Pharmazeutische Terminologie Teil II 15.11.11
Nomenklatur von Arzneistoffen Kennzeichnung von organisch-chemischen Verbindungen nach IUPAC-Regeln (International Union of Pure and Applied Chemistry) 7-Chlor-2,3-dihydro-1-methyl-5- phenyl-1h-1,4-benzodiazepin-2-on Vergabevon INN-Bezeichnungen(international non-proprietary names) durch die WHO (World Health Organisation) Diazepam HerstellervergibtHandelsname( = registriert; TM = Trademark); mehrere Handelsnamen für eine INN-Bezeichnung möglich Valium, Faustan etc.
Nomenklatur von Arzneistoffen - Antikörper Verwendung von monoklonalen Antikörpern in Therapie von diversen Krankheiten(z.B. als Zytostatika, Immunmodulatoren u.a.) Aufbaudes AntikörpernamensgibtAuskunftüber: 1.Art des Antikörpers, 2. Wirkort/ Zielorgan/ Indikation, 3. Herkunft Festlegung durch USAN(United States Adopted Name) Bsp.: Inflixi mab (Remicade ) Präfix vom Herstellerfrei gewählt target infix gibt Hinweis auf Zielorgan bzw. Indikation source infix Herkunft des Antikörpers (z.b.maus) Suffix -mab für alle monoklonalenaks, AK-Fragmente, radiogelabelte AKs
Nomenklatur von Arzneistoffen - Antikörper Präfix target infix Definition source infix Herkunft Suffix variabel -tu-/-t- Tumore -o- Maus -li-/-l- Immunmodulator -xi- chimär -ba-/-b- Bakterien -zu- humanisiert -ci-/-c- Herz u. Gefäße -u- human -fu-/-f- antimykotisch -e- Hamster -ki-/-k- Interleukine -a- Ratte -ne-/-n- Nervenzellen -i- Primaten -so-/-s- Knochen -axo- Ratte/Maus-chimär -vi-/-v- Viren -xizu- chimär/humanisiert -mab Beispiele: Infliximab Trastuzumab Abciximab
Chemikalien und Rezeptursubstanzen Trivialnamen IUPAC Neu-Latein Alt-Latein Alkohol/ Ethylakohol/ Weingeist Ethanol Ethanol 70% Ethanolum absolutum Ethanolum 70 per centum Alcohol/ Aethanol/ Spiritus absolutus Spiritus dilutus Franzbranntwein Weinstein Salmiakgeist Salmiak Kaliumhydrogentartrat Ammoniak-Lsg. (10%) Ammoniumchlorid Vini gallici spiritus Kalii hydrogentartras Ammonii hydroxidi solutio 10 per centum Ammonii chloridum Spiritus Vini gallici Tartarus(depuratus), Kalium bitartaricum Liquor Ammonii caustici Ammonium chloratum Hirschhornsalz Ammoniumcarbonat Ammonii carbonas Ammonium carbonicum Soda Natriumcarbonat Natrii carbonas Natrium carbonicum Natron Natriumhydrogencarbonat Natrii hydrogencarbonas Natrium bicarbonicum Ätznatron/ Natronlauge Natriumhydroxid Natrii hydroxidum Natrium hydroxydatum Natrium causticum
Chemikalien und Rezeptursubstanzen Trivialnamen IUPAC Neu-Latein Alt-Latein Alkohol/ Ethylakohol/ Weingeist Ethanol Ethanol 70% Ethanolum absolutum Ethanolum 70 per centum Alcohol/ Aethanol/ Spiritus absolutus Spiritus dilutus Franzbranntwein Weinstein Salmiakgeist Salmiak Kaliumhydrogentartrat Ammoniak-Lsg. (10%) Ammoniumchlorid Vini gallici spiritus Kalii hydrogentartras Ammonii hydroxidi solutio 10 per centum Ammonii chloridum Spiritus Vini gallici Tartarus(depuratus), Kalium bitartaricum Liquor Ammonii caustici Ammonium chloratum Hirschhornsalz Ammoniumcarbonat Ammonii carbonas Ammonium carbonicum Soda Natron Ätznatron/ Natronlauge Natriumcarbonat Natriumhydrogencarbonat Natriumhydroxid Natrii carbonas Natrii hydrogencarbonas Natrii hydroxidum das Carbonat des Natriums Genitiv Nominativ Natrium carbonicum Natrium bicarbonicum Natrium hydroxydatum Natrium causticum das carbonierte Natrium Nominativ Adjektiv
Chemikalien und Rezeptursubstanzen Trivialnamen IUPAC Neu-Latein Alt-Latein Kochsalz Natriumchlorid Natrii chloridum Natrium chloratum Bittersalz Magnesiumsulfat Magnesii sulfas Magnesium sulfuricum Glaubersalz Natriumsulfat Natrii sulfas Natrium sulfuricum Borax Natriumtetraborat Natrii tetraboras Natrium tetraboricum Fixiersalz(Antichlor) Natriumthiosulfat Natrii thiosulfas Natrium thiosulfuricum Gips Calciumsulfat Calcii sulfas Calcium sulfuricum Schlämmkreide Calciumcarbonat Calcii carbonas Calcium carbonicum Milchzucker Essigsaure Tonerde Saccharum lactis Liquor Aluminii aceticotartarici Lactose Aluminiumacetat-tartrat- Lösung Lactosum Aluminii acetatis tartratis solutio Harnstoff Kohlensäurediamid Ureum Urea pura
Chemikalien und Rezeptursubstanzen - Säuren hier: neulateinische Bezeichnung = altlateinische Bezeichnung Essigsäure CH 3 COOH Acidumaceticum Borsäure H 3 BO 3 Acidumboricum Salpetersäure HNO 3 Acidumnitricum Schwefelsäure H 2 SO 4 Acidumsulfuricum Salzsäure HCl Acidum hydrochloricum unterchlorige Säure HClO Acidum hypochlorosum chlorigesäure HClO 2 Acidumchlorosum Chlorsäure HClO 3 Acidumchloricum Perchlorsäure HClO 4 Acidumperchloricum
Chemikalien und Rezeptursubstanzen - Säurereste deutsch Summenformel Neu-Latein Alt-Latein Chlorid Hypochlorit Chlorit Chlorat Perchlorat Cl CIO CIO 2 CIO 3 CIO 4 chloridum hypochloris chloris chloras perchloras chloratum hypochlorosum chlorosum chloricum perchloricum Sulfid Sulfit Sulfat S 2 SO 3 SO 4 sulfidum sulfis sulfas sulfuratum sulfurosum sulfuricum Nitrit Nitrat NO 2 NO 3 nitris nitras nitrosum nitricum Phosphid P phosphidum phosphoratum Hypophosphit PO 2 phosphinas hypophosphorosum Phosphit PO 3 phosphis phosphorosum Phosphat PO 4 phosphas phosphoricum
Chemikalien und Rezeptursubstanzen - Säurereste deutsch Summenformel Neu-Latein Alt-Latein Chlorid Hypochlorit Chlorit Chlorat Perchlorat Cl CIO CIO 2 CIO 3 CIO 4 chloridum hypochloris chloris chloras perchloras chloratum hypochlorosum chlorosum chloricum perchloricum Sulfid Sulfit Sulfat S 2 SO 3 SO 4 sulfidum sulfis sulfas sulfuratum sulfurosum sulfuricum Nitrit Nitrat NO 2 NO 3 nitris nitras nitrosum nitricum Anionen Formel IUPAC Neu Alt einatomig Cl, S 2 -id -idum -atum mehratomig (niedrige Oxidationsst.) ClO, PO 2 -it -is -osum mehratomig (hohe Oxidationsstufe) ClO 4, NO 3 -at -as -icum
Rezepturgrundlagen Wollwachs deutsch Neu-Latein Adeps lanae Alt-Latein Adeps Lanae anhydricus Wollwachsalkohole Wollwachsalkoholsalbe (Eucerin ) wasserhaltige Wollwachsalkoholsalbe Lanolin Alcoholes adipis lanae Lanae alcoholum unguentum (Eucerinum anhydricum) Lanae alcoholum unguentum aquosum (Eucerinum aquosum) Lanolinum Alcoholes Lanae Unguentum alcoholum lanae (Eucerinum anhydricum) Unguentum alcoholum lanae aquosum (Eucerinum cum aqua) Lanolinum
Rezepturgrundlagen deutsch Neu-Latein Alt-Latein Hydrophile Salbe Wasserhaltige hydrophile Salbe weißes/ gelbes Vaselin weißes/ gelbes Wachs (Bienenwachs) Kühlsalbe, Cold cream Walrat Cetylpalmitat Erdnussöl Weiche Salbe Basiscreme DAC Unguentum emulsificans Unguentum emulsificans aquosum Vaselinum album / flavum Ceraalba / flava Unguentum leniens Cetaceum Cetylii palmitas Arachidis oleum Unguentum molle Cremorbasalis/ Unguentum basalis Unguentum emulsificans Unguentum emulsificans aquosum Vaselinum album / flavum Ceraalba / flava Unguentum leniens Cetaceum Cetylium palmitinicum Oleum Arachidis Unguentum molle Cremorbasalis/ Unguentum basalis
Rezepturgrundlagen deutsch Glycerol 85% (Glyzerin) dünnflüssiges Paraffin dickflüssiges Paraffin Hartparaffin Hartfett Kakaobutter Neu-Latein Glycerolum 85 per centum Paraffinum perliquidum Paraffinum liquidum Paraffinum solidum Adeps solidus Cacao oleum Alt-Latein Glycerinum Paraffinum perliquidum Paraffinum subliquidum Paraffinum solidum Adeps solidus Oleum Cacao lchthyol (=Ammoniumbituminosulfonat, Zugsalbe ) Steinkohlenteer-Lösung Ammonii bituminosulfonas; Ichthammolum Lithanthracis picis solutio Ammonium bituminosulfonicum Liquor carbonis detergens
Rezepturgrundlagen Zinkoxid Zinkpaste Zinkoxidschüttelmixtur (Lotio alba aquosa) Zinköl Zinkleim Weißer Ton Zuckersirup deutsch Medizinische Kohle Brechsirup Brechwurzelsirup Neu-Latein Zinci oxidum Zinci pasta Zinci oxidi lotio Zinci oxidi oleum Zinci gelatina Kaolinum ponderosum Carbo activatus Sirupus simplex Sirupus emeticus Ipecacuanhae sirupus Alt-Latein Zincum oxydatum Pasta Zinci Lotio Zinci Oleum Zinci Gelatina Zinci Bolus alba Carbo medicinalis Sirupus simplex Sirupus emeticus Sirupus Ipecacuanhae
Arzneiformen Flüssige Arzneiformen (I) Solutio, -onis Emulsio, -onis Suspensio, -onis Aqua, -ae Balneum, -i Oleum, -i Succus, -i Sirupus, -i Gutta, -ae Rhinoguttae Oculoguttae Guttae ophthalmicae Collyrium, -i Solutio ophthalmica Vinum, -i Lösung Emulsion Suspension, Aufschwemmung Wasser, Arzneiwasser Bad ÖI Saft Sirup Tropfen Nasentropfen Augentropfen Augenwasser Wein Solutio Cordes Unguentum emulsificans Aqua destilata, Aq. demineralisata Oleobal Ricini oleum, Aetheroleum Succus Liquiritiae inspissatus Sirupus Rubi idaei, Sirupus simplex Crataegutt, Otoguttae Rhinoguttae pro infantibus Vinum Pepsini
Arzneiformen Flüssige Arzneiformen (II) Injectio, -onis Infusio, -onis Infusum, -i Decoctum, -i Maceratum, -i Extractum, -i Tinctura, -ae Elixir, -is Liquor, -oris Inhalatio, -onis Klysma, -ae Vaccinum, -i Ampulla Injektion Hineingießen/-fließen Aufguß Abkochung Kaltauszug Extrakt Tinktur Elixir Flüssigkeit Inhalation Klistier Impfstoff Ampulle Injektopas Infusion Decoctum Gentianae Extractum spissum Tinctura Valerianae Bronchicum Elixir Liquor Natrii hypochlorosi Klysma salinisch Ampuwa
Arzneiformen Halbfeste Arzneiformen Unguentum, -i Cremor, -is Pasta, -ae Linimentum, -i Lotio, -onis Balsamum, -i Mucilago, -inis Salbe Creme Paste Einreibung Lotion, Schüttelmixtur Balsam Schleim Unguentum leniens, Unguentum molle Cremor basalis DAC Zinci pasta Venalot Mono Liniment, Rubriment Lotio alba aquosa Balsamum peruvianum Mucilago Tylose Feste Arzneiformen (I) Pulvis, -eris Tabuletta, -ae Compressi Dragee Pulver Täfelchen", Tablette Tabletten Dragee Kohle-Compretten mit Zucker od. ä. überzogener Presskern
Arzneiformen Feste Arzneiformen (II) Capsula, -ae Granulum, -i Pellets MUPS Kapsel Capsulae operculatae, C. amylaceae Körnchen Granulat kleine kugelige Granulate definierter Größe multiple unit pellet system durch Pelletierung teilbare Retardform Pilula, -ae Pastillus, -i Rotula, -ae Species, -erum Mixtura, -ae Massa, -ae Styli Sal, salis Pille Pastille, Lutschtablette (Zucker-) Plätzchen Teemischung Mischung Masse Stifte, Stäbchen Salz Marienbader Pillen, Schinderpillen Emser Pastillen Rotulae Menthae piperitae Species pectoralis, Species diaphoretica Mixtura solvens Compretten Massa pilularum Styli caustici Sal Carolinum factitium
Arzneiformen Feste Arzneiformen (III) Emplastrum, -i Emplastrum transcutaneum Collemplastrum/ Emplastrum adhaesivum Suppositorium, -i Globulus, -i Arzneipflaster Transdermales Pflaster (TTS) Heftpflaster Analzäpfchen Kügelchen Emplastrum Lithargyri Nitroderm TTS, Estraderm TTS Globuli vaginales MUPS Pillenbrett Homöopathische opathische Zubereitungen Dilutio, -onis Trituratio, -onis flüssige Verdünnung aus Urtinkturen/ Lösung feste Verdünnung aus Verreibung
Pflanzliche Drogen -Drogenarten Latein (Nom./Gen.) Flos, -res Folium, -i Herba, -ae Fructus, -us Pericarpium, -i Nux, -cis Semen, -inis Strobulus, -i Lignum, -i Cortex, -icis deutsch Blüte* Blatt* Kraut Frucht Fruchtschale Nuß Samen Zapfen* Holz Rinde Beispiel Malvae flos Eucalypti folium Centaurii herba Carvi fructus Phaseoli pericarpium Nux vomica Psyllii semen Lupuli strobulus Santali lignum Quercus cortex
Pflanzliche Drogen -Drogenarten Latein (Nom./Gen.) deutsch Beispiel Flos, -res Blüte* Malvae flos Folium, -i Blatt* Eucalypti folium Folia Eucylypti Herba, -ae Kraut Centaurii herba Fructus, -us Frucht Carvi fructus Pericarpium, -i Fruchtschale Phaseoli pericarpium Nux, -cis Nuß Nux vomica Semen, -inis Samen Psyllii semen Strobulus, -i Zapfen* Lupuli strobulus Lignum, -i Cortex, -icis Holz Rinde Neu-Latein: Pflanzenname- Pflanzenteil Genitiv- Nominativ S des Eukalyptus Blatt Santali lignum Quercus cortex Alt-Latein: Pflanzenteil- Pflanzenname Nominativ S/P - Genitiv die Blätter des Eukalyptus
Pflanzliche Drogen -Drogenarten Latein (Nom./Gen.) deutsch Beispiel Radix, -icis Wurzel Liquiritiae radix Rhizoma, -ae Wurzelstock Iridis rhizoma Bulbus, -i Tuber, -is Oleum, -i Mel, -lis Amylum, -i Adeps, -ipis Zwiebel Knolle Öl Honig Stärke Schmalz, Fett Scillae bulbus Aconiti tuber Lini oleum, Eucalypti aetheroleum Mel rosatum Triticum amylii Suillus adeps
Pflanzliche Drogen -Beispiele Kamillenblüten Lindenblüten Pfefferminzblätter Salbeiblätter Löwenzahnkraut Wermutkraut Anis Drogenname Fenchel Leinsamen Sandelholz Baldrianwurzel Baldriantinktur, Baldriantropfen Ingwerwurzelstock Rizinusöl Alt-Latein Flores Chamomillae Flores Tiliae Folia Menthae piperitae Folia Salviae Herba Taraxaci Herba Absinthii Fructus Anisi Fructus Foeniculi Semen Lini Lignum Santali Radix Valerianae Tinctura Valerianae Rhizoma Zingiberis Oleum Ricini Neu-Latein Matricariae flos Tiliae flos Menthae piperitae folium Salviae folium Taraxaci herba Absinthii herba Anisi fructus Foeniculi fructus Lini semen Santali lignum Valerianae radix Valerianae tinctura Zingiberis rhizoma Ricini oleum
Chemikalien / Rezeptursubstanzen / Pflanzliche Drogen Adjektive aquosus, -a,-um hydricus, -a,-um anhydricus, -a,-um fluidus, -a,-um liquidus, -a,-um liquefactus, -a,-um dilutus, -a,-um concentratus, -a,-um fumans destillatus, -a,-um rectficatus, -a,-um raffinatus, -a,-um depuratus, -a,-um absolutus, -a,-um wässrig, wasserhaltig wasserhaltig wasserfrei flüssig, flüchtig, Fluid flüssig verflüssigt verdünnt konzentriert rauchend destilliert mehrf. destilliert, rektifiziert gereinigt, raffiniert gereinigt hochgereinigt, absolut Unguentum emulsificans aquosum Kalium hydricum(= KOH) Eucerinum anhydricum Extractum Chamomillae fluidum Paraffinum liquidum Phenolum liquefactum Acidum nitricum dilutum Acidum hydrochloricum concentratum Acidum nitricum fumans Aqua destillata Oleum Terebinthinae rectificatum Oleum Ricini raffinatum Sulfur depuratus Alcohol absolutus
Chemikalien / Rezeptursubstanzen / Pflanzliche Drogen Adjektive spirituosus, -a,-um aethereus, -a,-um amarus, -a,-um dulcis, -e aromaticus, -a,-um causticus, -a,-um totus, -a,-um concisus, -a,-um contusus, -a,-um compositus, -a,-um grossus, -a,-um raspatus, -a,-um pulveratus, -a,-um subtilis, -e weingeisthaltig, spirituös ätherisch bitter süß aromatisch ätzend ganz zerschnitten zerstoßen zusammengesetzt grob geraspelt pulverisiert fein Spirituosen Olea aetherea Aqua Amygdalarum amararum Amygdalae dulces Tinctura aromatica Natrium causticum Radix Taraxaci concisus Fructus Anisi contusus Spiritus Melissae compositus Rhizoma Zingiberis pulvis grossus Radix Liquiritiae raspatus Urea pura pulvis subtilis
Chemikalien / Rezeptursubstanzen / Pflanzliche Drogen Adjektive purus, -a,-um purissimus, -a,-um fortis, -e mitis, -e crudus, -a,-um durus, -a,-um mollis, -e solidus, -a, um praecipitatus, -a, -um sublimatus, -a,-um cristallisatus, -a,-um factitius, -a,-um adhaesivus, -a,-um rein reinst stark mild roh hart weich fest gefällt sublimiert kristallisiert, kristallin künstlich hergestellt haftend Urea pura Acidum hydrochloricum purissimum Enzynorm forte Beloc mite Acidum hydrochloricum crudum Paraffinum durum Pasta Zinci mollis, Unguentum molle Paraffinum solidum, Adeps solidus Sulfur praecipitatus Sulfur sublimatum Resorcinum cristallisatum Sal Carolinum factitium Emplastrum adhaesivum
Chemikalien / Rezeptursubstanzen / Pflanzliche Drogen Adjektive siccatus, -a,-um siccus, -a,-um communis, -e vulgaris, -e venalis, -e getrocknet trocken gewöhnlich, verbreitet gewöhnlich handelsüblich, verkäuflich Exsikkator Natrium sulfuricum siccum Aqua communis (früher f. Leitungswasser) Thymus vulgaris Talcum venale Anisi fructus contusus
Die Apotheke apotheca officina HV Freiwahl Sichtwahl OTC Lager, Apotheke Arbeitsraum, Offizin, offizinell Handverkauf HV-Tisch Selbstbedienungsbereich mit freiverkäuflichen Arzneimitteln dem Zugriff des Kunden entzogene Regale over the counter, freiverkäufliche und apothekenpflichtige Präparate
Die Apotheke Rezeptur Defektur Fertigarzneimittel (FAM) Zytostatikalabor Arbeitsbereich in Apotheke / Zubereitung eines Arzneimittels aufrezept oder Kundenwunsch Herstellung von bis zu 100 abgabefertigen AM pro Tag in der Apotheke, auf Vorrat Arzneimittel, die im Voraus hergestellt werden und in einer zur Abgabe an den Verbraucher bestimmten Verpackung in den Verkehr gebracht werden Labor zur Herstellung von Krebsmedikamenten (griech.: Kytos= Höhlung/Zelle, Stasis = Stehen/Stillstand)
Die Apotheke Indifferentia schwarz auf weiß Separanda rot auf weiß Venena weiß auf schwarz Tab. C Gewöhnlich aufzubewahrende Substanzen (Rezeptur, Übervorratsraum, Labor) Vorsichtig aufzubewahrende Substanzen (gekennzeichneter und getrennter Bereich) Im Tresor oder Giftschrank aufzubewahrende Substanzen und Gifte Tabula C Tabellarische Auflistung im Anhang des DAB über Separanda
Die Apotheke Approbierte/r Pharm.-Ing. PTA Praktikant Famulus PKA Apotheker/in Approbation Pharmazie-Ingenieur/in Pharmazeutisch-technische/r Assistent/in Pharmaziepraktikant Famulant Pharmazeutisch-kaufmännische/r Angestellte/r