937 arp Henze editae, liber qui titulum habet «Compendio della vita», et liber «Notizie della vita del P. D. Cesare Sportelli della Congregazione del SS. Redentore fedelmente riportate da manoscritti antichi, che si conservano nell'archivio Generalizio dei PP. Redentoristi in Roma», necnon iterum Positiones supra notatae. His omnibus breviter inspectis, sat clare apparuit necessitas Causam exstruendam esse super fundamentum soliduindocumentorum, ad leges artis criticae cribrandorum,atque 'perficiendas esse novas investigationes et studia ulteriora. Tnterea exierat novum, Decretum, quo Normae praescribebantur

209 -in Causis historicis adhibendae hac ratione, ut S.H. materiam ne':' -cessariàm pro singulis Causis iam colleetam et paratam acciperet. Rudis et indigesta moles rerum pro Causa Piis Sportelli praesentata, absque apparatu critico,non potuit ab ipsa S.H. elaborari. Causae in adiutoriu1ll.venit ano 1943RP Aloisius (36) Arnold, Provo Argentoratensis, Romam vocatus, ut Archivo gen.li prae <essei. Hic, pro personali veneratione qua prosecutus est primaevos -Congregationis nostrae heroes, ultro se obtulit ad parandam Cau.sam P.is Sportelli iuxta dictamina artis historicae et secundum indicationes, quae a S.H. libenter essent praestatae. Ita venit ut omnia quae pro Causa supradicta apud S.H. inveniebantur; ad -Collegium S. Alfonsi reportarentur, ut diligenti sollecitudini P.is Arnold subicerentur. Hic, sedula assiduitate, praeter directionem -ordinariam Archivi gen.1is, circa documenta originalia in nostris Archivis exsistentiaaccuratam instituit indagationem, curavit -transscriptionem :fi.delem scidularum olim a P.eTannoia de vita -et virtutibus P.is Sportelli collectarum (quae absque ullo criterio,.absque adnotationibus, absque ullo directoriocronologico in «Notizie della vita» edita fuerant), et paravit amplissimum scheda -rium, exvariis fontibus, editis et ineditis, collectum, de vita et actuositate missionaria Servi Dei. Attamen, die 18 III 1946, -propter diuturnas infirmitates, coactus est Roma discedere; la- -borem perutilem aegro corde imperfectum reliquit. 18 XI optimus Pater pientissime supremum obiit diem in Drei Xhren, "Trois-Epis (Cfr Maria Immerhilf 20 [1952J 15; Perpétuéi Se-.cours 18 [1952J 7)., Studium a P.e Arnold Causae Sportelli tam sollerter dicatum, -conatus mansit laudabilis, sed per eius ex Urbe reditum in pa- -triam interruptus, neque umquam postea repetitus. Sic haec Causa -pergit apud S.H. quiescere, usque ad tempus quo ab iis quibus.spectat, providebitur. ' 12. CONCLus10 Causas nostras «historicas» summatim inspeximus. Conc1u.sio :fi.nalis brevibus verbis exponi potest. Sex invenimus inter Causas nostras Beati:fi.cationis (nullam "hahemus hoc momentoquae directe ad Canonizationem ordinetur), (36) Per transennam notaripotest, car.mum Piem Arnold patronum habuisse ex bapti- -smo acceptum S.um Aloiaium (21 VI) (ita in Cat. 1922, ubi primum 'inscriptus est), non vero S.um Ludovicum regem (25 VIII), ut in recentioribus catalogis (1948, 1955) scriptum est..scribenti hoc certum constat ex eo quod quotannis, dum P. Arnold Romam habitat, simul -die festo S.i Aloisii visitavimus ecclesiam S.i Ignatiiad precandum ante altare S.i Aloisii, -quernvdictus Patèr semper afiìrmabat suum esse patronum. '

210 quaeprae se ferunt notas.illas peculiares, quibus distinguuntur Causae Il antiquae», uti olim dicebantur, vel «historicae»,sjcut. aban denominandae suni. Una omnibus numeris absoluta est; fine consecuto: Causa Soi Geratdi Maiella; altera disceptationes historico-criticas, a me-o.thodo rigorosa nunc vigente impositas elusit, cum longe ante institutionem S.H. ad vdeclaraticnem virtutum heroicarum pervenisset.: Causa Ven. P.is Ianuarii Sarnelli, Restant ergo quattuor Causae, quae ad normam legis vigentis vere Il historicae» sunt : Causae scilicet monialis OSSR Mariae Caelestis Crostarosa, P.is Pauli Cafaro, Fr.Is clerici Domini... ci Blasucci, et Piis Caesaris Sportelli; Pro his Causis etiam con.. structi sunt Processus apostolici, tres longe ante Ieges particulares ano 1930, quibus istis Processibus substituti sunt studia historico-critica a S.H. ex officio perficienda, unus Processus apostolicus post illas leges constructus est. Condicio ergo generalis harum quattuor Causarum eadem est. In uno tamen differunt : Causa P.is. Sportelli apuds.h. debite inducta est, ceterae tres usque nunc nondum praesentatae sunto Attamen, sicut accurate supra descripsimus, etiam Causa Piis Sportelli, CUlQo post conatum P.is Arnold. ad sublevandam Causam nihil amplius defìnitum sit, sicut et re"" Iiquae tres non-inductae, quiescit, Quid ergo faciendum, si de his Causis promovendis cogitari propositum foret? Ante omnia (iam hoc quoque Jnnuimus) quattuor illae Causae indigent praeparatione historico-critica ex omni parte absoluta, Haec praeparatio spectat ad Actores, seti ad Postulationem, et fieri debet ad normas artis criticae atque in societatè cum S.H., cui demum materia parata debite vpraesentanda erit, ut ipsa deindè. exofficio ad ulteriora progredi possit. ' APPENDIX I DOCUMENTA HOC,-!. BENEDICTuS XIV. - Decretum generale S. RituumCongregationis circa probationes in Causis antiquis et de numero miraculorum in hiscausi~ requisitis IV Benedicii XIV Pont, opto Max., olim Prosperi Cardinatis De Lamberiinis opus «De Servorum Dei Beatifìcatione et Beatorum Cauonizatione». - Editio : Prato 1841; voi. 5/6;. l'dm. VI; 'pp CUlli in icongregatione generali.habita coramss. D. N, Benedicto Papa XIV die vigesima prima Martii proxime praeteriti, occasione agendi,

211 de virtutibus Ven. Servi Dei Francisci Caraccioli Congregationis Clericoruni Regularium Minorum Fundatoris, earumquesufficienti probationegeneratim etiam quaesitum atque acriter disputatum fuerit, possent ne unquam aut deberent haberi satis probatae ad effectum, de quo agitur, virtutes alicuius sine ullis testibus de»isu : Sanctitas sua, perlectis Consultorum,et auditis Reverendiss. Cardinalium tunc suffragiis, reque postea secum, et cum aliis etiam mature perpensa et pertractata, ad ambages quascumque certa et clara lege desuper tollendas, ita censuit distinguendum: Ut in Causis Beatorum, procedentibus per»ùsm. cultus sive a Sede apostolica indulti, sive per tempus immemorabile delati, non recedatur ab antiqua praxi admittendi virtutum aut martyrii probationem, quam vocant subsidiariam, conflatam ex iesiibus quidem tantum de auditu quandoque a videntibus, quandoque non, sed variis tamen roboratam adminiculis, ad faciendam viro prudenti ac de re gravi iudicaturo auctoritatem et fidem idoneis, ad quae rite colligenda et emittenda sunt a Maioribusnostris litterae et processus compulsoriales ordinati: cum aequum sit, et antiquitatis et cultus haberi rationem; neque negari possit, quin magnurnsanctitatis argumentum sit, quod quis colatur propter sanctitatem. Tametsi etiam in Beatis, et antiquis, ubi testes de visu habeantur vel haberi possint, ex his, et non exsolis testibus de audiiu, eorum virtutes aut martyrium (quemadmodum et in variis huiusmodi causis factum est), probari debent. Ex quadam etiam aequitate, ne interdum scilicet contingatycausas, Dei atque hominum iudicio ceteroquin promoveri dignas,ex solo testium de»isu. quandoque non culpabili defectu, iacere omnino et perpetuo derelictas; praesertim cum, neque raro, c1aris de caelo signis et prodigiis auditur Deus huiusmodi defectu non attento, amicum suum, ut superius ascendat, invitare: possiteadem subsidiaria probatio admitti et in Causis sim.pliciwm. Dei Seroorum per viam. non cultus procedentibus : quando tamen non constiterit, primos auctoritate ordinaria Processus fuisse dolo malo aut culpabili negligentia tamdiu dilatos, donec testes de visu nulli superessent, et quando etiam, comperta eiusmodi testium defectu, sacrae tamen Congregationis consilio signata Causae fuerit Commissio, et litterae remissorialesad Processus auctoritate apostolica faciendos expeditae, nulla cum spe testium de visù in ipsis audiendorum, Atque in his causis deinde suffragium laturi, ubi ex dieta probatione subsidiaria, omnibus simul rite et recte pensatis, talis ac tanta (ipsorum iudicio) exsurgat veri martyrii, aut virtutum heroicarum moralis (ut aiunt) certitudo, qua.non impossibile quidem, sed imprudens (ipsorum pariter sententia) reddat iudicium de opposito; ne qua ex diversitate respondendi oriatur deinde sententiarum-ambiguitas, hac ferme formula respondeant seu rescribant : virtutes in gradu heroico, aut martyrium ita probari, ut tuta procedi possitad.ulteriora, nimirum ad discussionem miraculorurn, in casu et ad effectum, de qua agitur.. Sirnul 'tamen, ne iuris rigor in his causis adhiberi nedum tsolitus.vsed et necessarius, ullo pacto relaxetur; sed quod ex humano testimoniò deerit, divinocompensetur: miracula iprimurn quidem quacumque in Causa sive Beatorum ad-canonizationem, sive Servorum Dei ad Beatificationem, nonnisi ex. testibus de visu quoad substantiani approbentur; nulla ratioriehabita illorum, quae in.processuex solis tèstibusde auditu deposita, et quantiscumque documentis confirmata' perlegantur :cùm nova alia subinde miracula;

212 testibus de.. visu plenecomprobata,possìilt quotidie, si Deus voluerit, super-., venire. Deinde vero, cumin Causis Beatorum per viam veultus vimmemcrabiljs' aut indulti procedentibus, de stylo praesenti sit, ut approbato iam, e;;' testibus deauditu (utsupra dictum est) adminiculis, martyrio aut virtuti-' bus in gradu heroico, ex duobus deinde miraculis ad solemnem eorum Ca-o nonizationem deveniatur; in posterum non duo, ut hactenus, sed quatuot ad eorum Canonizationem probari debeant miracula, et quidem (ut dictum est) ex testibus de visu.. In causisautem simpliciurn Servorum Dei procedentibus per viarn non cultus..servetur quidem qui iampridern invaluit rnos, ut probatis ex testibus devisu virtutibus, et duobus deinde miraculis ad Beatificationem procedatur. At ubi virtutes aut rnartyrium ex testìbus de auditu (ut supra) fuerint probatae, non duo, ut hactenus, sed quatuor omnino ad Beatificationem, ac deinde duo alia post illam facta, ut moris est, ad eorum Canonizationern ex testibus pariter de visu debant approbari. Atque ita 'servandum Sanctitas sua censuit, decrevit et mandavithac die 23 Aprilis DOC. II. S. PIUS X. - Decretum S. Rituum Congregationis circa titulum «Venerabilis» post declarationem-heroicitatis virtutum tantum conferendum, et de ordine in Causisantiquis observando VIII AAS 5 (1913) Codicis Luris Canonici Fontes VIII (Città del Vaticano 1938) N De Servis Dei, quorum sanctitudo vitae legitime examinanda curatur, nonnullis maxime locis usu venit, ut, cum admovetur manus ordinariis processibus instruendis super eorum virtutibus vel rnartyrio, sacraquaedam solemnia in ecclesiis indicantur, ac signata Commissione ad causam pertractandam apud S. Rituum Congregationem, vulgo diffundatur nuntius, non aequo prorsus loqùendi modo, Dei Servum, cuius causa introducta sit, Venerabilemab Apostolica Sede esse declaratum, atque inter ea solemnia pro gratìarum actione panegyricae etiam orationes habeantur eaeque saepius adeo 'immoderatae, ut facile in errorem inducantur fideles, debitam putantes eisdern Dei Servis venerationem, quae solis beatificatis et canonizatìs debetur. Haec animadvertens Ssmus D.N. Pius Pp. X, ne quid Ecclesiae disciplina detrimenti capiat, primum ornniurn solemnia, quae contra pristinam consuetudinem celebrantur cum agitur de inchoandis processibus ordinariis, reprobavit et prohibuit : deinde recolendam rnandavit declarationem additam die 19 fe 'bruarii 1658 Decretis f.r. Urbani VIII, Ne, scilicet per Commissiones introductionis vel reasumptionis seu ulterius progressus causarusn tum signatas tum signandas ullum beatitatis uel sanctitatis aut indultae»enerationis et culius argumentum vel minimum desumi, nec aliud quodcumque ius, quantumniis modici aut ferenullius momenti,in eiusdem causis quaesitum dici vel praetendi.possit: denique, adhibito consilio gravium virorum et exquisito peculiari votononnullorum S. R. E. Cardinalium, vetuit Servos Dei quorum causae posthac introducentur, Venerabiles appellari, item solernnia peragi occasione decreti editi SUPer causae introductione.. Inhaerens autem sententiae f.r. Benedicti XIV,qui tutius.fore censuit apanegyricis orationibuspenitus abstinere in honorem Servorum Dei nondum beatificatorum, eas.haberi.ora-

213 tiones edixit in posterum non licere, Permisitvero ut Servi Dei tantummodo post editum decretum super heroicitate virtutum vel super marytrio Venerabilis tituloornentur, ita tamen ut ex hac permissione riullum argumentum indultae.venerationis item argui vel praetendi possit. Praeterea consulens pietatifidelium, qui facile hisce in casibus sacrae occasione solemnitatis decipi possent, putantes fas esse ut beatum colere eumde cuius beatificatione iudicinm. adhuc apud S. R. C. pendeat, solemnia ad gratias Deo agendas etiam post editum decretum super heroicitate virtutum vel marytrio pariter prohibuit, qua tamenprohibitione impedire non intendit quominus in missis addatur, prout decet, collecta pro gratiarum actione: Idem Ssmus D. N. ad rectam tractationem Causarum beatificationis et canonizationis, earum praesertim quae partim historicis monumentis nituntur, vel earum quae subsidiariae probationis privilegio gaudent, illis ipsis in consilium adhibitis quos supra dìximus, et exquisita sententia Rmi Patris Promotoris sanctae Fidei haec constituit: I. In omnibus causis, praesertim recentioribus, Rmi Ordinarii in condendo informativo processu praeter testes qui causae favent, eos etiam universos omnes qui causae adversentur excutiant, nemine excepto, idque sub poena nullitatis, onerata conscientia tum Ordinariorum tum Promotorum fiscalium. II-. In omnibus causis, praesertim antiquis, cum processu ordinario sive informativo compulsentur omnia et singula historicadocumenta sive manuscripta, sive typis edita, quae quocumque modo causam respiciant quae agitatur. Ad hoc non modo monendi sunt detinentes iura compulsanda, ut ea Ordinario exhibeant; sed, si res postulaverit, examini subiiciendi erunt subreligione sacramenti custodes cuiusvis archivi vel tabularii sive publici sive privati; summa quoque diligentia et industria curandum est ut cuiuslibet generis documenta ad causam conferentia conquirantur, quae omnia et singula cognoscenda sunt ad normas traditas a fel. reco Benedicti XVI, lib. II, c.lii. III. Antequamiin Congregatione ordinaria discutiatur dubium super introductione Causae, Sacrorum Rituum Congregationis erit exquirere, pro re nata, documenta apud Curias, uti vocant, generalitias Ordinum et.institutorum religiosorum tum virorumtum foeminarum, necnon in tabulariis Sacrarum Romanarum Congregationum, et ubicumque iure praesumitur ea posse reperiri. IV. Omnia et singula documenta, sive com pulsata cum processu ordinario, sive a S. R. C. collecta, subiiciantur iudicio peritorum a S. R. C. eligenclorum, qui scriptis doceant de eorum auctoritate et vi. Promotori vero Fidei, antequam indicetur Congregatio orclinaria pro introductione causae, omnia documenta exhibeantur una cum sententiaperitorum. V. Documenta potiora praecipue ex integro typis edantur, praenotatis nomine auctoris, tempore, loco et ceteris id genus adiunctis, atque inserantur Positionibus super virtutibus vel martyrio, una cum relatione peritorum, quos supra memoravirnus, de auctoritate et vi documentorum. VI. In Positionibus pro Congregationibus Ordinaria, Antipraeparatoria et Praeparatoria, animadversionibus Prornotoris Fidei praemittaturisynopsis vitae Servi Dei cuiuscausa tractatur, breviter et lucide exofficiò conscripta,desumpta tum ex testibus tum ex documentis,

214 4.18 VII. In singulis vero Causis beatificationis, quarum iudiciurn in praesens apud S. R. Congregationem quocumque modo pendeat, Sacra ipsa Congregatio non procedatad ulteriora, nisi exhibitis,ab interesse habentibus, et exquisitis ex officio documentis iisque omnibus examinatis quo modo supra dictum est. Quae omnia et singula Sanctitas Suadecrevit et servari mandavit, euraeque et vigilantiae commisit praesertim Secretarii S. R. C. etpromotoris S. Fidei pro tempore, atque in Acta Apostolicae Sedis referri iussit hac die 26 augusti Ex Secretaria S. R. C. Fr. S. Card. MARTINELLI, Praejecius. t Petrus La Fontaine, Ep, Charyst., Secretarius. DOC. III. PIUS XI. - Allocutio habita occasione lectionis decreti super heroicitate virtutum Servi Dei Fratris Benildis Scholarum Christianarum. - 6 I Pio XI, Inviti att'eroismo, cura P. TESTORE SI, vol. II, Roma 1942, Ricordiamo anzitutto, come i santi Magi, di cui, si celebra la memoria, anche a Noi e a coloro che Ci ascoltano, hanno portato ben preziosi doni, quei doni di santità, di edificazione, e di esortazione che risplendevano più vivamente all'orizzonte, quando su di esso si levava come una stella, con la'sua vita e.con le sue virtù, il Ven. Fratel Benilde delle Scuole Cristiane, un, umile Servo di Dio, la cui vita fu tutta di modestia e di silenzio, tutta, " comune e tutta quotidiana. Ma quanto di non comune e di non quotidiano è in quel comune e in quel quotidiano! Il quotidiano che torna sempre lo stesso, che ha sempre le stesse occupazioni, le stesse situazioni, le stesse difficoltà, le stesse tentazioni, le stesse debolezze, le stesse miserie, fu ben detto il «terribile quotidiano n. Quale forza si richiede anche solo per difendersi da questo terribile, schiacciante, monotono, asfissiante quotidano.l Quanta non comune virtù è necessaria per adempiere con non comune esattezza, o meglio non con la comune e quotidiana così frequente inesattezza, rilassatezza, negligenza, faciloneria, ma con attenzione, pietà, fervore intimo di spirito, tutto il complesso di cose comuni che riempie la nostra vita quotidiana! ' La Chiesa non è mai tanto grande apprezzatrice e tanto provvida maestra di santità come allorché mette in alto queste umili luci, tanto spesso ignote a', quelli stessi che ebbero il bene di vederle splendere sotto gli occhi loro. Le cose straordinarie, i grandi eventi, le belle imprese, col loro sol presentarsi suscitano e svegliano gli istinti migliori, le generosità, le energie sopite che tanto spesso dormono in fondo alle anime. Le grandi circostanze sono come un eletto argomento per un artista e un poeta che col solo suo presentarsi porta l'ispirazione verso le più alte vette. Ma il comune, il volgare, il quotidiano, quello che non porta con sé nessun rilievo,nessuno splendore, non ha certamente in sé nulla di eccitante e di affascinante. Eppure è così che è fatta la vita dei più, che ordinariamente non si, intesse che di cose comuni e di avvenimenti quotidiani. E' per questo che tanto provvida ci appare la Chiesa quando c'invita ad ammirare ed imitare gli esempi delle più comuni ed umili virtù quoti-

215 -diane, tanto piu preziose quanto più sonò umiìie comuni. Quante volte le circostanze straordinarie si presentano nella vita? Ben rare volte: e guai,.se la santità dovesse essere riservata solamente a quelle straordinarie circo 'stanze! Che cosa farebbe la maggior parte? Eppure per tutti, senza distin- ~ zione, è rivolto l'appello alla santità! La vita è una milizia per laconquista di un alloro, a cui tutti debbono lllirare, e che soltanto attraverso la santificazione si può conseguire.. Ecco -dunque la grande lezione che questo umile Servo di Dio viene a portarci.ancora una volta che' cioè non nelle cose straordinarie consiste la santità, ma nellecose comuni non comunemente adempite, DOC. IV. :PIUS XI. - M otu Proprio «Già da qualche tempo», quo instituitur apud S. Congregationem Rituum nova (tertia) Sectio, «historica», ad per-: tractandas quaestiones quae.indagationem historicam requirunt. - 6 II AAS 22 (I930)

216 42.0 2) a capo di essa sarà un:«relatore generale» alvquale incomberà l~ direzione dei lavori storici; 3) il Relatore generale, dopo la regolare apertura del processo informativo, ne esaminerà le parti di sùacompetenza, farà egli stesso odordi- nerà-ie ulteriori ricerche che giudicherà necessariéye-richiederà. alla Postulazione in originale od in copia autentica, tutti i documenti che riterrà opportuni,trasmettendo poi i documenti così raccolti ai Consultori della sua Sezione, che stimerà più idonei alle singole cause; 4) i voti dei detti Consultori con le conclusioni del Relatore generalesaranno dal Relatore stesso consegnati all'em.mo Prefetto dellacongrega- zione e da questo al Promotore della Fede per il loro esame e le eventuali obiezioni' e conclusioni; 5) i documenti e i voti di cui sopra serviranno. di base e di punto di partenza ai voti dei Consultori della prima' Sezione della Sacra Congregazione dei Riti; 6) ai Consultori della Sezione storica toccherà di rispondere alle obiezioni e domande delpromotore della Fede per le difficoltà comprese nell'am- bito delle loro competenze; 7). sono comprese nelle attribuzioni della Sezione storica le indagini. che occorressero per completare la ricerca dei documenti e degli scritti at- tinenti alle cause; per il loro esame dottrinale si procederà secondo le pre-, scrizionidel Cod. iur. can. e la prassi in uso; 8) per evidenti ragioni di utilità la Sezione storica dovrà essere con- sultata per leriforine, emendazionie nuove edizioni di testi e di libri liturgici., Dal Vaticano, 6 febbraio PIUS PP. XL DOC. V. PIUS XI. - Decretum S. Rituum Congregationis circa modum construendf Processus ordinarios si agatur de Causis «historicis». - 4 I AAS 31 (1939) Normae servandae in construendis processibus ordinariis super Causis historicis De Causis Beatificationiset CanonizationisServorum Deiadmodum sol- licitus, Ssmus D. N. Pius divina Providentia Papa XI, iudicialis formae veterem morem ac ordinem, in Causis historicis seu antiquis, renovandos censuit, praesertim circa ea quae ad probationes referuntur; quod opportune sancitum fuit per Motu Proprio diei 6 Februarii Ad praescripta idcircù' Summi Pontificis rite exequenda, ipsa.rerum natura suadente atque experientiaduce, opus visumest necessarium congruas statuere normas fideliterservandas ad Processus Ordinarios in Causis historicis instituendos. Huius. rei causa, Sacra haec Rituum Congregatio, prae aculis habens quae ad. rem in Codice Iuris Canonici statuuntur, peculiares quae sequuntur addit normas: 1. - Antequam Processlls instituatur, Ordinarius, andito Fidei Promotore seu Fiscali, Commissionem instituat trium membrorum, quorum peritia.. circa historicasmethodoset circa archivales investigationes omnino sit probata, His competit «in solidum» officium colligendi romnes fontes scriptos.

217 CIrca vitam, virtutes vel matryrium, antiquam.famam sanctitatis vel rnartyrii, aut antiquum cultum Servi Dei Si Servus Dei adaliquam religiosam Familiam pertinuerit, duo Commissionis membra eidem religiosae Familiae extranei essedebent. 3 - Qui sunt membra Commissionis induci debent uti.«testes ex officio», tum inprocessumsuper perquisitione scriptorum, in quo i.scripta: Servi Dei quae suis investigationibus ipsi invenerint deponent, tum in Processum super fama sanctitatis, virtutum vel martyrii et miraculorum. In hoc altero Processu iisdem eritenumerare ac describere singillatim quas ipsi peregerint investigationes, Praeterea sub. sanctitate iuramenti declarare debent: r? omnes investigationes peregisseac omnia collegisse quae ad Servum Dei.quomodocumque referri possint; 2 nullum documentum aut te~tuìn adulterasse vel mutilasse. Iidem vero testesinterrogandi quoque sunt circa. authenticitatem et valorem singulorum documentorum vel textuum allatorum, 4. - Documenta et testimonia scripta, in praedicta investigatione collecta, inseri debent in Processum, aut in originali, aut in originalis copia photographice expressa, aut in exemplo authentice recognito. S. - Testes omnes, in responsionibus ad interrogatoria et ad articulos. circa vitam, virtutes, antiquam famamsanctitatis vel martyrii, aut antiquum cultum, omnes illasnotitias omittant, quae ipsis ex lectione tanturn testimo- niorumscriptorum innotuerunt.. Has normas, Ssmus D. N. Pius Papa XI, in audientia infrascripto Cardinali S. R. C. Praefecto die 4 Ianuarii 1939 concessa, ratas habuit et abomnibus quos spectat servandas omnino praescripsit. Contrariisquibuslibet: minime obstantibus.... L.~S. Romae, die 4 Ianuarii C. Card. SALOTTI, Praejectus, APPENDIX II BIBLIOGRAPHIA SELECTA ET NOTIS REFERTA A. Carinci, Segretarius.. N emo praetendet a nobis bibliographiam completam circa varias reso quastrad:avimus vel sa1tem universe significavimus; sufficiat bibliographia. «selecta.», quamvis se1ectio quidem opportuna non sit facilis. Continemus. nos paucioribus nominibus ac titulis maioris ponderis ve1 utilitatis, his recentioribus tempodbuspervu1gatis. Addidimus brevia verba ut peculiare momentum singulorum operum ve1 1ibellorum autarticulorum quodammodo explicaremus. Insuper non paùci auctores; secundum consuetudines et normas scientiàe cui serviunt, peculia- rem praebent bibliographiam, quam iterum excerpere supervacaneum fuisset. Ordo bibliographiae est chronologicus; iuxta annum editionis Codex PTO Posiulaiorious"; Roma, apud Postulationem generalem OFM,[I929]. Liber notissimus atqueutilissimus, primum editus ab advocato S. Rituum Congr. L.' LAURI,I879, secundo a.notarioecc1esiastico G.. FOR~ARlr

218 , tertio a Postulatione OFM, 1923, et quarto a R.mo P,A.M. SANTAREL LI, Postulatori gen.1i OFM, Dolendum tamen, inde a 30 annis librum non esse amplius recognitum; ita ut non pauca desint, quae hodie in iure et praxi Causarum necessaria sunto Est Iiber - uti titulus prodit "'- qui Po-. stulatoribus Causarum (atque sodalibus tribunalium dioecesium)normas et formulas in construendis Processibus occurrentes commode praebet Iosephus NOVALOP, Commentarium Codicis Iuris Canonici, Lib. IV De Processibus, II De Causis Beatificationis Servorum Dei et Cano.nizationis Beaiorum, Torino, Marietti, Inter tractatus circa Causas Beatificationis et Canonizationis ille P.is N oval (iam defuncti) propter amplitudinem et soliditatem doctrinae eminet. MagnumBenedicti XIV opus de dictiscausis quasifundamentum est, super quod auctor expositionem suarn canonicam aeque ac practicam exstruit. Valde dolendum, neminemde opere tanto opportuno iterum recognoscendo pensitasse. De nova Sectione Historica (opus est ex ano 1932) apprime agitur, 1933 (I). - Hilarin FELDER OFMCap, Die Antoniuswunder nach den iiliereti Quellen. untersuchi, Paderborn, Schòningh, Clar.mus auctor (iam defunctus) demonstrat, S. um Antonium Paduanum in vita sua non operasse miracula; tantummodo post mortem, at multa et speciosa. Vi processus cuiusdam psychologici popularis mox etiam vita Sancti miraculis (inventis) exornari coepta est. Id ex Processibus Canonizationis aliisquè scriptis (biographiis antiquis etc.) c1are apparet. Exemplum habetur «retro-actionis», quae in aliis casibus Sanctorum sive Servorum Dei nonnurnquam observari potest (2). - Rudolf HOFMANN, Die heroische Tugend. Geschichte und Inhalt eines theologischen Begriffes; Miinchen, Kòsel-Pustet, = Mìimchener Studien zur historischen Theologie N 12. De virtute heroica - quod ad eius studium in Causis Servorum Dei attinet- variaeobservationes et indicationes utiles habentur. Ceterum opus est magis abstractum et philosophico-theologicum Come si fanno i Santi. I) Mons. C.B. DELLA CIOJ1>PA; Roma, Ferrari, ) Fr. LEONE di Maria; in Sussidi per la riflessione e il Catechismo, 1949 (fasc. I/II)~ et uti excerpturn (pp. 6). Causarum advocatusmons. Della Cioppa et Postulator gen.1is Fratrum Scholarum christianarum Fr. Leo, sub eodem titulo, subsequentibus annis, «popularem», quarn vocant, descriptionern ediderunt de modo quo quis «sanctus.» fit, i.e. quomodo Causae Canonizationis pertractentur. Optimus modus (delineationibus captu facillimis adiectis) "pro divulgatione.inter fideles machinosi instructus harum Causarum, Ludovicus HERTLING SI,Materiali perla storia del processo di Canonizzazione, in Gregoriamwm. 16 (1935) Doctissimus Historiae ecclesiasticae professor in Pont. Universitate «Gregoriana» sub modesto titulo pretiosam frugem notitiarum circa initia et incrementa processuum canonicorum in Causis Beatificationis et Cano-

219 423 nizationis collegit. N emo qui de hac re vel seipsum informare desiderat vel per alios scribere intendit, repertoriurn hoc plenum et accurate compositum praeterire potest (I). - Iosef Baoscn, Der HeiligspTechungspTozeJ3 pet»icm. culius, Roma, Univ.Gregoriana, Ius et praxis canonica Causarum quae 'per viam. cultus procedunt, exemplo Causae Beati Hermanni Ioseph OPraem. demonstratur.notetur tamen, illam Causam tunc noniam fuisse instructam, Hodie (1959) iam ab aliquibus annis ab soluta est, quod ad partem Sectionis Historicae attinet. Demonstratio ex Causa iam absoluta certe magis perspicua esset (2). - Stephanus KUTTNER, La réserue papale du droii de camonisaiion, in Reuue historique de droit français et éiramger 17 (1938) Commentatio haec inter raras illas connumeranda est publicationes, quae verum et proprium progressurn in illa scientia significant, pro qua fecundanda scriptae sunto In currente historiographia circa Causas Canonizationis necnonjn expositione canonicaeiusdem rei factum certum erat, reservationem iuris Canonizationis soli Sumrno Pontifici originern habuisse vi Decretalis «Audivimus» Alexandri III, ex ano II70. Clar.mus auctor in suo studio demonstrat, quomodo ex longiore epistula Alexandri III (6 VII II70) ad Canutum I, regem Sueciae (Sverige, Schweden, Svezia), in qua, versus finem, dispositio particularis Alexandri III in casu cuiusdam hominis in statu ebrietatis trucidati et a quibusdam ut martyr venerati, postea a canonistis excerpta et adaptata, pedetentim lex generalis.statuebatur qua canonizatio uni Summo Pontifici reservabatur. Alexander, de casu peculiari interrogatus, responsum particulare dedit, affirmans, virum 110n potuisse uti martyrem venerari absque «auctoritate Romanae Ecclesiae l). Ex quo tandem excerptum «Audivimus )) in forma Decretalis in collectione offìciali, a S.» Raimundo da Pefiafort, iubente Gregorio IX, sub die S IX 1234 receptum fuit et cum tota collectione vim legis universalis adeptum est, revera reservatio papalis Canonizationis canonice initium habuit, quamquam etiam post promulgata Decretalia certum tempusdefluxit, usque in universa Ecc1esia leges illae de facto receptae sunto Haec omnia, documentis rite collectis et docte interpretatis, ab auctore succulenter probantur. Dispositio ergo Codicis Iuris Canonici, qui in can I statuit, approbationem cultus antiqui exsistentis iure peti posse pro Servis Dei «: qui post Pontificatum Alexandri III)) et ante tempus a constitutione Urbaniana (Urban. VIII, 1634) cultum rite acquisiverunt, corrigenda esset, initium reservationis papalis a morte.alexandri III (30 VIII II81) transponendo ad an Nova haecnotio, utpote tempore magnae perturbationis politicae ano 1938 publicatae, nondum adeo universim cognita est, uti decuisset " Raoul NAZ, Causes de béatification et de canonizaiion, in Dictionnaire de Droit Canonique (ed. R. NAZ) III, Paris,I942, IO-37. Expositio summaria, at accurata pertractationis Causarum Beatifìcationis et Canonizationis; de Causis historicis tamen descriptiodesideratur Salvatore INDELICATO, Le basi giuridiche del Processo di Beatificazione. Dottrina e Giurisbrudenea intorno all'introdueione delle Cause dei Servi di Dio; Roma,Officium libri catholici, 1944.

220 424 IDEM} Il Processo Apostolico di Beatificazione; Roma,«Sci entia catholica», Auctor (iam defunctus) apud Sectionem primarn seu theologicam S. Rituum Congregationis ut «adiutor a studiis» per annos servitium praestabat, ita ut ex certa quadam plenil:udine experientiae ius simul ac praxim apuli Dicasterium vigentes describere potuit. Doctrina exemplis illustratur :et ius, abstractum practica applicatione explanatur (I). - Alois MAGER OSB, 1VIystik als seelische Wirklichkeit. Eine Psy- chologie der 1VIystik; Salzburg-Graz, Ant. Pustet, Magnum opus, docti auctoris (iarn defuncti) impensissimorum studiorum. fructus, fundatum praecipue super doctrinam mysticorum Hispaniae (S. Ioannis a Cruce, S. Teresiae), in quo feliciter iunguntur cum soliditate eruditionis catholicae cognitio psychologiae modernae, sine qua hodie nemo audebit investigare et diudicare vitam Sanctorum autservorum Dei. In adnotationibus in fine libri datis multae indicationes bibliographcae (2). - Gerda WALTHER; Phdmomenologie der 1VIystik; Olten, Walter Verlag, Opus a viris peritis qui libri censuram scripserunt, valde laudatum C. de CLERCQ~ Des causes de béatification et de casumisaiion, in. Traité de Droit Camonique, ed. Raoul NAZ} VoI. IV Des proces, des déliis; des peines, Paris 1948, Traetaìlls circa Causas Beatificationis et Canonizationis, mere canonicus. De parte historica parum habet (I), - Josef GOLDBRUNNER} Heiligkeit und Gesundheii", Freiburg/Brsg.,...Herder, Ennarratio typis impressa, quae varias animadversiones notatu dignas, praebet; in notis invenitur bibliographia selecta, 1949 (2). - P. IOANNES a Iesu Maria OCD, Sermonwm Summaria ac Docu- menta. Vice-Postulaiorum Congressus Romae celebratus a.d. 1949; Roma, Postulazione gen.1e OCD, [1949]. Pro manuscripto. Strenuus Ordinis Carmelitarum discalceatorurn Postulator gen.1is ano 1949' Romae coadunavit Vicepostulatores Ordinis ad tenendum Congressurn circa summamquaestionum quae in parandis Causis faciliter obveniunt; ad verba, facienda invitavit oratores peritiores in re. Sermonum brevem summam magna cumcommuni utilitate typis scribere fecit et documenta recentiora quacdam Sacrae Congregationis Rituurn adiecit, Fasciculus mole parvus, ponderererum gravis (3) - Josef L6w} Die Kanonisationen des Heiligen [ahres, in «Ohme: Gott-Ohne Glilck» Anno Santo 1950; Innsbruck, Wagner, 1949; Brevis ac «popularis» expositio originis cultus Sanctorumet instructus processualis, necnon pauca de Sanctis, in ano «santo» 1950 canonizandis, IDEM} Beatificazione. II La B. nella Storia} in Enciclopedia Cattolica II,. Città del Vaticano [1949], Historia (C Beatificationis» et tabula Beatificationum.

221 425 :1950 (I). - Eduard EICHMANN- Klaus MORsDORF, Lehrbuch des Kirchenrechis aufgrund des Codex Iuris Canonici" III; Pa.derborn, Schòningh, 1950; : Der Selig- und HeiligspreohungsprozeJJ. tjberbliok. Ipse clar.mus auctor hunc tractatum decausis Beatificationis et Canoniza,tionis«Uberblick» vocat («Conspectus»). Certum est ad conscribendunr -tractatum perfectum et ex omni parte absolutum, necesse esse intimam CO".gnitionem non canonum tantum,sed vel maxirne sic dicti «.stili» seu praxis.dicasterii; at circa Causas Servorum Dei non sunt multi qui sibi hanc co.gnitionem secretiorem acquisiverunt. ~I950 (2). - François LEURET - Henri BON, Les guérisons miraculeuses m-odernes;paris,presses Univo de France, [1950]. = Bibliothèque médecine' caiholique, - Versio in linguam germanicam : Wunder, Wissensohaft und. Kirche, Wunderbare Heilungen der neueren Zeit; Wien, Herder, Versionem fecit Franz V. WIMMER. Auctores sunt periti «specialisti», in officio medicorurn in Lourdes.apprime exculti ac in argumento versatissimi. Inter multa alia signifìcanda.sunt capitula quibus agitur de S. Rituum Congregatione et de miraculis pro -Canonizationibus approbatis. Consideratione dignum caput de aetiologia et psychologia miraculorum, I950 (3). - Giuseppe Lòw, Canonizzazione. II La C. nella Storia, in EnDÌclopedia Caiiolico: III, Città del Vaticano [1950], Descriptio originis et incrementi cultus Sanctorum atque formarum ac -rituum quibus eorum cultus ab Ecclesia legitime recognoscebatur, Tabulae -Canonizationum. Amplissima bibliographia selecta. I952 (I). - Jean LHERMIT1'E, Mystiques et faux nvystiques; Paris, Bloud et Gay, Versio in lingua germanicam : Echie und [alsche Mystiker (Oswalt NOSTITZ); Luzern, Ràber & Cie, Versio in linguam italicam: Mistioie falsim-istioi; Milano, «Vita e pensiero», Auctor, rnedicus «specialista» in re psychologica et scientiis adnexis <et connexis, socius «Académie nationale de Médecine» in Paris, per plurimos annos cum editoribus publicationis Études carmélitaines (vide huius.bibliographiae ultimam indicationem) intime sociatus inindagationibus pe -cularibus scientiarurn supra nominatarum, praeter studia et articulos pecu.liares non paucas, huncedidit librum, plenum materiae utilissimae ad cogno 'scenda e dignoscenda phaenomena mystica et paramystica quae non raro etiam in Sanctis, et in Deo devotis personis observantur, et de quarum natura saepius perdiffieile est iudicium recturn dare. Omnes qui sive ut biographi, sive ut Postulatores, vel alio titulo curn Servis Dei beatificandis, vel cum Beatis aut Sanctis occupantur, hune aliosque libros et studia argue:.mentorum similium attente studere debent, ne facili subiaceant errori (2). - Herhert THURSTON SI, Ph.ysical Phenomena of Mìsiicism; London, Burns & Oates, Versio in linguam gerrnanicam : Die korperliohen Begleitersoheinungen der Mystik; Luzern, Raber &Cie, IDEM, Surprising Mystios; London, Burns & Oates, Notus auctor (iam defunetus) cuius scripta magna ex parte ap. Crehan SI eduntur, propter specialissimarn vquam sibi acquisieràt.ccognitionèm rex

222 continua multissimorum annorum Icum biographiis Sanctorum Servorumque Dei nècessitudine, silvam rerum sibi comparaverat circaphaenomena mystica omnis generis, verae et effictae, christianaé et profanae, experimentalis quam dicunt et primitivae, ita ut in his rebus describendis et diiudicandis peritissimus habendus sito Cfr etiam Analecta Bollandiana 72 (r954) ; et 74 (1956) ,. ubi de his libris.exhibetur censura laudabilis Suso MAYER OSB, Neueste Kirchenrechts-Sammlu~g;Freiburg(Brsg., Herder, I (an ) 1953; II (an ) 1954; III (an ) 1955.' J Opus sane magnae utilitatis. De rebus ad Causas Sanctorum pertinentibus passim.habentur notitiae (vide Indicem operis, seu singulorum tornuum); de Sectione Historica notitiae absque u110 commento Stephanus SIPOS) Enchiridion Iuris Canonici", cura Ladislai GAI,OS; Roma; cc Orbis catholicus», 1954; : De beatificatione et canonizatione (sub titulo generali: De cultu Sanctorum), Expositio sat brevis et arida (I). - Josef Low, Bemerkungen zu den Selig- und Heiiigsprecìium.gen,. in Theologisch-Prakiische Quartalschrift (Linz) 103 (1955) 9hI02. OCcasione anni marialis, certo numero Canonizationumexornato,praesentantur notae aliquae criticae ad pellendas varias obiectiones contra percrebrescentem numerum novorum Sanctoruni et Beatorum his recentibus temporibus ad gloriam altarium evectorum. Quaestio quoque Summorum Pontificum ci Sanctorum» historice ì1lustratur (2). - Willibald M. PLOCHL) Geschichte des Kirchenrechis II ( );. Wien-Miìnchen, Herold, [I955J; 32I~324:. Kanonisaiion.s- oder Heiligsprechungsproze13. Brevis, sed accurata historica expositio de origine iuris pontificii circa Causas Sanctorum, in qua etiarn novae notiones, quae D.no Kuttner debentur, aeque proponuntur Josef NUTTIN) Psychoanalyse und Personlichkeit;FreiburgjSchw., Universitatsverlag, = Arbeiten zur Psychologie, Piidagogik und Heilpiidagogik N IO. Notetur, opus exisse primum in versione neerlandica (1949; 2 ed. 1952),. deinde in versione fraricogallìca (1950; 2 ed. 1955), inversione anglica (New York 1953, London 1954) et italica (1953), ac denique, iuxta 2 amed. francogallicam, etiam in lingua germanica, opera nostri P.is Aloisii Ouggenberger (Gars am Inn). In appendice exhibetur textus magnae allocutionis Summi Pontifìcis Pii XII.o.m. diei 13 IV 1953 ad illos qui Congressui-pro Psychotherapia et Psychologia clinica participarunt (textus originalis francogallicus. et versio gernianica).. '. De utilitate huius libri pro omnibus qui studia sua ad penetrandam animam Servi Dei autbancti (vel cuiuscumqué hominis) dirigere debent, non est.necesse ne verbumquidem perdere; Sequitur bibliographia methodica selectissima, pp: ,

223 Gustav MENSCHING, Das Wunde1' im. Glauben und Aberglauben. der Volke1'; Leiden, Brill, Auctor, nec catholicus nec catholicismo amicus, in re tamen (ut non paucae aliae lucubrationes eiusdern generis indicant) versatus est; nec sine fructu est; noscére etiam expositiones et observatiònes atque explìcationes quas de miris.in genere et de miraculis in specie a non catholicis dantur (I). - Antonius CRNICA OFM, De Canonizatione aequipollenie in' fa- 'Vorem 13. Nicolai Ta'Velic Ord.Min., Martyris Hierosoì-ymiiani ex an, 1391; Sibenik 1958, pro manuscripto, pp Sollers Causae Beati Nicolai Taveliè postulator hunc paravit tractatum, quo demonstrare contendit, hunc beatum Martyrem franciscanum meruisse, éxtraviam iuris, scilicet per «Canonizationem aequipollentem», brevi rnanu a Summo Pontifice faciendam, ad fastigium glorificationis esse evectum, Circa nonnulla quae sedulus auctor circa institutum sic dictae «Canonizationis aequipollentis» protulit, fortasse quaedamobicienda essènt (2). - KarI RAHNER SI - Th, BAUMANN SI, Visionen und Prophezeiungen 2 ; FreiburgjBrsg., Herder, = Quaestiones disputatae N 4. Exagitatis nostris temporibus Impetus quidam seu animi. cupiditas inter multos homines exorta est, qua incensi, de visionibus, prophetiis, miraculis aliisque id genus avide inquirunt. Hinc optime fecit clar.mus autor, de visionibus et prophetiis sanam exponendo doctrinam Ecclesiae. Quisque de Causis Sanctorum (vel simpliciter de vita Servorum Dei) pluries occupatus est, bene noscit, quam urgenter aliquando quaestio de his rebus responsum, non semper facile, exquirat, 1958 (3). - Georg SIEGMUND, WundeT. Eine Untersuchung icber ihren Wi1'klichkeitswert; Berlin, Morus-Verlag, [1958]. Notus theologus in hoc libro, natura sua - uti dici solet- «scientifico-evulgativo», de veritate miraculorum agit et de'fine, obquemadeo Creatore efficiuntur. Quaestio de natura et possibilitate miraculorum absque fundamento Fidei numquam recte solvi potest (4). - Cosmas PETERS OCarm., Theresia 'Von Lisieux in. neuesier Sicht, in Carmelus 5 (1958) Evùlgatio recens facta operum S.ae Teresiae a Iesu Infante in forma authentica, veritati scilicet scriptorum eius restituta (cfr. Sainte THÉRÈSE' de l'enfant ]ésus, Manuscrits auiobiographiques, Carmel de Lisieux [1957], opus deductum ex editione critica qua textus manuscriptorum uti iacent editi sunt : Manuscrits auiobiograpbiques de Sainte Thérèse de l'enfant. [ésus, Office CentraI de Lisieux, avril 1956, 3 volumina), quaestiones varias circa hanc Sanctam, eius vitae rationem, eius indolern et psychologiam suscitaverunt, ita ut numerosae de his rebus editae fuerint publicationes mìnores et màiores, R.mus Peters, in laudando articulo supra nominato, brevem proponit conspectum de sumrna scriptorurrì rnaioris momenti, quae circa S.am Teresiàtn recentissime prodierunt.. Quicumque studium peculiare.inipenetraridum animum Sanctorum praécipuedirigere coactus est; ex hac visione generali<cvel, si velis, «revisione» - magnàm mtilitatem càpiet.

224 J:959 (I). - PIUS XII [Nel bicentenario di un grande Legislatore] (Sintesi storica), in La figura e l'opera di Benedetto XlV; Bologna, Tamari, 1959 (cura Postulationis gen.lis OP). Cum de honorando Sumrno Pontifice Benedicto XIV, occasione bis cen -tum annorum ab eius morte defluxorum, ageretur, ipse tunc regnans Summus Pontifex Pius XII o.m, benevolentissime obtulit se audientiamsolem.nem concedere velle toti Sacrae Rituum Congregationi, cum omnibus quomodocumque ad eam et eius actuositatem pertinentibus, in qua Ipse haberet sermonern commemorativum, quam etiam parare coepit, more suo, longo.antea tempore sibi ab archivo Congregationis adductis voluminibus aliisque.documentis ac libris, ad investigandum personaliter figuram et opus Benedicti XIV. Papa morte praevento, audientia non amplius potuit haberi, sed sermo quasi perfectus inter scripta relicta inventus et die 9 IV 1959, in folio quotidie in aedibus Vaticanis impresso L'Osservatore Romano) in lucem est editus. Cum vero solemnia recordationis Benedicti XIV Romae non iam potuerint haberi, a Postulatione gen.li OP, merito et studio R.mi P.is.Piccari, praesidis dictae Postulationis, in urbe Bologna die 18 IV 1959 magna -dignissimaque amplitudine celebrata sunto Hac occasione libellus publicatus est, in quo, primo loco, sermo Pii J>P. XII iam recordatus iterum impressus et divulgatus est (pp. 9-32). Prae -ter ea quae Pius XII de praedecessore Benedicto XIV luculenter exponit, iure. merito attentionem in se compellunt quae de recognoscendis in praxi Congregationis quibusdam modalitatibus pertractationis proponit. J:959 (2). - Luigi CIAPPI OP, Il concetto della santità in S. Tommaso d'aquino e in Benedetto XIV, in La figura e l'opera di Benedetto XIV, Bologna 1959, Sacri Palatii Magister, R.mus P. Ciappi, solernnem habuit sermonem in -celebrationibus Benedicto XIV dicatis, occasione bicentenarii ab eius obitu, -quae in urbe patria Prosperi Lambertini peractae sunto Sicut sermonis inscriptio innuit, quaestionem tractabat summi momenti in Causis Servorum Dei, quaestionem scilicet de vera sanctitatis christianae natura seu de virtute heroica, quae est et manet fundamentum exaltationis Servorum Dei ad gloriam altarium. Doctus orator identitatem demonstravit - ad rei naturam pertinentem -'--- notionis sanctitatis apud Doctorem angelicum, apud Summum Pontificem Benedictum XIV, «Magistrurn» eximium, in omnibus quae ad Causas Servorum Rei attinet, et apud modernos quoque Rituum Dicasterii moderatores, prout in nonnullis recentioribus documentis aperte reperiri potest (3). - Karl DEURINGER, Die Beurteilung auj3ergewohnlicher mystischer Phiinomene, beim heiligen [ohannes vom Kreuz, in Geist und Leben, Zeitschrift fur Aszese und Mystik 32 (1959) ro6-ii5. Densi huius commentarioli auctor vehementer deplorat morbosam illam, 'hac nostra aetate, nimis diffusam inc1inationem, non solum simplicium fide 'Iium, sed etiam sacerdotum, captationem faciendi visionum, apparitionum, prophetiarum aliorumque similium phaenomenorum, de quibus qualemcum -que notitiamavide quaerunt. Est signuminstabilitatis mentium et timoris et angustiae quae tantorum hominum vitam affligunt.s. Ioannes a Cruce, Sanctus, Doctor theologiae mysticae, ipse mysticarum gratiarum particeps; de

225 4~9 his rebus severe indicato Numerosa excerpta ex operibus Sancti de vera et authenticamysticadoctrinam sinceram praebent. Deplorat etiam idem auctor habitudinem illam, aetate quam «baroccam» vocant nimis excultam, vi cuius hagiographi in biographiis Sanctorum aut Servorum Dei de similibus rebus absque.criterio et in mensura superabundante scripserint, ita utfigura sanctitatis verae saepius fidelibus deformata praesentetur (4). - Eduardus DHAR1S SI,' Qu'est-ce qu'un miracle, in Gregorianum 40 (1959) Disquisitiones et disputationes circa miracul a recentioribus temporibus magnum habuerunt incrementum, quodexplicatur partim'ex modernis quibusdam sive ex philosophicis, sive ex scientiis naturalibus haustis principiis, partim ex generali hominum nostrae aetatis inc1inatione, phaenomena «supernaturalia» per viam: cognitionis naturalis praecipue seu per rationern tantum enuc1eandi. Cum quaestio miraculorum in pertractatione Causarum magnumhabeat momentum, indagationes theologicas-philosophicas serias circa hanc quaestionem omnes quibus interest, attente prosequi debent (5). - Zsolt ARADI, Wunder, Visionen 'und Magie; Salzburg, Otto Miìl-. ler, Inde a miris quae in Antiquo Testamento narrantur, usque ad miracula quae nostris temporibus accidisse exhibentur, cl. auctor indagationem suam extendit. Est liber «divulgationis», sed serietate scientifica compositus; stilo facili attrahit et delectat, attamen lectori solidam praebet expositionem, ita Fidei ut rerum naturalium et psychologicarumcognitione fundatam. - Liber editiones habet simul in America, in Magna Britannia, in Italia et in Hispania (6). - Études carméliiaines; Paris, Desc1ée de Brouwer et Cie, 19II ss. Inde ab ano 19II exierunt E.C. in forma folii periodici, cum hoc titulo secundario: E.C. historiques et critiques sur les trtuiiiions, les privilèges et la tradition de l'ordre, (Ratione primi conflicti mondialis folium non exivit ). - Ab ano 1931 titulus secundarius sic mutatus est: E.C. mystiques et missionnaires. Iride ab ano 1935 cuivis fasciculo thema quoddam peculiare assignatum est. Apparuit etiam aliquando alius titulus secundarius, nempe : E.C. Reuue de Psychologie religieuse, quo meliori modo linea indicabatur, quam editores periodici propius sequi intendebant ( alter conflictus mundialis novam imposuit periodici suspensionem). Ab ano 1946 periodicum apparuit iterum, sed absque titulo secundario, et ano 1947 mutatum est in seriem publicationum absque fixo termine editionis, in forma librorum qui singulis thematibus dedicantur. Praevaletstudium theologiae mysticae, praeferendo indagationes psychologicas phaenomenorum mysticorum, et paramysticorum. N emo non videt maximam horum studiorum utilitatem. In hac sede indicem particularem praesentare non possumus; sufficiat hanc seriem studiorum summi momenti pro cognitione vitae mysticae, verae et falsae, cum vasto et complexo rerum connexarum apparatu, enixe commendare. Cfr etiamenrico RAVERA, Eiudes carméliiaines, in Enciclopedia Cattolica V [1950] 738. Laudibilissimal!l hanc publicationum seriem ultimo loco posuimus, curn adhuc publicetnr, et utdigne selecta haec nostra bibliographia c1audatur.

226

227 COMMUNICATIONES NOTITIAE CHRONICALES NOTITIAE BIBLIOGRAPHICAE

228 l' ;

229 COMMUNICATIONES RAYMUNDUS TELLERIA TRIPLEX EXERCITIORUM SPIRITUALIUM SCHEMA ANTE OPUS ALFONSIANUM «SELVA... PER DAR GLI ESERCIZI AI PRETI )) Quoniam anno proximo Ig60' redit annus ducentesimusab illo, quo S. Alfonsus publici iuris fecit opus suum Selva di materie prédicabili ed istruttive per dar gli Esercizi ai Preti ed anche per uso di lezione privata a proprio profitto} praevulgare hodie intendimus triplex Exercitiorum schema, quale abhis compositum cernitur in quorum societate atque amicitia S. Alfonsus vitam ecc1esiasticam egit. Saepe enim hodierni Exercitiorumcultores atque historici sibi fìngunt Exercitiorum schema «chemice purum» (sic ipsi loquuti sunt), quale a Rev.mo P. Roothaan pro renata Societate Iesu recusum fuit. Aliter tamen ante Societatis Iesu suppressionem Exercitiorum institutio procedebat, si non semper et ubique, at saltem in regno neapolitano acpro eiusdern ecc1esiasticis viris,quotum decus atque archetypus aestimatur S. Alfonsus.. Nolumus impraesentiarum totius quaestionis amplitudinern atque elementa historica undequaque cingere, sed duos tresve casus singulos dumtaxat adferre.eosque ex oblito archivi fonte producere :quibus perpensis, c1avis nobis porrigitur ad iustam 'schematis alfonsiani interpretationem. Exercitiorum ante sacros ordines obligatio, ab Innocentio XI die çoctobris an.1682 promulgata, ha Concilio Provinciali Neapolitano ano 1699 incorporata mansit, ut ordines quoque minores complecteretur et decem dies recollectionis imponeret (I). Hanc Exercitiorum.legem, nedum.emollirent, urgere perrexerunt neapolitani archiepiscopi earnque iam pridem opportunis edictis sancitam adnecteremox curarunt ' capiti «de vita et honestate clericorum» intra Synodum dioecesanam mensis iunii ano 1726 :cuius Synodi processioni solemni initiali adstiterunt seminaristae, et cum ipsis valde probabiliter S. Alfonsus eo tempore diaconus. Adrem itaque nostram edixit S. Synodus : (I) Concilium Provinciale Neapolitanum ab Em.mo D. [acobo Card. Canielrno ceiebratum ano 1699,.Romae 1700, 66: «Admaiores ordines nemo promoveatur nisi prius in religiosa. aiiqua domo ab Ordinario designanda per decem dies Spiritualìbua Tixercìfiis. vacaverit, iuxtaencyclicas Litteras datas die 9 octobris :1;682 mandato f.r, Irinocentii XI ac in eadem domo diu noctuque commoratus fuerit», - Item p. 266: «La Santità di Nostro Signorev- vuole' e comanda che tutti li promovendi sì agl'ordini Minori come Sagri devano per dieci giorni continui avanti l'ordinazione ritirarsi a fare gl'esercizii Spirituali» (p. 266).

230 434 L - ClemensPf'. XI praecepit [die I februarii ano 1710] omnibus animarum rectoribus, confessariis, canonicis,beneficiatis aliisque sacerdotibus et clericis, ut quotannis in domibus Societatis Iesu vel Sacerdotum Missionis per dies decem Spiritualibus Exercitiis operam darent... Nosque... speciali edicto die r6 februarii ano 17ro multa statuimus... ad faciliorem pro omnibus praxim... : quae hic confirmata... iterum volumus, II. - Praesertim vero non omittant parochi et ipsi interesse, et presbyteros ac clericos paroeciae suae hortari ad Exercitia, quae pro clero in nostra Cathedrali quotannis fiunt mense octobri... : quibus quidem Exercitiis si omnibus turpe est non adese, turpissimum erit clero eiusdern Cathedralis: qua propter eos praesertirn hortamur, ut frequentes ad ea convenire non negligant, quibus Nos etiam non raro intersumus gravioribus curis non occupati (2). Iristantia porro atque severa haec verba, quibus ab Em.mo Card. Pignatelli prerriebantur ad peragenda Exercitia viri ecclesiastici, etiam proceres, significare videntur non defuisse alios collegas edictorumobliviosos aut neglectores. Quo difficilius Exercitiorum praeteritionem excusarent, tria loca seu sedes ad recollectionem instructae clericis a S. Synodo proponebantur, scilicet domus PP. Lazaristarum, collegium Societatis Iesu et Sodalitium Missionum Apostolicarum. Elenchus hic non erat numerus clausus, sed utique «praeferentialis», quoniam illis solummodo deficientibus concedebat edictum die r6 februarii an. r71o, ut exercitantesin aliam communitatem observantem sese reciperent, praehabita Em.mi Cardinalis approbatione (3). Enimvero, ut ceteras familias religiosas ornittamus, unam seligirnus Congregationem Piorum Operariorum a Ven, Carolo Carafa ano r607 fundatam, qua opitnlante ac duce vigebat et florebat Sodalitas presbyterorum saecularium sub titulo S. Mariae Puritatis, cuius membra Exercitiis spiritualibus vacabant in proprio sacello ad S. Gregorii Maioris (4). (2) Synodus Dioecesana ab Em.mo Card. D. Francesco PignateUi celebrata ano 1726, Romae 1726, , nn Verba ultima Em.mi Archipraesulis, quibus se interfuisse asserit huiusmodi Exercitiis, veritate fortassis nituntur si praecedenti tempori applicantur. Ab anno autem 1724 et deinceps Regestum archivi semel dumtaxat describit Archiepiscopi prasentiam, anno scilicet 1732, quo S. Alfonsus Exercitia praedicavit. (3) Ibid., Appendix XXVII, : «In una casa religiosa' osservante da approvarsi prima per Noi», " (4) Hoc Sodalitium, vi edicti archiepiscopalis promulgati die 9 septembris ano 1721, gaudebat pleno iure, aeque ac ceterae ecc1esiasticae.sodalitates, excipiendi ordinandos singulis hebdomadis ad eorum educationem spiritualem et apostolica fovendam: «Comandiamo che uno giorno della settimana vadano continuamente in una delle congregasioni di ecc1esiastici, a loro elezione, o del Pavone, o di S. Giorgio, o della 'nostra Cattedrale... con portarne atestato della frequenza. (Ibid. 270, n. XIII). Pro Sodalitatis mernbris, eiusdem Statuta canonice approbata praecipiebant: «18. Semel in anno Spiritualia Exercitia per dies octo ab nnoquoque fiant: et semel in mense diem quisque eligat, quo ab omni implicamento expeditus Deo totus vacet et de rebus animae suae cum Deo agat. 19. Semel etiam in anno per dies tres fiat renovatio spiritus, idque antequam ad Missiones proficiscantur» (Statuta et Regulae Cong.nis Presbyt. Saecularium sub tit0 S. Mortae Puritatis, erectae Neapoli sub directione RR.PP. Piorum Operariorum, approbatae et confìrmatae a SS.D.N. Clemente Papa XI, Romae 1709, Regulae communes). - Titulus «S. Mariae Puritatis a vertitur 'in instrumentis notariorum: «Nostra Signora della Purificazione». Traditionis ignatianae inter Pios Operarios testes insigniores sunt quoad exercitia spiritualia PP. Ludovicus Sàbbatini et Ruggieri, quorum opera ab ecc1esiasticis magni aestimata extra scopum nostrum manent.

231 435 Pro scopo autem hodiernae nostrae communicationis, breviter immorabimur in tribus memoratis Exercitiorum domibus a S. Synodo praestitutis. I. - DOMUS SACERPOTUM MISSIONIS His verbis proponit Synodus egregium renovationis ecc1esiasticae centrum, quod ab ano 1669 discipuli S. Vincentii a Paulo, seu PP. Lazaristae, erexerant extra portam S. Ianuarii, prope ecc1esiam paroecialem S. Mariae «dei Vergini». Prout Instituti sui ratio exigebat, toto nisu operam navabant Missionarii, ut c1eriéorum necessitatibus spiritualibus subvenirent. Idcirco Card. archiepiscopus Cantelmi in sua ad S. Concilii Relatione ano 1700 rescripsit: «Promovendi ad sacros ordines vacant per decem dies ante ordinationem exercitiis spiritualibus in domo PP. Missionis ibique,' impensis meis ne ulla graventur ratione, diu noctuque morantur, prout eadern exercitia fiuntab omnibus, qui in confessarios, parochos et coadiutores assumuntur» (5). Ex edicto Card. archiepiscopi Pignatelli, die 9 septembris ano 1721 dato,c1erici seu seminaristae externi subiacuerunt strictiori legi: ( Niuno tonsurando, ovvero ordinando, sarà ammesso alla tonsura chiericale nè agli altri ordini, se non sarà intervenuto, e con tutta la modestia, ogni domenica mattina alla Congregazione degli ordinandi nella Casa della Missione nella parrocchia delle Vergini, e ivi esercitato i suoi ordini e frequentato la S. Comunione, secondo le Costituzioni Sinodali: con portarne l'attestato del P. Superiore di detta Casa» (6). Quod S. Alfonsus, «semel saltem in mense» (prout lex interpretationem practicam subiit), praedictis apud Lazaristas congressibus interfuerit, abunde constat ex Superioris testimoniis, quae ille ante singulos ordines in archiepiscopali Curia protulit. Minus vero.liquet quando et quoties Exercitiis stricte spiritualibus vacavit, quandiu studiorum volvit programma, intra PP. Missionis c1austra. Regestum namque exercitantium, pro viris laicis in missionis archivo neapolitano exstans, nihil simile pro ecc1esiasticis alumnis hucusque nobis transmisit. Quamobrem devinari potius cogimur horum Exercitiorum schema ex generali methodo a PP. Lazaristis alibi usitata, quam ex peculiari formula in collegio neapolitano conserta. Utcumque res sit, S. Alfonsus diuturna amiéitia cum filiis S. Vincentii ligatus,non potuit quin animum converteret ad eorum exercitia spiritualia pro ecc1esiasticis recusa, quippe qui semel atque iterum etiam exercitiorum cursum ibidem inter laicos viros ipse iunior frequentarat. II. - EXERCITIA SPIRITUALIA APUD MISSIONES APOSTOLICAS (7) Aliam eamque potissimam Exercitiorum sedem praefixit ecc1esiasticis S. Synodus, seu Em.mus Card. Pignatelli, ipsos arcessens,ut quotannis mense octobri in ecc1esia cathedrali metropolitana propriae conscientiae renova- (5) Concilium Provinciale Neapoiiitmum. 161, 243. (6) Synoàus Dioecesana 270, n. XIII. - Haec edicti c1ausula, nedum repudiet subsequentem de assistentia uni ex tribus Sodalitiis libere electo, eamdem confìrmat, quatenus accessus ad PP. Lazaristas praescribitur pro ddebus dominicis, ad Sodalitia vero pro alia die intra hebdomadam. (7) De his Apostolicis.Missionibus ac de l~uius Sodalitatis archivo necnon de CongregationePatris Pavone tractamus ex professo ac sat diffuse in apposito articulo, quem proxime in nostra ephemeride vulgabimus.

232 tionern spiritualem instituerent..agitur de Sodalitio seu, iuxta illius aevi loquendi modum,'. de «Congregatione Apostolicarum Missionum sub patrocinio S. Mariae Reginae Apostolorum in ecc1esia cathedrali metropolitana erecta». Illius sodales sive «fratres li, clericorum saecularium nomine et re distincti, licet in sua quisque uomo degentes, egredi nullatenus verebantur in regni provincias, quo Evangelii semina per pagos et oppida largius dispergerent. In urbe autem Neapolitana singulis annis gregem Christi advocabant eunique Missione generali intra metropolitanam ecc1esiam aut apud magnificum Spiritus Sanctitemplum a peccatis abluere et in fide atque in vita christiana firmare satagebant. Iam vero, Sodalitatis Regulae, canonica approbatione munitae, duplicem scopum apprime persequebantur, salutem nempe animarum ac Fratrum sanctificationem. Enimvero, non multo secus atque hodierna Instituta saecularia, Congregatio Apostolicarum Missionum - votis quibuslibet exceptishierarchica organizatione florebat, institutione quasi novitiatus alebatur, diversis item mediisroborabatur, ut sive in disciplinis theologicis, sive in virtutum exercitio, sive deniquein ministeriis apostolicis excellerent sodales. Exinde orti sunt rcongressus hebdomadarii mirifice per Regulas ordinati, exinde missionales excursus quotannis intra atque extra urbem peracti, exinde denique annua Exercitiorum Spiritualium praxis et lex nusquam derogata. Exercitia porro Spiritualia, per octo dies continuos ducenda, quasdam notas speciales induebant. Quandoquidem Sodalitium a Superiore annuatim electo et ab Assistentibus regebatur, eisdem cura demandabatur praeeligendi, inter Fratres aetate, scientia atque fervore insigniores, quisnam pro anno sequenti Exercitiis praeficeretur: aliis verbis, cuinam deputarentur meditationes («quinque quadrantes» nonexcedendo) habendae. Harum argumentum circum ea volvendumsuadebatur, quae «ad statum c1ericalem pertinent», et signanter «de sacerdotali dignitate, de vocatione ad statum adeo praecellentem, de bonorum operum exemplo laicis praestando, de castitate custodienda, scientia, perseverantia rerurnque temporalium curis abiieiendis, vel de adversantibus vitiis a sacris hominibus praecavendis», Meditationem praecedebat alicuius libri. pii lectio in communi, sequebatur autem singulis fere vesperis disciplica collectiva. Demum inter hos exercitiorum dies promulgari incipiebat Missio urbana per vicos et plateas. II!. - EXERCITIA SPIRITUAUA IN DOMIBUS SOCIETATIS IESU Denique praecitata Synodus proponit domos Societatis Iesu, ut in eisdem Exercitia peragant annuatim ecc1esiastici neapolitani. Nostri muneris non est ad praesens scrutari, quot domos Patres Iesuitae huic apostolatui Neapoli destinassent (8),ac quo gradu et quanta fidelitate genuinae S. Ignatii (8) Catalogus provincia1"um, domorum, collegiorum, seminariorum et missionum Societatis Iesu ano 1717, Romae Plachi, accenset (p, 8),provinciae neapolitanae 22 collegia et 2 residentias, quibus accedunt pro urbe metropolitana 5 collegia necnon domus' professa et domus probationis. Iisdem vero dìebus opusexercitiorum, in hòspitio prope dornum professam seu «Gesù Nuovo» pro viris praesertim secularibus aptatum, pro ecclesiaèticiswero congregationi Patri Pavone adnexum, sedem propria ac -rnagis consentaneam in quasi eremo amoenissimo seu collegio «alla Conocchia» invenit. Cfr M. ERRICCHETTI SI, Origini e vicende della Conocchia, Napoli 1955, ubi trutina denuo repensatur (p. IO-II) quaestio de exercitiis li's. Alfonso iuniore peractis in Conocchiano 'collegio. In parteni negativam ipse se inclinat, tum quia huius collegii nondum exstructi vices tenebat citatum'hospitium

233 437 menti adhaererent.magis confert pro Exercitiorum schemate mox citando, ut praemittamus quasdam notitias super Sodalitio seu Congregatione, cui in spiritu excolendae sese devoverunt ab anno 1607 S. Ignatii alumni, praeeunte illius fundatore P. Francisco Pavone. Ab origine vocabatur «Congregazione dei Chierici dell'assunta», utpote quod eiusdem adscripti, opitulante B.M.V. in caelum Assumpta, nitebantur status ecclesiastici apicem assequi, tumquoad scientiam et virtutum exercitium, tumquoad apostolatum vere efficacem et quodammodo nationalem. Haec enirn Sodalitas, praeter activitatem quam exserebat in ministeriis urbanis valde arduis, v.gr. apud regias triremes, atque in carceribus, extenderat actionis suae circuiturn in plures regni provincias, ubi sodalitates filiales instituerat cum centrali neapolitana effective ligatas, Huius Sodalitii, ad umbram ecclesiae cui nomen «Gesù Vecchio» nati et adulti, mens directiva ac motor indefessus erat «Pater», id est, S. Ignatii filius hoc intimo ac benevolo agnomine a sodalibus ornatus. Ipsius erat, qua Directoris et quin Praefecti et Assistentium iura calcaret, maxima vigilantia prospicere congregationis incremento et operariorum sanctificationi. Hunc in Sanctorum scientiaprogressum ipse fovere contendebat exhortationul11 ac colloquiorum ope, at praesertim vehiculo Exercitiorum spiritualium, quae tum per se ipse, tum per alios Societatis Iesu alumnos sodalibus offerebat, Nullum huius Sodalitatis cum Missionibus Apostolicis dissidium quoad Exercitia spiritualia. Utrumque Sodalitium in proprio cuiusque catalogo recensetpro saeculo XVIII adscriptos 100, immo et 200, iis etiam inc1usis qui extra urbem morabantur: in Exercitiis autem annuis de factoparticipes, saltem nominatim inscripti, sunt pro Missionibus Apostolicis. Age vero: concordia practica inter utramque Sodalitatem efficiebat, ut Exercitiorum cursus respectivus inter se differret quoad anni tempus, mense scilicet octobri apud Missiones Apostolicas, initio autem Adventus pro congregatione Patris Pavone: hinc laudabile factum; quod non semel in Manuàli,seuDiario seu Giornale harum Asociationum legitur congressum sodalium hebdomadarium breviatum aut interruptum fuisse, ut adstantibus tempus et commodum praeberentur interveniendi Exercitiis spiritualibus, quae hebdomada illa apud alteram Sodalitatem fiebant. Hinc pariter flui t conclusio duplex: quod ex una parte plerique ecc1esiastici neapolitani, aut saltem eorum pars conspicua, Exercitiis spiritualibus «clausis» (prout hodie intelliguntur) minime vacabat, quin hac agendi ratione statutis synodalibus contrairent; ex alia vero parte, quod praesupposita irrter exercitantes «osmosi» nullum aut parvurn discrimen ostenditur quoad Exercitiorum methodum in. utroque Sodalitio. Hoc demum magis perspicuum redditur ex triplici Schemate, quod subdimus et pro cuius intelligentia praemisimus hucusque dieta. penes «Gesù Nuovo», tum quia in coaevis Soc. Iesu catalogis desideratur nomen Patris Buglione, cui tanquam directori tribuuntur praesumpta a S. Alfonso iuniori peracta exercitia: idcirco in directoris munere ipse proponit P. Michaélem A. Paglione. Quibus per transennam respondemus: a) nullatenus constare de aetate, qua S. Alfonsus talia exercitia subiit: dum enim P. Tannoia illum 18 annos natum dicit, alii 21 annos agentem inducunt; b) melius fortasse quam Patri Paglione aptari directionem Patri Thomae Boviglione, cuius ministeria spiritualia apud moniales SS. Conceptionis a Monte Calvario illa aetate probantur(arch..curia, Moniales, SS. Concezione a Monte Calvario, Libretto per le licenze per li confessori straordìnari). Res nihilominus sub iudice historiae anceps manet.

234 IV. - 'l'riplex EXERCITIORUM SCHEMA A. - Apud Missiones Apostolicas mense ociobri ano Exercitiorum Schema exscribimus prout illud retulit secretarius in Sodalitii Giornali, vol. 36, f Adstantium numerus circa 50 quotidie notatur, praeter novitios. Conciones seu Meditationes habuit canonicus Poliastro, tractans sequentia argumenta; [Giorno primo] - Benefìzji di Dio. Soggetto della Meditazione, diviso in tre punti: r". L'amor liberale di Dio per I'Innalzainento del sacerdote. 2. L'amor costante in eligger te fin dall'eternità nel sacerdozio. 3. Come abbiamo corrisposto a questi due grandi amori del Signore. [II Giorno] - Peccato. Soggetto della Meditazione diviso in tre punti: r''. Il sacerdote peccator odiato da Dio, perché l'offende con gran cognizione. 2. Odiato, perché offende quel Dio che gli diè il sacerdozio. 3. I danni che a se cagiona il peccato. Sentimento di disciplina: Coppola. [III Giorno] - Scandalo. Soggetto della Meditazione diviso in tre punti: r". Scandalo positivo facendo il male. 2. Scandalo negativo lasciando il bene, o esservi negligente. 3..rì gran danno che causerà a' sacerdoti di fare scandalo. Sentimento di disciplina: Perrella. [IV Giorno] - Giudizio del sacerdote. Soggetto della Meditazione diviso in tre punti: r", Giudizio quando Iddio si parte dall'anima. 2. Giudizio quando 'anima si parte dal corpo. 3. Giudizio quando l'anima s'unisce al corpo nella valle di Giosafat. Sentimento di disciplina: Penta. [V Giorno] - Risoluzione del sacerdote qual deve essere. Soggetto della Meditazione in tre punti: r", Deve essere generosa. 2. Deve essere costante. 3. Deve essere trionfante. Sentimento di disciplina: Carace. [VI Giorno] - Zelo del sacerdote per sacrificar santamente. Soggetto della Meditazione in tre punti: r". L'obbligo che n' ha. 2. Per la necessità. 3. Per l'utilità. Sentimento di disciplina: per il 2 Assistente [D. Francesco de Rosa].

235 439 [VII Giorno].- Vita del sacerdote. Fervorosa, esemplare e penitente. Soggetto della Meditazione in tre punti: r". Fervorosa. 2. Esemplare. 3. Penitente. Sentimento di disciplina: per il r? Assistente [D. Angelo Gazzari]. [VIII Giorno] - Vita Nuova. Soggetto della Meditazione in due punti: r", Vita tutta morta a se stesso. 2. Vita tutta viva a Dio. B. - Apud easdem Missiones Aposiolicas mense ociobri ano Exercitiorum Schema a secretario obiter adnotatur in Giornali} vol. 38, absque fol.: quare brevius ipsum vulgamus. Adstantium numerus, lectio spiritualis, disciplina communis, prout moris erat annis praecedentibus. Concionatorem egit D. Franciscus de Jorio, scientia et virtutibus provectus sodalis. En meditationum summa: a) Singolare bontà che deve havere un sacerdote, perché così lo vuole Iddio e così lo vuole la Chiesa. b) Santità che ricercasi in un sacerdote per celebrare, perché così Iddio e la Chiesa lo desiderano. c) Potestà che hanno i sacerdoti. d) L'obbligo per un sacerdote di esser santo, e ciò non può acquistarsi senza l'orazione: dunque deve far orazione, prima per se stesso, e poi per il suo prossimo. e) L'obbligo del sacerdote d'essere osservante della castità la quale si rende sospetta con il pratticare... e si rende facile con il fuggire le conversazioni. f) 'Il zelo che deve avere un sacerdote, anche non curato, di zelare sopra la salute delle anime, per la gloria che ridonda al Signore.. g) Che non basta a un sacerdote che non dia scandalo, ma è obbligato a dar buon esempio. h)...la carità che deve il sacerdote verso Dio. C. - Apud Congregationem Patris Pavone initio Adaienius ano Haec Exercitia digna sunt quae memorentur ob plures rationes, quarum haud postrema haec est: quod cursus iste Exercitiorum oblatus est sodalibus Patris Pavone et quibuslibet ecc1esiasticis elapso vix uno mense ab Exercitiorum cursu, quem S. Alfonsus obtulerat sodalibus Missionum Apostolicarum et quibuslibet ecclesiasticis, Iam vero: qua libertate, uti supra diximus, et.inter se communicatione fruebantur utriusque Sodalitii membra, alumni ignatiani interesse potuerunt S. Alfonsi Exercitiis, testante Diario Patris Pavone: «Domenica 18 ottobre Congregazione secreta... Si abbreviò [la conferenza] per gl'esercizi spirituali che attualmente si fanno nell'arcivescovado [id est) apud Missiones Aoostolicas sub ductu S. AIfonsi]... - Mercordì 21 ottobre. Congregazione publica. Alle 21.%. entrò il P. Pagano' [Director I esuita] e dopo le preci diede solo la meditazione per la sopradeta causa degl'esercizi all'arcivescovado».

236 440 A pluribus annis Congrègationi Patris Pavone praeerat P. Ioannes B. Pagano, cooperantibus sacerdotibus secularibus D. Andrea Cestaro Sodalitii Praefecto atque D. Carolo Ferraro et D. Scipione de Laurentiis eiusdem Assistentibus. Curn ergo de habendis Exercitiis spiritualibus ageretur pro illius anni 1739 Adventu, in Congregationis sedem prope collegium «Gesù Vecchio» advocarunt P. Sertorium de Matteis, in Societate.Iesu clarissimum, cuius agendi et meditandi rationem posteritati mandavit secretarius sequenti schemate: «Esercizi Spirituali - Ì739. Domenica prima dell'avvento, 29 novembre. Si diede principio alli Santi Esercizj, Alle 2I~ incominciò la lettura spirituale. Alle 22 entrò il P. Sertorio de Matteis della Compagnia di Gesù, nostro confratello, che si aggregò negl'anni passati in tempo che diede altra volta gl'esercizj spirituali alla nostra Congregazione. Si cantò il solito l'inno dello Spirito Santo colle orazioni. Poi dal d" Padre si diede la prima meditazione dell'importanza e del modo di far con profitto li Santi Esercizj, così in quest'anno come in appresso, riuscendo così di maggior commodo e per miglior regolamento ed ordine, senza variante, e fisse per sempre. Nella mattina ad ore 14 (9), così in giorno,di festa come in altro feriale, principia la Repetizione della Meditazione. Alle 14 e mezza entra il Padre deglesercizj. Il giorno alle 21 ~ principia la lettura Spirituale. Alle vas entra il Padre. Lunedì mattina 30 novembre Si ripeté la Meditazione dal P. Cestaro nostro Prefetto [presbyter saecularisj. Il Padre [SertorioJ diede la meditazione del fine dell'ecclesiastico. Il giorno, dopo la lezione spirituale, entrò il Padre e recitate le Litanie della B.V. fece l'istruzione sopra la santità e perfezione che deve aver il sacerdote. Priino dicembre martedì mattina ripetè la meditazione il P. De Laurentijs [presbyter saecularisj, 2 Assistente. Il Padre diede la me.ditazione del peccato, considerando: r" l'ingiuria che fa a Dio; 2, i danni che apporta.all'anima, Il giorno, la lettura spirituale. 11 Padre fece I'istruzione dello scandalo e rovina grande, che cagiona un Ecclesiastico scandaloso. Vi fù la disciplina. Mercordì 2 dicembre ripeté la meditazione il P. D. Ignazio Pellegrino. Il Padre diede la meditazione, considerando quel che ha fatto Dio e quel che ànno fatto i Santi per distruggere il peccato. Il giorno l'istruzione fù sopra la gravezza del peccato del sacerdote, e quanto difficile ad emendarsi. [Vi fùj la disciplina. Giovedì mattina ripeté la meditazione il P. D. Gennaro Perrelli. 1 Padre diede la meditazione della morte de' giusti e de' peccatori. I giorno correndo la festa del glorioso S. Francesco Saverio si cantò l'inno in onore del Santo, e poi propose due brevissimi punti, considerando come d'' glorioso Santo nelle consolazionidiceva: «Sat est, Domine», ne ' travagli: cc Plura, Domine», dovendolo noi imitare per dimostrar vero amore a Dio, e sofferenza nelle tribolazioni. L'istru-. zione fù sopra le cause perché molti sacerdoti sono così poco rispettati, (9) 'Agitur de modo historicis familiari, quo tunc temporis Neapoli tabella horaria conficiebatur, ita ut hora prima post solis occasum tanquam horarii initium computaretur. Exinde hora 14 matutina in schernate connotata quadrat plus minusve cum hodierna hora octava matutina..

237 44 1 fermandosi particolarmente a considerare quanto sia detestabile l'ambizione e.l'avarizia. Si cercaron le solite indulgenze per essersi oggi fatta congregazione publica, In fine la disciplina. Venerdì mattina ripeté la meditazione il P. D. Bartolomeo Capozzoo Il Padre diede là meditazione del Giudizio Universale. Il giorno nell'istruzione trattò della maniera di celebrar santamente la Messa. Sabato mattina ripeté la meditazione il P. D. Marco Celentano. Il Padre diede la meditazione dell'inferno. Il giorno nell'istruzione trattò dell'impurità. Domenica mattina 6 dicembre ripeté la meditazione ilp. D. Luigi Lago. Il Padre diede la meditazione del Paradiso. Il giorno trattò della Perseveranza ne' proponimenti fatti ne' Santi Esercizj, Si cantò il Te Deum, e si conchiuse A.M.D.G. V-S. ALFONSUS COAEVA EXERCITIORUM SCHEMATA NOVIT ATQUE PERFECIT S. Alfonsus medius vixit inter haec Exercitiorum fluenta atque ex iis abunde potavit tam pro suo quam pro aliorum spirituali incremento. Quod si apud PP. Lazaristas, ut supra diximus, pietatis venas ac liturgicas caeremonias frequenter adiit, at certe non minori frequentia inter sodales Missionum Apostolicarum excoluit perfectionis studium, in primisexercitiorum campum ubertosum, quippe qui a prima fere tonsura Sodalitati adscriptus curavit dìligenter ibidem Exercitiis interesse atque in iis tradendis fieri magister, Duplici proficiendi aliosque docendi aestu flammans, fieri v'ix potuit, quin non semel acccederet ad aulam seu sacellum iesuiticum Patris Pavone, ex.gr, die 5 mensis decembris ano 1729, de quo nobis transmittit secretariummissionùm Apostolicarum: «Lunedì 5. dicembre. Oggi il Superiore ha dispensato agl'esercizi [id est, actibus congressus hebdomadarii] per dar tempo ai Fratelli [quos inter aderat S. Alfonsus] di andare a sentir gli Esercizj a' Preti che si fanno nella Congregazione del Gesù Vecchio, detta del P. Pavone», Ceterum supra memorati Capezzi et Longo (Schema C) Patris Pavone sequaces, diuturna S. Alfonsi consuetudine fruebantur. Hinc S. Alfonsus semel atque iterum, annis scilicet 1732 et 1739, Exercitia Spiritualia clero neapolitano intra Missiones Apostolicas dedit, participe etiam Card. archipraesule Pignatelli ano Hinc postmodum cunctas ac singulas Jnstituti isui missionarii domos patentes voluit, ut ad ipsas sese recipere possentviri ecclesiastici Exercitia spiritualia peracturi. Hinc demum, pro his Exercitiis in domo religiosa habendis, aut per oppida et civitate sequendis tempore Missionis, schemata quae ipse libere aeque ac solerter de" lineavit permiscens aliorum ac proprias experientias. Schema generale, quo Exercitiorum momenta in instructiones et meditationes seu conciones ipse bipertit, mutuatum diceres ex his, quae ante oculos suos Neapoli obveniebant. In utraque vero Exercitiorum parte, in instructionibus videlicet atque in meditationibus, originalitatem nullatenus abnuit tum quoad argumenta, tumquoad rationem ipsa tractandi. Sufficiet in medium proferre quaedam monita per Epistolam communem ad sui InstitutiMissionarios, propria manu exarata, etsi in tertia Rectoris Maioris persona (IO).. (IO) Lettere di S. AI,FONSO III, Roma [1890],

238 442 Sul modo di dare gli esercizi ad ecclesiastici. Il nostro P. Rettore Maggiore fa intendere a tutti i Padri, che nelle Missioni faranno gli Esercizi a' Preti, le seguenti cose: Vuole che sempre si faccia la predica di Maria SS.ma, speciale per li Preti.. All'incontro non vuole che si faccia la predica formata della vocazione a' sacerdoti, provando (come fanno alcuni) la gran difficoltà che ha di salvarsi un sacerdote, ordinato senza vocazione. Questa predica induce alla disperazione, senza frutto: onde ella sarà bene farsi solo agli ordinandi, ma non a' sacerdoti... Desidererebbe poi che si facesse la predica della Passione, o sia dell'amore verso Gesù Cristo, acciocché non si parlasse sempre di terrore e di castighi. Quando son premesse le prediche di spavento, è necessario dilatare il cuore... Desidera anche che si facesse la predica, o almeno un'istruzione dell'orazione mentale. Di più... negli altri sette giorni vuole il Padre che, in luogo del proemio, si faccia un quarto d'ora d'istruzione, o sia pratica, dando poi alla predica tre quarti, e non più o poco più quanto importa l'atto di.dolore, il quale vuole che sempre o quasi sempre si faccia. Ciò non s'intende negli esercizi in casa, dove si fa l'istruzione a parte. Tra queste istruzioni si faccia senza meno l'istruzione per ben confessare, e se così stima il predicatore, ne può far due. In questa si parlerà de' tre offici del confessore: di padre} di giudice e di medico (II). Di più si faccia l'istruzione per la celebrazione della messa, parlando dell'apparecchio, del modo di celebrare e del ringraziamento... Oltre poi dell'istruzione della confessione e messa, si potranno fare le seguenti: I - Dell'orazione mentale} se non se ne fa la predica. II - Del regolamento di 'Vita. E questa è un'istruzione utilissima, poiché in questa si parlerà degli esercizi divoti che dee fare un sacerdote nel giorno} mese e anno. parte. III - Si può far l'istruzione della direzione dewintenzione. IV - Del modo di dir l}ojiicio, se se ne volesse far istruzione a V - Del distacco da} parenti} dalle robe} dagli onori} dalla stima propria} dalla propria 'Volontà: perciò mettersi soto un direttore e vivere con ubbidienza. VI - Della di'vozione a Maria 55.ma... VII - Mortificazione interna} cioè delle passioni e specialmente della dominante; ed esterna: degli occhi} lingua e gusto ecc., con mortificazione specialmente nel bever vino soverchio. Sette han da esser queste brevi istruzioni. Il Padre si eleggerà (Il).Sicuti ipsemet in Epistola suggerit, haec tria confessarii munera dilucide exposuit in opella ad calcem Th.eologiae MoraUs typis data, id est: Pratica de! confessore per ben esercitar il suo ministero, quam ano 1755 seorsim quoque edidit: hinc eruitur pro hac Epistola annus tamquam tempus, quo eamdem signavit ac Missionariis communicavit.

239 quelle che vuole, fuor delle due : confessione e messa) che non si lasceranno mai, ed anche mi pare buono far il regolamento di vita. 443 Hoc Instructionum schema vel obiter legenti illudque cum aliis supra exscriptis comparanti obvius fit 'sensus prudentiae et indubiae originalitatis, quo S. Alfonsus praeditus exhibetur. Enimvero: a) ipse, cui fere comrnuniter seminatio terroris in concionibus adiudicatur, nihil antiquius cordi habet quam ex filiali timore ad Christi crucifixi amorem audientes perducere; b) in eamdem fiduciae «atmospherarn» vergit B.M. Virginis praesidium, quod ille theologice aeque atque ascetice efferre contenditi c) spiritus sacerdotalis renovationem promovet sub duplici fronte sanctificationis personalis et operositatis ministerialis, utramque sane frontem mediis vere practicis atque eminenter alfonsianis explicando; d) exc1usio meditationis.super vocatione ad sacerdotium intelligitur facile' eo sensu, quem ille proponit, scilicet pro exercitantibus iam sacerdotibus, qui a illa aetate haud infrequens ad sacros ordines accedebat candidatus rationibus oeconomicis 'actus, id est, non solummodo aut praecipue allectus commodis et proventibus futuris status ecc1esiastici, sed potius moraliter coactus, ut familiae suae vel domini feudalis patrimonium susciperet et gereret, alicui beneficio simplici aut cappellaniae familiali a maioribus adsignatum. Elapso ab hac Epistola lustro, S. Alfonsus in lucem ano 1760 edidit supra citatum opus: Selva di materie predicabili ed istruttive per dare gli Esercizi ai Preti. Vox Selva longe abest a sensu, quem nonnulli voluerunt, id est, quasi vulgaret conceptus predicabiles multiplices, semiobscuros atque impervios. Sed contra, pro significatione vocabuli in illa aetate, vox secum fert promptuarium ordinatum, accessibile ac valde locuples, unde cuilibet haurire liceat, aits. Alfonsus in monitis liminaribus, auctoritates, argumenta et ideas quae magis illi placeant easque postmodum ordinare atque distribuere iuxta propriam disserentis rationem, quandoquidem - subdit - experientia teste concionator aegre 'mentis ac cordis igne aestuabit nisi prius secum dicenda concoxerit. Duo alia S. Alfonsi liminaria monita excerpere iuvat, quorum primum veritates aeternas sacerdotibus quoque praedicandas respicit. E' vero - instat ille - che certi sacerdoti quasi sdegnano le prediche de' novissimi, quasi che non avessero eglino, come i secolari, a morire ed ad esser giudicati. Pertanto almeno chi dà loro gli esercizi non lasci più volte di far memoria della morte, de giudizio e dell'eternità" che sono le verità più efficaci ad indurre a chi le considera a mutar vita. Secundum autem, postremo loco a S. Alfonso insinuatum, sic sonat : Sopratutto avverta chi predica a' sacerdoti a non aspettare il frutto dalle sue fatiche, ma dalla divina misericordia e dalle sue orazioni, pregando Dio che dia forza alle sue parole: mentre già si sa che ordinariamente a' sacerdoti riescono le prediche quasi in tutto inutili: e il risolversi un sacerdote nel sentir gli esercizi a mutar vita s'è peccatore o a migliorarla s'è tiepido è un miracolo che di rado avviene : e perciò il convertir sacerdoti ha da esser più forza di orazione che di studio. Hac pessimismi nebula minime obstante, S. Alfonsus c1are aperteque operis sui schema generale proposuit, tribus partibus constans, quarum prima

240 444. et secunda magis scopo nostro congruunt, utpote quae meditationum atque instructionum argumenta continent, scilicet: Meditazioni I. - Della dignità del sacerdote. II. - Del fine del sacerdote. III: - Della santità che deve avere il sacerdote. IV. - Gravezza e castigo del peccato del sacerdote. V:' - Del 'danno 'che aperta al sacerdote la tiepidezza. VI. - Del peccato d'incontinenza. VII. - Della messa sacrilega, VIII. - Del peccato di scandalo. IX. - Dello zelo del sacerdote. Schema Generale Istruzioni X. - Della vocazione del sacerdote. I. - Circa la celebrazione della messa. II. - Circa il buon eempio che deve dare' il sacerdote. III. - Circa la castità del sacerdote. IV. -Circa. la predicazione e I'amministrazione della Penitenza. V. - Circa I'orazione mentale. VI. - Circa l'umiltà. VII. - Circa' la mansuetudine. VIII. - Circa la mortificazione, specialmente l'interna. IX. - Circa la mortificazione e sterna. X. - Circa l'amor verso Dio. XI. - Circa la divozione verso Maria. Quae hucusque exposuimus, satis superque ostendunt quo pacto et quanta veritate historica S. Alfonsus sese inseruerit in Exercitiorum opus, quale in regno neapolitano id temporis noscebatur et communiter regebatur. Huius operis, praesertim pro viris ecc1esiasticis, dicendus est ille cultor insignis, efficax renovator, magister eximius atque indefessus propagator. Plura, quae de hac materia et pubiice scripsit et privatim Constitutionibus (12) sui Instituti mandavit, prorsus exigunt ampiiorem tractationem, ut intra temporis ac locorum ambitum ipsius innovationes aequa lance perpendantur ipsiusque de sacerdotibus coaevis iudicia acriorailluminentur. S'ed haec ornnia excederent Iimites hodiernae nostrae Communicationis. (I2)Constitutiones ano 1764 promulgatae, in quibus experientia triginta annorum tum S. Alfonsi, tum eiusdern sociorum consecratur,continent ampliorem et minutam Exercitiorum distributionem. Agitur de Exercìtiis clausis ac proinde actus quotidiani multiplicautur : meditatio matutina, instructio antemeridiana, concio vespertina, bina lectio.spirltualis, examen conscientiae, officium divinum aliaque id generis. Cfr,Codex Regularwm. et Constitutionum CSSR,Romae, 1896, '

241 ANDREAS SAMPERS OPERA SANCTIIOANNIS BOSCO PRO OBTINENDA FUNDATIONE DOMUS CSSR, ano 1874 Tempore Vicariatus P.is Passerat (I) primae fundationes CSSR in Iia-. 'lia septentrionali perfectae sunt, et quidem in Ducatu de Modena: 1835 MODENA, 1836 FINALE, 1843 MONl'ECCHIO (2). Spes tamen fovebatur etiam.in alia parte huius vastae regionis domum pro Congregatione acquirendi,., -quod desiderium versus finem Vicariatus P.is Passerat impleri posse vi- -debatur, Anno 1845 enim de inchoanda fundatione in COMO (3) tractari coeptum -est inter Ordinarium loci, Excell. Carolum Romano (4), et P.em Adam Mangold, tunc Rectorem collegii in Montecchio (5), sed difficultates huic fundationi obstantes tales fuisse videntur, ut omne consilium condendi domum mox derelinqueretur (6). Anno sequente 1846 disceptatum est de fun -datione in BUSSOLENGO prope Verona, quo mense iunio, visitatione canoni- -ca in domibus Ducatus de Modena peracta, P. Vicarius ipse sese contu-.lit (7) cum P.e Provinciali Austriaco Leopoldo Michalek (8) et P.e Man- (I) Iosephus PASSERA!, * 30 IV t 30 X 1858, Vicarius generalis CSSR transalpinae 'ca die 30 V VI/9 VII Cfr Spie. Hist, 2 (1954) 265 n.i25. (2) Cfr Spie. Hisi, 4 (1956) ' - Tertia fundatio in Ducata de Modena, nernpe in.montecchio, iam ano 1837 oblata est. (3) Pauca documenta in AG XLI B 2 a. (4) Carolus Romano, * Cantù 4 V 1789, Ordinarius de Como a die vzo I 1834 usque.ad mortem 13 XI (5) De P.e Mangold vide notitias biographicas in Spie. Hist: 2 (1954) 258 n. 99. Erat.Rector in Montecchio a die, I I 1844 (Litterae patentes a VG Passerat datae. - Orig.: AG XXIII 18) usque ad diem vaç X 1853 (Nuovo registro cronologico per servire alla storia del' -Collegio di Montecchio dopo il ristàbiumento del 1850 II 35 v : «1853' nov, 29. Alle I2:y.1 -arrivò da Modena [dove aveva incontrato il VG Smetana ritornando da Roma] il M.RP. Adamo Mangold creato testé Provinciale della Provincia Austriaca, onde prender con,gedo da' soggetti di questo collegio, de" quali finallora' era stato Rettore». - Orig : AG XXIII 16). (6) Mense maio 1846 Missio habita est in Como a PP.bus Ioanne Silva (Rectore col.iegii in Finale) et Barthclomaeo Pajalich (praedecessore in hoc mùnere), Hac occasione nil dicitur de fundatione, - Cfr Registro cronologico peto servire alla storia del Collegio.di Finale di Modena 125, ad diem 3 VI Orig; : AG XXII IO. (7) Registro cronologico per servire alla storia del Collegio di Montecchio II I3 v, ad' -dies 12 et 15 VI Orìg. : AG XXIII 16.. (8) Quia non semel indicationes erratae de primis.superioribus Provinciae Austriacae -inveniuntur (HosP, Erbe des hi. Klemens 607, recte tamen ibid. 253; Analecta 24, 1952, 53)-

242 goldjç).. Mense augusto haec fundatio a. P.e Passerat Reetori Maiori.uti certaproposita est(io),sedtamen propter aversas rerum circumstantias tunc effici nequibat.. '.... Tempore Vicariatus P.is Smetana (II) tandem nova fundatio CSSR in Italia septentrionali pérfecta est et quidem in BUSSOLENGO, ano r854 (12). Rector Maior quoque NicohiusMauton(r3) extensioni et consolidationf Congregationis in hac regione magnopere intentus erat, prout videri potest ex erectione Provinciae provisoriae pro 4 domibus in Italia superiori; ano 1859 (ra), Sic etiam a primis annis sui. generalatnsjay) de nova fundatione in Regno Piemonte.ivel in Lombardia (usquead an.1859 subditione Austriaca), vel in regione Veneta (usque ad ano 1866; sub ditione Austriaca) cogitabat (16). Anno r860.sac. Ioseph Turri, qui ano r854 domum in Bussolengo Patribus obtulerat, P.i Mangold proposuit fundationem hospitii in domo sua. in VERoNA,sedhaec propositio acceptari nequibat (17). Eodem anno 1860' ;P,,' Mangold inspexit.sanctuarium BMV. situm in paroecia PINÉ prope 'TrentO:(18)"inTirolo meridionali (tunc Austria); hoc sanctuarium pro fundationeçssroblatum fuit, sed nec in Piné fundatio perficipotuit (rg). An.:i:86s;. operae pretium ducimus hic statuere, quod ex documeutis archivi generalis patet, primunr Superiorem Provo Austriacae ( ) fuisse P.em Franciscum Kosmacek (cfr Spie. Hist. 2"!954, 254 n.78) et secundum post eum P.em Leopoldum Michalek ( ). (9) Res maioris momenti quae CSSR in Ducatu de Modena et in Italia septentrionalf respiciebant a P.e Mangold tractatae videntur, quamquam ex officio erat tantum Rector unius domus, nempe in.montecchio. (IO) VG Passerat ad RM Ripoli, Wien 7 VIII Edit. in Spie.Hist. 6 (1958)' (II) Rudolfus von SMETANA, * 17 IX t 2 IX 1871, Vicarius generalis CSSR transalpinae a die I VII V Cfr Spie. Hist. 2 (1954) 272 n.i5!. (12) De fundatione in Bussolengo, cfr Spie. Hist. 4 (1956) 84 et Analecta 24 (I952{,51-54 (13) Nicolaus MAURON, * t 13 VII 1893, Superior generalis CSSRa die 2 V VII Cfr Spic. Rist. 2 (1954) 260 n.i05. (14) De Provincia provisoria in Italia superiori exsistente ano , cfr Spie; H ist. 4 (1956) (15) In epistula diei 14 IX 1874 ad Excell. Aemilianum Manacorda RM Mauron dicit desiderium fundandi 'domum CSSR in Italia septentrionali suum antiquum propositum. _. Vide infra notam 31. (16) Rerum politicarum condiciones in Italia septentrionali circa ano vide' delineatas in BARATTA-FRACCARO-VISINTIN, Grande atlante geograjico-storico-jisico-pozitico-economico 4, Novara [1943], tav. XXXVIII; L. VISINTIN, Atlante storico, III Evo moderno,. Novara [1930], tav.ii-i2; DROYSENS Allgemeìner h.istorisch.er Handatlas, Bielefeld-Leipzig 1886, :68; WESTERMANNSAtlas zur Weltgeschichte, III Neuzeit, Braunschweig 1953, 130; Grolier historischer Weltatlas, III Neuzeit, Miinchen 1957, 156; F. PUTZGER, Hi storischer Schulatlas, 74. Aufl., Bielefeld-Berlin [1958], 103. (17) Documenta in AG XLIX 9, mense martio-aprili (18) «Nella frazione di Montagnana si trova il santuario della Madonna di Caravaggio: il più frequentato del Trentino» (Enciclopedia Italiana XXXVII, 1935, 297). Montagnana pertinet ad paroeciam Baselga di Piné (Annuario delle Diocesi d'italia 1951 p. II52')... Cfr etiam Guida d'italia del Touring Club Italiano, Venezia T1'identina, Milano 1958, 279~, (19) In epistula diei: 28..IV 1860 ex Innsbruck P. Mangold Rectori Maiori fuse et: accurate circa«pro et contra» huius fundationis referto - Orig.: AG XLIX 9.

243 tractatum est interordinariumloci de Udine, Exce1L Andream. Casasola (20), et RM Mauron circa fundationem in archidioecesi, vel in UDI;NE vel in CIVIDALE, mediante iterum P.e Mangold, sed rursus effectus desideratusobtineri nequit (21). An. tandem 1866 reapse novum hospitium in Ita~ liaseptentrionali inauguratum fuisse videtur, et quidem in VERONA, quod tamen post paucos dies relinqui debuit (22). Iam per circa 20 annos varia tentamina novam fundationem in Italia septentrionaliperficiendi in cassum abierunt, sed nec satis, peiora accidebant. Eodem an enirn collegium in Finale a reipublicae gubernatoribus suppressurn est. Prius iam an Patres collegium in Montecchio, et ano 1860 hospitium in Modena derelinquere coacti sunt (23). Menseiunio 1866 ergo una tantum domus CSSR in Italia superiori remansit, nempe Bussolengo, quod collegium non obstantibus multis difficultatibus Congregationisalvari potuit (24). Quando, post Italiae unitatem adeptam, rerum politicarum condicio id permisit, RM Mauron huic rerum statui consulere voluit et data occasione Sanctum Ioannem Bosco tempore hiemali an. 1873/74 adiit (25), ut ab ipso adiuvaretur ad optatam fundationem in Italia septentrionali peragendarntaé}. Aestate an (27) Don Bosco de desiderio P.is Generalis Mauron com- (20) Andreas Casasola, * Buja 26 VIII 1806, Ordinarius de Concordia a die 17 XII Ordinarius de Udine (Archiep.) a die 28 IX Cfr. Annuario Pontificio 1865, Roma 1865, 219. (21) Pauca documenta in AG XLI B 2b - Cfr R. P1TTIGL1AN1, Litterae annales de rebus gestis Prouinciae Romanae CSSR, , Romae 1914, 24. (22) Ha P1TTIGLIAN1, Litt. annales Provo Romanae In archivo generali documenta et notitias de' hac fundatione frustra quaesivimus. (23) Indicationes de suppressione-derelictione domorum Modena et Finale in Spie. Hist. 4 (1956) 82 corrigi debent hoc modo, quod ultimaindicatio domus Modena transire debet ad domum Finale et V.V. Ultima scheda domuum in compositione textus permutata est, uti patet (Modena - derelict X; Finale - derelict VI). De facto iam ano 1859 hospitium in Modena ut derelictum considerabatur (Catalogus CSSR ano 1859 concinnatus et publicatus, Ronia [1859], 9). (24) Quaedam documenta in AG Pr.R XXII. - Cfr PITTIGL1AN1, Liit: annales Provo Romanae 25. (25) Quod RM Mauron desiderium suum Sancto manifestavit hìemali tempore ano ,'.ìpse dicit in epistula ad Excell. Aemilianum Manacorda, Ordinarium loci de Fossano, diei 14 IX Vide infra notam 31. (26) Quo modo vel quo die hoc factumsit, melius determinare nequimus. - De epistu Iarum commercio inter RM Mauron et S.um Ioannem Bosco tempore hiemali 1873/74 nulla vestigia inventa sunt, nec in archivo centrali Congregationis Salesianae-Torino, nec in archivo nostro generali. Probabiliter RM Mauron desiderium suum Sancto, qui hierne 1873/74 per aliquot tempus Romae degit (G.n, LEMOYNE, Vita di S.Giov. Bosco II, Torino 1935, 81 ss.), coram expressit. Sed nec de tali congressu nos edocent documenta archivorum generalium SDB et CSSR., Gratias agimus RP.i 'I'homae Bordas SDB, qui in epistula diei 30 VI 1959 notitiaa ex archivo centrali Congregationis Salesianae ad casum hunc respicìentes, nobis humanìssìme transmisit. (27) In epistula Excell. Laurentii Biale, Ordinadide Ventimiglia, diei 29 X :(874 ad RM Mauron legitur : «Nel mese decorso [ergo: sept.] il.r.mo Don Bosco... mi avea fatto 'çoncepiresperanza, che Ella avrebbe destinato alcuni soggetti del suo Ven.Ordine a.prender stanza in mia Diocesi».

244 rnunicavit cum Ordinariis de Fossano et de Ventimiglia, et ab utroque consensum accepit, sicuti nuntiavit die 8 IX 1874 (28) : Reverendissimo Padre Generale, Secondo la nostra intelligenza le do comunicazione di alcuni locali che mi paiono secondo la Congregazione del S8. Rèdentore, Uno è nella Diocesi di Fossano, Santuario ad un quarto d'ora dalla città: amplo locale, vasto giardino con qualche reddito. Il vescovo mi dà incarico di scrivere, e lascerebbe tutto nelle sue mani. Quasi idem nella diocesi di Ventimiglia. «lo sono dispostissimo - serive il vescovo -'ad accogliere dodici Redentoristi nel mio seminario e a provvederli del necessario, ma attesa la grande penuria di sacerdoti avrei bisogno che alcuni di essi fossero disposti di andare a predicare, confessare, dettare Missioni ed Esercizi, ed anche fare da economi spirituali in parrocchie prive di paroci etc. etc.», ' Questi due vescovi sono assai affezionati alla Congregazione dei Redentoristi (29), e se lo giudica, potrebbe Ella stessa indirizzarsi ai medesimi,per tutti gli schiarimenti che bene sembrassero. - Quello che è certo che da una parte e dall'altra potrebbero aver due centri per fare novizi. Conti in quello che Le potràservi.re.mi raccomando alla carità delle sue S. Preghiere e mi professo con pienezza di stima della S.V. Reverendissima Torino umile servitore Sac. Gio. Bosco I.M.I.A. RM Mauron ilico responsum hisce litteris dedit, gratias agens Sancto (30),: Reverendissimo Padre, Roma, 14 settembre r874 Ho ricevuto la sua veneratissima del dì 8 corrente, e La ringrazio sommamente della sua benevolenza verso la nostra Congregazione e della pre- (28) Epistula S.i Ioannis Bosco ad RM N. Mauron, Torino 8 IX Epistula est originalis manu propria a Sancto scripta ac inedita; de est proinde in opere egregio, nuperrime completo: Epistolario di S. GIOVA!'iN1 Bosco I-IV, Torino, S.E.I.,' , in quo 2845 epistulae Sancti ordinechronologico typis cusae sunto Epistula'conservatur in AG XLI B 17, ubi etiam alia documenta ad hanc quaestionem pertinentia (quae infra allegantur) inveniuntur. - In archivo centrali SDB non habetur minuta huius epistulae. (29) Excell, Aemilianus Manacorda in epistula ad RMMauron diei 19 IX 1874 alludit ad congressum quem habuit in Roma cum Patre Generali: «Ricordo assai bene il discorso fatto colla 'P.V. nelle sale del Vaticano; perciò se viene a Fossano, et conosciamo. (30) Minuta epistulae RM Mauron, ad S.um Ioannem Bosco, Roma 14, IX 1874, con :servatur in AG XLI B In archivo centrali SbBnon habetur originale huìus epistulae,

245 449 mura con cui si è adoperata per secondare il mio desiderio di stabilire in Pl~monte il nostro Istituto. Fra i due locali da Lei propostimi all'uopo, preferisco quello offerto da Mons, Vescovo di Fossano; perché più adatto al mio intento e più conforme allo spirito della nostra Congregazione. La generosissima offerta di Mons. Vescovo di Ventimiglia presenta minore speranza di stabilità, ciò che principalmente intendo. Scriverò dunque direttamente al lodato Mons, Vescovo di Fossano onde avere schiarimenti, ed occorrendo manderò pure qualcuno sul luogo. Prego la Paternità Vostra Reverendissima di presentare a Mons. Ve S'èovodi Ventimiglia i miei rispettosi sentimenti di ossequio e di gratitudine per la sua benevolenza verso di noi. Intanto Le rinnovo i miei sentiti ringraziamenti e raccomandandomi alle sue preghiere sono pieno di stima e di venerazione' Della Paternità Vostra -Reverendissima Umilissimo Devotissimo Servo in G.C. Nic. Mauron C.SS.'R. Al R.mo P. D. Giovanni Bosco Superiore dell'oratorio di S. Francesco di Sales Torino Eodem die RM Mauron epistulam dedit Excell. Aemiliano Manacorda, Ordinario de Fossano, in qua, intercessionem Sancti extollens, episcopo gratias pro sua benevolentia egit, et ulteriores notitias etcondiciones pro fun-.. datione in Ctrssaxroprope Fossano exquisivit (31). Die 19 IX 1874 Excell, Manacorda respondit P.i Generali, exprimens gaudium suum, quod sodales CSSR mox ingrederentur insuam dioecesìm. Sanctuarium primo ex rei publicae utilitate demptum, postea ex decisione gubernii episcopo restitutum, Congregationiicedere intendit: «Gratis accepi, gratis dabo» (32). Ut melius aedifìcium curn annexis sicut et rerum condicionemgeneralem cognosceret, RM Mauron misit P.em Adam Pfab, Superiorem Provo Romanae (33). Hic, inspectione facta, accuratum statum fundationis misit, (31) Minuta epistulae RM Mauron ad Excell. Aem.ìlianum Manacorda, Roma 14 IX 1874, conservatur in AG XLI B 17. Exscribimus initium epistulae : «Eccellenza Reverendissi 'ma, - Nel decorso inverno manifestai al Venerando Don Bosco il mio desiderio di stabilire, se fosse possibile, la nostra Congregazione del SS. Redentore nel Piemonte, e il lodato Dori. Bosco non solo mi confermò nell'antico mio' proposito, ma si offerì a coadiuvarlo.fin d'allora mi parlò del Eccellenza Vostra Reverendissima e della Diocesi di Fossano,ed ora mi scrive che l'e.v. è disposta a darci un Santuario con casa, giardino e qualche reddito, e mi suggerisce d'indirizzarmi alla medesima E.V. per ulteriori schiarimenti... D. (3'l) Originale epistulae Excell. Aemiliani Manacorda ad RM Mauron, Fossano 19 IX 1874; oonservatur in AG XLI B 17. (33) P. Adam vpfab die 24 V 1865 nominatus est Superior Pròvinciae Romauae; in successivis nominatiouibus triennalibus confìrmatus est inmunere, ùsque ad' diem 24 V I88i, quando P. }osephus PigioliProvincialiselectus est.

246 45 una cum piena descriptione ac forma conventus depicta(34), enumerans quoque rationes pro et.contra iacceptionem militantes (35).- Sed nec.hac vice fundatio perfici potuit,.. '..,...,. Interdum Excell. Laurentius Biale, Ordinarius de Ventimiglia, ad RM Mauron scripsit, conquestus spèm suam habendi fundationem CSSR, li Don Bosco suscitatam, inanern remansuram, eovel rnagis, quod CSSR potius aliaedioecesi faveretigé): Huic epistulae P. Generalis respondit, se pro certisrationibus fundationem in dioeceside Fossano praeponere debere (37). Anno denique r883 nova fundatio CSSR in Italia superiori perfecta est in PESINA prope Verona, non longe a Bussolengo, sed haec quoque domus post nndecirrrnnnòa ftfìça) estdere1icta (38). Ita labores per 'medium saeculùm protracti, ut CSSR in regionibussuperioribus Italiae pedem fìgerét, praetercollegium in Bussolengo quod adhuc floret (39), nnllum obtinuerunt effectum, usqueduman.xrçoa fundatio nova in MODENAperfecta est (40). * ',:~ * Adiungimus ex archivo gen, nostro et aliarn epistulam S.i Ioannis Bosco P.i RM Mauron (41) scriptam die 2I III 1873 ad eleemosinam pro instituto suoeducationis petendam; epistula a quodam amanuense est scripta, tantum subscriptio nominisest m.p, a Sancto apposita. Una cum epistula conservantur duae. scidulae typis impressae (Torino, Gennaio 1873) et a Don Bosco m.p. subscriptae (Serie B, n. 948 et 3657), quae dabantur iis, qui obolum IO francorum pro (( Oratorio» obtulerant ad partes habendas in sortium alea mense aprili 1874 facienda. (34) P. Pfab depinxit etiam plurimorum aliorum conventuum formas (piano, pianta), quae asservantur in AG cum documerrtis illorum conventuum, vel quaedam cum documentis pèrsonalibus P.is Pfab. Formae accuratae sunt ac nitidae, ita ut modice dici potest P.em, quamquam architecturae non peritum, in arte delineandi excelluisse... (35) In AG XLIB 17 conservatur «pro-memoria» P.is Pfab m.p. exarata: Antico convento degli Agostiniani a Cussanio presso Fossano in Piemonte. - Cfr' L. BERTARELLl, Guida d'italia della Consoc. Twrisi: Itat., Piemonte, Milano 1940, 291. (36) Originale epistulae Excell. Laurentii Biale ad RM Mauron, Ventimiglia 29 X conservatur in AG XLI B 17. (37) Minuta epistulae RM Mauron ad Excell. L. Biale, Roma 3 XI 1874, conservatur in AG XLIB:'17. (38) Fundatio in Pesina perfecta est tempore Provincialatus P.is Pfab, qui ibi a die 24 V 1890 (AG Nominationes factae a R.mo P.e N. Mauron, , P.II5) Superior domus fuit. Delineationes domus, a P.e Pfab exaratae, conservantur in AG Pr.R. XXII cum documentis ad hanc fundationem pertinentibus. - Cfr etiam PITTIGLIANI,' Litterae annates Provo Romanae 32, 34,. 36. (39) Diebus 29 IX - 3 X 1954 celebratum est centenarium collegii. - Cfr Anatecta ~6 (1954) , n Soccorso Perpetuo di Maria 9 (1954) , n SS. Retieniore 33 (1954) 25, (40) Cfr PITl'IGLIANI, Litt. annates P1 OV. Romanae 37-38; G. SOLI, Storia della chiesa e della Madonna Ausitiatrice del Popolo Modenese..., Modena 1915, (41) Ex ipsa epistula non patet eam P.i Mauron esse missam. P. E. Bììhrel, qui anno archivo generali praefuit et pleraque documenta denuo ordinavit inventariumque magnum confecit, in involucro notavit: eepistula V. Don Bosco ad P. Mauron s et eam inter acta RMMauron(XLIII 5, Litterae Religiosorum) inseruit, - Nunc conservatur in AG SAM IX 60 (reliquiae - pretiosa).

247 ReverendissimoPadre Il povero sottoscritto andando in cerca di pagnottelle per i suoi poveri.ragazzi, si fa ardito di ricorrere anche alla nota carità di V.R. A tale scopo le.accludo dieci cartelline di beneficenza con preghiera di volerle eziandio raccomandare ad altre pie persone.. Le nota che questi fanciulli in parte notabile sono pure Romani, ed ora.soltanto se ne conducono a Torino otto dei più abbandonati. Al ro del prossimo aprile, Ella è pregata di rimettere alla Sig.ra Madre Presidente di Torre de' Specchi le cartelline che non intendesse di ritenere pré~so disé, o il denaro che dalle medesime avesse ricavato. Qualunque cosa Ella possa fare in questo bisogno eccezionale, si assicuri che tanto i poveri 'benefìcati quanto lo scrivente non cesseranno d'invocare le benedizioni del Cielo sopra tutta la religiosa sua famiglia; e pieno di fiducia che tale opera cdi carità contribuisca efficacemente alla prosperità e conservazione della'me.desima con profonda gratitudine ha l'onore di potersi professare Di V. R..Roma 2T Marzo r873. 4Sr Obbligatissimo Servitore Sac... Gio. Bosco.

248 ANDREA SAMPERS L'ACCADEMIA ALFONSIANA; ,SOMMARIO DELL'ATTIVITA' SVOLTA NEL PRIMO BIENNIO Con l'ultimo esame del 16 giugno 1959 terminava il secondo anno di: insegnamento nell'accademia Alfonsiana: si chiuse così il primo corsocompleto biennale, otto giugno Crediamo di far cosa utile per l'istituto e nello stesso tempo gradita ai nostri lettori, delineando schematicamente lo sviluppo del nostro Istituto superiore di teologia morale e pastoraleiin questo primo biennio della sua esistenza, notandone gli avveni- menti più rilevanti. I Il primo anno dell'accademia Alfonsiana «rediviva» (cfr Spie. H isi : CSSR I [1953] 34-35, Analecta CSSR 29 [1957] ) fu inaugurato il 15 otto 1957 con una adunanza presieduta dal R.mo P. Cons.gen, K. Szrant; allora' Vicegerente del Rimo P. Generale W. Gaudreau, assente da Roma, alla presenza del Rev.mo P. Arcadio Larraona CMF, Segretario dellas. Congregazione dei Religiosi, che si benignò di concludere la riunione con. parole di circostanza (cfr Spie. 5 [1957] , Anal. 29 [1957] ). ; Sotto la direzione del Reggente, Padre J. Visser(Pr.Hol1.), 12 professori diedero lezioni, nel primo semestre per 17 ore la settimana e nel secondo> per r6 ore secondo il seguente calendario: I" semestre, 15 otto febbr C. MOONltN' (Pr.Holl.): Introductio generalis in Theologiam moralern (2 ore, la settimana). B HARING (Pr.Mon.) : De conversione et de Sacramento Poenitentiae (3). J. HUBER (Pr.Helv.): De religione et cultu (2). A. HUMBERT (Pr.Lugd.j ; Theologiamoralis in epistulis S.Pauli (2). P. HITZ (Pr.Helv.): De renovatione praedicationis missionariae (3). L. VEREECKE (Pr.Par.): Theologiae moralis modernae exordia in saec. XV- XVI (2). 'l'h. FORNOVILLE(Pr.Belg.): Commentaire critique de l'éthique existentialisteathéiste (2). A.SAMPERS (Pr.Holl.): Methodologia scientifica (I).

249 45J H" semestre, I6 febbr. - I4 giugno I958 C. MOONEN: Introductio generalis in 'I'heologìam moralem (2). M. HARING: De caritate (3). J. ENDRES (Pr.Col.): De esse et agere humano (2). A. HUMBERT: Theologia moralis in Epistulis S. Pauli (2). V. SCHURR (Pr.Mon.) : De cura pastorali missionaria circa mundum ceneretum exteriorem (milieu) et laicatum (2). N. CHARLIER (Pr.Belg.}: De doctrina.morali Scholae Alexandrinae (2). D. CAPONE (Pr.Neap.): Introductio in Theologiam moralem S. Alfonsi, De evolutione mentis S. Alfonsi circa dictamen conscientiae efformandum (2). TH. FORNOVILLE: Commentaire critique de l'éthiqueexistentialiste athéiste (I). Nel primo semestre le lezioni deiproff. Hitz e Sampers cessarono a. Natale; nel secondo semestre quelle del iprof..hàring a Pasqua.! preff. A. Hortelano (Pr.Hisp.) e J. Garda Vicente (Pr.Hisp.) non insegnarono nel primo anno. Il numero complessivo degli alunni fu 24, di. cui 20 ordinari (tra i quali 8 Redentoristi) e 4 straordinari. Per gli ordinari tutte le lezioni sopraindicate erano obbligatorie. Gli alunni ordinari furono i seguenti: H. ALLARD - Olanda, SCI. R. BOCKSTIE - D.S.A., CSSR (Prov. de Baltmiore). F. BRANCACCIO - Italia, CSSR (Prov. de Napoli). L. CALLEWAERT - Belgio, CSSR (Vice-Prov. Be1g.merid.). 'i. CONCETTI - Italia, OFM. O. COPETIJ'I - Braail, CSSR (Prov, desao Paulo). R. COUT'URE - D.S.A., OMI. J. Do COUTO - Brasi!, SCI. I. FERNANDES ---, India, CSSR (Vice-Prov. de Bangalore). F. HEGGEN - Olanda, dioec. de Roermond, P. IWANAGA - Japan, praef. apost, de Shikoku. 'l'h. KELLY - Canada, CSSR(Prov. de Toronto). D. LOWERY - D.S.A., CSSR (Prov. de St Louis), J. MEDINA - Messico, dioec. de Zamora. R. Rov - Canada, CSSR (Prov. de S. Anne-de-Beaupré), R. SPEE - Olanda, SSCC (Picpus). J. VAN LAARHOVEN - Olanda, dioec, de 's Hertogenbosch. P.' VU-VAN-CHUONG - Vietriam, vie. apost. de Phat-Diem, K. WALSH - Australia, arch. dioec. de Sydney. A.,WOUTERS - Olanda, dioec. de Breda. Gli alunni Bockstie, Concetti, Vu-Van-Chuong, Walsh, Wouters per motivi diversi non si presentarono per fare tutti gli esami alla fine dell'anno (16-18 giugno), né continuarono il '. corso nel seguente anno. Durante il ]'0 anno, per mancanza di aule proprie, le lezioni furono tenute in un locale (n. aojdella casa generalizia; ma già sin dal 6 maggio I957 era cominciata la demolizione del cosidetto«vecchio noviziato».lungo la Via S. Vito, per dare il posto alla costruzione 'di un edificio proprio dell'accademia.

250 454, II, A causa del decesso del Sommo Pontefice Pio XII" (9 otto 1958) e, della " seguente elezione (28 ott.) ed incoronazione (4 nòv.) del Successore Oiovanni XXIII la Messa dello Spirito Santo non fu celebrata il 15 otto come di, solito, ma il 5 nov., e in questo giorno cominciarono anche le lezioni (cfr Anal, 30,[1958] 381). La solenne apertura dell'anno accademico però fu rimandata al 13 nov. e si tenne insieme con la benedizione del nuovo edificio; la cui costruzione era stata ultimata alla fine di settembre (cfr. Spie. 6 [1958] 493; Anal, 30 [1958] con XII tavole)., Il 13 nov. I'Em.rno Card. Valerio Valeri, Prefetto della S. Congregazione dei Religiosi, impartì la benedizione della nuova sede, a cuifieguì sotto la presidenza del Rev.mo Padre Generale l'inaugurazione ufficiale. La prolusione fu fatta dal prof. Capone sul tema Sant'Alfonso, doètor salutis e Sua Eminenza si degnò di rivolgere alla numerosa assemblea ben circostanziate parole (cft; Spie. 6 [1958] ; Anal, 30 [1958] ). Nel secondo anno II professori insegnarono nel primo semestre per Ì6 ont'là settimana, e 'nel secondo per 13 òre settimanali, secondo il seguente calendario : IO semestre, 5nov febbr C. MOONEN:.Introductio generalis in Theologiam moralem (3 ore la settimana). \ B. HAR1Ì'<G: De conversione et de SacramentoPoenitentiae (3). A. HORTELANO: De conscientia morali christiana (3). B. HAR1NG: Sociologia pastoralis (2). J. GARdA VrCENTE: Quaestiones medico-pastorales de scrupulìsfa). L. VEREECKE: Crisis Theologiae moralis modernae saec. XVII-XVIII (2). A. SAMPERS: Methodologia scientifica (1). Tl? semestre, 13 febbr giugno 1959 C. MOONEN: De virtutibus in genere (2). J.~~ES: Deagere humano (2). A. HUMBERT: Theologiamoialis in scriptistoanneis-(3). S. O'RroRDAN: Aspectus principales hodiernae missionis pastoralis Ecclesiae.; in terris Iinguae anglicae (2): D. CAPONE: De principiis moralibus in conscientia efformanda iuxta S. Alfonsum (2).. 'l'ho, FORNOVILLE.: Exarnen de la pensée marxiste dans.ia philosophie de M. Merleau-Ponty (2). l "In assenza dei proff. di teologia pastorale, Schurr e Hitz, il prof. Hsring 'nel'iosemestre fu incaricato di un corso di indole.pastorale, e per il"2 sernestrefu invitato rilpadrè O'Riordan (Pr.Hib.j-come professore-osjiite: (cfr Anal. 31 [1959] 22). Ilprof.Charlier, a-causa della sua nomina a Prefe'tto

251 455, degli studi a l'ournai del 2 sett.i958 (cfr Anal.30,[I ), non po,té, dare nel 2 semestre il corso a lui assegnato ide doctrina morali Clemeniis Alexasuirini: perciò il l dico 1958 funomi-natounalttoprofessore per la storia della teologia morale nell'epoca-patristicat. il Padre F.Murphy (Pr.. Balt.;cfr Anal. 31 [1959]22). Il prof. Huber,a causa di una grave malattiaagli occhi, dovette essere ricoverato in ospedale nella Svizzeraj-per. cui il suo corso previsto per il 2 semestre: De ethica uiiae sexualis fu omesso. Qui viene anche notato che il 20 maggio 1959 il P. Visser, nominato Reggente dell'aa per due anni 1'8 dic (cfr Spie. 4[1956] 502), fu riconfermato «ad biennium» (cfr -Anal, 31 [1959] 248). Dal mese di otto è assistito dal' P. Sampers come Segretario. Il numero complessivo degli alunni fu di 40: 26 ordinari (dei quali '9 Redentoristi), e 14 straordinari, Glialunni per il 2 anno del corso completo furono 14:. Allard,. Brancaccio, Callewaert, Capetti, Do Couto,Fernandes, Hegg~n, Iwanaga, Kelly, Lowery, Medina, Roy, Spee, Vari Laarhoven. I nuovi alunni, iscritti per il r? anno del corso furono 12; ne ripor-o tiamo i nomi nell'elenco degli studenti del corso 1959/60 come alunni del.2 ' anno. Tra i 14 alunni straordinari si notavano 6 Olandesi, 3 Italiani,.2 Austriaci, un Belga, un Tedesco e uno dell'u.s.a. Due di questi erano sacerdoti secolari, della dioc. di Chiavari e di Milanoj vgli altri 12 appartenevanoa diversi Ordini e Congregazioni religiose: 3 OSB, 20ESA, 2 AA, I CSSR (K. van Wely, Pr.Holl.), I OCSO, I OFM, I PB, I MSFC. Gli alunni ordinari si sono presentati a tutti gli esami in fine dell'anno (12, :1:5-16 giugno), eccetto il P. Copetti e il R,D..Heggen.. Per ottenere il diploma dell'aa è necessario inoltre presentare e difendere una dissertazione secondo le prescrizioni accademiche; sinora 5 alunni, tra i quali 3 Redentoristi,hannoadempito questo requisito: H. SPEES$CC: Moraaltheologisehe impueaties van hei saeramentelehu'welijk. - Promotore prof.: Moonen, Correlatore prof.ifornoville; 30 V I. FERNANDES CSSR: «Praxis confessarii» in thebaekground of penitential practice till the fourth Laieran. Couneil. - Promotore prof. Capone, Corre-, latore prof. O'Riordan; 13 VI 1959 ' D. LOWERyCSSR: The morality ofnareoanalysisinits.medical. andlegal usages. - Promotore prof. Moonen, Correlatore pr()f.o'riordan; 13 VI J. MEDINA OROZCO: Aspecto social de la moral cristiana sacmmeniaria. en los Padres apostélicos, - Promotore prof. Hiirìng,Correlatore prof. Mur2 phy; 21 X L. CALLEWAERT CSSR: L'enseignemeni: moral des «Caiéchèses» de saint Jean Ch?-ysostome. - Prornotoreprof: Hsring, Corrélatoreprof. Murphy; II XII In quanto allo sviluppo della costituzione giuridica dell'aa.fondata sopra il decreto della S, Congregazione dei Religiosidelag marzo 1957 (cfr Anal. 29 [1957] 39-4I}, dè da.notare.fn.iquestaliennio ildecreto del 28:.'giugna 1958 della stessa S. Congrego (cfr, Anal; 30 Et958l343), col qualesonoam-

252 pliate le facoltà per quel che riguarda il conferimento del" diploma con valore di' gradqintetno pubblico c( non solum pro CSSR alumnis, sed aeque pro cuiusvis Perfectionis Instituti alumnis». Con lo stesso decreto venne anche concessa la facoltà di conferire il (C Diploma honoris.causa», di cui sinora. è stato insignito il Rev.mo P. Connell CSSR, emerito professore di teologia. morale all'università Cattolica di Washington (cfr Spie. 6" [I958J 494, Anal: 30 [I95SJ ).. III L'inaugurazione del 3 anno accademico si tenne il 160tt sotto la presidenza del Reggente Pl. RP. Visser colla prolusione del prof. Vereecke : Saint A ntonin moraliste (cfr infra N otitiae chronicales VIII). In quest'anno 14 professori.daranno lezioni (D.V.), nel r " semestre per 21 ore la settimana e nel 2 semestre per 20 ore secondo il seguente' calendario: l semestre, 15 otto febbr C.MOONEN: Introductio generalisin Theologiam moralem (2 ore la settimana); D. CAPONE: De prudentia et conscientia morali (2). B. HARING: De conversione et de Sacramento Poenitentiae (2). B. HARING: Theologia moralis sacr.amentalis (2). A. HUMBERT: The()logia moralis in epistulis S. Pauli (2). F. MURPHY: De doctrina morali Patrum occidentis. Introd., saec. III-IV (2). L. VEREECKE: Theologiae moralis modernae exordia saec. XV-XVI (2). L. VEREECKE: De systemate ethico-oeconomico theologorum Salmanticensium saec. XVI (2).. J. GARdA VICENTE: Quaestiones medico-morales 'circa vitam et corpus hurnanum (2). V. SCHURR: De cura pastorallmissionaria praesertimin regionibus christianis et rechristianisandis (2). A. SAMPERS: Methodologia scientifica (I). Ira semestre, 15 febbr. c r.r giugno C. MOONEN: Capita selecta de aspectumorali quorundam processuumrmedi-. calium modernorum (2). D. CAPONE: De.prudentia et scientia morali (2). J. ENDRES: De lege naturae (2). J,HUBER: De Religione et cultu (2). A. HORTELANO:. Quaestiones moralesde oeconomia (2). J. ENDRES: De esse et agere humano (2). A.HUMBERT: Quaestiones selectae de re morali apud S. Paulum (2). F.MuRPHY: De doctrina morali Patrumoccidentis saec.. V (2). S;Q'RIORDAN: De natura et fine Theologiae pastoralis (2). Th. FORNOVILLE: Historicité et éthique (2).

253 457 Il numero complessivo degli alunni iscritti a quest'anno è di 56, dei quali 34 ordinari (6 Redentoristi), cioè 12 per il 2 0 anno (2 Redentorìsti) e.22 per il IO anno (4 Redentoristi); gli alunni straordinari sono 22 (3 Redentoristi). Ne diamo l'elenco completo, indicando dopo il cognome la patria, l'appartenenza religiosa e i gradi accademici già ottenuti: I Alunni ordinari del 2 0 anno (12): H. ASSMANN -r-r- Brasil, arch.dioee. de Porto Alegre; S'I'Lic.. (Univ. Gregoriana)..1. BZUNECK - Brazil, arch.dioec. de Curitiba: srr,«, (Univ. Gregoriana). ]. CHEVROT - France, CSSR (Prov. de Lyon)..1. DE ASSIS l'exeira - Brasil, arch.dioec. de Mariana; STLic. (Univ. Gregoriana). L. LORENZETTI - Italia, Congr. Sac, a S. Corde Iesu; S'I'Lic. (Univ. Gregoriana). D. McHUGH - Ireland, OFM: ICLaur, (Antonianum), Med.D (Univ, Glasgow). M. MESSIER - Canada, Congr. S. Crucis; S'I'Lic, (Univ. Gregoriana)..1. MYERS - Ireland,CSSR. L. ROSSI -Italia, dioec. de Lodi; ICLie. (Univ. Gregoriana)..1. SCHRAMA - Neder1and, MSC: S'I'Lic, (Univ. Gregoriana). ]. VAN DE VEN - Neder1and, O. S. Crucis; S'I'Lic, (Angelicum)..1. VOORN - Nederland, Congr. S. Spiritus. Alunni ordinari del IO anno (22): R. ABATA - U.S.A., CSSR (Prov. de Baltimore); S'I'Lic. (Angelieum). I. AIZPURUA - Espafia, dioee. "de S. Sebastian; S'I'Lic. (Angelicum). A. CARDOSO - Brasil, SDB; S'I'Lic, (Univ. Cath. Sào Paulo), ICLie. (Salesianum, Roma).,CH. CURRAN - U.S.A., dioec. de Rochester; S'I'Lic. (Univ. Gregoriana).,F. DE MAESENEER - Belgique, CSSR; S'I'Lic. (Angelieum). V. DWYER - Australia, arch.dioec, de Brisbane;Sl'Lie. (Univ, Prop. Fide). A. FERREIRA DE CARVALHO - Portugal, dioee. de Viseu; ICLie. (Univ. Gregoriana). F. FORNARI - Italia, Congr. Fil. Cordis Iesu; S'I'Lic, (Univ. Lateranensis). Z. HERRERO BRAVO - Espafia, OESA (Prov. Philipp.). R.HINDERY - U.S.A., OSB; S'I'Lic. (Univ. Cath. Washington)..1. KEENA - U.S.A., CSSR (Prov. de St Louis). A. MAGGS - England, Can. Reg. Lateranensis ; STLie. (Angelieum). Paschalis MELS!,N - Nederland, OCSO (Trappista), J. MUGICA ~ Espafia, dioee. de S. Sebastian; STLie.. (Angelicum), P. O'NEILI, - Australia, CSSR. 'G. PIANTONI -' Italia, dioee. de Bergamo; S'I'Lic. (Univ. Lateranensis). R. PIRENNE - Belgique, Congr.Cordis Imm. Mariae (Scheut); STLie. (Univ. Gregoriana). A. RALEY - U.S.A.. OSB; STLic. (Anselmianum). G. SORANI -Italia, Parvum Opus Div. Provo Don Orione; S'I'Lic, (Univ. Lateranenais). A. VAN DE VEI,DE - Belgique, SSCC (Picpus) : STLic. (Univ. Gregoriana). J. VAN PAASSEN - Neder1and, MSC; S'I'Lic. (Univ. Gregoriana). Raymundus VION - France, OCSO (Trappista). Alunni straordinari (22): TH. AERTS - Belgique, MSC; S'I'Lic. (Angelieum). Yvo BILLEBAUD - France, OCSO (Trappista). R. BONATO - Italia, SI; STLic. (Fae. l'heo!. SI. Chieri). CL. BRUNEAU - Canada,dioee. de Trois-Rivières; STLic., (Angelieum).. R. COUTURE - U.S.A., OMI; STLic. (Univ. Gregoriana). E. CUYAS - Espafia, SI; STLie. (Fac. Theol. SI. S. Cugat-Barcelona}, ICLaur. (Univ. Greg.). A. DE }AER -'- Belgique, SI; STLie.. (Fae. Thecl. SI. Eegenhoven). I. DEKKERS - Neder1and, CSSR: IUtrLie. (Univ. Lateranensis). R. DHONDT - Belgique, CSSR. A. DUATO - Espaàà, areh:<iioee. de Valeneia; STLic. (Univ. Gregoriana). A. GRZELAK- Polonia, CSSR; STBae. (Univ. Cath, Louvain), A. MENNECOZZI - Italia, OESA; STLie. (Univ. Gregoriana). T. O'DRISCOLL - Ireland, Soc. S. Columbani; ICLic. (Univ, Gregoriana). G. POLLEY - U.S.A., dioee. de Tucson; STLie. (Univ. Gregoriana). M. RAYAPPU - Ceylon, OMI: PhI,ie. et STLie. (Angelicum).

254 ~J. RlTJ'ESII':GHE - Ce ylou, OM I ; ICLaur. [Uui v, Gr C' i/;oriana). G. BAto;GVl to;eni - Italia. dtoec. de Chiavari ; STLic_ (U niv. Oregori aue). ST. STE IN ~R - j ugoelevìa, dioc c. de Mar ihflt. 1\1, VA'N DEN BERO - N ed erland, OESA ; STI. ll'. (Ange1ic~m ). A. VA:'Il h"lven - Nederfaud, dioec. de R ocnnond; S TJ.ic, (Angclicum}. A. VERRECK - --.xedertan d, di oec. de Roerm ond : STL ic. (Angelicu m)..m, Vl1...lDELL - tcspe ùe, dioec. de Ba rcet ona. Per concludere d iamo una statisti ca, nella q uale figura no le principali cifre su mm enzionate. Nella visione conc reta d ci numeri si constata su bito lo sviluppo dell 'AA dall 'inizio dell'ott ad oggi. In og ni riga la cifra sale, mentre riman e quasi stazio naria quella degli alu n ni CSS R. 1957/58 Professo ri insegnanti Ore di lezione J XO semestre J 7 per sett imana \ 2 semestre. 6 Numero complessivo degli alunni 24 N umero degli alun ni ordinari 20 N umero degli alunni ordi nari CSS R Numero degli alunni strao rdinari 8 4 Numero degli alunni straor dinar i CSSR * o;: * 12 Il.6 3 C') l T959/ 60 L'andamento d cll ' Ai\., come ind icano i fatti, i nomi e i numeri, è po sitivo. N on sembra fuori luogo aggi ungere qualche osservaz ione su l da fare per conseguire un ulteriore perfezion amento. Secondo un piano ben pondera to si è comin ciato a formulare sin dall'inizio un programma adatto a formare professori di teologia morale per i seminari, specialmente in relaz ione alle esige nze de i tem pi moderni. F igur ano nel calend ario ogni anno l 'introd uzione alla teologia morale (pro f. Moonen), vari trattati di t eologi a mo ra le siste m ati ca (p roff. Moonen, Capone, Endrcs, H àring, Huber, H ortelano), la teologia m orale bibl ica (prof. Humbert), vari trattati di teologia pastorale (proff. Schurr, Hitz, H aring, O ' Riordan), la sto ria della teologia m or al e nell'epoca patristica (proff. Charlier, Murphy), la sto ria dell a teologia morale nel t empo m ode rno (prof, Vereecke), la posizione stor ica di S. Alfonso nella teologia m orale (pr of. Capone), l'antropologi a morale te ologica e.filosofica (prof. End rcs), una esposizio ne della filosofia mor al e mod erna (prof. F ornoville). Ma col tem po il progra mma dovrebbe essere amplia to con al tre m a terie, per es. la storia de lla teologia morale nel med ioevo. Più ardua sarà l'esten sion e del programma a di scipline. in cui è richiesta una formazione specializzata fu ori del campo delle scienze ecclesias tic he, per es. in psi cologia, in economi a e sociologia. Fortunatamente è stato trovato nella persona (.) Secondo il calendario le lezioni avrebbero dovute ess ere 17. ma siccom e per. le 1'agioni allegate, i corsi dei proff. Charli er e Huber non si sono potu ti t en ere. le ore di lezi one sono state 13.

255 459 del P. Garcfa V icente un professore qualificato per le question i medi co-morali; è un laureato in med icina. Nel campo della medicina, della psi cologia, della. soc iologia ed economia si tro vano alcuni dei p ro blemi morali. più scottanti del n ostro tempo. L 'AA, con scia del suo compito di pre nder parte alle discussioni, fa rà del tutto per dar e u n contributo alle soluzi oni desiderate. La di rezione d el1' AA cerca tali speci alisti pe r affidare loro in -un tempo non troppo lontano le lezioni rel ative. U na se ria difficoltà per coloro che vog lio no frequentare l'aa si incontra n el fatto ch e il nostro Istituto non ha fa coltà di conferi re la laurea. Secondo i decreti della S. Congreg azione dei Relig iosi surricordati l'aa può dare un diploma, con valore di grado interno p ubblico, agli alu nni d i tutti glistituti religiosi, ma n on i gradi ac cad em ici. Parecchi alunni hanno dovuto rinunziare al cons eguime nto del diploma, contentandosi di una o altra lezione come uditori straordinari, secondo le nonne date lor o dai superiori. Altri si sono appagati di conseguire il diploma, dedi cando tutte le loro forze allo studio della teologia m or al e nell'aa. Alcu ni poi si sono sobbarcati alla non lieve fatica di adempiere le condizioni sia pe r il dipl om a sia per una laurea pre sso altri istituti ecclesiastici. E' fu ori dubbio che la facoltà di pot er conferire i g radi accademici farebbe affiuire verso l J AA un numero di stu denti notevolmente pi ù elevato come alunni ordi nari. La direzione dell'a A nutre la fiduci a che in un avven ire non troppo r emoto si possano r isolvere o alm eno notevolmente dim inuire tali difficoltà. * * * L 'attività d ei professori dell' A A non si è limitata alle lezioni dell'istituto. Essi danno anche la loro cooperazione per la fonnazi on e dei confratelli nella Congregazione e di altri, come ne sono richiesti. Inoltre hanno dato un contributo alla scienza della t eologia morale con le loro pubblicazioni. Ad erendo ad una rich iesta del Rev.mo P. Generale del 20 D OV i professori dell 'AA h anno assunto l'in carico d i dare a turno il caso morale alle comu nità riunite della casa generalizia. Sin dall'inizio dell 'anno.1958 e più frequentemente, cioè 2 volte al m ese, da gennaio 1959 i professori si riunisco no per discutere i var i pro blemi attuali di t eologi a morale secondo nn piano sistematico. Oltre qnest e riunioni scienti fiche si t en gon o di tanto in. tanto adunanze d'indole amm inistrativa, per studiare, secon do le direttive dei supe riori, le possibili tà di un ulteriore svi luppo delle attività dell'aa, in armonia con le esigenze della Chiesa e della Congregazione nel nostro tempo. Il Reggente J. Visser è professore di teologia mor ale e pastorale al P ontificio Ateneo «dc Propaganda F ide n. I proff. Schurr, Endres, Hàring, Hitz, O'Riordan e Vereecke continuano a dare regolarmente i loro corsi nelle case di studio delle loro rispettive Provincie, durante il tempo che non sono.impegnati per le lezioni all'aa.

256 Più volte i professori sono stati invitati per corsi, lezioni, o conferenze in altri istituti, o in convegni di studio e congressi. - Il prof. Vereecke ha dato nell'anno un corso di storia della teologia morale all'institut Catholique di Lille (Francia); dal 1958 il prof. Schurr è incaricato del corso di teologia pastorale all'istituto centrale delle Missionarìe a Oars. am Inn (Germania); al prof. Hortelano dal 1959 è stato assegnato il corso di teologia pastorale nell'istituto pastorale dei Religiosi della Spagna a Madrid.- Nel febbraio-marzo 1959 i proff. Hàring e Hitz hanno dato una serie di conferenze a Bruxelles al corso Année catechétique internationale; in quest'occasione in diverse città.del Belgio furono date dal prof..haring altre conferenze in riunioni di sacerdoti, studenti di teologia e insegnanti di religione. Diverse lezioni e conferenze sono state tenute dai proff. Hitz in Francia, Endr~.s in Germania, O'Riordan in Irlanda, Schurr e Haning in Austria, Germania e Svizzera, per il clero, seminaristi e anche per laici; tra le lezioni sono da notare particolarmente quelle per le associazioni di medici cattolici (p.es. prof. Hàring a Wiìrzburg, :l8 VI 1959). Alcune di gueste conferenze sono state radiodiffuse. - Anche gli altri professori hanno partecipato a diversi Congressi, secondo la loro specialità: tra l'altro i proff. Humbert ai [ournées bibliques di Louvain, Vereecke al Colloques de la 1'e'Vue «Parole et Mission» a Paris, Hortelano e Garda Vicente al VIro Congresso cattolico 'internazionale di psicoterapia) e psicologia clinica a Madrid (10-15 IX 1957), Murphy e Charlier al Seco~d lnternational Conjerence on Patristic Studies ad Oxford (1955), Murphy al terzo congresso patristico tenuto ugualmente ad Oxford (1959). Sull'attività del prof. Schurr notiamo ancora che dall'anno 1947 è incaricato della direzione del Centro per l'azione delle Missioni popolari nei paesi di lingua tedesca. In tale qualità ha dato vari corsi e conferenze per la formazione pastorale dei Missionari in questi paesi e anche in Olanda. Dall'anno 1953 è inoltre redattore della rivista a carattere direttivo in materia pastorale per. la Germania Lebendige Seelsorge, e della rivista per la cura d'anime missionaria Paulus; dal 1958 è anche redattore della rivista di teologia Theologie der Gegenwart. Alla nuova edizione dell'enciclopedia teologica Lexikon furtheologie und Kirche collabora come redattore-capo per la sezione omiletica. Oltre l'insegnamento il mezzo più efficace per realizzare lo scopo dell'àa cad promovenda studia moralia )) (Rev.mus L. Buys in Anal, 23 [1951] t52) è senza dubbio la pubblicazione di opere e studi nel settore della teologia morale e pastorale, Anche in questo campo va segnalata l'operosità del nostro istituto nel primo biennio; ci limitiamo. alle edizioni più importanti., Come frutto diretto delle lezioni possono considerarsi i articoli: Th. FORNOVILLE, Le suicide dans l'éthique Saririenne in Reuue philos. de Louroain: 57 (1959) et A. HUMBERT, La morale de S. Paul : Morale du plan du Salut in Mélanges de science religieuse 15 (1958) 5-44; quest'ultimo articolo fu tradotto in olandese e pubblicato sotto il titolo De moraal van St. Paulus.:

257 Eer: moraal 'Vaiz. Gods heilsplan nel periodico N ederlandse Kaiholieke Siem» men 54 (1958) 72-91, II3-13I. La serie Studia iheologiae moralis et pastoralis edita aprofess01'ibus Academiae Alfonsianae in Urbe} iniziata nell'anno 1956, che esce presso la casa editrice Otto Miiller a 'Salzburg in' Austria, fu continuata: I. B. HARING} Macht und Ohnmacnt der Religion. Religionssoziologie als Anruf [1956J, 447 pp.; 2 a ed. (4.-6. Tausend) [1956]. Sinora furono pubblicate una versione olandese, spagnuola e italiana: De spanning iussen. godsdienst en samenleuing, Godsdienstsociologie als wekroep; Tielt-Den Haag, Lannoo, [1957J; 446 pp. - Euerza y flaqueza de la religi6n. La sociologia religiosa como' llamamientoal apostolado; Barcelona, Herder, 1958; 471 pp.- Potenza e impotenza della religione; Roma, Ed. Paoline, [1958J; 439 pp. = Multiformis sapientià :Fra poco' seguirà una versione francese e inglese; una versione portoghese è in preparazione. II. H. MULLER} Die ganze Bekehrung. Das zenirale Anliegen des Theologen und Seelsorgers [ohann. Michael Sailer[1956J, 320 pp. ]11. V.SCHVRR} Seelsorge in einer neuen Welt. Eine Pasiorai der Umwelt und des Laientums [1957 J, 380 pp.; 2 a ed. (S.-8. Tausend) [1957]; 3 a ed. ( Tausend) [1959]. :IV. H. HUBER} Geist und Buchstabe der Sonniagsruhe, Eine historischtheologische Untersuchung ilber das Verbot der knechtlichen A rbeit 'Von der Urkirche bisauf Thomas 'VonAquin [1958J, 246 pp. V. J. ENDREs} Menschliche Grundhaltungen. E'in Ordnungsbild der Tugenden [1958J, 278 pp. La più apprezzata tra le pubblicazioni dei professori dell'aa. è certa -mente la teologia morale del P. B. HARING} Des Gesetz Chrisii. Moraltheolo-' gie dargestellt fur Priester und Laien (1446 pp.), edita presso la casa editrice Erich Wewel a Freiburg im Breisgau: la ed. 1954, 2 a ed. (4.-7. Tausend), 1955, 3 a ed. (8.-II. Tausend) 1956, 4 a ed. ( Tausend) 1957, s" ed. ~( Tausend) Traduzione francese: La loi du ChriSt. Théologie morale à l'imieniion. -des pr~tres et des laics; Tournai-Paris, Desclée; 1. Théologie morale génerale 1955, 648 pp., - 2 aed. 1956, 3 a ed. (20 e mille) 1957; II. Théologie morale.spéciale, La 'Vie en communion a'vec Dieu [1957J, 388 pp.; il volo III Théologie morale spéciale, La 'Vie en communion fraternelle, uscirà nel mese di -dicembre Traduzione ita.liana: La legge di Cristo. Trattato di teologia morale; Brescia., Morcelliana; I. Teologia morale generale [1957J, 583 pp.; tr, Teologia morale speciale} parte prima [1958J, '297 pp.; il volo III uscirà' tra poco. - Traduzione olandese: De wet 1Jan Christus. Een kaiholieke moraaltheologie 'Voor priesters en leken; Utrecht - Het Spectrum, Antwerperi 'Standaard Boekhandel; 1. Algemeen deel [1959J, 607 pp.; i volo II e III sono in preparazione. Meno voluminoso della grande opera è.un altro libro del prof. Haring, in cui ugualmente viene presentato un trattato sistematico di teologia morale in genere, ma in forma più popolare: Chsis! in e,ine1'neuen'welt..lebensgestaltungaus dem. Glauben; Bonn, Borromaeusverein, 1958.; 423 :pp.- Questa -edizione in tiratura eli copie è stata distribuita ai soci del «Borromaeus':',

258 verein l). Per il commercìo Jibrario illìbro fu ristampato dalla casa editrice Erich Wewel a FreiburgjmBreisgau 1959, 448 pp. Un altro libro di teologia morale sistematica, questa volta un manuale del tipo tradizionale scolastico, è stato edito dal prof. Visser : AERTNYS-' DAMEN} Theologia moralis secundum doctrinam S. Alfonsi de Ligorio, ed; 17 quam paravit Ioannes VISSER; Torino, Marietti, ; 2 vol.. Da una decina di anni il prof. Visser è «censor casuum» per i casi morali che si tengono mensilmente per il clero romano, Alcuni casi risolti sonopubblicati in Casus conscieniiàe de matrimonio} Roma 1954, e Casus conscieniiae decensuris, Roma.1956, e Casus conscieniiae de iustitia et iure, Roma 1958, e Egli diede anche un contributo per la Miscellanea in honorem Petri" Parente: 1. VISSER} De fundamento theologico praecepti Confessionis prae '»'/,ittendae Sacramento Eucharistiae post commissum peccatum mortale:' Euntes Docete 9 (1956) Ha parimenti collaborato allibro Problemi di 'Vita coniugale} Roma 1955, Onanismo coniugale} La [econdazione artificiale} Continenza periodica. Il P. L. Vereecke ha pubblicato diversi studi nel campo della sua specialità, la storia della teologia morale nell'epoca moderna; enumeriamo i principali : La licéité du «cambium bu1"sae» ch.ez [ean. Mai1" ( ): Revue h.istoriqice de' d1'oit français et étranger 30 (1952) Droit et morale chez Jean Gerson : Ibid. 32 (1954) In collaborazione con P. Haring : La théologie morale de S. Thomas d'aquin à' S. Alphonse de Liguori : Nouni, Revue Théoi, 77 (1955) Versionespagnuola: La teologia morai desde S. Tomas de A. hasta S. Alfonso M. de L.: Moralia 3 ( ) Hisioire Òet morale: Mélanges de science retigieuse 13 (1956) Veraione spagnuola: Historia y moral: Moralia 3 ( ) La théologie du dimanche selon Henri de Gorkum : Ibid. 14. (1957) 167~182.., Conscience morale et loi humaine selon Gabriel Vasquez SI; Parìs-Tournai-Newvork Rome, Desclée & Co, [1957]; X-160 pp. = Bibliothèque de Théologie II 4- L'obligation. morale seion Guillaume d'ockham: Supplément de la Vie Spirituelli> il.45 (1958) La théologie du dimanche selon saint Antonin de Florence: Sciences Eccìésiastiques: II (1959) Sono da segnalare parecchi studi anche nel campo della teologia pa-" storale: P. HITZ, L'dnnonce missionaire de l'evangile; Paris, Ed. du Cerf, 1954; 267 pp.,. Versione tedesca: Verkundigung der Frohbotschcji, Wege zur Erneuerung; Colmar, Alsatia. Verlag, [1957]; 222 pp. - Dienst am Heii, Schriften: fur die Seelsorge, ID., Die Theologie der Predigt: Anima IO (1955) Versione inglese : Theology and the ministry o] the word: Theology Digest 6 (1958) 3-7. ID., Theotogie et catechèse: Nouv. Re'Vue Théol. 77 (1955) ID.; La Bible et les Missions à Vintérieur: Euangeliser II (1956'57) ID., Die Glaubensbekehrung der Christen : Anima 12 (1957) ID., Les thémes 'majeurs de la prédication en Mission: Parotsse et Liturgie 39 (1957Y ID., Die erneuerie Predigt: Lebetuiige Seelsorge 9 (1958) V. SCHURR, Die Missionspredigt: Anima IO (1955) In., Vor einer neuen Missionswelle: Paulus 28 (1956) I-II. ID., Theologieder.'Umsoeu-, = Theologie in Geschicnte und GegenwIÌ1;t, -Michaek.Schmaus zum 60. Geburtstag dargebracht, Miinchen 1957,

259 ID., Die Ge/)ietsmi~si9n: Lebendige Seelsorge 8 (1957)277~2S9.. ID., IstSeels9rge bei dem heutigen Milieu h9jjnungs19s:' Anima 13 (1958) Il8c127. ID., Situation und Aujgabe derpretiigi heuie = Verkundigung 'und Glaube. Festgabe ffir Franz X. Arnold, FreiburgjBrsg. 1958, 185'208. ID., Des Priesiers Aufgabe am Laien. = Der Laie; Rechte und Pjlichte hrsg.v. K. Rudolf, Wien [1959], B. IIiiRING, Soziologie der Familie. Die Familie und ihre Umwelt; Salzburg, O. Miiller, 1954; 237 :PP. = Reihe Wort und Wahrheit ro, ID., Praktische Dwrchfahrungen. der Pjarrsoziologie : Leberuiige Seelsorge Òr (1956) , ID., Von del' Ivlilieu-Beobachtung zur Milieu-Beeinjlussung: Paulus ~8 (1956) 108-Il2. ID.. Pastomtsoziotogie und Seelsorge : Anima 12 (1957) ID.. Dtis Ehekatechumenat. Pastoralliturgische Vorbereitung auj die Ehe: Animo:' 13 (1958) ID.. Sociat Imooriance o] the Sacraments : Lumew Vitae 13 (1958) ID., Die Frommigkeit des Laien; Wege der Nachfolge Christi in àer Welt: Wort urui Wahrheit 14 (1959) 179-rSg. Notiamo in fine alcuni altri studi di diversi professori dell'aà : J. ENDRES, Die Bedeutung des neuzetitichen. Menschenbildes fur den Getuissensentscheid = Analecta Gregoriana 68 (1954) ID., Das Geschlechi-sleben des Menschen Òunter del' Herrschajt des Geisies = HORN- STEIN-FALLER, Ges1tndes Ge schlech.tsleben, Olten 1955, 103-Il6. ID., Bedrohie Freiheit: Freib, Zeitschrijt j. Phil., u. Theol, 2 (1955) ID., Menschliche Natur.1tnd ubernaturliche Ordnung: Ibid. 4 (1957) ID., De1' Mensch. als Mitte; Bonn, Bouvier, 1956; 172 pp. B: HiiRING, Faule Situationsethik otier, toter Legaiismus t : Klerusblatt 36 (1956) Versione olandese: Sltuatiemoraat oj tegausme t : Nederi, Kaihoi, Stemmen 53 (1957) Il7c125 ID., Sk1'Upulositiit, Gewissenund Verantwortung: Anima Il (1956) 40'50. ID., Die SteUung des Geseizes in der Moraltheologie = Moralprobleme im Umbruch der Zeit, Miinchen 7957, ID., La teologia morale cattolica in rapporto allo spirito dei tempi: Hwmowiias 13 (1958) Versione spagnuola : La teologia morai cat6lica en contacto con el espiritu de la época: Orbis Cathoitous (Barcelona) I (1958) ID., Liebe und Eh.eiosigkeii : Geist und Leben. 31 (1958) Versione inglese: Loue and celibacy: Theology Digest 7 (1959) Il-14. F. MURPHY, [ulian. oj Toiedo and the Condemnaiion oj Monotheìittsm. in Spain = Métanges [oseph. de Gheliinct: SI, Gembloux 1951, ID., [ul.itm. oj Toledo and the Fall. oj the Visigothic Kingdom in Spain: Speculum 27 (1952) ID., Peter speaks through Leo. Th.e Council oj Ch.alcedon, A.D. 451; Washington, Cath. Univo of Am. Press, [1952]; XII-132 pp. A Monuanent. to St. [erome, Essays on some aspecis oj his lije, work and influence, ed. by Frane. X.' MURPHY; New York, Sheed and Wa1d, 1952; XVI-295 pp. ID., Rujinus ojaquileia.and Paulinu.s oj Nola : Revue des éiudes Augusiiniennes 2 (1956) ID., History and the Cathotic Historian: The Irish Eccies, Record 89 (1958 I) , 90 (1958 II) , 92 (1959 II) 73-Sg, ID., Saints Peier and Paul : The American. Eccles, Reuieui 140 (1959 I) ID., History and Resurrection, A coniem-porary appraisal: Ibid A. HORTELANO, Objeto de la teologia moral: Moratia l ( ) ID., La «Moroi Nueua x : Ibid ID., Ideai del teologo moralista segdn. el Oficio de Dociores : Moraua 2 ( ) ID., Caracteroiogia y direcci6n espiritual: Ibid ID., Situaci6n actual del Catolicismo Espa1'iol: lbid ' ID., Tipologia moral: Mora./.ia 3 ( ) ID., «Teologia del Coraz6n».Estudio SOb1"e la meiodologia teo16'gica ajectivo-pnictica, 11ista a traves de Vicente Contenson: Ibid

260 La predicaci6n cristiana en el siglo XX. 'I'raduccién y adaptacién al castellauo[della obra V. SCHURR CSSR, Wie heuie predigen] por A. HORTELANO; Madrid, Ed. El Perp, Socc., 1956; 16., 350 pp. In., Iniciaci6n pasiorai sub prelo. D. CAPONE, Intorno alla verità morale, Napoli 1951, 72 pp. - Negli ultimi anni il prof. Capone ha pubblicato diversi studi intorno alla persona e attività scientifica di S. Alfonso. Per agevolare gli studi così dei professori come degli studenti fu cominciato nell'anno 1951, con l'efficace appoggio del Rev.mo P. Buijs, una grande bibliografia sistematica di pubblicazioni di teologia morale e pastorale, che si è mostrata un utilissimo istrumento di lavoro. Questa bibliografia è cresciuta negli ultimi anni di parecchie migliaia di titoli; il lavoro della bibliografia fu compito principalmente dal Reggente e dal Segretario. * * * Concludendo questa rassegna sull'attività svolta nell'aa da parte dei professori e degli studenti durante gli anni , sembra doverosa una parola di riconoscenza verso i Superiori. Grazie alla loro comprensione e collaborazione è stata resa possibile quest'attività, così ben riuscita nel suo inizio e promettente ulteriori frutti per l'avvenire. Sopratutto l'aa ringrazia il Rimo P. Generale W. Gaudreau, «Academiae Supremus Moderator l), che non ha scansato-fatica alcuna per rendere più consistente questo Istituto di studi morali superiori, e di incrementarne le iniziative.

261 NOTITIAE CHRONICALES I. UN VESCOVO REDENTORISTA CONFESSORE DELLA FEDE Il 2 aprile del corrente anno si spegneva serenamente in territorio sovietico l'ecc.mo Mons. Nicola Czarneckyi. Nato nel 1884 a Semakivci entrò già sacerdote nella nostra congregazione, professandovi il 16 settembre Consacrato vescovo a Roma nel 1931 e nominato Visitatore Apostolico degli Slavi cattolici di rito bizantino in Polonia, adempì l'u.ffì.cio pastorale con dedizione alfonsiana tra ostacoli non lievi suscitati prima dal nazismo e poi dal comunismo. L' II aprile del 1945 arrestato dalla polizia moscovita col pretesto di agente del Vaticano venne con un sommario processo condannato a 5 anni di lavori forzati, elevati a 25 in secondo momento. Deportato in Siberia e nella provincia di Komialle falde dei Monti Urali fu indi addetto alle più pesanti fatiche nelle miniere di carbone di Workuta. Divenuto sordo, quasi cieco e del tutto esausto di energie trascorse gli ultimi tempi tra> crucianti umiliazioni nelle adiacenze di Lviv (Leopoli), ove terminò l'itinerario di autentico confessore della fede. (Cfr O. GREGORIO, Un vescovo redentorista nelle miniere di carbone, in Osservatore della Domenica, rornaggio 1959, 7).. n. LA CURIA GENERALIZIA REDENTORISTA' IN UDIENZA PONTIFICIA Il Rev.mo Superiore Generale P. Guglielmo Gaudreau accompagnato dai membri della Consulta e dall'economo generale si recava il 21 maggio al Palazzo Apostolico per prestare il suo filiale omaggio al Capo supremo della Chiesa. Al devoto indirizzo in francese Sua Santità benignavasi di rispondere palesando la propria letizia nell'accogliere i discepoli di S. 'Alfonso, verso i quali nutre sin dalla giovinezza affetto e venerazione per aver avuto come direttore spirituale il P. Francesco Pitocchi redentorista. Rammentava pure con paterna soddisfazione il suo pellegrinaggio alla basilica alfonsiana di Pagani, nel cui registro scrisse: d. Angelo Roncalli iromas, devotamente fervidamente. Adveniat regnum tuum. Qui 22 nov In. TRANSITO DEL REV.MO P. MURRAY A Limerick in Irlanda, il 4 giugno, volava al cielo novantaquattrenne il Rettore Maggiore emerito P. Patrizio Murray, che aveva governato l'istituto redentorista per 38 anni in mezzo ad innumerevoli difficoltà create dalla duplice conflagrazione mondiale. Nato nel 1865, professò nel 1882; il I maggio del 1909 fu eletto Superiore Generale, alla cui alta carica rinunziò nel 1947.per apparecchiarsi al transito nel silenzio e nella preghiera. Tutti i collegi l'hanno ricordato nei solenni funerali con sentimenti di viva gratitudine; a quelli più sontuosi celebrati a Limerick parteciparono lo stesso Presidente dello Stato d'irlanda O'Kelly e il Primo Ministro De Valera, amici del defunto. Da Roma vi si recarono per l'esequie i M. R. Padri Hawkins...

262 Consultore generale inglese e Tronson, Economo generale, in rappresentanza del Superiore Oenérale Rev.mo P. Gaudreau impegnato nella visita della provincia spagnuola.(cfr Il transito del P. Patrizio Murray, in L'Osservatore Romano, II giugno 1959, 3; RISII[1959] ; R. CULHANE, The Most Reu, Patrick Murray C5SR) in The Redempiorist Record 23 [1959] ). IV. NUOVO RITUALE PER LA VESTIZIONE E PROFESSIONE Il terzo fascicolo dell'analecta C. 55. R.) uscito nello scorso luglio, contiene il testo latino ufficiale dell'ardo suscipiendi habitum et professionem emittendi in Congregatione 55. Redempioris (pp ), di cui si era trattato nei capitoli generali del 1947 e Il novello Rito è entrato in vigore il 16 ottobre V. LO STUDENTATO TEOLOGICO NAPOLETANO Prossimo al Vesuvio, prospiciente almare, tra Torre del Greco e Pompei, sopra una pendice appartenuta in passato ai Camaldolesi, sorge il nuovo Studentato teologico della provincia redentorista di Napoli. Con decreto del 2 agosto 1959 il Rev.mo P. Generale lo trasferiva da Pagani nell'ambiente riattato, ritenendolo più rispondente agli studi. Ne avveniva l'erezione canonica il.i7 agosto. La cerimonia dell'apertura si svolse il 29 settembre con l'intervento del Superiore Generale dell'istituto e di notevoli personalità ecclesiastiche e civili della zona. S. E. l'ono Crescenzo Mazza, Sottosegretario al Ministero degl' Interni, tenne il discorso inaugurale. VI. IL CENTENARIO DELLA PROVINCIA DI COLONIA La provincia di Colonia, già della Germania inferiore, ha festeggiato ufficialmente il suo primo centenario - fu eretta il 19 marzo nella casa dello Studentato a Geistingen il 4 ottobre. Il Rev.mo P. Generale volle essere presente alla bella celebrazione, fra tanti altri ospiti di onòre (Cfr Provime-Nachrichien, 25 Okt. 1959, 49-52). Per l'occasione è stato pubblicato, in ottima veste tipografica, un libro commemorativo In benedictione memoria : IDO [ahre Kiilner Provinz der Redemptoristen; Bonn, Hofbauerverlag, 1959; 312 pp., II tavole ill. - Ha celebrato parimenti il primo centenario il Collegio di Aachen (Aquisgrana) della stessa Provincia. VII. CONVEGNO MISSIONARIO A PAGANI Nel triduo ottobre si sono adunati presso il sepolcro di S. Alfonso i Missionari redentoristi napoletani per una revisione del metodo di predìcazione al popolo ed ai singoli ceti. Il Superiore Provinciale P. Farfaglia ha concluso le animate discussioni, alle quali han preso parte una cinquantina di Padri, richiamando l'attenzione sugl'insegnamenti più vitali del Fondatore, che rimane anche nei tempi moderni «l'autore classico delle missioni popolari n. VIII. ACCADEMIA ALFON$IANA L'Istituto superiore romano di Teologia Morale e Pastorale, diretto dai nostri Padri, ha aperto i battenti, iniziando il 16 ottobre il terzo anno acca-

263 -demico, Dopo la documentata relazione del. Reggente R. P. Visser circa' T'opercsità del biennio scorso, il R. P. Vereecke.Jia letto la prolusione su.s. A ntonin moralisiej di cui ricorre il quinto céntenario della' morte, mettendo in rilievo che S. Alfonso ne ebbe in pregio le dottrine e sovente le seguì nel caratteristico suo metodo pastorale. Gli alunni ordinari che frequentano i corsi del I anno ( ) sono 22 (4 Redentoristi), ordinari del II anno 12 (2 Redentoristi), straordinari 22 {3Redentoristi). Nel complesso gli alunni sono 56, fra cui soltanto 9 Re -dentoristi. (Vedi una relazione particolare in questo fascicolo, pp ). IX. IL M. R. P. MILLER PROFESSORE DI TEOLOGIA MORALE Il Consultore generale redentorista P. Raimondo Miller degli Stati Uniti -di America è stato incaricato di dare due lezioni settimanali di Teologia morale nell'istituto Pontificio «Iesus Magister n, annesso all'università Lateranense. Gli allievi che frequentano il suo corso in lingua inglese sono trenta. X. IL M. R. P. VAN BIERVLIET A «REGINA MUNDI n Già da un triennio il nostro Procuratore generale P. Alberto Van Bier -vliet sta impartendo lezioni di diritto canonico in francese nel Pontificio Istituto Internazionale «Regina mundi n riservato alla formazione culturale e.apostolica delle religiose. XI. LA PREDICAZIONE DI S. ALFONSO NELL'UNIVERSITA' GREGORIANA Il rev. don Pier Luigi Mazzoni, sacerdote secolare della diocesi di Mo -digliana (Forlì), per la sua tesi di laurea in Teologia presso la Pontificia Università Gregoriana ha scelto come tema «Le missioni popolari nel pensiero di S. Alfonso n. Il lavoro in due parti, denso di ricerche negli scritti.del Dottore zelantissimo, è stato assai lodato dal Senato Accademico. XII. LA PROSA ALFONSIANA NELL'UNIVERSITA' CATTOLICA DI MILANO La rev. Suora Cadin Gigliola delle Figlie di Maria Ausiliatrice ha di -scusso con soddisfazione degli esaminatori la tesi di laurea in lettere presso 'la Università del Sacro Cuore di Milano intorno alla prosa ascetica di S. Alfonso, sottolineando la sua tipica «espressione della preghiera n. XIII. PARROCCHIE DEDICATE A S. ALFONSO IN ITALIA Sono IO secondo l'elenco ufficiale e si trovano dislocate in 8 comuni, di -cui 3 capoluoghi di provincia, appartenenti alla giurisdizione di 7 diocesi, situate in 5 provincie di tre differenti regioni: Campania, Umbria e Pie -monte: 1. Torino, 2. Napoli, 3. Avellino, 4. S. Felice a Cancello, (diocesi <li Acerra, provo Caserta), 5. Crisci di Arienzo (dioc. Acerra, provo Caserta),

264 6. Napoli, 7. Maddaloni (dioc, e provò Caserta), 8. Torre Annunziata (dioc.. di Nola, provo Napoli), 9. Torre Annunziata (dioc. e provo Napoli), IO. Collesecco di Gualdo Cattaneo (dioc. Todi, provo Perugia). Delle dieci parrocchie" quella di Avellino costituita nel maggio 1959 è stata affidata ai Padri Redentoristi. XIV. LA MISSIONE REDENTORISTA piu' ALTA DEL MONDO Il superiore della provincia elvetica M. R. P. Bausch C.SS.R. il 24 no-: vembre proiettò nell'aula magna dell'accademia Alfonsiana un documenta- rio a colori assai interessante per la geografia e l'etnologia intorno alla mis- sione cattolica più alta del mondo diretta dai Padri Redentoristi nella Bolivia. Come testimone oculare illustrò l'apostolato svolto sopra un- altipiano di al- tre 4000 metri sul livello del mare- tra montagne e foreste in mezzo ad una. -popolazione quasi primitiva, depressa ma disposta alla fede. XV. S. ALFONSO IN TELEVISIONE Il 24 dicembre, alle ore 18, la Televisione Italiana nella rubrica: «I canti della stella di Natale» con regia di W. Mastrangelo presentò per la. prima volta, preceduta da informazioni bio-bibliografiche, la notissima Pa..,. storale d{ S: Alfonso: Tu scendi dalle stelle eseguita da Cori di voci bianche, diretti con perizia da Renata Cortiglioni. Il 26 alle ore 20,15 venne teletrasmessa la Pastorale in dialetto napoletano del medesimo Santo: Quannonascette Ninno a Bettalemme. XVI. RIPRESA DELL'EDIZIONE CRITICA DELLE OPERE ASCETICHE: DI S. ALFONSO E' già stampata l'introduzione generale delle Opere Ascetiche di S. Al" fonso (Roma 1960, pp. XVI-412): oltre l'indice dei nomi e delle materie contiene gli Avvertimenti grammaticali del Santo e tre studi basati su lunghe' indagini: Restituzione del Testo del P. O. Gregorio; Le fonti e i modi di docusneniazione del P. G. Cacciatore; Le citazioni nelle Opere Ascetiche -di S. Alfonso del P. D. Capone. Li precede una interessante Premessa di Mons. Giuseppe De Luca, che ha curato la -stampa, inserendo il volume tra le «Edizioni di Storia e Letteratura», ch'egli dirige con riconosciuta com- -petenza. O.G. XVII. IL NUOVO ALTARE-SEPOLCRO DI S. CLEMENTE M. HOFBAUER NELLA NOSTRA CHIESA DI MARIA STIEGEN A VIENNA Abbiamo dedicato il precedente fascicolo dello Spicilegium a S. Cle- mente M. Hofbauer. Nel frattempo si sono svolte a Vienna nella nostra Chiesa di MariaStiegen, dove riposano le Spoglie mortali del Santo, solenni Jesteggiamenti per commemorare il primo cinquantesimo anniversario della,

265 canonizzazione: Il giorno della canonizzazione fu il 20 maggio, allora festa dell'ascensione di Nostro Signore, e in quest'anno mercoledì dopo la Pentecoste. Per dare ai fedeli la comodità di partecipare alle celebrazioni, il triduo festivo si dispose in modo che terminasse di domenica, 24 maggio..'. A perenne ricordo del Cinquantenario è stato costruito un nuovo altare in onore del Santo con l'urna delle sue Reliquie, consacrato' il primo giorno del Triduo, 22 maggio, da S. Ecc. Rev.ma Mons. Francesco Iachym, Arcivescovo Coadiutore di Vienna. L'altare finora usato 'per il Santofi ndalla sua Beatificazione (1888) era stato ricavato da un altro preesistente, situato in una delle cappelle laterali, alquanto nascosta, a sinistra dell'arco centrale che divide il maestoso presbiterio della chiesa di stile gotico, dal resto della lunga navata. Il nuovo altare invece è nella cappella sotto il campanile séttagonale, con un altissimo e ben visibile arco, che comunica con la navata della chiesa. Precedettero diverse deliberazioni fra gli organi competenti, cioè la Curia, l'ufficio centrale federale peri monumenti e i nostri Padri. Fu scelto il progetto dell'architetto Petermair, molto sobrio, e benché moderno, intonato allo stile della chiesa. La parte inferiore: basamento, mensa, parete retrostante l'altare e basamento del Reliquiario, sono di marmorosso di Salisburgo; il Reliquiario, un'urna di stile gotico, è stato nuovamente dorato; sopra in alto è stata collocata una delle due grandiose e magnifiche tavole del primitivo trittico gotico dell'altare maggiore, l'incoronazione della Vergine SS., del 1460 circa, di autore ignoto, ma artistadiraffinata potenza. Non vi è stata quasi mai una mostra d'arte gotica che le due tavole, conservate finora nella nostra casa, non fossero state richieste per esporle pubblicamente. Fa piacere vedere come la più bella sia nuovamente' tornata in chiesa per adornare un altare. Nella gloria della Vergine SS. si vede raffigurata la gloria che Dio riserva ai suoi Santi. Sin dal 1862, quando cioè le Reliquie del P. Hofbauer, prima ancora che si iniziassero i Processi, furono trasportate da Maria-Enzersdorf nella nostra chiesa, era stato eretto nel presbiterio un meraviglioso _sarcofago per contenerle. Era chiuso da un coperchio di marmo di Carrara, con. la figura giacente del Santo, opera pregevole dello scultore Giovanni Gasser. Il sarcofago ormai superfluo, è stato smontato: la base di marmo rosso di Salisburgo è stata acquistata da una. chiesa parrocchiale presso Vienna per Un nuovo altare maggiore; la figura invece è stata fissata nella parete a destra del nuovo altare del Santo con un'iscrizione in cui si dice come S. Clementesia il Patrono di Vienna. In questa maniera la figura marmorea, prima quasi perduta sopra il sarcofago dentro il presbiterio, ora è stata messa maggiormente in evidenza con soddisfazione comune. Tutto l'insieme è degno del grande Santo e servirà ad accrescere la' venerazione che gode nel clero' e nel. popolo. Il Triduo, come sopra dicevamo,.. fu chiuso la domenica 24 maggio, con un solennissimo pontificale celebrato da Sua Em. Rev.ma il Cardinale Kònig, arcivescovo di Vienna. Canto e musica furono eseguiti in maniera eccellente dai nostri Studenti teologi di Mautern. Notiamo ancora che nell'altra nostra chiesa di Vienna, a Hernals, oltre le celebrazioni liturgiche, è stata inaugurata con grandiose manifestazioni pubbliche la casa detta di S. Clemente, ricostruita, con una serie di locali per le opere parrocchiali e opere annesse, essendo la parrocchia affidata alla.

266 470 cura dei nostri Padri. La casa era stata distrutta dai bombardamenti nell'ultima guerra. La ricostruzione si è potuta fare non senza gravi sacrifici e col contributo della Curia e dei benefattori:. In fine ricordiamo che - sempre a Vienna e. sempre in occasione del giubileo di canonizzazione del Patrono della Città - è stata consacrata e aperta al culto la chiesa parrocchiale di S. Clemente Hofbauer, nel quartiere XII (Meid1ing) «Am Oatterhòlzl», curata dai PP. Cappuccini, in sostituzione di un'altra in legno e provvisoria, della quale i nostri ebbero la cura nei primi anni'dopo la prima guerra mondiale. Notitia brevis et imago no vi altaris (non nimis pulchra) habetur in Sankt Ktemens Bllitter 25 (1959) Non possiamo tacere finalmente la visita del R.mo P. Generale, con la quale volle onorare la tomba gloriosa del nostro Santo. L'invito rivoltogli a partecipare alle feste giubilari del mese di maggio, il Padre R.mo con suo rammarico non lo potè accettare perché, proprio in quegli stessi giorni, era in procinto di un viaggio all'estero per la visita canonica. In autunno però, sfruttando un altro suo viaggio, questa volta in Germania, per le feste giubilari della provincia di Colonia, sulla via di ritorno a Roma si recò appositamente anche a Vienna, ove arrivò nel tardo pomeriggio di lunedì 19 ottobre, accompagnato dal MRP Consultore gen.le P. Poh1. La mattina del giorno seguente, 20 ottobre, celebrò la messa al nuovo altare del Santo, e dopo una visita al Cardinale-Arcivescovo Kònig, fece un breve giro ai luoghi più importanti per la dimora di S. Clemente, cioè al convento delle Orsoline alla Sailerstàtte, dove il Nostro dal 1813 fino alla morte fu confessore, spiegando nella chiesa e per tutta la città il suo fervoroso apostolato, e poi alla chiesa detta «dei Minoriti» che funge tuttora come chiesa nazionale degli Italiani a Vienna, luogo primitivo dei lavori del Santo, Nel tardo pomeriggio il P. Rev.mo lasciò Vienna in aereo per Roma. Questa visita del supremo Capo della Congregazione redentorista alla tomba di S. Clemente si aggiunge degnamente alle altre che i suoi predecessori, sin dall'epoca della Beatificazione del Santo, stimarono un atto doveroso verso il grande Propagatore, figlio degnissimo del santo Fondatore, tanto venerato da Clemente. L.

267 NOTITIAE BIBLIOGRAPH ICAE " Asterisco indicatur auctor qui a nostra Congregatione alienus est. Joseph PIELORZ OMI, L~ ràle du Fondaieur dans la publication. de la,1noe -mière biogtaphie française de s. Alphonse de Liguori: Etudes Oblates (Ottawa) 18(1959) Parmi les études consacrées à saint Alphonse et à son influence dans le monde, signalons l'article du Père PIELORZ OMI qui pourrait facilement échapper à I'attention de nos lecteurs. A tort cependant, car il nous présente une étude intéressante à plusieurs points de VUe. L'auteur, déjàqualifié par d'autres travaux sur Mgr de Mazenod (I), fondateur de la Congrégation à laquelle il appartient, nous a donné un article clair et bien documenté.le sujet en est assez spécial, mais non dépourvu dintérèt pour ceux qui s'occupent de suivre les étapes de la diffusion de la vie et des ceuvres de saint Alphonse en France au coursdes premières décades du Ig e siècle. Quant à la «pénétration liguorienne» en matière de théologie morale, nous renvoyons à l'excellente contribution du Père J. GUERBER SI, Le role de Pio Brunone Lanteri dans l'introduction de la morale liguorienne en France, parue dans notre revue, il y a quelques années (2). Profitant de la découverte récente de plusieurs documents concernant la vie de Mgr Eugène de Mazenod (3) - gràce sans doute aux «Recherches Mazenodiennes», très bien organisées et conduites sur une base très large, avec des résultats inespérés (4) - l'auteur se propose de déterminer le ròle (I) J. PIELORZ OMI, La vie spil"itueue de Mgr de Mazenod, Fondatettr de la Congrégation des Missionnaires Oblats de Marie Lmmocutée, Première partie: Etude critique ; Roma, Pont. Univo Gregoriana, 1955; 8', 62. = Excepia ex dissertatione ad Lauream in Faculbate theot, Pont. Univo Gregorianae, - A la fin d'un long compte rendu dans la revue Études Oblaies 14 (1955) nous lisons: «Nous sommes id en possession d'un des écrits les plus sérieux sur le Fondateur.:, il marque un tournant dans notre littérature oblate» (p. 322). (2) Spie. Hist. 4 (1956) Voir J. l'hiel OMI, Reiations du Fondateur avee le P. Lanteri: Études Obiaies 5 (1946) , OÙ I'auteur dit: «Son institut [t'institut du P. de Mazenod] fondé dans le mème but que celui du P. Lanteri: les missions populaires et le ministère des àmes selon la théologie morale de s. Alphonse de Liguori» (p. 129). (3) Charles joseph Eugène de MAZENOD, né à Aix-en-Provence le I aoùt 1782, ordonné prètre en 18II, fonda en 1816 la Congrégation des «Missionaires de Provence», approuvée en 1826 par Léon XII sous le nom de Congrégation des «Missionaires Oblats de Marie Immaculée» (OMI), nommé ensuite vicaire général de Marseille en 1823, évèque auxiliaire de Marseille en 1832 (tit. d'icosia ì.p.i.), évèque de Marseille en 1837, jusqu'à sa mort à Marseille le 21 mai 18qI.. (4) Cfr P. DUVAL OMI, Les recherches mazenodiennes: Études Oblates 16 (1957) C'est un exemple encourageant de ce qu'on peut obtenir par des recherches bien organisées: «A la fin de décembre 1956, le nombre des archives consultées s'élevait exactement à 418, réparties en 238 localités et six pays ou Etats» (p. 173). «Bien entendu, lei> 418 archives consultées jusqu'ici n'ont pas toutes fourni des documents. Cependant, mème les recherches infructueuses portent un élément positif, en ce sens qu'après consultation personnelle sur place, s'établit une sérieuse assurance de n'y pouvoir rien trouver sur

268 472 de Mazenod, en tant que protagoniste de la première biographie de saint Alphonse en langue française, Peut-ètre le jeunede Mazenod a-t-il lu déjà quelqu'ouvrage de notre fondateur durant. son séjour italien (Venise r794-r797, Naples.1798, Palerme r799 r802);durant son séminaire à Paris, en tout cas, il le connait et I'estime (p. "r64); jeune iprètre, il se tourne vers la doctrine morale alphonsienne, moins sévère que lathéologie morale enseignée à Saint Sulpice (p. r64) Dans une lettre du r mai r8r6 à son père, séjournant alors à Palerme, il se montre tout à fait«alphonsien»: «Ie vous prie de voir lesmissionnaires du Saint Rédempteur et de leur demander de me faire passer.leurs Constitutions et leurs Règles (5), l'office de leur saint Fondateur (6), sa vieet une parcelle de ses reliques, s'il est possible, mais au moins une gravureassez grande (7) pour pouvoir la placer dans notre salle de communauté en, attendant que nousrpuissions la placer dans notre église (8). J'ai beaucoupnotre vénéré Fondateur... Le.nouveau biographe de Mgr de Mazenod dispose actuellement, à quelques dizaines près, de pages de microfilm» (p. 174). (5) «La source principale de nos Règles est la Règle des Rédemptoristes», G. Co SENTINO dans Études Oblates 8 (1949) Pour la relation de la Règle OMI avec la. Règle CSSR, voir e.a.': P. DROUIN, Origines liguoriennesde nos saintes Règies, Étude' comparée de textes: Études Oblates I (1942) ,; G. COSENTINO OMI, La redaciion de nos' saintes Règles, : Eiiuies Oblates 8 (1949) (Sources principales des Règles,. pp ); J. LOROSE OMI, Étude sur l'origine des [rères convers chez les Obiats;, : Études Oblates 12 (1953) (Sources de ces sept passages [de la Règle de 1818 où,l'on parle des jrères), pp ); ID., Les sources des articles des Règles concernant: les. jrères coadjuteurs: Études Obiaies 14 (1955) , (Les Rédemptoristes,. J;lp ; «En 1818, la Règle de s. Alphonse lui [P. de Mazenod] fournit les prerniers. Ìinéamentstd/une législation des convers», p. 244). (6) Quelquesannées plus tard, le 19 juin 1823, l 'oncle d'eugène, Mgr Charles-Fortunéde Mazenod, alors évèque de Marseille, envoyait une supplique au Pape Pie VII: «ut mihi quolibet anno liceat celebrare festum beati Alphonsì M. de Ligorìo quarto nonas augusti' juxta ritum duplicem, sicut nuper a vestra Sanctitate pro diversis.regionibus fuit statutum,. ejusdemque festi celebrationem in mea dioecesi de futuro promovere». Vu l'impossibilité de lui accorder cette faveur pour tout le diocèse, à cause du caractère Iimité et restreint. du culte Iiturgique des bienheureux, par rescrit du II juillet la S. Congrégation des Ritesconcédait à Pévèque «ex speciali gratia» la récitation de l'office et la célébration de la. messe com me indult personnel, «praeterea ut in aliquo ex sacellis cathedralis vel alterius ecc1esiae sibi benevisae civitatis Massiliensis supradicta die... agi possit extrinseca festi beati Alphonsi de Ligorio solemnitas et missae omnes, quae in assignato sacello ea occasione celebrabuntur, esse valeant deeodem beato». Aux instances réitérées de Mgr Fortuné de Mazenod, par rescrit du IO aoùt 1824, fut accordée «l'extensio» suivante: «ut ofììcium ac missa beati Alphonsi M. de Ligorio recitari ac celebrari valeat a capitulo et c1ero ca- thedralis tantum... cum facultate R.mo Episcopo indulgendi unam missam solemnem pro iis paroeciis in quibus ejusdern festum agetur». Le 25 [anvier 1825 J'évèque s 'adressait de nouveau au Saint-Siège et obtenait pour la societé des «Missionaires de Provence» par rescrit du 22 février la concession «agendi in respectivis ecc1esiis et domibus die 2a augusti: quotannis festum beati Alphonsi... ad instar concessionis factae capitulo cathedralis Massìlìensis». Voir les documents édités par P. DUVAL OMI dans Antécédents de la première approbation pontificale des Constitutions et Règles des Missionnaires Oblats de Morte 111'-' maculée, Rome 1952, 96-II6, , (7) Un peu plus tard le P. de Mazenod demanda les portraits de s. Léonard de Port- Maurice iet du bienheureux Alphonse de Liguori au comte Luigi Provana di Collegno de' Turin, Dans sa lettre du 25 novembre 1816 Collegno lui annonçait l'envoi du portrait d'aiphonse.ic'est probablement la toile, qui se conserve actuellement à la Maison généralice des Pères Oblats de Rome. - Ètauies Oblates 5 (1946) (8) Le 15 septernbre 1816 les 'Oblats dédièrent un autel au bienheureux Alphouse, '«le prernier élevé en son honneur en France». - Études Oblates 7 (1948) 60.

269 473 -étudié ses ouvrages et nous I'avons pris pour un derios patronsi inous vou- -drions marcher sur ses traces et imiter ses vertus ) (p. I64-I65). Parmi les ouvrages demandés, le Président de Mazenod envoya cc un.abrégé )) de la Vie (9), mais la cassette contenant les livres se perdit dans 'le- naufrage du bateau. Alors il fit venir la Vie de Naples (IO) et quand, en décembre I8I7, il rentra en France, il l'apporta avec les autres livres, qu'il s'était,à nouveau, procurés sur les instances de son fils (p. I65-I66). Après avoir lu la vie du bienheureux, le Père de Mazenod conçut le dessein de la faire traduire afin de faire connaitrè Alphonse de Liguori au ]>ublic français. L'auteur nous démontre, preuvesà l'appui, qu'à la demande -de son fils, le Président de Mazenod traduisit la biographiedu bienheurèux (9) 'I'rois courtes biographies ou «abrégés» auraient pu ètre envoyées datant respecti 'vement de l'année 1796, 1802, Bienque le P. Pielorz pense que le Président a envoyé le Compendio,de 1802 par AMICI (p. 165), il nous parait plus probable que c'était. le Ristretto édifé en 1816, l'année mème de l'envoi. " Dans sa lettre du 6 juin 1816 au Consulteur gén. N. Mansione le P. Giattini lui cornmunique : "la vita è stampata già sino al Toglio trigesimo, il ristretto è stampato» (Arch. gén. V G). ' De Vita Ven. Servi Dei Al.phons! Mariae de Ligorio, Fundatoris Congregaiionis.Ss.ms Redempioris, ac olim Episcopi S. Agaihae Gothorum commentarium a Hyaeintho AMICIO, Causae Patrono, ex authentieis tabulis erutum et a P.D. Josepho Cajetano Cardone-Prèsbytero ejusdem Congrego SS. Redemptoris, Causae Postulatore, Exc.mo.et R.mo Domino Di -daco Innaco Caracciolo e Ducibus Martinae 5S. D. N. Pii Sexti cubiculo praefecto dicatum; Romae, apud Lazarinos, MDCCXCVI; 17 x n. 5, cm., XII-I34 pp. ' Compendio della vita, virtù, e miracoli del Venel'abil Seruo di Dio Alfonso Maria de' Liguori, Fondatore della Congregazione del Ss. Redeniore, e già Vescovo di Si. Agata de' Goti, estratto da' Processi esibiti alla Sagra Congregazione de' Riti dal Sacerdote Giacinto AMICI, Difensore della Causa, e dal Padre D. Vincenzo Antonio Giattini, Missionario della medesima Congregazione del Ss. Redentore, e Postulator della Causa. dedicato alla Santità di nostro Signore Papa pio VII Pontefice Massimo; Roma, nella' Stamperia Caetani sul Colle Esquilino, 1802; 20 x 13.5 cm., XXIV-269 pp. Ristretto della vita e gesta del B. Alfonso Maria de Liguori, diviso in quattro capitoli; Roma, presso Vincenzo Poggioli stampatore camerale, MDCCCXVI; 20 x 12 cm., 86 pp~ (IO) Vita del Beato Alfonso Maria de Liguori, Fondatore della Congregazione da Ss.mo Redentore, e Vescovo di S. Agata de' Goti, dedicata al Regnante Sommo Pontefice Pio VII dal P.D. Vincenzo Antonio Giattini, Postulatore della Causa; Roma, presso Vincenzo Poggioli stampatore della Rev. Camo Apost., MDCCCXVI; 27.5 x 20.5 cm., X-384 pp.,le P. Pielorz attribue cette biographie au P. Giattini. Les recherches effecfuées' dans n05 archives nous ont conduit à constater que le P. Giattini s'est bien occupé de faire composer Ia biographie mais qu'il n'en est aucunement l'auteur, ainsi que le pense Iui-ausai le P. de Meulemeester, qui est une autorité en la matière (Bibliographie générale des.écri,vains Rédemptoristes II Louvain 1935,' 160 n. 3)." Len01l1.de.Oiattìnì figure bien sur le frontispice, mais non pas comme nom d'auteur, mais cornrne étantvcelui du personnage qui a dédié le livre au Pape, il y figure donc au rnèrne titre que sur le Compendio de 1802' écrit par Amici, et que celui du P. Cardone sur la courte biographie latine de 1796 également écrite par Amici. Ni dans la dédicace, ni dans I'approbation, ni dans le texte,de la biographie nous 'navons trouvé le moindre motif de ccnsidérer Giattini comme l~auteur du livre. Par contre, dans une lettre écrite de Rome le 28 [anvier 1816, le P. Giattinicom:, rnunique au Recteur Majeur, P. Blasucci, que la personne qui a fait la prernière partie dè' la vie lui a écrit d'etre empèchée de continuer (Arch. gén. VG). Et dans re Libro dei conti d'introito ed esito fatti per la beatificazione del ven. S,d.D. Mons. Alfonso M. Liguori.), fatti dal P.D. Vincenzantonio Giattini, Postulaiore, (Arcll.gén., XXVIII [29]) ia note suivante tranche nettement laquestion en nous Iivrant le norn -mèrne de l'auteurde' la biographie: «1816. A I2ag()sto. All'Ab. D. Domenico Ant, Marzella, per 'l'estensione della Vita oltre li se. cinque pagat'all'amanuense [le 12a'V1'.]-sc. IDO»,,Le rauvril. ilav:llit' payé 25 scudi «all'estensore del Compendio. De ce 'Iivre de comptes, il résulte aussi 'que' I'imprimeur Poggiol] n'imprimait pas la Vita à ison propre cornpte, maispar ordre 'et iaux' dépens du P. Giattiui (I [uin, 13 [uìllet, 21 aoùt).

Was denken unsere Schüler nach 3 Jahren Deutschunterricht? Cosa pensano i nostri studenti dopo 3 anni di tedesco?

Was denken unsere Schüler nach 3 Jahren Deutschunterricht? Cosa pensano i nostri studenti dopo 3 anni di tedesco? Was denken unsere Schüler nach 3 Jahren Deutschunterricht? Cosa pensano i nostri studenti dopo 3 anni di tedesco? Elisa sagt/ Elisa dice: Viele Personen denken, dass die deutsche Sprache eine schwere Sprache

Mehr

Die Pronomen und ihr Gebrauch

Die Pronomen und ihr Gebrauch Die Pronomen und ihr Gebrauch is, ea, id Sg. Nom. is ea id Pl. Nom. ii eae ea Gen. eius eius eius Gen. eorum earum eorum Dat. ei ei ei Dat. iis iis iis Akk. eum eam id Akk. eos eas ea Abl. eo ea eo Abl.

Mehr

Intervista con Sofia

Intervista con Sofia Intervista con Sofia Jahrgangsstufen 8 (It3); 10 (Itspb) Fach/Fächer Italienisch Übergreifende Bildungs- und Erziehungsziele Sprachliche Bildung Zeitrahmen 15 Minuten Benötigtes Material Arbeitsblatt Kompetenzerwartungen

Mehr

La determinazione dell indice viene effettuata mediante l applicazione della formula di Laspeyres.

La determinazione dell indice viene effettuata mediante l applicazione della formula di Laspeyres. Beiblatt zur Tabelle der Indexziffren der Verbraucherpreise für alle privaten Haushalte (NIC) und Anleitungen zu deren Verwendung Allegato alla tabella degli indici prezzi al consumo per l intera collettività

Mehr

Profibus: 20. Jahre in der. Praxis bei. Sollandsilicon. PI-Konferenz 2015 11-12.März 2015 - Speyer. Georg Pichler

Profibus: 20. Jahre in der. Praxis bei. Sollandsilicon. PI-Konferenz 2015 11-12.März 2015 - Speyer. Georg Pichler Profibus: 20 Jahre in der Praxis bei PI-Konferenz 2015 11-12.März 2015 - Speyer Georg Pichler Automation Manager georg.pichler@sollandsilicon.com 39012 Meran(o)-Italien 2 3 Partecipazione di SOLLANDSILICON

Mehr

1. Person 2. Person. ich. wir unser von uns uns uns durch uns. is, ea, id: 6.3 d)

1. Person 2. Person. ich. wir unser von uns uns uns durch uns. is, ea, id: 6.3 d) 6 Die Pronomina 6.1 Personalpronomina Nom. 1) Nom. 1) 2) egō meī mihi mē a mē nōs nostri nostrum nōbis nōs a nōbis 1. Person 2. Person ich tū du meiner tui deiner mir tibi dir mich tē dich durch mich a

Mehr

Der Jongleur - Testo in tedesco con traduzione in italiano a fronte da EasyReaders.Org. Der Jongleur

Der Jongleur - Testo in tedesco con traduzione in italiano a fronte da EasyReaders.Org. Der Jongleur Der Jongleur Testo tedesco-italiano con traduzione a fronte Livello A1/A Design copertina: Anya Lauri Foto copertina: Adriana Verolla Imparareonline Ltd. 019 Imparareonline Ltd. Registered in England,

Mehr

Inhaltsverzeichnis. des zweiten Teiles des zweiten Bandes. Zweiter Abschnitt. Syntaxe des zusammengesetzten Satzes. oder

Inhaltsverzeichnis. des zweiten Teiles des zweiten Bandes. Zweiter Abschnitt. Syntaxe des zusammengesetzten Satzes. oder Inhaltsverzeichnis des zweiten Teiles des zweiten Bandes. Zweiter Abschnitt. Syntaxe des zusammengesetzten Satzes oder Lehre von der Satzverbindung". Siebentes Kapitel. 150. A. Beiordnung ' l Verschiedene

Mehr

Der Brief La lettera

Der Brief La lettera Der Brief La lettera Hamburg, 20.4.2015 Liebe / Lieber., Caro / Cara mein Italienischlehrer hat mir deine Adresse gegeben und ich freue mich sehr, eine italienische Brieffreundin / einen italienischen

Mehr

CONSIGLIO REGIONALE DEL TRENTINO - ALTO ADIGE REGIONALRAT TRENTINO - SÜDTIROL

CONSIGLIO REGIONALE DEL TRENTINO - ALTO ADIGE REGIONALRAT TRENTINO - SÜDTIROL CONSIGLIO REGIONALE DEL TRENTINO - ALTO ADIGE REGIONALRAT TRENTINO - SÜDTIROL XV Legislatura Anno 2016 Disegni di legge e relazioni N. 69 D I S E G N O D I L E G G E MODIFICHE ALLA LEGGE REGIONALE 7 NOVEMBRE

Mehr

Città di Bolzano Andamento demografico nel 2014

Città di Bolzano Andamento demografico nel 2014 Città di Bolzano Andamento demografico nel 214 Stadt Bozen Bevölkerungsentwicklung im Jahr 214 Ufficio Statistica e Tempi della Città Amt für Statistik und Zeiten der Stadt La popolazione residente è aumentata

Mehr

Bolzano Bozen Bressanone Brixen (BZ) Merano - Meran (BZ) NSS IIT ASP ERP DMS GIS

Bolzano Bozen Bressanone Brixen (BZ) Merano - Meran (BZ)   NSS IIT ASP ERP DMS GIS Bolzano Bozen Handbuch Portal Erste Schritte Manuale Portale Primi Passi 1. Konto erstellen Creare un account... 2 2. Login... 3 3. Portal - Portale... 5. CF P.IVA St./MwSt.Nr IT / 02298140217 CCIAA n.

Mehr

Unterrichtssequenz Der Ort wo ich wohne. Sequenza didattica Il posto dove abito. Séquence didactique Le lieu où j habite

Unterrichtssequenz Der Ort wo ich wohne. Sequenza didattica Il posto dove abito. Séquence didactique Le lieu où j habite Unterrichtssequenz Der Ort wo ich wohne Sequenza didattica Il posto dove abito Séquence didactique Le lieu où j habite 1) Titel der Aktivität: Der Ort wo ich wohne 2) Unterrichtsfächer: L1;L2; Natur, Mensch,

Mehr

creazioni applicazioni artistiche

creazioni applicazioni artistiche falko::ch creazioni applicazioni artistiche Indicazioni bibliografiche a Dante & Goethe Due grandi poeti una filosofia Bibliografische Hinweise zu Goethe & Dante Zwei grosse Poeten eine Philosophie, Dante

Mehr

In den Bergen - Testo in tedesco con traduzione in italiano a fronte da EasyReaders.Org. In den Bergen

In den Bergen - Testo in tedesco con traduzione in italiano a fronte da EasyReaders.Org. In den Bergen In den Bergen Testo tedesco-italiano con traduzione a fronte Livello A Design copertina: Anya Lauri Foto copertina: The full original image can be found at Wikimedia Commons: http://commons.wikimedia.org/wiki/file:mont_blanc_from_aosta_valley.jpg

Mehr

Dekret Decreto. Betreff: Oggetto: des Landesrats der Landesrätin. dell'assessore dell'assessora 2209/2017. Nr. N.

Dekret Decreto. Betreff: Oggetto: des Landesrats der Landesrätin. dell'assessore dell'assessora 2209/2017. Nr. N. AUTONOME PROVINZ BOZEN - SÜDTIROL Dekret Decreto des Landesrats der Landesrätin Nr. N. 2209/2017 PROVINCIA AUTONOMA DI BOLZANO - ALTO ADIGE dell'assessore dell'assessora 5.1 Amt für Haushalt und Programmierung

Mehr

Auswandern Wohnen Wohnen - Mieten Italienisch Cerco da affittare. Äußern dass man etwas mieten möchte Japanisch una stanza Art der Unterbringung un ap

Auswandern Wohnen Wohnen - Mieten Italienisch Cerco da affittare. Äußern dass man etwas mieten möchte Japanisch una stanza Art der Unterbringung un ap - Mieten Italienisch Cerco da affittare. Äußern dass man etwas mieten möchte Japanisch una stanza un appartamento un monolocale una casa indipendente una casa bifamiliare una villetta a schiera Quanto

Mehr

Italienisch. Schreiben. 12. Mai 2015 HAK. Standardisierte kompetenzorientierte schriftliche Reife- und Diplomprüfung. Name: Klasse/Jahrgang:

Italienisch. Schreiben. 12. Mai 2015 HAK. Standardisierte kompetenzorientierte schriftliche Reife- und Diplomprüfung. Name: Klasse/Jahrgang: Name: Klasse/Jahrgang: Standardisierte kompetenzorientierte schriftliche Reife- und Diplomprüfung HAK 12. Mai 2015 Italienisch (B1) Schreiben Hinweise zum Beantworten der Fragen Sehr geehrte Kandidatin,

Mehr

CORPORATE DESIGN PARK BOZEN BOLZANO

CORPORATE DESIGN PARK BOZEN BOLZANO HELLO. NOST: Johann Philipp Klammsteiner Florian Reiche Matteo Campostrini Designer (BA) Art Direction Graphic Design Designer (BA) Graphic & Web Design Student Project Assistance Research Naming Identity

Mehr

Italien-Austausch: Bismarck in Padova

Italien-Austausch: Bismarck in Padova Italien-Austausch: Bismarck in Padova 18. Mai 2014 Bahnhof Padova Centrale, Haupthalle, 5. Mai, 8.30 Uhr: ca. 45 Personen stehen in kleineren Gruppen zusammen, es wird viel geredet, Umarmungen werden ausgetauscht

Mehr

REGIONE AUTONOMA TRENTINO-ALTO ADIGE AUTONOME REGION TRENTINO-SÜDTIROL DELIBERAZIONE DELLA GIUNTA REGIONALE BESCHLUSS DER REGIONALREGIERUNG. Nr.

REGIONE AUTONOMA TRENTINO-ALTO ADIGE AUTONOME REGION TRENTINO-SÜDTIROL DELIBERAZIONE DELLA GIUNTA REGIONALE BESCHLUSS DER REGIONALREGIERUNG. Nr. REGIONE AUTONOMA TRENTINO-ALTO ADIGE DELIBERAZIONE DELLA GIUNTA REGIONALE N. Seduta del SONO PRESENTI 239 21.12.2016 AUTONOME REGION TRENTINO-SÜDTIROL BESCHLUSS DER REGIONALREGIERUNG Nr. Sitzung vom ANWESEND

Mehr

Tabelle 1: Die einfachen Drucker Neapels 1820/21

Tabelle 1: Die einfachen Drucker Neapels 1820/21 Tabelle 1: Die einfachen Drucker Neapels 1820/21 Drucker Betriebsstätte Produkte Cataneo, Carlo Stamperia del R. Albergo de Poveri; Strada Trinità de Spagnuoli Nr. 8 Liceo Costituzionale; De Filippis,

Mehr

il congiuntivo II x 2006

il congiuntivo II x 2006 il congiuntivo II Formazione del congiuntivo er sie es Sie sie würde würdest würde würden würdet würden...gehen...fahren...sein...essen...verstehen...arbeiten il congiuntivo si forma con ausiliare werden

Mehr

Ersterwähnung des Ortes: Hollwede (Kreis Minden-Lübbecke)

Ersterwähnung des Ortes: Hollwede (Kreis Minden-Lübbecke) Ersterwähnung des Ortes: Hollwede (Kreis Minden-Lübbecke) Erstmals erwähnt: 24. September 1229 Urkundensignatur: LAV NRW W Stift Levern, Urkunden Nr. 32 Transkription gedruckt in: Westfälisches Urkundenbuch

Mehr

Fortsetzung des Hauptsatzes. Relativsatz. Fortsetzung des Relativsatzes. Fortsetzung des A.c.I. Fortsetzung des 1. Kausalsatzes

Fortsetzung des Hauptsatzes. Relativsatz. Fortsetzung des Relativsatzes. Fortsetzung des A.c.I. Fortsetzung des 1. Kausalsatzes Cicero, de re publica (1,11) 1 2 Maxime/que 10 solet, 3 4 5 6 4 7 8 9 hoc in hominum doctorum oratione mihi mirum videri 11 quod, 26 iidem 12 qui 17 negent 13 14 15 16 tranquillo mari gubernare se 18 posse,

Mehr

PRÄPOSITIONEN Preposizioni fisse al caso DATIVO il, la aus bei presso

PRÄPOSITIONEN Preposizioni fisse al caso DATIVO il, la aus bei presso PRÄPOSITIONEN Preposizioni fisse al caso DATIVO an aus bei il, la prep. di tempo per date, giorni della settimana, per parti del giorno (escluso die Nacht): Am (an + dem) Sonntag bin ich nicht zu Hause.

Mehr

Serve ancora un forte sostegno all Equal Pay Day 2013 perché

Serve ancora un forte sostegno all Equal Pay Day 2013 perché Serve ancora un forte sostegno all Equal Pay Day 2013 perché Oggi nella sola Unione Europea, così come inn Alto Adige, le donne guadagnano mediamente il 16,2% in meno rispetto ai colleghi uomini Oggi,

Mehr

CASTIONE della Presolana

CASTIONE della Presolana Das Immobilienportal der Schweizer Makler. CASTIONE della Presolana Mehrfamilienhaus (Chalet) Case plurifamiliare (Chalet) Mit fünf Wohnungen an sehr ruhiger, sonniger Lage 5 app. in posizione molto tranquilla

Mehr

Südtiroler Monitoringausschuss Osservatorio provinciale

Südtiroler Monitoringausschuss Osservatorio provinciale Abteilung 24 - Soziales Ripartizione 24 - Politiche sociali Südtiroler Monitoringausschuss Osservatorio provinciale Amt für Menschen mit Behinderungen _ Ufficio Persone con disabilità Mag. Ute Gebert Bozen

Mehr

Klinikfälle. Presentazione Casi. Volumen #2 Volume #2. Dr. Pablo Echarri

Klinikfälle. Presentazione Casi. Volumen #2 Volume #2. Dr. Pablo Echarri Klinikfälle Volumen #2 Volume #2 Fälle in Kombination mit Clear Aligner im OK und festsitzender KFO im UK. Presentazione Casi Casi in cui è stato combinato l'aligner superiore trasparente con l'ortodonzia

Mehr

Sie sind mir zur Abholung und Besprechung der Klausur an folgenden Terminen herzlich willkommen: Ergebnisse der Abschlussklausur. (max.

Sie sind mir zur Abholung und Besprechung der Klausur an folgenden Terminen herzlich willkommen: Ergebnisse der Abschlussklausur. (max. Liebe Kursteilnehmer, unten finden Sie zunächst die Ergebnisliste der normalen Abschlussklausur, danach eine weitere Liste mit den Ergebnissen der Klausur zum Nachweis von Lateinkenntnissen. Zur Übung

Mehr

Name: Jahrgang: Standardisierte kompetenzorientierte schriftliche Reife- und Diplomprüfung HAK. 11. Mai Italienisch.

Name: Jahrgang: Standardisierte kompetenzorientierte schriftliche Reife- und Diplomprüfung HAK. 11. Mai Italienisch. Name: Jahrgang: Standardisierte kompetenzorientierte schriftliche Reife- und Diplomprüfung HAK 11. Mai 2017 Italienisch (B1) Schreiben 2 Hinweise zum Beantworten der Fragen Sehr geehrte Kandidatin, sehr

Mehr

PROT SSP Schlanders digital unterzeichnet/sottoscritto digitalmente: Karolina Kuppelwieser, 161a64 Sonja Christina De Martin,

PROT SSP Schlanders digital unterzeichnet/sottoscritto digitalmente: Karolina Kuppelwieser, 161a64 Sonja Christina De Martin, PROT. 154500 SSP Schlanders 07.06.2018 2959 digital unterzeichnet/sottoscritto digitalmente: Karolina Kuppelwieser, 161a64 Sonja Christina De Martin, 35684e Seite/pag. 1/11 PROT. 154500 SSP Schlanders

Mehr

Schreiben: Un per Giuliano

Schreiben: Un  per Giuliano Schreiben: Un e-mail per Giuliano Lernaufgabe zum Verfassen einer persönlichen E-Mail Stand: 15.03.2016 Jahrgangsstufe Fach/Fächer Zeitrahmen Benötigtes Material 8 (It 3); 10 (Itspb) Italienisch 45 Minuten

Mehr

Materiale allievi. Lunedì

Materiale allievi. Lunedì Lunedì # 1 uno Ciao, hello, salut! Dialogo Giulia (G), Jane (J), Françoise (F), Carlo (C) 1. G: Ciao, io sono Giulia. Tu come ti chiami? 2. J: Hello, I m Jane. 3. G: Piacere! Di dove sei, Jane? 4. J: I

Mehr

Da 17 anni vivo grazie ad un trapianto di rene; ancora oggi penso con riconoscenza al donatore ed ai suoi familiari.

Da 17 anni vivo grazie ad un trapianto di rene; ancora oggi penso con riconoscenza al donatore ed ai suoi familiari. uns geht es gut! stiamo bene! D.G.M.G., 56 Jahre/anni Bozen/Bolzano Mein Leben war bereits ohne Träume und Hoffnungen. 1996 hat mich eine Lebertransplantation ins Leben und zu meiner Familie zurückgebracht.

Mehr

Gründung einer GmbH costituzione di una S.R.L. di diritto tedesco

Gründung einer GmbH costituzione di una S.R.L. di diritto tedesco Gründung einer GmbH costituzione di una S.R.L. di diritto tedesco Name, Beruf, Anschrift der Gründer bzw. der für die Gründer auftretenden Personen nome, professione, indirizzo dei soci fondatori oppure

Mehr

In Italia cresce il numero di bambini grassi e sono 800 mila gli under 16 che consumano bevande alcoliche!

In Italia cresce il numero di bambini grassi e sono 800 mila gli under 16 che consumano bevande alcoliche! Bundesgymnasium und Bundesrealgymnasium Lienz Schriftliche Reifeprüfung aus Italienisch Haupttermin 2009/10 8B-Klasse Prof. Mag. Alexandra Bauhofer-Stotter 1. Tema argomentativo (350 400 parole) i giovani

Mehr

Beschluss der Landesregierung / Delibera della Giunta provinciale Nr /02/2006

Beschluss der Landesregierung / Delibera della Giunta provinciale Nr /02/2006 Beschluss der Landesregierung / Delibera della Giunta provinciale Nr. 324 06/02/2006 Schulgebühren für die Oberschulen Südtirols Tasse scolastiche per le scuole secondarie della Provincia di Bolzano 16.4/17.1/18.1

Mehr

Der Baum WIRD von Patrick GESCHMÜCKT Subjekt (Nominativ)

Der Baum WIRD von Patrick GESCHMÜCKT Subjekt (Nominativ) DAS PASSIV DAS AKTIV Patrick schmückt den Baum Subjekt Objekt (Nominativ) (Akkusativ) DAS PASSIV Der Baum WIRD von Patrick GESCHMÜCKT Subjekt (Nominativ) (von + Dativ!) SI CONIUGA AI VARI TEMPI RIMANE

Mehr

Grosses Sängertreffen in Kuppelwies - Ulten

Grosses Sängertreffen in Kuppelwies - Ulten Grosses Sängertreffen in Kuppelwies - Ulten mit Volkstanz 19.+20.05.2012 Grande rassegna di cori e danza popolare a Pracupola - Val d Ultimo Veranstalter: Ultner Bänkelsänger www.baenkelsaenger.com 20.00

Mehr

werden. Index Jänner 2007 : Index Jänner ,5 : 123,9 = 1, x 100 = 103, = 3,7126 = 3,7%

werden. Index Jänner 2007 : Index Jänner ,5 : 123,9 = 1, x 100 = 103, = 3,7126 = 3,7% Beiblatt zur Tabelle der Indexziffern der Verbraucherpreise für Haushalte von Arbeitern und Angestellten (FOI) und Anleitungen zu deren Verwendung Allegato alla tabella degli indici prezzi al consumo per

Mehr

Inhalt nach Kapiteln Seite

Inhalt nach Kapiteln Seite Inhalt nach Kapiteln Kapitel 1 1 O sole mio! Substantive auf -e: männlich oder weiblich?....... 12 2 Größenwahn: groß, klein, alt und jung............. 13 3 Bitte, bitte : Wann sagt man prego, wann per

Mehr

MINUSIO Wunderschön renoviert - einziehen und geniessen / Recentemente rinnovato - entrare e godere

MINUSIO Wunderschön renoviert - einziehen und geniessen / Recentemente rinnovato - entrare e godere 118461057-51 JS 385.000 CHF MINUSIO Wunderschön renoviert - einziehen und geniessen / Recentemente rinnovato - entrare e godere ZWEITWOHNSITZ - DOMICILIO SECON- DARIA Meine Immobilie. Mein Zuhause. Immobilien

Mehr

Lateinische Stilübungen 3. Text 7. Cicero, de off. 1, 1-2

Lateinische Stilübungen 3. Text 7. Cicero, de off. 1, 1-2 Lateinische Stilübungen 3 Text 7 Cicero, de off. 1, 1-2 Obwohl du, mein Sohn Marcus, ein Jahr schon Hörer des Kratippos und das in Athen, Überfluss haben musst an Vorschriften und Lehren der Philosophie

Mehr

Die Zahlenangaben beziehen sich auf die durchnummerierten Übungen.

Die Zahlenangaben beziehen sich auf die durchnummerierten Übungen. Inhalt nach Themen Die Zahlenangaben beziehen sich auf die durchnummerierten Übungen. I II Vom Deutschen ins Italienische Substantive Substantive auf -e 1; Behälter 21 Adjektive und Adverbien groß / klein

Mehr

Caesar, de bello Gallico, I, 20

Caesar, de bello Gallico, I, 20 Caesar, de bello Gallico, I, 20 1 Diviciacus 2 3 4 5 multis cum lacrimis Caesarem complexus 6 7 obsecrare coepit, 8 9 10 11 12 ne quid gravius in fratrem statueret: Satz/Struktur Participium coniunctum

Mehr

Landesgesetzentwurf Nr. 170/18: Disegno di legge provinciale n. 170/18: Bereich - Programm - Titel Betrag Missione - programma - titolo Importo

Landesgesetzentwurf Nr. 170/18: Disegno di legge provinciale n. 170/18: Bereich - Programm - Titel Betrag Missione - programma - titolo Importo DRITTER GESETZGEBUNGSAUSSCHUSS TERZA COMMISSIONE LEGISLATIVA Landesgesetzentwurf Nr. 170/18: Disegno di legge provinciale n. 170/18: Änderungen zum Haushaltsvoranschlag der Autonomen Provinz Bozen für

Mehr

DES SÜDTIROLER LANDTAGES DEL CONSIGLIO PROVINCIALE Nr. 4/2012 N. 4/2012

DES SÜDTIROLER LANDTAGES DEL CONSIGLIO PROVINCIALE Nr. 4/2012 N. 4/2012 XIV. Legislaturperiode / 2012 XIV legislatura / 2012 BESCHLUSS DELIBERAZIONE DES SÜDTIROLER LANDTAGES DEL CONSIGLIO PROVINCIALE Nr. 4/2012 N. 4/2012 Stellungnahme gemäß Artikel 103 Absatz 3 des Sonderstatutes

Mehr

Corso/Kurs: PROFESSIONE - PREVIDENZA - ASSISTENZA - Il ruolo di Inarcassa e la sua Fondazione

Corso/Kurs: PROFESSIONE - PREVIDENZA - ASSISTENZA - Il ruolo di Inarcassa e la sua Fondazione Corso/Kurs: PROFESSIONE - PREVIDENZA - ASSISTENZA - Il ruolo di Inarcassa e la sua Fondazione ISTRUZIONI PER LA REGISTRAZIONE AL WEBINAR ANWEISUNGEN FÜR DIE REGISTRIERUNG ZUM WEBINAR Dal proprio profilo

Mehr

Renovierungszentrum Centro ristrutturazioni CasaBagno

Renovierungszentrum Centro ristrutturazioni CasaBagno Renovierungszentrum Centro ristrutturazioni CasaBagno 40 Wohnungen - Bäder - Hotels - Geschäfte Appartamenti - Bagni - Hotel - Negozi 40 Das Unternehmen L azienda Seit 40 Jahren führt Ideacasabagno mit

Mehr

Caesar, de bello Gallico, I,3

Caesar, de bello Gallico, I,3 Caesar, de bello Gallico, I,3 Satz/Struktur 1 2 3 4 5 6 7 His rebus adducti et auctoritate Orgetorigis permoti 8 9 constituerunt ea, 10 11 12 quae ad proficiscendum pertinerent, Participium coniunctum

Mehr

Erhaltung des Bahnhofs am bestehenden Standortmantenere la stazione dove è oggi

Erhaltung des Bahnhofs am bestehenden Standortmantenere la stazione dove è oggi Bahnhof Bozen Stazione di Bolzano Erhaltung des Bahnhofs am bestehenden Standortmantenere la stazione dove è oggi Verlegung als abnormaler Fall von Abschiebung spostamento un caso anomalo di allontanamento

Mehr

Studio l italiano! 1 Ordnen Sie zu. 2 Bringen Sie die Wörter in die richtige Reihenfolge.

Studio l italiano! 1 Ordnen Sie zu. 2 Bringen Sie die Wörter in die richtige Reihenfolge. Studio l italiano! Ordnen Sie zu. Ho una domanda. a Ist das klar? 2 È chiaro? b Ich weiß es nicht. 3 Non lo so. c Sind Sie fertig? 4 Avete finito? d Ich habe eine Frage. 5 Non capisco. e Ich vestehe nicht.

Mehr

PURASCA. 4-Zimmer. Zimmer-Haus zum Ausbauen Casa con 4 locali da riattare. Fr. 170' Mit Nebengebäude im Dorfkern Con stalla a canto nel nucleo

PURASCA. 4-Zimmer. Zimmer-Haus zum Ausbauen Casa con 4 locali da riattare. Fr. 170' Mit Nebengebäude im Dorfkern Con stalla a canto nel nucleo PURASCA 4-Zimmer Zimmer-Haus zum Ausbauen Casa con 4 locali da riattare Mit Nebengebäude im Dorfkern Con stalla a canto nel nucleo Fr. 170'000.-- 4180/402 Ubicazione Regione: Malcantone NAP/Località: 6989

Mehr

Corrispondenza Lettera

Corrispondenza Lettera - Indirizzo Herrn Peter Müller Falkenstraße 28 20140 Hamburg Deutschland Formato indirizzo italiano: via, numero civico località, Jeremy Rhodes 212 Silverback Drive California Springs CA 92926 Formato

Mehr

b) Prozentuelle Steigerung zwischen zwei monatlichen gesamtstaatlichen

b) Prozentuelle Steigerung zwischen zwei monatlichen gesamtstaatlichen Beiblatt zur Tabelle der Indexziffern der Verbraucherpreise für Haushalte von Arbeitern und Angestellten (FOI) und Anleitungen zu deren Verwendung Allegato alla tabella degli indici prezzi al consumo per

Mehr

GERMIGNAGA LUINO (ITA)

GERMIGNAGA LUINO (ITA) GERMIGNAGA LUINO (ITA) 3 ½-Zimmer-Mansardewohnung und 3 ½-Zimmer-Wohnung im 2. OG.... appartamento mansardato di 3 ½ locali e appartamento di 3 ½ loc nel secondo piano 4180/2726 Fr. 475 000.-- Ubicazione

Mehr

Sallusti Crispi: De Catilinae Coniuratione 23, 1-6

Sallusti Crispi: De Catilinae Coniuratione 23, 1-6 Sallusti Crispi: De Catilinae Coniuratione 23, 1-6 Satz/Struktur 1 2 3 2 4 5 Sed in ea coniuratione fuit Quintus Curius, 6 7 8 9 natus haud obscuro loco, 10 11 12 13 flagitiis atque facinoribus coopertus,

Mehr

GERMIGNAGA LUINO (ITA)

GERMIGNAGA LUINO (ITA) Das Immobilienportal der Schweizer Makler. GERMIGNAGA LUINO (ITA) 3 1/2-Zimmer-Wohnung mit Balkon an zentraler Lage in Seenähe.... appartamento di 3 1/2 locali con balcone vicino al lago 4180/2731 Fr.

Mehr

Die Berechnung dieses Indexes erfolgt nach der Laspeyres- Formel.

Die Berechnung dieses Indexes erfolgt nach der Laspeyres- Formel. Beiblatt zur Tabelle der Indexziffern der Verbraucherpreise für Haushalte von Arbeitern und Angestellten (FOI) und Anleitungen zu deren Verwendung Allegato alla tabella degli indici prezzi al consumo per

Mehr

Neue Fahrzeugauswahl (KW/CV)

Neue Fahrzeugauswahl (KW/CV) Update Software Rel.: 9,23 Nuova selezione del veicolo (KW/CV) New vehicle selection (KW/CV) Nouvelle selection du vehicule (KW/CV) Nueva selecion del vehiculo (KW/CV) Neue Fahrzeugauswahl (KW/CV) 1 Update

Mehr

Caesar, de bello Gallico, I,9. Satz/Struktur. Relativsatz Relinquebatur una per Sequanos via,

Caesar, de bello Gallico, I,9. Satz/Struktur. Relativsatz Relinquebatur una per Sequanos via, Caesar, de bello Gallico, I,9 1 2 3 4 Relinquebatur una per Sequanos via, 5 qua 6 7 Sequanis invitis propter angustias ire non poterant. Satz/Struktur Relativsatz abl.abs. Relativsatz (Fortsetzung) 1 Prädikat

Mehr

Langenscheidt Italienisch in 30 Tagen - Set mit Buch und 2 Audio-CDs

Langenscheidt Italienisch in 30 Tagen - Set mit Buch und 2 Audio-CDs Langenscheidt Selbstlernkurse... in 30 Tagen Langenscheidt Italienisch in 30 Tagen - Set mit Buch und 2 Audio-CDs Der kompakte Sprachkurs - leicht, schnell, individuell von Müller-Renzoni 1. Auflage Langenscheidt

Mehr

Familienarchiv Gadina de Torriani. Keine Sperrfrist

Familienarchiv Gadina de Torriani. Keine Sperrfrist Staatsarchiv Graubünden A Sp III/14f Familienarchiv Gadina de Torriani Keine Sperrfrist Im STAR erfasst 2013 Staatsarchiv Graubünden Familienarchiv Gadina de Torriani Seite: 1 1391-1650 PERGAMENT-URKUNDEN

Mehr

OSCO. 5 ½-Zimmer Dorfhaushälfte. an sonniger Aussichtslage im Dorfzentrum zum Renovieren ... Parte di casa di 5 ½ locali. nel nucleo da ristrutturare

OSCO. 5 ½-Zimmer Dorfhaushälfte. an sonniger Aussichtslage im Dorfzentrum zum Renovieren ... Parte di casa di 5 ½ locali. nel nucleo da ristrutturare Das Immobilienportal der Schweizer Makler. OSCO 5 ½-Zimmer Dorfhaushälfte an sonniger Aussichtslage im Dorfzentrum zum Renovieren.... Parte di casa di 5 ½ locali nel nucleo da ristrutturare Fr. 65 000.--

Mehr

[45] Demus igitur imperium Caesari, sine quo res militaris administrari, teneri exercitus, bellum geri non potest;

[45] Demus igitur imperium Caesari, sine quo res militaris administrari, teneri exercitus, bellum geri non potest; Cic., Phil. V 42-45 [42] [XVI] Venio ad C. Caesarem, patres conscripti, qui nisi fuisset, quis nostrum esse potuisset? Advolabat ad urbem a Brundisio homo inpotentissimus ardens odio, animo hostili in

Mehr

Filiale di Contone. Professionalità Qualità Cordialità. Professionell Kompetent Zuvorkommend

Filiale di Contone. Professionalità Qualità Cordialità. Professionell Kompetent Zuvorkommend Filiale di Contone Professionalità Qualità Cordialità Professionell Kompetent Zuvorkommend Siamo orgogliosi di presentarvi la nostra filiale di Contone con annessa stazione di benzina Migrol, che ci permette

Mehr

EUROPÄISCHES SPRACHENPORTFOLIO PORTFOLIO EUROPEO DELLE LINGUE GRUNDSCHULE SCUOLA ELEMENTARE

EUROPÄISCHES SPRACHENPORTFOLIO PORTFOLIO EUROPEO DELLE LINGUE GRUNDSCHULE SCUOLA ELEMENTARE EUROPÄISCHES SPRACHENPORTFOLIO PORTFOLIO EUROPEO DELLE LINGUE GRUNDSCHULE SCUOLA ELEMENTARE Europäisches Sprachenportfolio für r Schülerinnen und Schüler von 9 bis 11 Jahren Portfolio Europeo delle Lingue

Mehr

Der letzte König der Römer

Der letzte König der Römer Der letzte König der Römer Cicero lässt in seiner Schrift De re publica Scipio auch auf die Herrschaft des Königs L. Tarquinius Superbus eingehen. Das Volk habe dessen Herrschaft zunächst ertragen: Etenim

Mehr

TABELLA. Konjugation der Hilfsverben /Coniugazione del verbo ausiliare sein Indikativ / Indicativo

TABELLA. Konjugation der Hilfsverben /Coniugazione del verbo ausiliare sein Indikativ / Indicativo TABELLA Konjugation der Hilfsverben /Coniugazione del verbo ausiliare sein Ich bin ich war du bist du war-st er/sie/es ist er/sie/es war wir sind wir war-en ihr seid ihr war-t Sie/sie sind Sie/sie war-en

Mehr

Sprachmittlung: In un campeggio

Sprachmittlung: In un campeggio Sprachmittlung: In un campeggio Stand: 26.06.2017 Jahrgangsstufen Fach/Fächer Übergreifende Bildungsund Erziehungsziele Zeitrahmen Benötigtes Material 8 (It3); 10 (Itsp) Italienisch Sprachliche Bildung;

Mehr

Caesar, de bello Gallico, I,13

Caesar, de bello Gallico, I,13 Caesar, de bello Gallico, I,13 1 2 3 Hoc proelio facto 4 5 6 7 8 9 reliquas copias Helvetiorum ut consequi posset, 10 11 12 13 14 15 16 17 pontem in Arari faciendum curat atque ita exercitum traducit.

Mehr

Ringvorlesung: Italien Gestern, Heute, Morgen; Teil III: Italia Fabbrica delle idee: domani

Ringvorlesung: Italien Gestern, Heute, Morgen; Teil III: Italia Fabbrica delle idee: domani Ringvorlesung: Italien Gestern, Heute, Morgen; Teil III: Italia Fabbrica delle idee: domani 15. Dezember 2008 Robert Mintchev: Gestik im Italienischunterricht Bestandsaufnahme und Zukunftsvisionen Gestik

Mehr

Der Zettel. Angela & Emma

Der Zettel. Angela & Emma Der Zettel By Angela & Emma EXT. - SCHULE - MITTAG La scuola é un immenso edificio di cemento armato circondato da campi. Si trova sul fondo di una lunga valle sommersa dalla vegetazione ormai selvaggia.

Mehr

3. Lernjahr Korrekturheft 2 für Lehrer/innen

3. Lernjahr Korrekturheft 2 für Lehrer/innen Selbsttest zum Unterrichtsertrag Latein 3. Lernjahr Korrekturheft 2 für Lehrer/innen BIFIE I Department Standardisierte kompetenzorientierte Reife- und Diplomprüfung Stella-Klein-Löw-Weg 15 / Rund Vier

Mehr

Sapientia Romanorum Weisheiten aus dem alten Rom

Sapientia Romanorum Weisheiten aus dem alten Rom Sapientia Romanorum Weisheiten aus dem alten Rom Lateinisch/Deutsch Ausgewählt, übersetzt und herausgegeben von Fritz Fajen Philipp Reclam jun. Stuttgart RECLAMS UNIVERSAL-BIBLIOTHEK Nr. 18558 Alle Rechte

Mehr

Caesar, de bello Gallico, I, 26

Caesar, de bello Gallico, I, 26 Caesar, de bello Gallico, I, 26 1 2 3 4 5 6 7 Ita ancipiti proelio diu atque acriter pugnatum est. Satz/Struktur 1 Adverbiale Bestimmung der Art und Weise 2 Adjektiv-Attribut 3 Adverbiale Bestimmung des

Mehr

IRAGNA. 2-Familienhaus mit zwei 4 ½-Zi.-Whg. an sehr ruhiger, sonniger Aussichtslage ... Casa bifamiliare con due app.

IRAGNA. 2-Familienhaus mit zwei 4 ½-Zi.-Whg. an sehr ruhiger, sonniger Aussichtslage ... Casa bifamiliare con due app. Das Immobilienportal der Schweizer Makler. IRAGNA 2-Familienhaus mit zwei 4 ½-Zi.-Whg. an sehr ruhiger, sonniger Aussichtslage.... Casa bifamiliare con due app. di 4 ½ locali Soleggiata, molto tranquilla

Mehr

E-MOBILITY FÖRDERUNGEN FÜR PRIVATE INCENTIVI PER PRIVATI

E-MOBILITY FÖRDERUNGEN FÜR PRIVATE INCENTIVI PER PRIVATI IP E-MOBILITY FÖRDERUNGEN FÜR PRIVATE INCENTIVI PER PRIVATI DIE ZUKUNFT DER MOBILITÄT BEGINNT JETZT. IL FUTURO DELLA MOBILITÀ INIZIA ORA. WAS // COSA GEFÖRDERTE INVESTITIONEN E-FAHRZEUGE (PKW und Lieferwagen/LKW

Mehr

2. Lernjahr Aufgabenheft 4

2. Lernjahr Aufgabenheft 4 Datum: Klasse: Name: Selbsttest zum Unterrichtsertrag Latein 2. Lernjahr Aufgabenheft 4 BIFIE I Department Standardisierte kompetenzorientierte Reife- und Diplomprüfung Stella-Klein-Löw-Weg 15 / Rund Vier

Mehr

Dekret Decreto. Betreff: Oggetto: della Direttrice di Ripartizione del Direttore di Ripartizione. der Abteilungsdirektorin des Abteilungsdirektors

Dekret Decreto. Betreff: Oggetto: della Direttrice di Ripartizione del Direttore di Ripartizione. der Abteilungsdirektorin des Abteilungsdirektors der Abteilungsdirektorin des Abteilungsdirektors Dekret Decreto Nr. N. 19123/2017 della Direttrice di Ripartizione del Direttore di Ripartizione 5.1 Amt für Haushalt und Programmierung - Ufficio bilancio

Mehr

Vocabulaire Wortschatz 3. Lernen mit diesem Audio-Training... 4 Grammatische Fachbegriffe Lezione 1 Lektion 1: Sull aereo Im Flugzeug...

Vocabulaire Wortschatz 3. Lernen mit diesem Audio-Training... 4 Grammatische Fachbegriffe Lezione 1 Lektion 1: Sull aereo Im Flugzeug... Vocabulaire Wortschatz 3 Inhaltsverzeichnis Lernen mit diesem Audio-Training.................................. 4 Grammatische Fachbegriffe....................................... 6 Lezione 1 Lektion 1:

Mehr

CIMALMOTTO. Pension mit grossem Saal Pensione con grande sala

CIMALMOTTO. Pension mit grossem Saal Pensione con grande sala Das Immobilienportal der Schweizer Makler. CIMALMOTTO Pension mit grossem Saal Pensione con grande sala Mit 13 Gästezimmern an sehr ruhiger, sonniger Lage Con 13 camere in posizione molto tranquilla e

Mehr

AUTONOME REGION TRENTINO-SÜDTIROL REGIONE AUTONOMA TRENTINO-ALTO ADIGE

AUTONOME REGION TRENTINO-SÜDTIROL REGIONE AUTONOMA TRENTINO-ALTO ADIGE REGIONE AUTONOMA TRENTINO-ALTO ADIGE DELIBERAZIONE DELLA GIUNTA REGIONALE AUTONOME REGION TRENTINO-SÜDTIROL BESCHLUSS DER REGIONALREGIERUNG N. Seduta del SONO PRESENTI Presidente Vice Presidente sostituto

Mehr

Conoscenze del tedesco dei bambini in età prescolare Questionario per i genitori. Deutschkenntnisse von Vorschulkindern Elternfragebogen Italienisch

Conoscenze del tedesco dei bambini in età prescolare Questionario per i genitori. Deutschkenntnisse von Vorschulkindern Elternfragebogen Italienisch Conoscenze del tedesco dei bambini in età prescolare Questionario per i genitori Deutschkenntnisse von Vorschulkindern Elternfragebogen Italienisch Die Unterlagen zur Erhebung der Deutschkenntnisse wurden

Mehr

2-Familienhaus mit Rustico zum Ausbauen

2-Familienhaus mit Rustico zum Ausbauen Das Immobilienportal der Schweizer Makler. VAIRANO 2-Familienhaus mit Rustico zum Ausbauen an sehr ruhiger, sonniger Lage mit Garten...... Casa bifamiliare con rustico da ristrutturare In posizione molto

Mehr

Italienisch. Schreiben. 12. Mai 2014 HUM. Standardisierte kompetenzorientierte schriftliche Reife- und Diplomprüfung. Name: Klasse/Jahrgang:

Italienisch. Schreiben. 12. Mai 2014 HUM. Standardisierte kompetenzorientierte schriftliche Reife- und Diplomprüfung. Name: Klasse/Jahrgang: Name: Klasse/Jahrgang: Standardisierte kompetenzorientierte schriftliche Reife- und Diplomprüfung HUM 12. Mai 2014 Italienisch (B1) Schreiben Hinweise zum Beantworten der Fragen Sehr geehrte Kandidatin,

Mehr

ZÖGGELER PAUL. Möbelwerkstatt TISCHLEREI FALEGNAMERIA

ZÖGGELER PAUL. Möbelwerkstatt TISCHLEREI FALEGNAMERIA TISCHLEREI FALEGNAMERIA EINRICHTEN WOHNEN ARREDARE ABITARE küche cucina Mit klarem Design sowie gekonnter handwerklicher Ausführung bietet die Zöggeler Paul individuelle Lösungen für Ihren Lebensraum.

Mehr

Conoscenze del tedesco dei bambini in età prescolare

Conoscenze del tedesco dei bambini in età prescolare ITALIANO ITALIENISCH Conoscenze del tedesco dei bambini in età prescolare Deutschkenntnisse von Vorschulkindern Questionario per i genitori Elternfragebogen Wünschen Sie den Fragebogen in einer anderen

Mehr

Dekret Decreto. Betreff: Oggetto: der Abteilungsdirektorin des Abteilungsdirektors. della Direttrice di Ripartizione del Direttore di Ripartizione

Dekret Decreto. Betreff: Oggetto: der Abteilungsdirektorin des Abteilungsdirektors. della Direttrice di Ripartizione del Direttore di Ripartizione der Abteilungsdirektorin des Abteilungsdirektors Dekret Decreto Nr. N. 2687/2015 4.6 Gehaltsamt - Ufficio stipendi della Direttrice di Ripartizione del Direttore di Ripartizione Essensgutscheine - Anpassung

Mehr

ANMERKUNGEN ZUR SCHULARBEITSGESTALTUNG

ANMERKUNGEN ZUR SCHULARBEITSGESTALTUNG ANMERKUNGEN ZUR SCHULARBEITSGESTALTUNG Fach: Italienisch, vierjährig Klasse: 5. Klasse (1. Schularbeit, 1. Sem.) Kompetenzniveau: A1 Dauer der SA: 50 Minuten Teilbereiche Themenbereich Testformat/Textsorte

Mehr

Exposé einer Bachelorarbeit am Institut für Informatik der Freien. Universität Berlin, Arbeitsgruppe Datenbanken und Informationssysteme

Exposé einer Bachelorarbeit am Institut für Informatik der Freien. Universität Berlin, Arbeitsgruppe Datenbanken und Informationssysteme Exposé einer Bachelorarbeit am Institut für Informatik der Freien Universität Berlin, Arbeitsgruppe Datenbanken und Informationssysteme Beispielarbeit Max Mustermann Matrikelnummer: 47114711 max.mustermann@fu-berlin.de

Mehr

Cap. I.4 Capitulum quartum de tribus modis 10 accipiendi terminum terminus

Cap. I.4 Capitulum quartum de tribus modis 10 accipiendi terminum terminus 30 tractatus i capitulum 3 4 cat vel compositionem terminorum significantium res vel eorum divisionem apud mentem, scilicet per secundariam operationem intellectus, vel modum supponendi terminorum pro

Mehr

Beispielaufgaben Konzentration & Aufmerksamkeit

Beispielaufgaben Konzentration & Aufmerksamkeit Beispielaufgaben Konzentration & Aufmerksamkeit 1. Buchstaben- Striche- Test Finde und markiere alle q und d, die mit insgesamt zwei Strichen markiert sind. Dabei ist es egal, ob die Striche über oder

Mehr