FACULTADE DE FILOSOFÍA. Grao en Filosofía FILOSOFÍA ESPAÑOLA E GALEGA. Guía Docente

FACULTADE DE FILOSOFÍA Grao en Filosofía FILOSOFÍA ESPAÑOLA E GALEGA Guía Docente 2016-17

Guía Docente 1. Datos descritivos da materia Código: G5031223 Carácter: Obrigatoria Convocatoria: 2º semestre Créditos: 6 teórico-prácticos Profesorado: Marcelino Agís Villaverde Catedrático de Filosofía, Tlf. 8818 12520 ; E-mail: marcelino.agis@usc.es Titorías: luns, martes e venres: 9:00 h a 11:00 h. Lugar: Despacho D-207, Facultade de Filosofía, 2º andar Oscar Parcero Ouviña Profesor facultade de Filosofía Despacho D-213 Tlf.: extensión 12518 - email: oscar.parcero@usc.es Titorías: Martes e xoves de 10 a 13 h. Idioma no que se imparte: Castelán/Galego

2. Situación, significado e importancia da materia no ámbito da titulación. 2.1. Módulo ao que pertence a materia no Plan de Estudos. Materias coas que se relaciona. As filosofías española e galega reúnen a aqueles autores, filósofos, ensaístas, literatos nalgún caso- que teñen contribuído á historia da filosofía universal dende a particular circunstancia española e galega. Completan a visión que se ofrece ao longo do grao da historia e correntes actuais da Filosofía. 2.2. Papel que xoga este curso nese bloque formativo e no conxunto do Plan de Estudos. Impártese no segundo curso do grao para que o estudante poida ir coñecendo en paralelo as achegas filosóficas realizadas polos autores clásicos da historia da filosofía universal e da historia do pensamento galego e español. 2.3. Coñecementos previos (recomendados/obrigatorios) que os estudantes deben posuír para cursar a materia. Malia non ser obrigatorio, é moi recomendable que o estudante teña cursado as materias do primeiro curso do Grao en Filosofía, en particular as que lle ofrezan unha perspectiva histórica da Filosofía. 3. Obxectivos da aprendizaxe e competencias a alcanzar polo estudante coa materia. 3.1. Obxectivos da aprendizaxe.

Familiarizar aos estudantes coas principais concepcións das filosofías española e galega. Dar a coñecer as fontes da disciplina e a bibliografía recente. Adestrar na capacidade para interpretar os textos filosóficos dos autores máis sobranceiros, a través dos seus xéneros literarios especificos. Enmarcar a disciplina entre as correntes actuais da Filosofía. Mellorar as destrezas na comunicación oral e escrita. Posibilitar a análise crítica da información e mensaxes da sociedade actual. 3.2. Competencias xerais. Capacidade para ler de xeito comprensivo un texto filosófico pertencente ás tradicións española e galega. Capacidade para identificar os principais autores de ambas tradición. Capacidade para estudar e aprender de forma autónoma. Capacidade para presentar de forma oral e escrita un traballo de iniciación á investigación. 3.3. Competencias específicas. Coñecer os alicerces doutrinais da disciplina: principais conceptos e a súa evolución. Utilizar os procedementos de análise do texto filosófico para comprender o pensamento dos autores españois e galegos. Achegar aos estudantes aos momentos máis relevantes do pensamento español e galego.

3.4. Competencias transversais. Capacidade para traballar en grupo tanto na resolución como na discusión de problemas. Habilidade para obter información tanto de fontes primarias como secundarias, incluíndo a obtención de información on-line. 4. Contidos do curso 4.1. Epígrafes do curso Tema 1. Sobre o concepto de filosofías nacionais: o caso español e galego. Tema 2: Das orixes á Idade Media. Tema 3: A Ilustración española y galega Tema 4: O século XIX: a descuberta da identidade. Tema 5: O século XX no pensamento español e galego 4.2. Bibliografía recomendada BÁSICA E COMPLEMENTARIA A bibliografía específica, tanto en el que atinxe ás fontes como á literatura secundaria, facilitarase nas clases ao finalizar a exposición dos correspondentes temas. Para una primeira orientación e axuda no terreo bibliográfico dos temas del Programa, pódese consultar as seguintes obras. a) Pensamento Español

José Luis ABELLÁN: Historia del pensamiento español. De Séneca a nuestros días. Madrid, Editorial Espasa-Calpe, Madrid, 1996. Guillermo FRAILE: Historia de la Filosofía Española (2 vols.), BAC, Madrid. Alan GUY: Historia de la Filosofía Española. Barcelona. Anthropos, Barcelona 1985. Manuel MACEIRAS FAFIÁN (Editor y coordinador) y AA.VV.: Pensamiento Filosófico Español. Volumen I. De Séneca a Suárez. Volumen II. Del Barroco a nuestros días., Editorial Síntesis, Madrid, 2002. Manuel SUANCES MARCOS: Historia de la Filosofía Española Contemporánea.. Editorial Síntesis, Madrid 2006. b) Pensamento galego Marcelino AGÍS VILLAVERDE: Crónica viva do Pensamento Galego, IGESCO/ Ed. galaxia, Vigo 2001. José Luis BARREIRO BARREIRO (coord.): O pensamento galego na Historia, Servizo de Puiblicacións da USC, 1999. AA.VV: Diccionario Enciclopédico do Pensamento galego, Ed. Xerais/Consello da Cultura Galega, Vigo, Santiago, 2008. TEMA 1. Sobre o concepto de filosofías nacionais: o caso español e galego. 1. Sentido do tema (Introdución)

Na expresión filosofía española así como na expresión pensamento galego, formúlase un problema inicial: que entendemos por filosofía/pensamento. É un asunto que está intimamente relacionado co desenvolvemento histórico de ambos ámbitos temáticos. Segundo o que entendamos por filosofía e por pensamento formarán parte uns autores ou outros da historia do pensamento ou da filosofía de ambas tradicións (española e galega). Cómpre reflexionar sobre a dimensión dos tres termos implicados nas expresións Historia da Filosofía Española e Galega 2. Epígrafes do tema. A). Que entendemos por Filosofía? B) Filosofía española e galega: o problema das filosofías nacionais 3. Bibliografía ABELLÁN, J.L.: Historia crítica del pensamiento español, Ed. Espasa- Calpe, Madrid, vol. I, 1979. AGÍS VILLAVERDE, M.: Crónica viva do pensamento galego, Igesco, Vigo 2001 (Introducción). -----------: Historia do pensamento galego contemporáneo. Contribucións da Filosofía á cultura actual, Deputación de A Coruña, 2016. -----------: Voz Filosofía, en Gran Enciclopedia Galega Silverio Cañada, vol. XVIII, Lugo 2003. -----------: Filosofía Galega en AA. VV.: 23 Letras para un país, Ed. Compostela, Santiago 199.

-----------: El pensamiento filosófico en Galicia, Revista Gavieiro, Buenos Aires, nº 3, dic. 2008. BALIÑAS FERNÁNDEZ, C.A.: Pensamento Galego I, Ed. SEPT, Vigo 1977 (Limiar). -----------: Epílogo, en AGÍS VILLAVERDE, M.: Crónica viva do pensamento galego, (citado). BUENO, G. "Sobre el concepto de historia de la filosofía española", El Basilisco, n.º 10, 1991 FRAILE, G.: Historia de la Filosofía Española, BAC, Madrid 1971 (vol. 1: Introducción. El problema de la Filosofía española, pp. 3-30). GARCÍA CAMARERO, Ernesto y Enrique: La polémica de la ciencia española, Madrid, Alianza Editorial, 1970. GAOS, J.: Pensamiento de la Lengua española, México 1954. GUY, A.: Histoire de la philosophie espagnole, Toulouse, Publications de L'Université de Toulouse-Le Mirail, 1985 (Trad. esp.: Historia de la Filosofía española, Ed. Anthropos, Barcelona 1985). GUY, A.: Filósofos españoles de ayer y de hoy, Ed. Losada, Buenos Aires 1966. REGUEIRA, R.: "A Filosofía e a Filosofía Galega", en BARREIRO BARREIRO, X.L. (coord.): O pensamento galego na Historia (Aproximación crítica); Serv. Publicaciones de la Universidad de Santiago de Compostela, 1990. 4. Actividades a desenvolver.

Ademais das presentacións teóricas por parte do profesor, os estudantes realizará un comentario de texto sobre o problema das filosofías nacionais, con especial referencia ao caso español e galego. TEMA 2. Das orixes á Idade Media. 1. Sentido do tema (Introdución) Establecido que existe un saber chamado filosofía, todo o problemático que se queira, falta por descubrir se existe una filosofía española y gallega, comenzando pola Antigüidade. Trátase de saber, en primeiro lugar, se existiron filósofos ou, de forma máis xenérica, pensadores en España e en Galicia desde a Antigüidade; e, en segundo lugar, se as súas obras filosóficas ou de pensamento teñen un carácter propio e distintivo con respecto a de pensadores doutros países. 2. Epígrafes do tema. A) O pensamento Hispano-romano: Séneca B) A antigüidade na Galaecia: Paulo Orosio 3. Bibliografía A) Sobre Séneca A) FONTES SÉNECA, Obras Completas, Ed. Aguilar, Madrid 1966. B) BIBLIOGRAFÍA SECUNDARIA ABELLÁN, J.L.: Historia crítica del pensamiento español, Editorial Espasa-Calpe, Madrid, Vol. 1, 1979.

MAESTRE SÁNCHEZ, A.: La Hispania Romana y la Corduba patricia: la filosofía de Lucio Anneo Séneca, en MACEIRAS FAFIÁN, M. (editor): Pensamiento filosófico español. Vol.1. De Séneca a Suárez. Editorial Síntesis, Madrid, 2002. MENÉNDEZ PELAYO, M.: Escuelas filosóficas españolas: senequismo, averroísmo, maimonismo, lulismo, suarismo, vivismo, en La Ciencias Española, I, 212-226. : La España romana: Séneca, en Historia de las Ideas estéticas, I, pp. 205-213. ZAMBRANO, M.: Pensamiento vivo de Séneca, Cátedra, Madrid, 1987. B) Sobre Paulo Orosio 1) Fontes OROSIO, Paulo: (1982). Historias. Obra completa. Madrid: Editorial Gredos. 1. Volumen I: Historias: Libros I-IV. Madrid: Editorial Gredos. 1982. 2. Volumen II: Historias: Libros V-VII. Madrid: Editorial Gredos. 1982.. OROSIO, Paulo (2008). Historias contra los paganos. Prensas Universitarias de Zaragoza 2) Secundaria: AGÍS VILLAVERDE,M.: Crónica viva do pensamento galego, Igesco, Vigo 2001. FUENTES DE LA ROSA, María Luisa, Orosio y su tiempo, 1ª Edición, Madrid: Editorial de la Universidad Complutense de Madrid, 1990.

TORRES RODRÍGUEZ, Casimiro, Paulo Orosio. Su vida y sus obras, 1ª Edición, La Coruña: Fundación Pedro Barrie de la Maza Conde de Fenosa, 1985, pp. 15-84. CORTESAO, Armando, Paulo Orósio :presbítero bracarense, criador do estudo da geografía e da história na idade média, en Memorias da Academia das Ciências de Lisboa Nº 10, 1966. FABBRINI, Fabrizio, Paulo Orosio: uno storico, 1ª Edición, Roma: Edizioni di Storia e Letteratura, 1979. LÓPEZ BARJA DE QUIROGA, Pedro, El Poder en la "Gallaecia" romana: Hidacio e Orosio, en Semana Galega de Historia Nº 7, 1999, pp. 61-72. MORESCHINI, Claudio, Orosio, en MORESCHINI, Claudio y NORELLI, Enrico, Historia de la literatura cristiana antigua, griega y latina, 1ª Edición, Madrid: Biblioteca de Autores Cristianos, 2006, pp. 470-473. PEREIRA FERNÁNDEZ, Juan Marcial, Paulo Orosio, un galego universal, entre a caida do Imperio Romano e a chegada dos bárbaros, en Cadernos para a distancia Nº 3, 1995, pp. 63-70. VILELLA, Josep, Biografía crítica de Orosio, en Jahrbuch für Antike und Christentum. Jahrg Nº 43, 2000, pp. 94-121. 4. Actividades a desenvolver. Ademais das presentación teóricas por parte do profesor, os estudantes terán que ler e comentar nunha sesión práctica un texto entresacado das obras de Séneca e Paulo Orosio.

TEMA 3. A Ilustración española e galega 1. Sentido do tema (Introdución) A Ilustración (s. XVIII) presente característas diferenciadas no contexto español e galego. Os ilustrados galegos non buscaron unha transformación radical na orde económica, social ou política (no caso español, con autores como Jovellanos o Cabarrús, esta cuestión cobra máis relevancia), senón que a súa loita ía dirixida máis ben contra a ignorancia e la necesidade de instruír ao pobo, mergullado na ignorancia. Era preciso atopar novos camiños, novas institucións. Por este motivo, empezaron a articularse as Sociedades Económicas de Amigos do País e a xurdir centros como o Real Consulado da Coruña, entre outros. Os autores máis importantes desta etapa son o Padre Feijoo e o Padre Sarmiento. 2. Epígrafes do tema. A) Fr. Benito Feijoo B) Fr. Martín Sarmiento 3. Bibliografía a) Fuentes: FEIJOO, B. J.: Apología del escepticismo médico (1725) Teatro crítico universal (1726-1740) Satisfacción al Escrupuloso (1727) Respuesta al discurso fisiológico-médico (1727) Ilustración apologética al primero y segundo tomo del Teatro Crítico (1729)

Suplemento del Teatro Crítico (1740) Cartas eruditas y curiosas (1742-1760) Justa repulsa de inicuas acusaciones (1749) Adiciones a las Obras del muy ilustre y reverendísimo Padre Maestro D. F. Benito Jerónimo Feijoo y Montenegro (1783) Obra selecta, (Prólogo y selección de textos por Eduardo Blanco Amor), Ed. Sálvora, colección Biblioteca de Autores Gallegos, Santiago de Compostela 1984. SOBRE SARMIENTO (disponibles en red) Demostración Critico-Apologetica del Theatro Critico Universal (1732) Memorias para la historia de la poesía y poetas españoles (1741-45) Catálogo de algunos libros curiosos y selectos (1748) Apuntamientos para un discurso sobre la necesidad que hay en España de unos buenos caminos reales y de su pública utilidad (1757) El porqué si y el porqué no (1758) Discurso crítico sobre los maragatos Reflexiones Literarias para una biblioteca Real (1743) Coplas gallegas Notas al Privilegio de Ordoño y Reflexiones sobre Archiveros Disertación sobre el animal zebra, nacido, criado, conocido y cazado antiguamente en España Cartas (1739 agosto 5-1768 xaneiro 2)

De caminos (175-?) manuscrito] b) Bibliografía Secundaria: ABELLÁN, J.L: Historia del pensamiento español. De Séneca a nuestros días, Madrid, Espasa-Calpe, S.A., 1996. AGÍS VILLAVERDE, M.: Crónica viva do Pensamento Galego,Vigo, IGESCO/Ed.Galaxia, 2001. ÁLVAREZ DE MORALES, Antonio: La Ilustración y la reforma de la universidad en la España del siglo XVIII; Ed. Pegaso, Madrid 1985 (3ª edición). BARREIRO BARREIRO, J.L.: O pensamento galego na Historia, Servicio de publicaciones de la USC, 1999. BLANCO AMOR, E.: Prólogo em Obras Completas, Biblioteca de Autores Gallegos, Citada. GUY, A.: Historia de la filosofía española, Barcelona, Anthropos, Editorial del hombre, 1985. MACEIRAS FAFIÁN, M. (Editor y coordinador) y AA.VV.: Pensamiento filosófico español. Vol. I. De Séneca a Suárez. Vol. II. Del Barroco a nuestros días. Ed. Síntesis, Madrid, 2002. MARTÍNEZ LOIS, A.: El padre Feijoo, naturaleza, hombre y conocimiento, Publicacións Diputación Provincial de A Coruña, 1989. MENÉNDEZ PELAYO, M.: Historia de los heterodoxos españoles, CSIC, Madrid 1962. OTERO PEDRAYO, R.: El padre Feijoo. Su vida, doctrinas e influencias, Instituto de Estudios Ourensanos, Ourense, 1972. PARDO BAZÁN, E.: Examen crítico de las obras del Padre Feijoo, Madrid 1877. SOBRE MARTIN SARMIENTO

Álvarez Giménez, Emilio (1884). Biografía del R. P. Fray Martín Sarmiento y noticia de sus obras impresas y manuscritas. Pontevedra: Imprenta de José Millán. Álvarez Lires, María (2002). Sarmiento, científico da segunda Ilustración. Santiago: Universidad de Santiago Allegue Aguete, Pilar (1993). A filosofía ilustrada de fr. Martín Sarmiento. Vigo: Xerais. Avalle, Anselmo (1773). Oración Fúnebre que el M.R.P.M. fray Anselmo Avalle dixo (...) a la buena memoria de fr. Martín Sarmiento. Madrid: Pérez de Soto. Costa Rico, Antón (2002). Sarmiento. Vida e obra. Vigo: Xerais. Filgueira Valverde, José (1994). Fray Martín Sarmiento. A Coruña: Fundación Barrié de la Maza. López Peláez, Antolín (1895). El Gran Gallego. La Coruña: Andrés Martínez. Monteagudo, Henrique (2002). Martín Sarmiento, Sobre a lingua galega. Antoloxía. Edición, notas e índices. Vigo: Galaxia. Pardo de Guevara y Valdés, Eduardo (2002). Fray Martín Sarmiento, el amador de la verdad. A Coruña: Diputación Provincial. Pensado Tomé, José Luis (1972). Fray Martín Sarmiento, testigo de su siglo. Salamanca: Universidad de Salamanca. Reguera Rodríguez, Antonio (2006). La obra geográfica de Martín Sarmiento. León: Universidad de León. Santos Puerto, José (2002). Martín Sarmiento. Ilustración, educación y utopía en la España del siglo XVIII. 2 vols. A Coruña: Fundación Barrié de la Maza.

4. Actividades a desenvolver. Ademais das presentación teóricas por parte do profesor, os estudantes terán que ler e comentar nunha sesión práctica dous textos correspondentes ao Padre Feijoo e ao Padre Sarmiento. TEMA 4. O século XIX: a descuberta da identidade 1. Sentido do tema (Introdución) En gran parte de Europa, as revoluciones nacionais están relacionadas coas liberales. Estas reivindicacions espertaron durante a época da revolución e o imperio napoleónico, espoleadas por un sentimiento de unidade fronte ao invasor extranxeiro e unha simplificación nacional que será a base dunha nova conciencia. Xurde así, tanto en Espala como en Galicia, o concepto de nación tomado principalmente da filosofía romántica alemana (Volkgeist). 2. Epígrafes do tema. A) O krausismo en España B) O rexurdimento: provincialismo e rexionalismo en Galicia 3. Bibliografía A) Fontes MURGUÍA, M.: Historia de Galicia Tomo I, Soto Freire, Lugo, 1865; Tomo II, Soto Freire, Lugo, 1866; Tomo III, Librería de Andrés Martínez, A Coruña, 1888; Tomo IV, Impresión y Librería de Carré, A Coruña, 1891; Tomo V, Ferrer, A Coruña, 1913. BRAÑAS, A.: El regionalismo, Fundación Alfredo Brañas, Santiago

PÉREZ GALDÓS, B. : Episodios Nacionales, Trafalgar. Volumen I, Navarra: Espasa Calpe, 2008, p.114 PÉREZ GALDÓS, B.: Episodios Nacionales, El 19 de marzo y el 2 de mayo. Volumen II, Navarra: Espasa Calpe, 2008, p.160 PÉREZ GALDÓS, B.: Episodios Nacionales, La campaña del Maestrazgo. Volumen XIII, Navarra: Espasa Calpe, 2008, p.166 PÉREZ GALDÓS, B.: Episodios Nacionales, Cánovas. Volumen XXIII, Navarra: Espasa Calpe, 2008, pp. 360,382 B) Bibliografía secundaria: ABELLÁN, J. L.: Historia crítica del pensamiento español, Ed. Espasa- Calpe, Madrid, vol. IV, 1979. AGÍS VILLAVERDE, M.: Crónica viva do pensamento galego, Igesco, Vigo, 2001. BARREIRO BARREIRO, X. L.: O pensamento galego na historia, Ed. Universidade de Santiago de Compostela, Imprenta Universitaria, Pavillón de Servizos, Campus Universitario, 1990. BARREIRO FERNÁNDEZ, X.R.: Manuel Murguía, Ed. Xerais, Vigo, 2013. PAREDES ALONSO, F. J. : Historia contemporánea de España: Siglo XIX, Barcelona: Editorial Ariel, 2004, pp. 141-149 VILLARES, R.: Historia de Galicia, Ed. Galaxia, Vigo, 2004. 4. Actividades a desenvolver. Ademais das presentación teóricas por parte do profesor, os estudantes terán que ler e comentar nunha sesión práctica textos de Murguía e San del Río.

TEMA 5. O século XX no pensamento español e galego 1. Sentido do tema (Introdución) No século XX atopamos o pensamento español e galego maduro, con representantes da talla de Unamuno, Ortega, Zubiri, no pensamento español; e con nomes como Castelao, Risco, Otero Pedrayo ou Ramón Piñeiro, no caso do pensamento galego. Xa que logo, cómpre coñecer as características e representantes máis sobranceiros deste período para comprender a auténtica dimensión de ambas tradicións de pensamento e a súa influencia no presente. 2. Epígrafes do tema. A) Miguel de Unamuno B) A Escola de Madrid: José Ortega y Gasset C) Da Xeración Nós á Xeración Galaxia 3. Bibliografía Unamuno, Miguel. Del sentimiento trágico de la vida. Espasa Calpe, Madrid, 1983. Unamuno, Miguel. En torno al casticismo. Madrid: Espasa Calpe, 1991. Unamuno, Miguel. Vida de Don Quijote y Sancho. Madrid: Espasa Calpe, 1975. Unamuno, Miguel. Ensayos y artículos: selección de Esto y Aquello. Buenos Aires: Centro Editor de América Latina, 1969. Álvarez Gómez, Mariano. Unamuno y Ortega: la búsqueda azarosa de la verdad. Madrid: Biblioteca nueva, 2003. Marías, Julián. Miguel de Unamuno. Madrid: Espasa Calpe, 1971.

Sánchez Barbudo, Antonio. Miguel de Unamuno. Madrid: Taurus, 1974. Serrano Poncela, S. El pensamiento de Unamuno. México: Fondo de cultura económico, 1978. Ortega y Gasset, J. Obras Completas, Alianza Editorial o Ed. Taurus Madrid. Abellán, J.L. y Mallo, T., La escuela de Madrid. Un ensayo de filosofía. Madrid: Ed. Asamblea de Madrid, 1991. Cerezo Galán, P., La voluntad de aventura. Barcelona: Ed. Ariel filosofía, 1984. Cerezo Galán, P., José Ortega y Gasset y la razón práctica. Madrid: Ed. Biblioteca Nueva. Colección el arquero, 2011. Lasaga Medina, J., José Ortega y Gasset (1883-1955) Vida y filosofía. Madrid: Ed. biblioteca nueva, fundación José Ortega y Gasset, 2003. Marías, J. A cerca de Ortega. Madrid: Ed. Revista de Occidente. El alción, 1971. Bibliografía Xeración Nós Marcelino AGÍS VILLAVERDE: Crónica viva do Pensamento Galego, IGESCO/ Ed. galaxia, Vigo 2001. José Luis BARREIRO BARREIRO (coord.): O pensamento galego na Historia, Servizo de Puiblicacións da USC, 1999. AA.VV: Diccionario Enciclopédico do Pensamento galego, Ed. Xerais/Consello da Cultura Galega, Vigo, Santiago, 2008. Anxo GONZÁLEZ: O espírito e a lama das formas. A filosofía de Nós: Risco, Castelao, Otero Pedrayo, Col. Cadernos do pensamento nº 9. BAÍA Ed. Santiago de Compostela. 2008 Carlos Baliñas: Pensamento galego I. Cadernos Populares. Ed. SEPT Enciclopedia Galega. Voces: Nos, xeración, Nos, revista.

Seminario de estudos galegos. Irmandades da fala. Revista Nós. Sobre o pensamento galego da Xeneración Nós. Ramón Piñeiro. Boletín auriense.-- T. 5 (1975) ; p. 31-35 Importancia decisiva da Xeneración Nós. Ramón Piñeiro. Grial.- - T. 16, n. 59 (xan.-marzo 1978) ; p. 8-13 A Ideoloxía da Xeneración Nós. Carlos Baliñas. Cuadernos de estudios gallegos.-- T. 47, fasc. 112 (2000) ; p. 303-324 A Construcción da moderna cultura galega : Nós.Maria Cuquejo Enriquez. Casa da gramática. N. 11 (mar. 2001) A Xeneración Nós na cultura galega. Fernandez del riego. Grial.- - T. 3, n. 7 (xan.-marzo 1965) ; p. 75-85. Bibliografía de Vicente Risco RISCO, Vicente Teoría do nacionalismo galego, Edición crítica de Justo Glez. Beramendi. Publicación de Santiago de Compostela: Fundación Vicente Risco: Sotelo Blanco, D.L. 2000 Nós, os inadaptados VVAA O pensamento galego na historia, Servizo de Publicacións da USC, 1999 Nacionalismo versus universidade de Mariano Luis Rodíguez, pp.327-329 RODRÍGUEZ ÁLVAREZ, MANUEL Risco e o pensamento filosófico, Artigo de Grial, T.21, nº 80 (abril-xuño, 1983); Vigo; pp. 131-141 AGÍS VILLAVERDE, MARCELINO Crónica viva do pensamento galego, IGESCO/Ed. Galaxia, Vigo, 2001; pp. 185-191 VARELA PUÑAL, RAMÓN Nacionalismo Dispar, Otega- Julián Marías versus Vicente Risco-Castelao: bases filosóficas do pensamento nacionalista. Director Carlos Baliñas Fernández Tese da USC. Facultade de Filosofía VVAA Diccionario Enciclopédia do Pensamento Galego, de. Xerais/Consello da Cultura galega, Vigo; Santiago, 2008 4. Actividades a desenvolver. Ademais das presentación teóricas por parte do profesor, os estudantes terán que ler e comentar nunha sesión práctica dous textos correspondentes a José Ortega y Gasset e Castelao. Bibliografía de Castelao Castelao: cuadernos para el diálogo, edición en homenaxe a

Xesús Alonso Montero, 1999, Santiago de Compostela. AGÍS, M.: "Castelao educador", artigo na Revista Galega do Ensino-ISSN: 1133-911X- Núm. 30 - Febreiro 2001 El primer Castelao. Biografía y Antología Rotas, Durán, J.A., ed. Siglo XXI de España Editores, 1999, Madrid. La filosofía y sus márgenes. Homenaje al profesor Carlos Baliñas Fernández; Vences Fernández, Sergio; Ed. Univerdad de Santiago de Compostela, 1997, Santiago de Compostela. Castelao, A., Cousas. Vigo: Ed. Galaxia, 2005 Castelao, A., Sempre en Galiza. Vigo: Ed. Galaxia, 2004 5. Indicacións metodolóxicas e atribución de carga ECTS 5.1. Atribución de créditos ECTS TRABALLO HORA TRABALLO PERSOAL HOR PRESENCIAL NA AULA S DO ESTUDANTE AS Clases teóricas (con participación dos estudantes) 24 Seguimento do curso (Lecturas, documentación, prácticas, etc.) 45 Clases interactivas 24 Traballo escrito 29 Titorías 3 Estudo 25 Total 51 99 5.2. Actividades formativas na aula con presenza do profesor

A) Clases expositivas: Lección impartida polo profesor. O profesor pode contar con apoio de medios audiovisuais e informáticos aínda que os estudantes non necesitan manexalos en clase. Habitualmente estas clases seguirán os contidos do programa, construídos a partir da bibliografía seleccionada para cada tema. A asistencia a estas clases é básica para ter unha visión panorámica dos temas tratados, polo que é conveniente o seguimento destas por parte dos estudantes. B) Seminarios: Clases interactivas na que analizan e traballan en grupo textos e documentos, entregados previamente polo profesor cunha guía de lectura. O alumno participa activamente nestas clases de distintas formas: entrega de exercicios ao profesor, posta en común de comentarios de texto na aula, etc. O profesor pode contar con apoio de medios audiovisuais aínda que os estudantes non os manexarán en clase. A participación nestas clases será avaliada, polo que é conveniente a asistencia regular dos estudantes. C) Titorías: É o tempo que se reserva para que o/a estudante poida solicitar documentación e información bibliográfica ao profesor. Tamén están pensadas para a resolución de dúbidas, tanto sobre ou contido das sesións como sobre outros aspectos da materia (metodoloxía, avaliación, etc.). 5.3. Recomendacións para o estudo da materia a) É moi importante asistir ás clases expositivas, aos seminarios e ás titorías. b) Para establecer un primeiro contacto cos contidos dos temas recoméndase ler algunha das obras propostas na bibliografía básica.

c) Unha vez finalizado un tema, é útil facer un resumo dos puntos importantes dos libros/artigos manexados, asegurándose de coñecer e comprender o significado dos conceptos explicados. d) A resolución de problemas é clave para a aprendizaxe desta materia. É importante resolver os problemas formulados polo profesor antes da súa resolución nas clases de seminario e nas titorías. e) A asistencia aos seminarios e titorías debe ser activa, é dicir, é moi importante participar e discutir co profesor e outros alumnos sobre a materia presentada nas clases expositivas. 5. Indicacións sobre a avaliación 6.1. Procedemento de avaliación A avaliación desta materia farase mediante avaliación continua, contemplándose a posibilidade dun un exame final, caso de que o estudante non siga as pautas da avaliación continua ou non a supere. A avaliación continua farase valorando a asistencia e participación nas sesións na aula e nas titorías. Porén, a avaliación apoiase principalmente na realización dun traballo final escrito que o estudante expoñerá de maneira oral na aula nas últimas semanas de clase. A cualificación final do estudante distribúese nos seguintes apartados: TIPO DE ACTIVIDAD PORCENTAXE NA NOTA FINAL Asistencia e participación nas sesións 5%

Titorías 5% Entrega de catro traballos escritos correspondentes ás clases interactivas (comentarios de texto, etc.) Lectura e recensión de dous libro seleccionados da bibliografía da materia Traballo final elaborado individualmente polo estudante, exposto na aula na sesión finais do curso e entregado por escrito 40% (10% cada un) 10% (5 e 5%) 40 % Exame, caso de non participar ou non superar a avaliación continua 6.2. Recomendacións para o estudo da materia 1) Coñecemento de linguas modernas. 2) Boa disposición para a lectura e a comprensión de textos filosóficos. 3) Capacidade para traballar en equipo. 4) Manexo da información a través das canles informáticas habituais. 6.3. Recomendacións de cara á avaliación O alumno/a debe elaborar os traballos escritos citando as fontes bibliográficas, consonte ás normas internacionais aceptadas. Debe incorporar ademais reflexións propias e orixinais. Para elaborar o esquema do seu traballo pode aconsellarse co profesor. Aqueles estudantes que atopen dificultades importantes á hora de traballar nas actividades prácticas propostas deben acudir nas horas de titoría

do profesor, co obxectivo de que este poida analizar o problema e axudarlles a resolver as súas dificultades. É moi importante levar o traballo ao día e entregar as prácticas logo de ter realizado a posta en común na aula. Non se admitirá que se entreguen os traballos das prácticas todos xuntos ao final do semestre. 6.4. Recomendacións de cara á recuperación O profesor analizará con aqueles estudantes que nos superen con éxito o proceso de avaliación, e así o desexen, as dificultades atopadas na aprendizaxe dos contidos da materia. Tamén lles proporcionará material adicional (lecturas, exercicios, exemplos, etc.) para reforzar a aprendizaxe da materia.