Literatura alemá desde o Naturalismo ata 1945

Transkript

1 FACULTADE DE FILOLOXÍA DEPARTAMENTO DE FILOLOXÍA INGLESA E ALEMÁ Literatura alemá desde o Naturalismo ata 1945 Rosa Marta Gómez Pato GUÍA DOCENTE E MATERIAL DIDÁCTICO 2017/2018

2 FACULTADE DE FILOLOXÍA. DEPARTAMENTO DE FILOLOXÍA INGLESA E ALEMÁ AUTORES: Rosa Marta Gómez Pato Edición electrónica ADVERTENCIA LEGAL: Reservados todos os dereitos. Queda prohibida a duplicación total ou parcial desta obra, en calquera forma ou por calquera medio (electrónico, mecánico, gravación, fotocopia ou outros) sen consentimento expreso por escrito dos autores.

3 1. DATOS DESCRITIVOS DA MATERIA Materia: Literatura alemá desde o Naturalismo ata 1945 Tipo de materia: Materia obrigatoria do Grao da Modalidade Maior en Lingua e Literatura Alemás (cuarto curso) Nº de créditos: 6 créditos (3 horas semanais presenciais) 6 créditos ECTS x 25 = 150 horas Duración: Semestral Idioma no que se imparten as clases: maioritariamente en alemán Prerrequisitos: 1) Normativos: Coñecementos do nivel B2 de lingua alemá así como da historia e cultura dos países de fala alemá Habilidade para analizar e elaborar xuízos críticos sobre produtos literarios Hábito de lectura 2) Recomendados: Coñecementos avanzados do alemán falado, escrito e lido Coñecementos da linguaxe específica literaria en alemán Titorías Profesora HORARIO Rosa Marta Gómez Pato 2º semestre: Luns: 9:00-11:00 Xoves: 12:00-14:00

4 Venres: 12:00-14:00 LUGAR, TELÉFONO e CORREO-E Despacho 327, 3ª andar. Facultade de Filoloxía Tel.: Correo-e: gomez.pato@usc.es A profesora recibe en horario de titorías tanto individualmente como en grupo. Aproveita as titorías para aclarar dúbidas ou resolver problemas que poidan xurdir en relación co desenvolvemento da materia. Tamén te animo a que preguntes na clase calquera dúbida. Con motivo da realización das exposicións orais e dos traballos escritos terás que presentarte, individualmente ou xunto co teu grupo, ás titorías que a profesora programará contigo e cos teus compañeiros de acordo co calendario de clases. Se prefires vir noutro horario, ponte en contacto coa profesora para acordar outra hora. Cando se produza algún cambio no horario, avisarase coa debida antelación. 2. SENTIDO DA MATERIA NO PERFIL I. Bloque formativo no que se sitúa a materia Obrigatoria do Grao en Linguas e Literaturas Modernas (Alemán), modalidade Maior. II. Papel que ten a materia no Plan de Estudios. Contribución a outras materias Esta materia proporciona unha aproximación á literatura en lingua alemá desde o naturalismo ata Ao final do curso coñecerás as manifestacións máis relevantes da historia da literatura alemá desde finais do século XIX ata o fin da Segunda Guerra Mundial e poderás encadralas no contexto social, cultural e político no que tiveron lugar. Tamén serás capaz de relacionala cos movementos anteriores e posteriores xa estudados noutras materias como no

5 Panorama da Literatura Alemá I ou Literatura alemá desde a posguerra ata os anos 80 e poderás observar os influxos, reelaboración de temas e motivos etc. que nesta literatura se produce. III. Interese da materia para a futura profesión Trátase dunha materia que che axudará a adoptar unha actitude crítica sobre o desenvolvemento da literatura nos países de lingua alemá, entendendo como o contexto histórico influíu na súa produción. Tamén serás capaz de relacionar a produción literaria con outras manifestacións artísticas e culturais, así como co pensamento dominante en cada época. Os coñecementos desta materia permitiranche abordar o estudio de períodos, xéneros literarios, autores e obras concretos en anos posteriores e noutras materias de literatura. Ademais reforzarás as ferramentas e estratexias anteriormente aprendidas para a elaboración de traballos, recensións, comentarios de textos literarios etc., así como a actitude crítica e filolóxica que debes adoptar ante un produto literario. Estas destrezas poderás empregalas no futuro en tarefas relacionadas coa docencia, en traballos de edición, revisión de textos, crítica literaria, xestión de contidos en Internet, traducións literarias etc. IV. Presenza da materia nos Plans de Estudos doutras universidades Considerándose fundamentais os coñecementos que proporciona esta materia, as Universidades máis prestixiosas nos Estudos de Xermanística inclúen nos seus currícula materias semellantes. Nas seguintes páxinas web podes acceder ao directorio das distintas universidades onde se poden cursar estudos de Filoloxía Alemá ou materias relacionadas con esta disciplina e ver os distintos plans de estudos das universidades tanto españolas como europeas ou do resto do mundo:

6 3. OBXECTIVOS DA MATERIA Coñecer as principais correntes literarias dende o Naturalismo ata o fin da Segunda Guerra Mundial Analizar o contexto histórico-literario e dos condicionantes que rodean a creación literaria dos autores nas distintas etapas a tratar Proporcionar ao estudantado as ferramentas metodolóxicas, teóricas e prácticas necesarias para o estudo e a análise dos textos teóricos e literarios representativos das distintas etapas Prover ao estudantado dun mapa literario que o capacite para situar as obras literarias máis representativas en lingua alemá e aos seus autores/as no seu contexto histórico e socio-cultural 4. COMPETENCIAS Competencias xerais: Interpersonais: Traballo en equipo Sentido ético Instrumentais: Capacidade para organizar as ideas, desenvolvelas coherentemente e saber argumentalas Capacidade para elaborar esquemas e resumos Capacidade para planificar e tomar decisións Sistémicas: Capacidade para aplicar de forma práctica as competencias adquiridas con

7 esta materia noutros ámbitos do mundo laboral do estudante (docente, editorial, cultural etc.) Xestión de proxectos Competencias específicas: Coñecemento das principais correntes, autores e obras da literatura alemá deste período e dos temas específicos de cada época así como das súas estratexias de representación literaria Dominio dos principais conceptos estéticos das distintas épocas Competencia lectora e unha competencia analítica de textos literarios. Saber utilizar as ferramentas para a análise literaria, e mediante o exame das distintas características métricas, estilísticas e retóricas adquirir unha visión xeral do estilo literario dos autores/as Capacidade para establecer correspondencias literarias entre as distintas etapas, movementos e autores, así como entre textos de distintas literaturas Saber relacionar a literatura con outras manifestacións artísticas Ter unha visión de conxunto do contexto que rodea ao fenómeno literario (correntes filosóficas, ideolóxicas e artísticas) 5. CONTIDOS DA MATERIA DESCRIPTOR: Estudo detallado das principais correntes e autores/as da literatura en lingua alemá desde o Naturalismo ata O Naturalismo en Alemaña. Gerhardt Hauptmann 2. A fin de século: a pluralidade de estilos e o feliz apocalipse. Antinaturalismo e Esteticismo.

8 3. Modelos líricos entre o Simbolismo e o Impresionismo 3.1. A poética esteticista de Stefan George 3.2. A obra temperá de Hugo von Hofmannsthal: maxia e crise da linguaxe. De Der Tor und der Tod (1893) á Carta de Lord Chandos (Ein Brief, 1902) 3.3. A evolución poética de Rilke desde o Buch der Lieder ata os Sonetos a Orfeo. O chamado Dinggedicht 4. As crises identitarias no teatro e na prosa 4.1. A crítica da sociedade burguesa no teatro de Frank Wedekind e Arthur Schnitzler 4.2. Esteticismo e decadencia na obra narrativa temperá de Thomas Mann: Morte en Venecia (1911/12) 4.3. Crise da modernidade nos Cadernos de Malte Laurids Brigge (1910) de Rilke 5. O expresionismo alemán no contexto artístico e literario das vangardas europeas 5.1. O Eu, a sociedade, a fin do mundo: a lírica da década expresionista entre simultaneidade crítica e mesianismo 5.2. O drama expresionista de estacións e de anunciación (Verkündigung). Von morgens bis mitternachts (1912) de Georg Kaiser 5.3. A prosa expresionista da reflexión cognoscitiva : Carl Einstein, Gottfried Benn 6. Alemaña e Austria no período de entreguerras: introdución histórica á época. A literatura da República de Weimar: Expresionismo tardío Neue Sachlichkeit Literatura proletario-revolucionaria 6.1. A lírica na época postexpresionista. A poesía como creación intelectual : Gottfried Benn. A lírica funcionalista de Bertolt Brecht. A poesía satírica e cabaretística: Erich Kästner, Kurt Tucholsky, Walter Mehring 6.2. O teatro como crítica social. O drama político de Erwin Piscator e Ernst Toller e o teatro épico: a Dreigroschenoper de Bertolt Brecht

9 6.3. A representación da época na prosa. Mestres e precursores: Heinrich Mann e Franz Kafka: Bericht für die Akademie. As grandes novelas de época da República de Weimar (Thomas Mann, Hermann Hesse, Alfred Döblin). O desmembramento do Imperio Austrohúngaro na prosa da Primeira República austríaca: Robert Musil, Hermann Broch. A novela contra a guerra e a novela social: Ludwig Renn, Arnold Zweig, Lion Feuchtwanger, Erich Kästner, Hans Fallada. Das kunstseidene Mädchen de Irmgard Keun 7. O exilio e a emigración interior 7.1. A literatura baixo o nacionalsocialismo: a emigración interior. Die jüdische Mutter de Gertrud Kolmar 7.2. A literatura alemá durante o exilio: o debate sobre o expresionismo 7.3. A novela do exilio: Lion Feuchtwanger, Klaus Mann, Anna Seghers. Toogoods oder das Licht de Veza Canetti e Schachnovelle de Stefan Zweig 6. BILIOGRAFÍA DETALLADA DA MATERIA LISTA DE LECTURAS: As lecturas deberán facerse en alemán, aínda que ao principio poida supor un esforzo adicional. Na clase analizaranse os textos a partir da súa versión orixinal. 1. Hugo von HOFMANNSTHAL. Ein Brief (1902) 2. Thomas MANN. Tod in Venedig (1911/12) 3. Kurt Pinthus. Menschheitsdämmerung (Fragmente) 4. Franz KAFKA. Bericht für die Akademie (1917) 5. Robert MUSIL. Das Fliegenpapier (1935)

10 6. Bertolt BRECHT. Die Dreigroschenoper (1928) 7. Irmgard KEUN. Das kunstseidene Mädchen (1932) 8. Stefan ZWEIG. Schachnovelle (1941) 9. Veza CANETTI. Toogoods oder das Licht (erst. veröff. 2001) Ao longo do curso traballarase tamén con outros textos (ensaio, poesía etc.) que serán facilitados pola profesora e/ou estarán a disposición do estudantado na fotocopiadora ou campus virtual da materia. BIBLIOGRAFÍA BÁSICA E COMPLEMENTARIA: BAYERDÖRFER, Hans Peter: Weimarer Republik, in: HINDERER, Walter u.a. (Hg.): Geschichte der deutschen Lyrik vom Mittelalter bis zur Gegenwart. Würzburg: Königshausen und Neumann 2001, BECKER, Sabina: Neue Sachlichkeit. Köln: Böhlau BUCK, Theo / STEINBACH, Dietrich (Hg.): Tendenzen der deutschen Literatur zwischen 1918 und 1945: Weimarer Republik, Drittes Reich, Exil. Stuttgart: Klett BUCK, Theo u.a.: Von der Weimarer Republik bis (Geschichte der deutschen Literatur, 5). Stuttgart: Klett BORMANN, Alexander von / GLASER, H.A. (Hg.): Deutsche Literatur. Eine Sozialgeschichte. Bd. 9: Weimarer Republik Drittes Reich: Avantgardismus, Parteilichkeit, Exil Rowohlt: Reinbek BRAUNECK, Manfred: Theater im 20. Jahrhundert. Programmschriften, Stilperioden, Reformmodelle. Reinbek FÄHNDERS, Walter: Avantgarde und Moderne Stuttgart / Weimar: Metzler GRIMM, Reinhold / HERMAND, Jost (Hg.): Exil und innere Emigration: Third

11 Wisconsin Workshop. Frankfurt a.m.: Athenäum GUTHKE, K.S.: Gerhart Hauptmann. München: Francke HANSERS Sozialgeschichte der deutschen Literatur vom 16. Jh. bis zur Gegenwart. Bd. 7: Naturalismus - Fin de siècle Expressionismus Hg. York-Gothart Mixund und Bd. 8: Literatur der Weimarer Republik Hg. Bernd Weyergraf, München HARTUNG, Harald: Gedichte und Interpretationen. Vom Naturalismus bis zur Jahrhundertwende. Band 5. Stuttgart: Reclam HERZFELD, Hans: Die Weimarer Republik. Frankfurt a.m.: Ulsstein HOEFERT, S.: Das Drama des Naturalismus. Stuttgart: Metzler (2. Aufl.) HOFFMANN, Dieter: Arbeitsbuch deutschsprachige Lyrik : vom Naturalismus bis zum Expressionismus. Tübingen: Francke HOFFMANN, Dieter: Arbeitsbuch deutschsprachige Lyrik : vom Dadaismus bis zum Ende des Zweiten Weltkriegs. Tübingen: Francke KAES, Anton (Hg.): Weimarer Republik. Manifeste und Dokumente zur deutschen Literatur Stuttgart: Metzler KOEBNER, Thomas: Unbehauste. Deutsche Leitbilder in der Literatur der Weimarer Republik, des Exils und der Nachkriegszeit. München: ed. text+kritik LETHEN, Helmuth: Neue Sachlichkeit Studien zur Literatur des weißen Sozialismus. Stuttgart: Metzler MAHAL. G.: Naturalismus. München: Fink NIEDERMEIER, Cornelia / WAGNER, Karl (Hg.): Literatur um Texte der Jahrhundertwende neu gelesen. Köln/Weimar/Wien: Böhlau PETERSEN, Klaus: Neue Sachlichkeit : Stilbegriff, Epochenbezeichnung oder

12 Gruppenphänomen?, in: DVjS 56, 1982, PEUKERT, Detlev J.K.: Die Weimarer Republik. Krisenjahre der klassischen Moderne. Frankfurt a.m.: Suhrkamp ROTHE, Wolfgang (Hg.): Die deutsche Literatur in der Weimarer Republik. Stuttgart: Reclam SCHNELL, Ralf: Literarische Innere Emigration Stuttgart SCHNELL, Ralf: Dichtung in finsteren Zeiten. Deutsche Literatur und Faschismus. Reinbek: Rowohlt STARK, Michael: Für und wider den Expressionismus. Die Entstehung der Intellektuellendebatte in der deutschen Literaturgeschichte. Stuttgart: Metzler STÖCKMANN, Ingo: Der Wille zum Willen: Der Naturalismus und die Gründung der literarischen Moderne Berlin/New York: Walter De Gruyter TRAPP, Frithjof: Deutsche Literatur im Exil. Bern / Frankfurt a.m. u.a ZMEGAC, Viktor (Hg.): Geschichte der deutschen Literatur vom 18. Jh. bis zur Gegenwart. Bd. III/1: Königstein/ Ts Durante o curso comentarase, clasificarase e completarase este material bibliográfico de referencia e facilitaranse Hand-outs con textos teóricos, artigos ou breves estudos críticos para afondar no tema así como para a realización dos traballos.

13 7. CRONOGRAMA CRONOGRAMA: Período lectivo: Do 30 de xaneiro de 2018 ao 15 de maio de 2018 Período de exames: Do 21 de maio ao 1 de xuño de 2018 Segunda oportunidade/convocatoria: Do 29 de xuño ao 11 de xullo de 2018 A primeira sesión do curso estará dedicada á presentación da materia. Abordaranse cuestións xerais e trataranse conceptos básicos de literatura xeneral e de crítica literaria así como outros referidos xa á literatura en lingua alemá. Trátase de avaliar o nivel co que chegan os estudantes a esta materia. En dúas ocasións, a metade do cuadrimestre e antes de rematar o mesmo farase unha titoría en grupo na que se levará a cabo unha avaliación do proceso ensinoaprendizaxe desta materia e onde se presentarán as suxestións e dúbidas xurdidas ata o momento arredor da materia. Pero sempre que teñas unha dúbida, non deixes de preguntar, na clase, despois da clase ou en titorías! Observacións: Xa que nas sesións presenciais se levarán a cabo aproximacións teóricas ao tema e se realizarán análises de textos literarios, é necesario que os alumnos/as fagan con antelación as lecturas correspondentes a cada tema, co fin de poder participar activamente nos seminarios e nas clases prácticas. Isto é fundamental pois exemplificarase cos textos literarios os aspectos teóricos tratados. CRONOGRAMA (Cada sesión corresponde a unha hora lectiva na aula) 1 sesión: Introdución metodolóxica ao curso

14 2 sesión: O Naturalismo en Alemaña 4 sesión: A fin de século: a pluralidade de estilos e o feliz apocalipse. Antinaturalismo e Esteticismo. A época no seu contexto europeo 5 sesión: A obra temperá de Hugo von Hofmannsthal: maxia e crise da linguaxe. De Der Tor und der Tod (1893) á Carta de Lord Chandos (Ein Brief, 1902) 6 sesión: A evolución poética de Rilke desde o Buch der Lieder ata os Sonetos a Orfeo. O chamado Dinggedicht 7 sesión: A crítica da sociedade burguesa no teatro de Frank Wedekind e Arthur Schnitzler 8, 9, 10 e 11 sesión: Esteticismo e decadencia na obra narrativa temperá de Thomas Mann: Tod in Venedig (1912) 12 e 13 sesión: O expresionismo alemán no contexto artístico e literario das vangardas europeas. Kurt Pinthus: Menschheitsdämmerung (fragmentos). A lírica da década expresionista entre simultaneidade crítica e mesianismo 14 sesión: Titorías guiadas. Estas sesións teñen como obxectivo debater sobre a evolución do curso, aclarar dúbidas con respecto ao temario e ás lecturas obrigatorias (análise, traballos, presentación etc.) e concretar datas. 15 e 16 sesión: Alemaña e Austria no período de entreguerras: introdución histórica á época. A literatura da República de Weimar: Expresionismo tardío Neue Sachlichkeit Literatura proletario-revolucionaria 17, 18, 19 e 20 sesión: Literatura e crítica social: Dreigroschenoper (1928) de Bertolt Brecht 21, 22 e 23 sesión: Literatura e crítica social: Das kunstseidene Mädchen (1932) de Irmgard Keun 24 e 25 sesión: Bericht für die Akademie (1917) de Franz Kafka 26, 27, 28, e 29 sesión: A prosa da Neue Sachlichkeit (novo obxectivismo). Das kunstseidene Mädchen (1932) de Irmgard Keun 30 sesión: Exilio e emigración interior 31, 32 e 33 sesión: Die jüdische Mutter (1930/31) de Gertrud Kolmar e Die gelbe Straße (1932/33) de Veza Canetti 34, 35, 36 e 37 sesión: A literatura no exilio: Schachnovelle (1941) de Stefan Zweig 38 e 39 sesión: Toogoods oder das Licht de Veza Canetti

15 40 sesión: Farase un resumo da materia e unha valoración final do curso 8. METODOLOXÍA E ATRIBUCIÓN DE CARGA ECTS 6 créditos = 6 créditos ECTS x 25 = 150 horas Nesta materia aplícase o Sistema Europeo de Transferencia de Créditos, European Credit Transfer System ou créditos ECTS. O crédito defínese como aquela unidade de valoración da actividade académica, na que se integran o ensino teórico e práctico, así como outras actividades academicamente dirixidas, e a cantidade de traballo que o estudante debe realizar para alcanzar os obxectivos formativos de cada unha das materias do plan de estudos 1. Quere dicir isto que nos créditos débense computar as horas lectivas así como as horas dedicadas a outras actividades académicas, dirixidas ou non pola profesora, e que poden concretarse en horas empregadas na realización de prácticas, proxectos, traballos, lecturas, preparación de exames etc. Cada semana haberá unha hora teórica e unha hora e media práctica. Nas sesións teóricas a profesora familiarizarate co contexto social, cultural e literario, fará introducións ás obras e autores representativos de cada período, debateranse conceptos e denominacións literarias etc. Nas clases prácticas realizaranse comentarios orais e escritos, debates, análises de textos, lecturas, audicións etc. Nelas deberás participar activamente. A materia abarca 6 créditos, o que corresponde, segundo o novo sistema, a aproximadamente 150 horas de traballo. A continuación explícase de xeito detallado o reparto das distintas actividades programadas e as súas correspondentes horas de traballo. Para calquera dúbida non deixes de preguntar! 1 Real Decreto por el que se establece el sistema europeo de créditos y el sistema de calificaciones en las titulaciones universitarias de carácter oficial y validez en todo el territorio nacional. 9 de abril de 2003, p. 2:

16 Non esquezas que esta é unha materia literaria e que é importante que dediques tempo a ler os textos críticos e as obras que figuran no programa. Valorarase positivamente que traias as lecturas preparadas a clase. Actividades Horas presenciais Horas de traballo autónomo Total Presentación Clases teóricas Clases prácticas (exercicios, comentarios, debates e lecturas na aula) Presentacións orais Proxección de películas, obras de teatro etc. Actividades de investigación, biblioteca e similares (traballo escrito) Lecturas obrigatorias fóra da aula Titorías especializadas obrigatorias (balance do curso, traballos orais e escritos, evolución das clases, lecturas obrigatorias) Total INDICACIÓNS SOBRE A AVALIACIÓN Consideracións xerais

17 En MAIO E XULLO establécense as datas oficiais para los exames desa materia. Non esquezas consultar en rede os horarios por se houber cambios. A túa participación activa en clase durante todo o curso facilitarache moito a obtención dunha boa cualificación. De feito, máis do 90% dos estudantes que asisten e participan regularmente en clase obteñen boas cualificacións na materia. Aspectos a ter en conta na avaliación e criterios Como podes observar na seguinte táboa, teranse en conta TODAS e cada unha das túas aportacións ao longo do curso. A profesora anotará na túa ficha persoal cada actividade individual e en grupo que realices e que computará para a túa cualificación final. Para superar a materia é imprescindible superar todos e cada un dos seguintes apartados do proceso de avaliación: Aspecto Criterios Instrumento Peso Asistencia e -Participación en clase nos Observación e 10% participación debates e discusións, nas titorías en grupo, nas audicións e filmacións etc. anotación da profesora en fichas individuais Actividades obrigatorias: comentarios críticos e/ou recensións, exposición oral e/ou traballo escrito, control das lecturas obrigatorias -Realización de comentarios e exercicios, -Entrega das actividades no prazo establecido -En cada actividade avaliarase o grado de corrección na estrutura, documentación, expresión, argumentación coherente, capacidade analítica e crítica e aspectos formais, así como o dominio dos conceptos teóricos da materia e das técnicas e Actividades realizadas na aula ou fóra dela, individualmente ou en grupo e entregadas á profesora 30%

18 instrumentos para a análise de textos literarios Dominio teórico -Dominio dos conceptos Exame (documento 60% da materia teóricos da materia e das escrito) técnicas e instrumentos para unha análise rigorosa e crítica dos textos literarios tratados durante o curso Dominio de -Capacidade lectora en Observación da Este dominio outras lingua alemá profesora en clases recóllese na competencias -Expresión oral e escrita en e titorías porcentaxe lingua alemá Actividades e de todas as -Capacidade analítica e traballos actividades crítica presentados do curso -Visión global da materia Se non superaches a materia en xuño, para o exame de xullo conservaránseche as notas que adquiriches ao longo do curso nas actividades realizadas e na participación activa. Para os alumnos que conten con dispensa de asistencia o sistema de avaliación será un traballo escrito (30% da nota) e un exame (70% da nota).