Literatura e memoria

FACULTADE DE FILOLOXÍA Literatura e memoria Rosa Marta Gómez Pato Dolores Vilavedra GUÍA DOCENTE E MATERIAL DIDÁCTICO 2016/2017

FACULTADE DE FILOLOXÍA. AUTORAS: Rosa Marta Gómez Pato e Dolores Vilavedra Edición electrónica. 2016 ADVERTENCIA LEGAL: Reservados todos os dereitos. Queda prohibida a duplicación total ou parcial desta obra, en calquera forma ou por calquera medio (electrónico, mecánico, gravación, fotocopia ou outros) sen consentimento expreso por escrito das autoras.

Materia: Literatura e memoria Código: P 5191207 Tipo de materia, ciclo e curso no que se imparte: Materia optativa do itinerario A Estudio y edición de los textos literarios do Máster en Estudos da Literatura e da Cultura Número de créditos: 3 créditos Profesoras: Rosa Marta Gómez Pato (gomez.pato@usc.es) (Despacho 327, extensión 11839) Dolores Vilavedra (dolores.vilavedra@usc.es) (Despacho 419, extensión 11884) Titorías: Terán lugar nos despachos da profesoras que imparten a materia na Facultade de Filoloxía. Os horarios fixaranse no momento en que comece a impartirse a materia. HORARIO: As sesións presenciais impartiranse en horario de tarde, de 16 a 18 h. e de 18.30 a 20.30, nos meses de febreiro e marzo. Serán un total de 20 h. presenciais (=10 sesións), repartidas de xeito alterno entre ambas profesoras. Os días previstos no horario oficial son: Febreiro: 8, 13, 17, 20, 24 Marzo: 1, 6, 8, 16, 21 Obxectivos Promover a reflexión conceptual sobre os procesos de memoria e a súa articulación discursiva, especialmente por medio da literatura. Abordar a análise do tratamento da memoria individual e colectiva en diferentes textos literarios, e a súa especificidade en relación a determinados contextos históricos. Reflexionar sobre determinadas prácticas, nomeadamente cinematográficas e televisivas, que converten os procesos de memoria en fenómenos mediáticos.

Contidos 1 Hai distintas opinións sobre o que é a literatura, pero o que esta representa é, sen dúbida, a memoria colectiva dos seres humanos Siegfried Lenz, Über das Gedächtnis 1. Aproximación teórica 2. Escrituras da memoria despois de Auschwitz 3. A memoria da guerra civil nas narrativas peninsulares. A Transición e a xestión da memoria 4. A memoria da guerra na literatura galega. Cronoloxía, modalidades Lecturas obrigatorias (Prof.ª Gómez) A vulnerabilidade do Humanismo. Éticas da memoria. *Jean Amery: Más allá de la culpa y la expiación (Jenseits von Schuld und Sühne, 1966). Memoria, linguaxe e identidade. Autobiografía e cine documental. *Ruth Klüger: Seguir viviendo (Weiter leben, 1992). Memoria, narratividade e fotografía. *W. G. Sebald: Los emigrados (Die Ausgewanderten, 1992) e/ou *Erich Hackl: La boda en Auschwitz (Die Hochzeit von Auschwitz. Eine Begebenheit, 2002) O rescate da memoria comunicativa. Auschwitz na memoria familiar e os perigos da comunicación interxeneracional. Uwe Timm: Tras la sombra de mi hermano (Am Beispiel meines Bruders, 2003) Literatura posmoderna e memoria. Intertextualidades. Yann Martel: Beatrice and Virgil (2010) As lecturas sinaladas con * son obrigatorias. O estudantado poderá seleccionar outras para o traballo final en función dos seus intereses. Lecturas obrigatorias (Prof.ª Vilavedra) Proporcionarase un dossier de lecturas teóricas que se irán comentando nas distintas sesións. Segundo os intereses, orixe e formación do alumnado, decidiranse posibles textos literarios 1 Estes poden sufrir lixeiras modificacións en función do número de alumnos/as que cursen a materia, a súa formación de grao ou as linguas nas que sexan competentes.

ou fílmicos sobre os que traballar tanto na aula coma de xeito individual. Para a repercusión mediática do tema, recoméndase ver: as películas A lingua das bolboretas/la lengua de las mariposas a partir de varios contos de Qué me queres amor? de Manuel Rivas (1995, traduc. ao español de 1996) e O lapis do carpinteiro (2003) do mesmo autor (baseada na novela homónima, 1998). Bibliografía básica e complementaria Aguilar Fernández, Paloma. Memoria y olvido de la guerra civil epañola. Madrid, Alianza, 1996 Aróstegui, Julio e Godicheau, François (eds.). Guerra civil. Mito y memoria. Madrid, Marcial Pons, 2006. Assmann, Aleida. Das neue Unbehagen an der Erinnerungskultur: Eine Intervention. München: C.H.Beck 2013. Wem gehört die Geschichte? Fakten und Fiktionen in der neueren deutschen Erinnerungsliteratur. In: Internationales Archiv für Sozialgeschichte der deutschen Literatur IASL 36, 1 (2011), S. 213 225. Von kollektiver Gewalt zu gemeinsamer Zukunft: Vier Modelle für den Umgang mit traumatischer Vergangenheit. In: Kerstin Lingen (Hg.), Kriegserfahrung und nationale Identität in Europa nach 1945: Erinnerung, Säuberungsprozesse und nationales Gedächtnis, Paderborn: Schöningh, 2009, S. 42 51. Der lange Schatten der Vergangenheit. Erinnerungskultur und Geschichtspolitik. München: C.H.Beck, 2006. Erinnerungsräume. Formen und Wandlungen des kulturellen Gedächtnisses. München: Beck, 1999. Zwischen Geschichte und Gedächtnis. In: dies./ute Frevert, Geschichtsvergessenheit Geschichtsversessenheit. Vom Umgang mit deutschen Vergangenheiten nach 1945. Stuttgart 1999, S. 21 52. Gedächtnis, Erinnerung. In: Klaus Bergmann u.a. (Hrsg.), Handbuch der Geschichtsdidaktik. Seelze Velber 5. 1997, S. 33 37. Funktionsgedächtnis und Speichergedächtnis Zwei Modi der Erinnerung, in:

Kristin Platt/Mihran Dabag (Hrsg.), Generation und Gedächtnis. Erinnerungen und kollektive Identitäten. Opladen 1995, S. 169 185. Baer, Alejandro. Holocausto. Recuerdo y representación. Losada, 2006. Bauman, Zygmunt. Modernidad y holocausto. Madrid, Sequitur, 1997. Braese, Stephan / Gehle, Holger / Kiesel, Doron (Hrsg.). Deutsche Nachkriegsliteratur und der Holocaust. Hamburg, Campus Verlag, 1998. Echterhoff, Gerhard / Saar, Martin (Hrsg.). Kontexte und Kulturen des Erinnerns: Maurice Halbwachs und das Paradigma des kollektiven Gedächtnisses, Konstanz 2002. Erll, Astrid e Ansgar Nünning (eds.). A companion to cultural memory studies. Berlin New York, De Gruyter, 2010 (sobre todo os traballos de Jan e Aleida Assmann) Erll, Astrid e Ansgar Nünning (eds.). Cultural memory Studies: An International and Interdisciplinary Handbook. Berlin, Walter de Gruyter, 2008. Erll, Astrid. Kollektives Gedächtnis und Erinnerungskulturen. Eine Einführung. Stuttgart, Metzler, 2005. Erll, Astrid/Ansgar Nünning (Hrsg.), Medien des kollektiven Gedächtnisses. Konstruktivität, Historizität, Kulturspezifität. Berlin 2004. Erll, Astrid / Wodianka, Stephanie. Film und kulturelle Erinnerung. Plurimediale Konstellationen. Berlin 2008. Gómez Pato, Rosa Marta (2009). Ausencias que permiten la reflexión individual femenina y la palabra escrita: posibilidades para la memoria, el duelo y el olvido. En Mujeres y ausencias. Duelo y escritura. Frankfurt/M., Peter Lang, 105 124. Halbwachs, Maurice. Los marcos sociales de la memoria. Barcelona, Anthropos, 2004 La memoria colectiva. Zaragoza, Prensas universitarias, 2004. Hirsch, Marianne. Family frames. Photography, narrative and postmemory. 2ª ed. Cambridge (Mass.) London, Harvard University Press, 2002. Huyssen, Andreas. En busca del futuro perdido. México, Fondo de cultura económica, 2002 Jelin, Elizabeth. Los trabajos de la memoria. Madrid, Siglo XXI, 2002.

Juliá, Santos. Elogio de Historia en Tiempo de Memoria. Marcial Pons fund. Alfonso Martín Escudero, 2011. Lacapra, Dominick. Historia en tránsito. Experiencia, identidad, teoría crítica. México Buenos Aires, Fondo de cultura económica, 2006. Liikanen, Elina (2010): Mémoires du conflit, mémoires en conflit: représentations de la guerre civile et du franquisme dans le roman espagnol actuel. En Les langues néo latines, 354, 45 64. Mainer, José C. e Juliá, Santos. El aprendizaje de la libertad. 1973 1986. Madrid, Alianza, 2000. Maldonado Alemán, Manuel (coord.) (2009). Literatura e identidad cultural. Representaciones del pasado en la narrativa alemana a partir de 1945. Bern, Peter Lang. Ricoeur, Paul (2003). La memoria, la historia, el olvido. Madrid, Trotta. Rosa Rivero, Alberto; Bellelli, Guglielmo; Bakhurst, David (eds.) (2000). Memoria colectiva e identidad nacional. Madrid, Biblioteca Nueva. Ruiz Vargas, José Mª (comp.).vv. AA. Claves de la memoria. Madrid, Trotta, 1997. Sarlo, Beatriz. Tiempo pasado. Cultura de la memoria y giro subjetivo. Una discusión. Buenos Aires, Siglo XXI, 2005. Todorov, Tzvetan. Los abusos de la memoria. Barcelona, Paidós, 2008. Vilavedra Fernández, Dolores (2006). A guerra civil na narrativa galega. Un ámbito moral. En Grial, nº 170. Vigo, Galaxia, 128 133. Guerra civil y literatura gallega. En Revista internacional de estudios vascos (RIEV) 8, 2011. Monográfico Literaturas ibéricas y memoria histórica. VV. AA. Guerra civil. Mito y memoria. J. Aróstegui y F. Godicheau eds. Madrid, Marcial Pons, 2006. VV. AA. Lugares de memoria de la Guerra Civil y el franquismo. Representaciones literarias y visuales. Ulrich Winter ed., Madrid Frankfurt, Iberoamericana Vervuert, 2006. Weinrich, Harald. Leteo: Arte y crítica del olvido. Traducción de Carlos Fortea. Madrid, Siruela, 1999.

Welzer, Harald (Hrsg.). Der Krieg der Erinnerung: Holocaust, Kollaboration und Widerstand im europäischen Gedächtnis. Frankfurt a. M. 2007 Die Medialität des menschlichen Gedächtnisses, in: Bios 21 (2008), S. 15 27. Welzer, Harald / Eichenberg, Ariane / Gudehus, Christian (Hrsg.). Gedächtnis und Erinnerung: ein interdisziplinäres Handbuch. Stuttgart, Metzler, 2010 Competencias Preténdese que nesta materia o alumnado adquira as seguintes competencias específicas: coñecemento básico dos principais conceptos teóricos relacionados coa cuestión do tratamento literario da memoria, así como da orixe epistemolóxica e a aplicación analítica deses conceptos. coñecemento dun corpus de obras narrativas relevantes sobre o tema. capacidad para contextualizar ditas obras e poder analizar as súas singularidades no tratamento da cuestión da memoria histórica tanto dende unha perspectiva hermenéutica coma comparada. capacidad para relacionar, dende una ampla comprensión dos fenómenos literarios, o tema estudado no seminario con outros fenómenos culturais e sociais en relación cos particulares contextos de cada literatura. Metodoloxía do ensino 1. As clases presenciais combinarán, na medida do posible e en función do enunciado de cada tema, a exposición teórica e o traballo práctico. Nas sesións presenciais comentarase a bibliografía pertinente e daranse as orientacións correspondentes a cada un dos puntos que se vaian abordando. 2. Contémplase a intervención dos estudantes con breves exposicións sobre aspectos concretos que poidan ser obxecto de debate. Tamén o visionado de películas, documentais etc. 4. Procesos de aprendizaxe: a parte práctica da materia concíbese como consulta directa de fondos bibliográficos históricos e culturais que permita verificar as nocións teóricas e críticas adquiridas. Ademais, procurarase que os coñecementos se asimilen a partir do comentario literario e da análise da cultura.

Sistema de avaliación da aprendizaxe A avaliación final do estudantado aplicará os criterios xerais de ponderación. A nota final da materia terá moi en conta a participación activa e informada nas sesións, así como a realización das lecturas indicadas e outras actividades propostas polas profesoras. Á hora de proceder á avaliación, as profesoras terán en conta: A asistencia e participación nas diferentes actividades das sesións presenciais (40% da nota global). A asistencia é obrigatoria, e un número de ausencias sen xustificar que supere o 20 % das horas de docencia implicará o suspenso final. A resolución dos exercicios que nas clases se propoñan e unha exposición oral na que se presente de xeito sintético un traballo sobre un dos temas do curso (previamente pactado coas profesoras) e que se entregará por escrito. Isto demostrará a adquisición das competencias xerais e específicas establecidas (60%). Para superar a materia o estudantado deberá aprobar todas as partes da avaliación (participación, exposición oral e breve traballo escrito). O estudantado que non supere a materia na convocatoria de maio será avaliado na segunda oportunidade de xullo mediante a realización dunha única proba escrita que suporá o 100% da nota final. O exame final como único modo de avaliación aplicarase tamén ao alumnado con dispensa oficial de asistencia a clases. Recomendacións para o estudo da materia Recoméndase participar con regularidade e de xeito activo nas clases. É conveniente realizar as lecturas antes do comezo do curso ou, polo menos, antes de que se traten en clase. Aproveitar as titorías para aclarar dúbidas. Participar ou organizar encontros ou charlas literarias, elaborar un blog ou crear un grupo en facebook con amigos/as ou compañeiros/as para debater sobre os textos, películas e traballos.