PHILOLOGIE. SPRACHEN UND SPRACHWISSENSCHFT

Transkript

1 BC BCB PHILOLOGIE. SPRACHEN UND SPRACHWISSENSCHFT Germanische Sprachen Deutsch Niederdeutsch AUFSATZSAMMLUNG 10-4 Spiegelsplitter = Speegelsplitter = Speigelsplitter / De Spieker, Heimatbund für Niederdeutsche Kultur e.v. ; Schrieverkring. Albert Rüschenschmidt (Hg.). - Oldenburg : Isensee, S. : Ill., Kt. ; 25 cm. - ISBN : EUR [#1440] TONTRÄGER 10-4 Spiegelsplitter [Tonträger] : Niedersachsen = Speegelsplitter = Speigelsplitter / De Spieker, Heimatbund für Niederdeutsche Kultur e.v. ; Schrieverkring. Albert Rüschenschmidt (Hg.). - Oldenburg : Isensee, [2010]. - 1 CD. - ISBN : EUR 9.90 [#1441] Hochdeutsche Zusammenfassung: Zu seinem 60. Jubiläum gab der Spieker, Heimatbund in Niedersachsen, diesen umfangreichen Sammelband mit über 200 Kurztexten in niederdeutscher Sprache heraus. Die Veröffentlichung verfolgt zwei Ziele: einerseits soll die Vielfalt der regionalen Varianten des Plattdeutschen aufgezeigt werden. Andererseits demonstriert der Band die Fähigkeit der norddeutschen Regionalsprache, jedweden Sachverhalt differenziert ausdrücken zu können. Er enthält daher fast ausschließlich Sachtexte. Die Rezension kommt zu dem Ergebnis, daß der in der niederdeutschen Literatur bisher einmalige Band als Lese- und Lehrbuch vorzüglich geeignet ist, auch für Leser mit geringeren Plattdeutsch-Kenntnissen. Er wird durch eine Audio-CD mit 21 Texten aus dem Buch ergänzt, die die Autoren selbst in ihrem heimischen Platt vortragen. Speegelsplitter? De Utgever Albert Rüschenschmidt 1 (boren 1935) verklaart us, wat he sik daarbi dacht harr: Spiegelsplitter zeigen Ausschnitte - diese zeigen alle an diesem Buch mitwirkenden Autoren aus acht Bundesländern 1 Över Rüschenschmidt un siene Böker: [ ].

2 bzw. Stadtstaaten unserer Bundesrepublik 2 und aus den Niederlanden als buntes Bild von Sprache in verschiedenen Dialekten zu unterschiedlichsten Themen. Das gesamte Spektrum niederdeutscher Sprachvarianten, wie sie heute gesprochen werden, von den Niederlanden bis zur polnischen Grenze, von der Benrather Linie bis nach Dänemark, war angedacht (S. 14). Rüschenschmidt seggt dat hier in Hoochdüütsch. He kann ok anners, 15 Upsätt hätt he in den Band sülven schreven, all up Platt. Dat Book fangt mit twee Wöör vörut an: dat eerste van den Utgever, dat is kort un seggt nipp un nau, wat in dat Book steiht un wokeen allens mitschreven hett. Dat tweete is van Jürgen Hennings un Erhard Brüchert van de Spieker, den plattdüütschen Heimatbund in Neddersassen. De steiht mit up den Titel, harr Geld un Arbeet toschoten un dat Book to sien 60. Jubiläum mit rutgeven. Geld geven harrn ok de Landessparkasse Oldenburg un de Öffentlichen Versicherungen Oldenburg. Een Wark van över 600 Siden, dat weer sünner Sponsor to düür worrn. Wokeen köfft denn ok plattdüütsche Böker? Wi wullt us daar nu nich mit uphollen, dat ward woll noch mehr bedenkliche Frogen geven, ehr dat wi mit dat Book dör sün. 15 Kapitel hett dat, naar Regionen sorteert; daarvör findt een noch söben Afschnitt, de op alle Regionen passen deiht, un achteran kümmt een Anhang Themenkreise, wo een all de Upsätten unner twölf Rubriken wedderfinnen kann: Politik - Totalitarismus - Kirchen - Gesellschaft, up disse Wies. Heel un deel sün 172 Verfater mit dat Book vermaakt wesen, ölven hebbt up Hoochdüütsch schreven, een poor sün ok översett worrn. Rüschenschmidt hett ok welke in Papeerdütsch stohn laten: as to n Bispill Günter Grass mit een Gedicht daaröver, woans in sin egen Kopp de verleden Tieden van lütt an mit dat Verleven hütigendaags tosamentreckt ward, düütsche un poolsche tohoop. De Funktionären van de Verbännen van de Verdrevenen sehn dat heel anners as he dat meent, man dat versteiht sik van sülben. Hochdüütsch steiht daar ok Peer Steinbrück, de to disse Tiet de Ministerpräsident van Nordrhein- Westfalen wesen is, un de Översetten (wedder Rüschenschmidt) kümmt achternah; översett worrn is ok Ole von Beust. Hochdüütsch is denn een Deel van de Stücken, de mit de Spraak sülben to doon hefft (Hans Taubken: Zur Gliederung der Bersenbrückischen Mundarten, S ; Martin Schröder: Der geizige Mensch und seine Bezeichnungen im Niedersächsischen Wörterbuch, S ). Daar findt sik ok Politikers, de nich översett warrn möt: Franz Müntefering, Christian Wulff (so as dat utsütt), Henning Scherf (de do Börgermeester van Bremen weer), Heide Simonis un Harald Ringsdorff, de Schleswig-Holsteen un Mekelnborg-Vörpommern regeern dehn. Man dat geiht hier nich üm de groten Naams, dat geiht üm de Spraak. Kiek di an, woans dat to dat Platt komen is, dat vundaag snackt ward (Zur Geschichte des Niederdeutschen van Robert Peters, S )! Wovääl verscheden Klören mag se woll hebben: us plattdüütsch Spraak in ehr wiet Rebett van de Ems bit an de Oder un van Wangerooge un Flensborg bit na de Benrather Linie? De Spraakwetenschapp weet 2 De Setzer hett daar Bundesrepublick ut mookt, wat fien utsütt, wenn he sik daar wat bi dacht hett.

3 dat woll, man tellt hett se dat ok woll noch nich (Jürgen Hennings, Erhard Brüchert, S. 15). Wi wullt dat man togäven, dat gifft männicheen Kant, daar sün de Lüüd een beten swoor to verstohn. Man is dat denn in t Hoochdüütsche anners? Nüms snackt as he schrieven deiht. In elkeen Dörp ward een annert Platt snackt, un: Wi schrifft dat, as wi dat utspreken doot. Ik weet woll, dat is een beten eenfach seggt. Dat gifft dat Regelwark van Johannes Sass, un dat gifft den een of anneren Versöök, sowat as een eenheitliche Orthographie to verakkordeeren. 3 Veel rutkomen is daarbi nich. Denn: Wat den eenen sien Uhl, is den annern sien - kannst seggen Vördeel. Use Spraak is keen Dialekt ut dat Spraaklaboor, de för elkeen Saak man bloots een Woort hett un för männigeen gaarnix, un de sik överall egal anhört. Is dat een Nadeel? Een mojet Bispill hett Heinrich Timmerevers daarvör geven. He hett 15 Sätze ut sin eegen Region upföhrt, de een bruken kann, wenn he över t Eten snacken will, wenn du dat lesen deihst, denn löppt di das Water in t Muul tosamen (S ). 4 Wi sün een beten afkomen. Acht Bunneslänner mokt dat Geripp van dat Book: Niedersachsen (269 Sieden, ünnerdeelt in Oldenburg, Ostfriesland, Emsland un übriges Niedersachsen), Hamburg (37 S.) un Bremen (9 S.) 5, Schleswig- Holstein (37 S.) un Mecklenburg-Vorpommern (19 S.), Sachsen-Anhalt (9 S.), Brandenburg (25 S.) un Nordrhein-Westfalen (135 S.). Dar gifft ok een Artikel över t Saterfriesisch (S ), wat nu keen plattdüütschen aver een freeschen Dialekt is. Achteran kümmt denn noch negen Sieden mit veer Artikels över Platt in de Nederlannen, negen över Ostpreusch Platt un een beten wat van dat Plautdietsch in Amerika. Meerstendeels hefft de Ministerpräsidenten een Woort dartogeven, mal afsehn van de Brandenborger. De harr schreven loten: Da in Brandenburg die niederdeutsche Sprache nicht beheimatet ist, können wir Ihrem Wunsch nach einem Beitrag über unser Land in dieser Sprache leider nicht Folge leisten. Van disse is een Foto to bewunnern (S. 425), un dat is ok goot so. In dat Johr 2007 harr de Bunnesregeeren eene Ümfraag dörföhrt, woveel Lüüd noch Platt snacken köönt in Düütschland, in Brandenborg weern dat 24 % van de Inwahner ( sehr gut bet mäßig ). Daar kannst di nu sülben n Vers up maken. 6 Man dörchgahns sün de Autoren Fachlüüd up ehr Flach. Wat warrt daar nu allens seggt up 600 Sieden? Plattdüütsch-Anthologien gifft das meerstendeels för Hörspeelen, Döntjes un Gedichten, will seggen: de 3 Goot to bruken: Plattdeutsch lesbar geschrieben / Hermann Homann. - Hier afdruckt S Timmerevers schrifft, he harr dat in dat Book van Otto Burmann: Wörterbuch der Hochdeutsch-Plattdeutschen Sprache funnen. Ik heff dorna socht, ok in n KVK, man finnen kunn ik den Titel nich. Amenn weet een von de Lesers wat dorvan af? 5 Ik bün ut Bremerhoben un heff hier jüst wat Nieget lehrt: Dat gifft also keen Bremerhavener Platt. Dar is de Stadt to jung to. Aver wat maakt dat: Wichtig is, dat de Lüüd överhaupt platt snackt (Rinje Bernd Behrens: Bremerhaven Ut veel wöör een (S ). Nu weet ik, wat dat mit min Platt up sik hett. 6 Regional- und Minderheitensprachen in Deutschland / Bundesministerium des Innern.- 1. Aufl. - Berlin : Bundesministerium, 2008, S In Mekelnborg- Vörpommern weern dat 40 %.

4 schööne Literatuur. Hier is dat anners. Hier ist der Versuch unternommen worden, eine Dokumentation überwiegend aus Sachtexten zu erstellen Die Texte stammen von sehr unterschiedlichen Autoren aus den Bereichen Kirche, Politik, Kultur, Literatur, Volkstum. Sie beschreiben Situationen, Landschaften, Regionen, oder historische Ereignisse (S. 14). Das Book schall us, de Lesers, wiesen, dat een mit Platt nich bloots Döntjes vertellen, aver de heele Welt beschrieven kann. Much wesen, dat wi dat al lang weet un dat de Utgevers sik daar een ganz anneret Publikum vörstellen deen. De Saak hett sachts ehr Richtigkeit, daar kann elkeen Siet Pröv van geven. Dat bringt us to den Anhang, Themenkreise. Ünner Technik/ Struktur/ Kultur sün daar tom Bispill ölven Uppsätten tohoopbrocht: In Dat Ollnborger Mönsterland (S ) vertellt Paul Brägelmann de Geschicht van Südollnborg, dat sün de Kreise Vechta un Cloppenburg. Windmüelen (Paul Lülf-Niehoff, S ) plädiert för alternative Energien un is in westfälisch Platt schreven. De Verfater kümmt mi een beten to toversichtlich vör; keen vundaag Daag un Nacht den Krach van een van de groten Windparks vör de Huusdöör hett, schall daar woll anners över denken. De Erzfracht mutt rut een Schippmoaklers Dagwaark (S ) van Ludwig Stoll gifft een akkeratet Bild dorvan, war een Schippsmaakler allens to doon hett. De Spraak is Oldenborger Platt, denn schall dat woll in Wilhelmshoben wesen, seggt ward dat nich. Endlager van Bernhard Fathmann (S ) hört in t Hannoversche Wendland: Un worüm sitt de Wendlänner op de Straat? In November, wo dat al so bannig koolt is? Wiel wi Wendlänner verhinnern wüllt, dat de Castor int Twischenlager kummt. Dat künnt wi nich verhinnern, aver wi hebbt dat tominnst versöcht. Wiel wi den Schiet nich hebben wüllt un keen sik nich to Weer sett, de hett al verlorn. Helga Weber ut Ostfriesland hett Handwark hett golden Boden? (S ) bistüert: Ut de Sicht van de lüttje Handwarkers is alls nich alltied Fortschritt. Över Dat Emssperrwark gifft Garrelt van Bossum een Bericht (S ), Dei Meyer-Warft to Papenborg is dat Thema van Theo von Garrel (S ), un Ubbo Gerdes schrifft över Dat Leven mit een Autowark (S ), VW in Emden. De Schrieverlüüd schreckt vör nix torück: Hermann Kemper un de Magnetschwebebahn Transrapid ( Alfred Pieper, S ), sogor een afsünnerliche Geschicht van t Autoföhren met Sulaotuolge (S ), dat harr Dietrich Koch hochdüütsch schreven un Rüschenschmidt in t westfälische Platt brocht. 7 Dat weer nu een van de ölven Themenkrings, man een Handvull van de över tweehunnert Upsätten. Een puuret Dörn anner, jo. Jüst wat se us wiesen wullt: In Platt, mit Platt kannst allet seggen. Hefft wi dat nich al wußt? Dat Book is för elkeen Fründ van de nedderdüütsche Spraak een grote Winnst, un, wat beter is, he ward daar ok bannnig Spaaß an hebben. Dat döcht ok för de School un för Lüüd, de Platt lehren wulln. Ein Buch wie dieses 7 Dat westfälisch Sulaotuolge hochdüütsch Salatöl menen deit, mutt nich elkeen weten.

5 gab es im gesamten plattdeutschen Sprachraum noch nicht! schreev de JuistNetNews 8. Dat meent ok de Rezensent. För de Verfater van de Uppsätten hett dat keen Honorar geven, wat vundaag een lüttet Wunner is. As de Verleger dat Book in n Januar 2008 in Oldenborg vörstellt harr, hett eene Reeg van de Autoren ut jemehr Bidragen vörleest. Dorvan is een CD maakt worrn, daar sün nu 21 Texten up to hören, elkeen van de Verfater in sin eegen Platt. Keen sik dat Book kopen will, schall de CD daarto nehmen. Denn Platt smeckt op t best, wenn wi dat nich blots lesen, man ok hören un snacken köönt. Willi Höfig QUELLE Informationsmittel (IFB) : digitales Rezensionsorgan für Bibliothek und Wissenschaft [ ].