Kraftwerk Uni Die Energie der Studenten. Seite Jahre Christian-Albrechts-Universität zu Kiel. Wir gratulieren!

Größe: px
Ab Seite anzeigen:

Download "Kraftwerk Uni Die Energie der Studenten. Seite 14. 350 Jahre Christian-Albrechts-Universität zu Kiel. Wir gratulieren!"

Transkript

1 Exzll Ausgzich Kil Foschug Übsich Di Ui Kil im Lad Kafwk Ui Di Egi d Sud Si 9 Si Si 14 Schlswig-Holsiisch Uivsiäs-Gsllschaf (SHUG) ob 350 Jah Wi gauli! Pomi Absolv zähl vo ih Zi a d Kil Ui Si 3 N o v m b

2 2 ob 350 Jah CAU Üball Wass: Blick vo d Killii auf das Osuf Foo: Saud / gafikfood 350 Jah Ui am M Es is och ga ich lag h, da woll di Kil Chisia-Albchs- Uivsiä (CAU) wiss, wofü si sh Also schib si i budswi Id-Wbwb aus Gsuch wud damals Slogas, di das Bsod d Ui haussll soll D Schöpf ds bs Slogas duf auf im Foschugsschiff mifah, ud iglich wa mi dism Pis scho di Fag bawo D di Fah mi dm Schiff vbad glich zwi d Bich, di bis hu di Ui Kil ausmach d Riz ds Wasss ud di Nugi d Wissschaf Es is ja ahligd: Kil lig a Föd ud Oss, auch fü di Sudid ghö das Wass zum äglich Lb dazu Egal, mi wm ma spich, jd komm Das Imag d Kil Uivsiä wid sak vo d Lag a Föd ud Oss gpäg Auch vil Sudigäg sid mi d S vbud Vo Mai Schul schll auf di bsod Lag Kils zu spch Ehmalig Sudid i sich sofo a di Tag am Falcksi Sad, a di abdlich Fu ud di Übachug i Zl od Sadkob, a di Spazigäg lag d Födpomad ud das lz Bi ds Abds (od das s ds Mogs) a d Holau Schlus ds Nod-Oss-Kaals, wo di dick Coaischiff iud ausfah Das Wass bsimm das Lbsgfühl dis Sad, ud dami bsimm s auch das Lbsgfühl d Sudid Vil Abiui schid sich gad dshalb fü i Sudium i Schlswig- Holsi, si woll suf od sgl, di salzig Bis im Gsich giß od ifach u d Blick auf di S, di i ih gaz Udlichki i izigaig Ruh aussahl Ud di S spil auch fü di Uivsiä slbs i goß Roll I Kil komm di Sudid ich u zum M, das M komm auch zu d Sudid, hiß s auf d Wbsi d Ui Bim Exzllzclus Oza d Zukuf wa, d vil vschid Bich d Wissschaf miiad vi ud dabi Diszipli zusammbig, di s auf d zwi Blick iigs miiad gmi hab: Jua, Kus ud Wischafswissschaf wa, di glichbchig zum Ash diss Foschugsbichs biag Od das Sglzum i Schilks, di göß uivsiä Sgliichug i Duschlad das sid Allisllugsmkmal, di di Uivsiä Kil milwil duschladwi haussll (i Schlswig-Holsi zih das Agum d Wasslag augmäß u bdig) I dis Bilag, di d Abschluss d umfagich Koopaio 350 Jah Uivsiä Kil zwisch d CAU, d Uivsiäsgsllschaf ud dm Schlswig-Holsiisch Ziugsvlag bild, soll di Ui och imal vogsll wd: Ih Sudid ud ih Foschug, ih Vilsiigki ud ih Vbidug is Lad Naülich hä Kil auch i Uivsiä, w di Sad ich am Wass lig wüd Ab s wä i ad Uivsiä, wi auch Kil i ad Sad wä Hu wib di CAU gaz slbsvsädlich mi d Vozüg d Wasslag Im Jubiläumsjah hiß s: Si 350 Jah gaz wi ob Ob fü di Lag i Duschlad, im Lad zwisch d M Ob fü di Qualiä d Foschug Üb dm Sloga schwb i Möw, i Wassvogl Milwil wiß di Ui Kil offsichlich, wofü si sh Ihal Impssum ob 350 Jah CAU Di Ui am M Eiug a di Ui-Zi i Kil Ei goß Numm di Ui i Zahl Foschug fü di Msch im Lad Iviw mi Luz Kipp, Päsid d CAU SHUG: Wissschaf fü jd Büg Gu Id! Iovaio aus Kil Das Blu d M Übsich: Di Ui Kil im Lad Si 2 Si 3-4 Si 5 Si 6 Si 6 Si 7 Si 8 Si 9 Si Blib doch mal uhig! Kosma üb (U-)Ruh Lo i Kil Kafwk Ui: Di Egi d Sud Typisch oddusch? Di CAU: 350 Jah zuück, 350 Jah vo Sudi ki Fag ds Als Lh fü di Wisssgsllschaf / Alumi-Abi Eichhöch Kuzgschich vo Fidu Zaimoglu Schlagzil, di Pofs d CAU g ls wüd Si 12 Si 13 Si 14 Si 15 Si 16 Si 17 Si 18 Si 19 Si 20 Ei Sodvöfflichug ds sh:z Schlswig-Holsiisch Ziugsvlag Vawolich Sfa Has Kläs Rdakio Mai Schul (Lg) A Dikio Sök Lud Azig Chisia Abi (vawol) Vlag sh:z Schlswig-Holsiisch Ziugsvlag GmbH & Co KG Födsaß 20, Flsbug Duck Duckzum Schlswig-Holsi Fhmas 1, Büdlsdof

3 350 Jah CAU ob 3 1 Fidu Zaimoglu Fidu Zaimoglu wa vo 1984 bis 1990 i Kil fü Mdizi igschib Nach dm Physikum ha d Schifsll higschmiss Ich hä das scho füh mach soll, ab ich ko s mi El ich au, wil si so vil i mi Bildug ivsi ha Scho wähd ds Mdizi-Sudiums ha Zaimoglu jd Tag gmal: Ich woll i wlbühm Mal wd A d Muhsiusschul wa da scho zwi Mal ausgflog: Ich wa zu wild ud hab mhfach d Bog übspa Was gau vogfall is, will ich va: Aus Rücksich auf mi damalig Misi Si Wu ud d magld Efolg als Mal müd schlißlich i sim Efolgs-Roma Kaak Spak : Ich wa fix ud fig, ich mal ud mal, ha ki Gld, wud vo Fud ausghal ud gig ih auf di Nv Si Efahug als Sud ha i i Kuzgschich ifliß lass, di wi i dis Bilag duck Was fäll ihm zu si hmalig Ui i? Wi so Bildug ud Bimm müss hochghal wd 1 Fidu Zaimoglu 2 P Hay Cass 3 Ghad Dllig 4 Nikolaus Glpk Schifsll Miispäsid SH, ARD-Spojoualis ma -Hausgb ud Modao W is w? Di Auflösug 5 P Sibück 6 Wolf vo Lojwski Budsagsabgod Fshjoualis ud Ex-Kazlkadida (ZDF hu-joual) 2 P Hay Cass Eiglich woll P Hay Cass ach dm Abiu im Jah 1966 zu Mai: Ich woll zu S fah, ab da ha ma mich ich gomm Bid Ki wa kapu, vom Hadballspil Also sudi d jug Ma vo Nodsad zuächs i Sms, mach da i ladwischaflich Lh ud schloss aschlißd, im Jah 1973, si Ladwischafs-Sudium ab Ich hab mi goß Bgisug sudi, bi Sgl ggag ud wa Miglid d Ladsmaschaf Toglodyia Kil wud i dis Zi zu mi Hima Ud si s Jobs ha d hmalig schlswig-holsiisch Miispäsid auch scho wähd ds Sudiums: Als Sgllh ud als Hiwi (Hilfswissschafl) im Labo ud im Tibhaus d ladwischaflich Fakulä Auch si s Fau ha wähd ds Sudiums kgl, ud och als Sud wud Va: 1971 kam di s Toch auf di Wl, 1973 di zwi Ich wa damals Hausma, mi Fau ha gabi Wi hab i mods Famililb gfüh 3 Ghad Dllig 7 H-W Müll-Wohlfah 8 Axl Pahl 9 Jüg Dws 10 Diich Gömy Az d dusch Fußball-Naioalmaschaf Tao -Kommissa Köig vo Malloca Schauspil ud Schlagsäg ud Mdizi ud Bssllauo 11 Gog Rigsgwadl 12 Mo Schad 13 Hid Simois 14 Alxad Bomms Musik ud Wmodao Miispäsidi ARD-Spojoualis Kabais SH, ud Modao Ghad Dllig ha vo 1980 bis 1985 i Kil Volkswischafslh mi d Nbfäch Poliologi ud Soziologi sudi Damals bauch ma och bi mach öfflich-chlichm Sd i abgschlosss Sudium, w ma do afag woll Auch hu och bfass sich d Spopo d ARD g mi wischaflich Zusammhäg ud Ewicklug: Di Poblm, di wi damals diskui hab, sid bis hu och ich glös wod: Di Vifachug ds Susysms, di Übakio d Mäk od di Rguliug d Maagghäl zum Bispil Ud Dllig wüsch sich, dass di Wischafswissschaf pakikabl Lösug abi, mi W, di di Gsllschaf wid äh zusammück lass Di Gwimaximiug als alliig Zilgöß is übhol, wi soll h d Bgiff ds idividull Wohlbfids i d Milpuk sll, sag Dllig, d hoff, dass sich di Wischafswissschaf Kil dis Bich auf di Fah schib: Es gib so vil Wischafs-Idx, ab ki, d auch solch sozial Aspk i zu modisid Makwischaf bücksichig Dami kö di Ui Kil i Mak wickl 4 Nikolaus Glpk Eiug a di Ui-Zi i Kil Pomi Absolv zähl vo ih Eiug a das Sudium i d Ladshaupsad Aufgzich vo Mai Schul Nikolaus Glpks Vbidug ach Kil is i abgiss D ma - Chfdaku ud Gschäfsfüh ds glichamig Vlags is of i d Ladshaupsad, am Msfoschugsisiu Goma: Do sid vil hmalig Kommilio vo mi bschäfig, sag Glpk E bga im Mäz 1984 mi dm Gudsudium d Biologi, spzialisi sich spä im Haupsudium auf Mskud Mi im kli Umwg: Damals sid zwi Sud duch das Vodiplom gassl, i davo wa ich 1990 folg schlißlich das Diplom Dami füll sich auch i Wusch vo Glpks Födi, d Publizisi Elisabh Ma Bogs, di ihm zu im Sudium ga ha, um mi dis Gudlag di Öfflichki fü di Bduug d M zu ssibilisi D Joualis pomovi soga och di Jah lag, vschob di owdig Vidigug d fig Abi ab imm wid bis di Fis abglauf wa D ig Vlag, d paalll ggüd ha, liß kaum zilich Fiäum übig Fü Nikolaus Glpk is s di idiszipliä Foschug, di hu di Bsodhi d Abi a d Ui ausmach: Bim Exzllz-Clus Oza d Zukuf fah ich imm wid, wi goßaig di Zusammabi vschid Wissschafsbich is 5 P Sibück 1974 wähl di Volkswischafs- Sud d Kil Ui, di kuz vo dm Abschluss sad, i Spch: P Sibück gwa, Wolfgag Kubicki wud si Sllv Das ha ih gäg, da spich bis hu ich g düb, sag d hmalig SPD-Kazlkadida ud lach Dis füh Wahlkampf ha dm Vhälis ich gschad: Wolfgag ud ich kö gu miiad D Awal Kubicki hä Sibück wohl am 31 Mai 1972 gbauch kö: Um schs Uh mogs wud

4 4 ob 350 Jah CAU di 250-Quadam-WG i d Wilhlmshav Saß ( Wi woh da mi vi Päch ) vo d Polizi gsüm Vdach auf Bildug i kimill Viigug Das wa völlig bschu, ich wa als ypisch Sozialdmoka scho di liks Bazill bi us, sag Sibück Di Saasawalschaf glaub damals, dass sich di RAF-Toisi Ils Sachowiak i d WG vsck hal Obwohl uschuldig, hol di Sach Sibück vi Jah spä wid i E vlo si Job bim damalig Budsmiisium fü Sädbau ud Raumodug, wil wähd i Sichhisübpüfug i Eiag ds Vfassugsschuzs üb d Kil Vofall gfud wud Das wa i ch Schlag Mi Fau ud ich bkam us ss Kid ud ich wa abislos Ei halbs Jah spä wud Sibück habilii ud kh i si Job zuück Das päg mi Halug ggüb Nachichdis bis hu gaiv Asos ab sid di Eiug a di Kil Sudizi vo 1970 bis 1974 posiiv: Das wa i spizmäßigs Lb, mi hlich Somm Wolf vo Lojwski Eiglich woll Wolf vo Lojwski ga ich sudi: Ich ha ki Lus, ich woll glich Joualis wd Tozdm schib sich d lagjähig Modao ds ZDF hu-jouals im Hbs 1958 i, fü Volkswischaf ud Jua Glichziig bga i Voloaia bi d Kil Nachich Ud wud Chfdaku d Kil Sudziug Skizz Das Sudium, ma ah s, lif h so bbi Als Lojwski da VWL aufgab, wil Mahmaik is Spil kam ud ich u Bahhof vsad, folg i sg Emuug d Mu: Mach, was du wills, ab di Sudium machs du zu Ed D Wusch d Mu gig i Efüllug, ach 13 Sms mach d Soh 1966 si Saasxam Dabi hä ich das fü d Joualismus ga ich gbauch, dafü böig ma damals ich mal i Fischwimm-Ukud, sag Lojwski, d vo wudba Eiug a di Kil Sudijah spich Was wüsch si Ui? Mh ud mh Sudi ud Sud, di sich bi d Eschidug fü ih Sudifach ud ih Buf ich u am Gld oii H-W Müll-Wohlfah Has-Wilhlm Müll-Wohlfah ha i Taum: Ich woll Maschafsaz vo Holsi Kil wd E ha s ozdm ich schlch goff: D bka Spomdizi wa bis zu dism Jah fas 40 Jah lag Maschafsaz ds FC Bay Müch, is i glich Fukio si 1995 bi d Fußball-Naioalmaschaf akiv Müll-Wohlfah ha vo 1965 bis 1972 i Kil sudi ud pomovi, iklusiv is kuz Eh-Pomi: Chisia Albch ( ) Hzog Chisia Albch vo Schlswig-Holsi-Goof is i dis Rih bka Alumi zwa ich gaz ichig, wil i sudi ha Tozdm soll aufgud si bsod Vdis i Ehplaz hal Immhi wa s d Hzog, d im Jah 1665 di Ui ggüd ha ud oh ih wüd s wd dis Bilag och di pomi Absolv gb 6 7 Abschs ach Isbuck: Do woll ich das Skifah l D jug Has-Wilhlm pflg scho wähd d Schulzi i Mg Hobbis: Oglspil, Jazz-Musik, Posaucho ud di Lichahlik, i d Fi Tampfah ach Biaiz zum Suf, ich ha imm vil vo Da blib wig Zi fü di Schul Das füh ih lzdlich auch a di Kil Uivsiä, d wg mi schlch Abi-No wud mi Bwbug fü das Mdizi-Sudium üball abglh Nu i Kil ich, wo d Mdizi- Pofsso Alkma vo Küglg sich vhm dafü isz, dass auch ad Kii üb di Zulassug schid soll Fü ih wa chaaklich Eigschaf lva, Müll-Wohlfah ko ih i Gspäch ud Tss übzug D Efolg gab dm Pofsso spä Rch: All 15 Sud, di ausgwähl ha, mach ih Physikum mi i Eis, sag Mull, wi vo vil si Pai ga wid Di Zi i Kil wa aumhaf Wi hab das Lb i voll Züg goss, i Sad ud Schilks i Sadköb übach, i sich Müll-Wohlfah, d auch Miglid im akadmisch Sglvi wa Nu di Sach mi Holsi Kil ha i gklapp 8 Axl Pahl Axl Pahl ha Mi d 1980-Jah i Kil Musik ud Mahmaik auf Lham fü Gud- ud Haupschul sudi Das iglich Rüszug, di Didakik, kam mi dabi ab vil zu kuz Üb si Mibwohi kam d uzufid Lhams-Sud schlißlich mi dm Schauspil i Koak, bach si Lhams- Sudium ach füf Sms ab ud wchsl a di Schauspilschul i Kil D Rs is bka: Nach Saio bim Tha Kil ud dm schlswig-holsiisch Ladsha, is Pahl hu i d bkas dusch Schauspil, ich u wg sis Kommissas Fak Thil im Müsa Tao Axl Pahls Wusch zum Jubiläum: Di CAU soll sich dafü isz, dass ich mh so vil am Bildugssysm umxpimi wid Ud dass auch i Wissschafsbich wi wa d Achäologi, di ich so bka sid, ausichd Mil igsz wd 9 Jüg Dws Jüg Dws bzich sich slbs als Sudlich Nich u, wil sich i i Kil xmaikuli ha, sod vo allm wil ich ich mich mis i d Msa aufghal hab: Da gab s faasischs Ess ud i paa sh hübsch Sudi D Säg vbach ab dm Hbs 1967 vi Sms als Mdizisud a d CAU, bach si Sudium da jdoch zugus d Musik ab Ich kam vo im humaisisch Gymasium ud ha vo Chmi übhaup ki Ahug, was ki gu Voausszug fü i Mdizisudium is, sag d slbsa Köig vo Malloca Dws mach damals scho Musik, ha i Zimm i d Kil Fldsaß ud is i Hambug Nach im Aufi im Sapalas i Kil-Gaad wud Dws Miglid bi d Ls Humphis Sigs ud widm sich foa mi Zusimmug si El u och d Musik W s d Aufi i Gaad ich ggb hä, wä mi Lb gaz ads vlauf, sag Tozdm: Es wa i schö Zi als Sud i Kil Ud was wüsch si Kuzzi-Lib CAU? Dass si imm zu d bs Uivsiä Duschlads ghö mög 10 Diich Gömy Diich Gömy spich hu och voll Bgisug vo si Sudizi i Kil: Ich ha do i schö Zi D Pofsso fü Radiologi ud Mikohapi ha vo 1976 bis 1982 a d Chisia- Albchs-Uivsiä Mdizi sudi: Mi psölich ud buflich Lbswg wud wslich vo d Kil Uivsiä gpäg, sag d Bud vo Säg ud Schauspil Hb Gömy 1982 pomovi Diich Gömy, d iig populä Mdizi-Büch gschib ha ud i Vfch ds gazhilich Mdizibgiffs is, zum Thma Quaiaiv Blufluss-Bsimmug mi Hilf digial Rögbildvabiug im Modll- ud Tivsuch Aschlißd abi och iig Zi als Assiszaz i d Radiologi Was wüsch Diich Gömy si Alma Ma? Ei gazhilich, achhalig Ausbildug fü jug Msch auch i d kommd 350 Jah 11 Gog Rigsgwadl Um i Haa wä Gog Rigsgwadl i Nodduschlad gblib, ab da kam i psisch Rvoluioä dazwisch: E ha mi dis Schöhi aus dm Wdlad, di ich hia woll, wggschapp, sag Rigsgwadl D Kabais ud Lidmach aus Bay ha vo 1971 bis 1974 i Kil Mdizi sudi, zuvo wa bis zum Physikum i Wüzbug igschib Ich hab mich odwäs gabi, sag Rigsgwadl, d i Bad Richhall aufgwachs is: Vil if i Richug Ösich ka ma i Duschlad ich sik Di Eschidug fü d hoh Nod wa i bwuss; woll dahi, wo ki Msch ka Kil wa dafü idal, quasi Auslad als Bay bi ich da scho sh aufgfall D Sa fil dmspchd schw, s dau i Wil, Ich woll Maschafsaz vo Holsi Kil wd Has-Wilhlm Müll- Wohlfah, Maschafsaz d dusch Fußball- Naioalmaschaf bis Rigsgwadl Aschluss gfud ha: Das is mi d ödlich Lu was schwiig Ab w ma smal Koak ha, da wid ma di ich mh los Bis hu ha Fud hi ob Ud di Schöhi aus dm Wdlad? D Ps is spä ach Nicaagua abghau ud ha si sizglass Rigsgwadl ha d Kil Schöhi soga i Lid gschib, mi dm Til D odisch Mädch : Ich fid di odisch Mädch ja so gu, u hab ich lid ki odischs Blu Hu lb wid i Bay, is vhia ud ha di Töch Was wüsch si al Ui? Schö Somm ud dass si di Qualiä, di si damals ha, hal ka 12 Mo Schad Am Afag wa das Sudium fü Mo Schad i Qual Fü di Fäch Moologi ud Ozaogafi muss zuächs imal Mah ud Physik l Bis zum Vodiplom wa ich u dami bschäfig, das ha mich of a di Gz gbach, sag d Wmodao ds Schlswig-Holsi-Magazis ud Auo ds sh:z-vlags: Dabi wuss ich vo Afag a, dass ich Moolog wd woll Vo 1982 bis 1989 ha Schad i Kil sudi, vo 1992 bis 1995 da pomovi Das Thma si Dokoabi: D Ewuf is Diskalmodlls zu Fkudug vo Widgschwidigki auf dm M mils passiv Mikowll Nb dm ha Sudium ha auch imm das Lb a d Föd goss: Ich hab vsuch, im Wi vil zu abi, dami ich im Somm sgl ko Ud zwisch Diplom ud Pomoio wa i halbs Jah als Skipp i Ausali ud Nuslad uwgs, ach d Pomoio mi si Fau ud d kli Toch i Jah i d Kaibik Das Sgl wa i hvoagd Gudlag fü di Uhmsgüdug, wil ich aus d Rgaasz vil poill Kud ka, i sich d Ihab d Kil WWl GmbH, d si hmalig Ui vo allm is wüsch: Vil Iovaioskaf ud di Zi, sich um di Sud zu kümm 13 Hid Simois Hid Simois ha scho i Jah i Nübg sudi, bvo si 1964 ach Kil wchsl Bis 1967 wa si a d CAU fü Volkswischaf, Soziologi ud Mdikud igschib Wi wa bi d Volkswi di Mädch ud 50 Jugs i sich di hmalig Miispäsidi Di Volkswi il sich damals das Gbäud d saaswissschaflich Fakulä mi d Juis: Wi duf imm läg blib ud slbs abschliß D Juis wa das ich laub, wil di öf mal was aus dm Gbäud gmops hab Vo d budswi Sud-Uuh wa damals i Kil übigs ich vil zu spü: Das wa isgsam h i gmülich Ui Sgl ud Rud wa iig wichig als das gisig Fu Dass si Kil iglich schll wid vlass woll, ha alldigs i ad Gud: Ich dach damals: Bi dm W blibs du ich lag Da ab l si ih Ma k, blib doch ud gig mi ihm zwischduch vo 1970 bis 1972 ach Japa I Fos wa auch d gsllschaflich Umbuch dulich zu spü Da wa was los auf dm Campus, di japaisch Sud aii mi miliäisch Gauigki Simois wüsch sich mh Pofssoi i Kil: Das wüd all Uivsiä gu u 14 Alxad Bomms Es wa d Hadball, d d Juis Alxad Bomms vhid ha 1997 bga d ARD-Modao si Jua-Sudium i Kil, spil bbi i d 2 Budsliga Hadball bim TSV Alholz 1999 wchsl Bomms da i di Budsliga, zuächs ach Domag, aschlißd ach Gummsbach Ich woll iglich imm Rchsawal ud Noa wd, spä di Kazli mis Vas übhm Ab Pofihadball ud i Jua-Sudium glichziig, das wa zilich ich möglich Mi wa da schll kla, dass ich das Jua- Exam ich mi d No bd wüd, di ich mi vogomm ha Als Bomms, d b d Sposchau auch Gfag-Gjag ud d NDR-Talk mi Bia Tij modi, 2003 ach Kil zuückkh, sz si Juasudium ozdm fo Ich bauch das Exam, um di Voausszug fü i NDR-Voloaia zu füll, sag Bomms E spil wid i Alholz ud bga paalll dazu als fi Miabi bi d Wll Nod Ich hab i das klassisch Sudlb gfüh, wil ich aus Kil kam, i Alholz woh ud mi al Fudskis hi ha Tozdm od gad dshalb kh hu imm och g a di Ui zuück: Ich gh hi ud wid a d Ui spazi W ich da a d Ui-Bibliohk ud am Spofoum vobikomm, fass mich imm i lich Mlacholi

5 350 Jah CAU ob Ei goß Numm Di Kil Uivsiä is di göß im Lad ud lif iig iducksvoll Zahl STUDIERENDE GEBÄUDE Sudid sid im Wisms 2015/2016 igschib, davo i Bachlo-Sudigäg Di CAU ha gau 200 Gbäud D Somvbauch d CAU bäg kwh (30646 Mgawasud od 1,25 Gigawaag) ud ha 2014 xak Euo gkos sosig Sud (zum Bispil Magis, Diplom ud Saasxam) Di CAU bwischaf Quadam soga Nuzgschossfl äch (NGF), das sid wa 34 Fußballfld 4989 ud 4989 i Mas- Sudigäg 188 Sudigäg wd a d CAU agbo Im laufd Wisms 2015/2016 sid di u Mas-Sudigäg Molcula Biology ad Evoluio, Wischafsphilosophi ud Umwlhik sowi Rligio ud Ehik dazugkomm Di mis Eischibug po Fach: Rchswissschaf 2000 Humamdizi 1700 D jügs Sud a d CAU is 17 Jah al, di äls Sudi 85 Lhamssudigag 3509 Duchschilich dau i Sudium a d CAU 5,75 Sms* *D Duchschisw is so idig, wil vil Sud ach dm Bachlo di Uivsiä wchsl PERSONAL Wissschaflichs Psoal BIBLIOTHEK HOCHSCHULSPORT Buchbsad d Zalbibliohk: Bäd Buchbsad d 44 Fachbibliohk: Bäd 555 Jah is das äls Buch al: Johhas d Balbis: Johas d Jaua Summa qua vocau Caholico, Maiz, Bla Aus dm 9 Jahhud Ch samm di äls Hadschif: Aicius Malius Svius Bohius: D saca iia, jusdm coa Euych ac Nsoium d psoa aua ad Joham diacoum / Aicius Malius Svius Bohius, Pgamhadschif, 64 Si Gsam: 3332 Sosig Pofssu (iklusiv kliischm Til d Mdiziisch Fakulä) DIE CAU UND DIE WELT A d CAU sudi Msch aus 125 Läd Es gib ca 400 Kus im Hochschulspo ikl Sgl, ca 6000 Tilhmi ud Tilhm am Hochschulspo, ca 350 bamlich Übugslii ud Übugsli im Eisaz STUDENTENWERK SCHLESWIG-HOLSTEIN 8% 92% Mi kapp 2000 Pso mach di iaioal Sudid kapp 8 Poz d Sudid aus D Rs samm aus Duschlad Rud 40 Pahochschul ha di CAU wlwi DATEN: CHRISTIAN-ALBRECHTS-UNIVERSITÄT ZU KIEL, SCHLESWIG-HOLSTEINISCHE UNIVERSITÄTSGESELLSCHAFT Das Sudwk uhäl i Kil 8 Wohhim ah d Ui, i wis lig i Diichsdof b d FH (ka auch vo Ui-Sud bwoh wd) Di Msa I ud Msa II sid di bid göß Ms im Lad Di Msa I gib jählich Ess aus, di Msa II gib Ess aus sh:z-grafik: LUNDT

6 6 ob 350 Jah CAU T G E B 1 A R U KI EL E CA JA HR 0 35 > d dig w 5 h bfi A I M ich m T A G, ulu S D I E N Aquak aus, KUVORCAU Gü Gchik m M g aus d Nahu oh i ig w lwi s h Fisch ag ac ka a ud dukio di Po Nachf, di wächs wl kug sig lbvöl Di W Msch h Spisfisch KIE L g ac m d, so ueikom di Nachfa Di M chis wi, ud gwachs mal auch d id is ap si us mach d asighal mi dlich g, kö h Schi ch als mö g ich mich auf Fis usoch po ss Nachfa Kom wi d mü W ud gsud woll, sch wichig ug vzich wi di M Tiäh E lich mach : So wi di vo äh d Jah d als Qull wi s ug aus vil dm di Jag h Eäh g h vo isc hlic g h sc g-holsi vdä G) halu fü di m Schlswi daach zi zuaf (SHU d ud isch Gsllsch Fl äz lu äsaku s g Uivsi ll vo zuäch äz di Aquag als Qu g Fischf ha, so ld d Agicu hm d ad Naio Foo isch d Spisf Auskuf Vi AquaNach io d wlwi ial aiza pp 67 di Ed i o u OgO) ich Jah 2012 ka cica s (FA dukio im bi Chia mi l d ug au po, wo l d Ti kulu Fosch wig-holsi ivsi To übwig göß Ti lio -U s Mil hs Schl Jah z d lif D i im Süß -Albc dab 62 Po, isia sm Jah 350 vil odukio io fid l Ch ) sau uk Wlp Di Ki U) wid i di di CAU i i To kul chpod d Fis (ca 42 Milliowassaqua sa ä (CA s Zi ha aioal ud D di wass di M lich Zuwach hsom ich uls gsz lag al: I auch TOL IAC ugsb gsv l äh h Di wac sigin /FO doch wi Fosch wichig Imp Ziu WOL lsl zuc Sch al isch zig mi wassaufvo dzi üb aus, aio ig-holsi sam mi d sllsüß fvo id di äsg i ug lsw dau wi si k ausg gm wi Sch h halb Uiv im Jah lbvöl gsll huzu g ausgd W liad Msc Msch dm, h, wd dlassll dslsiisch Moa la U vo aiv h b Mil 9,5 Milliad isam miwi ) vi d CA higal Hülsfüc igszu miwig-ho h gm m (SHUG i u sichlic ig ud ad di wl ig schaf Foschugsh ab i- Öl- odgoß Mg ilidf h Gam hls as as a Sys Ri 2050 d Wo lich agi wähl hs (si i chmhl d ch du äig Nivau ikuli Zifischaqua chsld- s d Fis ll ud Lac wig sikzuhm g ach Fis E z vo w CH ffw i gg Fisch d fü Fo z ud i wi di So liä Dam Nachfa W das DE R WO ug mi hhaldiszip fld ählichysm, di umwadl Fisch- l auf zh Po wis auf Fischmhl ZAHL lass -Kopf-Vsog mm aufc 50di gss Um halb i dazu il a Fisch gigs Li fik) gos ud dsdiszipliä lufo- gu duk d A d Po gu 19 Kiloga im Jah20 a 170 als 100 Lag, mi s Po abhmd po aku ich i d üss h i auf cic aus lu is jählic d soll,m duki- is ma i d vo wigoduzi Di hi dism hig Aqu isfisch wd hi Aquaku Poliik di Po g is I zukufsfä up w io vo Sp sm d fü Rssou Vfah mi ud -ölbduug d vo höchs di Migdh igki d Fischz h was d ll aus um, mm Fisc w h duk io i ga dig Di sfäh Po pis hi auc glich wud sio auföhug ow gsal di i Kilo b kov flussvfah 000 LiEag To ab f vs gag ü mis ch Millio bgz dis i Eh ds- m auswiug Fol zu jd fü Slachs zss is di is gg ch- od Du 2000 bis 200 Fisch V a wod EU-Kom Aquakulmi hhalig Thuos i fas i Bi d i wüd io auf, s Po (16 %), od ih Ti k vo saz ac i ud dam lad wa ch Hig am dck duk lag ci lhaf fü di ugssysm Was- d bdaf mm poduz i Ab glidsaav Ewicklug wachs sch (17 %), Fagfis akulupo ss i Du aus v Ausmaß fü Lachs (5%) Gmis ms ab Bispi g vo Hal aülich - Wa po Kiloga FoschTichwi- gfod, di D da folg su ll akulu ds d Aqu Millio Toud dm mi Daach ) ud Fo ds Fischko wicklu la Aqu sw ki Näh g auch di zusll s 110 Bduug io sig g ud E Ausausch ud dami oga- i bmk kovioll sid Ma u da al Sagip zu Ehöhu dulifisch (13% zwi Dil sm Waski io fü Mi d lupoduk lufoschu lag flusssy hab Ids dis A auch aku Duch ud agpasslwo- Na schlad vgsgads i dukio ag wi di sköp i: aku i is Aqu ud s Aqu po d lu ck d af, dis schafs vfah akulu Du vsogu ug d wi d o Aquaku ssch schafl soffi So Bdu m gssysm das igsz i Slbs ig d Aqu di zwig, um g Di Sysmwis mlösug us d Wiss i ih ag m cklu s iu bl As h auf wi s auf d b f i -wi SATZES Di Thdisags w afl Eiblick wi sauf d Eiflus Ebso wu lh- ch zu wid auc chug v llschaflii Po ischa EHLEIN s i %) i fos Ladw kok auf gs ssch Jwils sow FISCHMFumil mi B- Hi d, di miimi Bgli schaff, z ud auf ud Wis Al Biäg Si achls F DES ds ud Fu il di sich wdig i chä zu VER LAUug (Ail hug ug z Wass gb CAU kö Rah RTE R ovaio mi chä izus Abi zu OSTIZIE d Fis wichig Nu hi i Fu voa- I Ewaug ud gäd kö Lachsfü üd g zu PRO GN ll- ud Hig wshzd/cau sllu d Vgaggud d h aus ch lwicklug agi dass auch d Fo ww i ik, d i ch u ch auf übwig i Fh digug ll wd gsud sad G Raubfis ag : Gü mb sichgs ichug och l fü 60 mb Bodvd Nähw sid huzu ka mm : 1 Sp ulz gd hl ud -öl, im Eisaz po- So Nachko mil mb zuch s Sch u Lbs 8 Sp chm akulu i us kö Ca si Ti : Fis al Aqu Sub uch kio l a io ch ss Vba 50 > HE UTE b: Fu Vilzah zuhmd hlpoduk lich Fis l d m b, 15 : Di Rol 30 Spm 22 Sp Fischm sa bis Toz ich Lii mb : is di Vko Ma schafl 29 Sp io fü Ls is wiss Pofsso fü, 19 dukio gaghi zuhmd is fü ak 40 Schulz mb Tlfo Cas i Büsum ud d Vfig Duch diwlmakp das 29 Sp s: Myh auf d GMA a d CAU TUNI-KIELDE alug: li 16 Uh kulu IERZUCH ückläu g sig d iuilich dm as auf W d WlAqua l -V Z@T mi Ls 30 ug s im kappu hl ud -öl ko Nivaus aus vicschul hugs balisi a Hs Uh: Na h ds Eähug chm zu Glo vo Sbasi Fis ffac zfäfü i d ud Fak i Voag lsdof Vi- bis 0 a ud is mh koku g, 20 um Büd ähu 2035 Jah 200 kaum uckz cha 2025 sh:z-d l Fis hi zug Di w 22 Poz hlail Fischm (%) ER: > OKTOB Gsud afi & Dmog 10? fag i och w ö k ch l Fis Wi vi Jah Schlswig-Holsiisch Uivsiäs-Gsllschaf (SHUG) Ed i o i a l Foschug aus Schlswig-Holsi Schlswig-Hols Di Kil Chisia-Albchs-UivsiChisia-A -Al -A Alb ä ä (CAU) ä (CAU A ) wid AU w d i dism Jah 350 Jah wi al: I dis Zi ha di CAU i vil Foschugsbich aioal ud ia aioal wichig w chig Impuls wi Impul gsz D Schlswig-Holsiisch Schlswi w g-holsiisch Ziugsvlag wi sll dshalb gmisam mi d Schlswig-Holsiisch Uivsiäsgsllw wi g-holsiisch U Moa lag ausgschaf f (SHUG) vi Mo f wähl Foschugshm d CAU vo wäh ä l Foschugshm äh ZAHL DER WOCH WOCHE km So lag is d Fad vo im Milligamm vo Mod bis zu DNA E wüd ugfäh vom Ed ich i Duchmss D Fad ha alldigs u i vo zwi Milliosl Millim Sodsi: Di Thm us So Jwils disags wd Wissschafli ud Wissschafl Wissschafl Eiblick i ih Abi gb Al Biäg Biäg sowi wi Higüd zu CAU kö kö Si achls u wwwshzd/cau > HEUTE : Gü Gchik Gc 8 Spmb: Bod u u Duck 15 Spmb: Tizuch 22 Spmb: Fukioal Fuk k ioa Lbsmil k 29 Spmb: Di Roll d d Vbauch Tlfoakio T T lfoak k io fü Ls: 30 k 30 Spmb, 1516 Uh Ls-Vasalug: Ls-V V asalug: 29 Spmb, 19 V Myh Uh: Nahugsmil auf Wlis: W ud Fak d WlFak k zu Globalisiug k Globalisi ähug, i Vo Voag Sbasia Hss im V ag vo S sh:z-duckzum sh:z-duckz k um Büdlsdof kz Büdlsd > OKTOBER: Dmogafi & Gsudhi Im Nz: > wwwui-kild > wwwshugui-kild Rdakio: Rdak k io: Mai Schul, k Schu Tomma T To mma Schöd i Nu 2015 sow odukio R-P AKU LTU ud AQU 2009 CHE REI 2008 EITE FIS 2007 WE LTW Di usichba Gchik i s Zuch l a h c s D Fi > 350 JAHRE CAU KIEL Di Ags vo gchisch väd Poduk is ach wi vo hoch, dabi uz wi si lägs i usm Allag KIEL Gchisch väd Poduk bgg us sädig, ab fas imm usichba: Auf dm Tll, i Waschmil od i Fom vo Mdikam So wa 2015 i Duschlad 179 Azimil mi 137 gchisch hgsll Wiksoff zuglass Elich Millio To gchisch väd Pflaz wd po Jah i di EU fü di Timas igfüh Das dabi zug Flisch, Ei ud Milchpoduk müss ich gkzich si Ebso wig wi di zahlich Zusazsoff, Amiosäu ud Viami, di gchisch zug wd, wil dis häufig kosgüsig ud umwlfudlich is Dazu ghö u adm Gluama, Cysi, Aspaam, Iosisäu, Ziosäu ud Viami B2 ud B12, um u iig zu Gchik is also Til uss äglich Lbs, was ab auch duch i vschlid Kzichugs-Gszgbug d mis Msch vbog blib Zulz wud wlwi auf wa 180 Millio Hka Fläch gchisch väd Nuzpflaz, isbsod Sojaboh, Mais, Baumwoll ud Raps agbau Nu ich i Duschlad, dm Lad, i dm Afag d 80 Jah di Pflazgchik wickl wud Mh och, i vollsädigs Vbo ds Abaus gchisch Pflaz is hizulad i Vobiug Ei übwäligd Mhhi d Büg lh gchisch Poduk ab ud bfüch ga Gfah fü Msch ud Umwl Di gaz übwigd wissschaflich Mhhismiug ud di Ekiss aus mh als 1800 publizi Usuchug zu Sichhi gchisch väd Pflaz, spil i d öfflich Dba ki Roll Nu di wissschaflich (zumis) ich halba Posiio vo bsimm Umwlogaisaio sid mhhisfähig So wud bispilswis i d Vgaghi bhaup, dass gchisch väd Mais Kbs auslös ud Schmligspopulaio bdoh D Abau vo soga B-Baumwoll, di i Iskizid bild, soll zu i höh Slbsmoda bi idisch Bau füh All dis Bhaupug sid achwislich falsch, hal sich ab haäckig i d Diskussio Wähd di zumis hypohisch Risik i bi Raum i d öfflich Diskussio ihm, wid üb di Voil d Vwdug gchisch väd Pflaz wig diskui So hab B-Pflaz zu i dulich Rdukio d Mg a ausgbach gifig Iskizid gfüh D dak gchisch Vädug poduzi si das aülich vokommd ud fü d Msch hamlos Gif ds Bodbakiums Bacillus huigsis (B) B-Mais häl daüb hiaus achwislich dulich wig Fumoisi (i Schimmlpilzgif), ud d Gold Ris wüd d zum Abau zuglass kö aufgud sis Ghal- I Duschlad is i vollsädigs Vbo d Pflazgchik i Vobiug s a Poviami A hlf, Auglich ud Gsudhi vo Millio Kid zu hal Mi gchisch Mhod wud zum Bispil auch u Pflazso wickl, di gg bsimm Pflazkakhi immu sid Dis wig Bispil zig das om al Pozial gchisch väd Pflaz ud mög als Ekläug di, waum FOTOLIA Millio Ladwi i d Idusi-, Schwll- ud Ewicklugsläd sich gchisch väd Pflaz bdi Ei Pflaz ha midss G, of sid s wslich mh Bi gchisch väd Pflaz wd izl od mh G aus ad Ogaism hizugfüg Es hadl sich also um bgz ud sh gu koolliba Ädug, duch di gzil izl Eigschaf d Pflaz väd wd Hizu ghö Rsisz gg Isk ud Ukaubkämpfugsmil, ab auch väd Ihalssoff wi zum Bispil das Poviami A bim Gold Ris Thoisch kö G mi dis Mhod blibig zwisch vschid A, ja soga zwisch Ogaism vschid Rich (Baki, Pilz, Pflaz Ti) ausgausch wd Vo d Fiszug auf Äck ud Fld duchlauf gchisch väd Ogaism i komplizis, lagwiigs ud us Zulassugsvfah, das dafü sog, dass u Pflaz fü d Abau zuglass wd, di ki Gfah fü Msch ud Umwl dasll Es is müßig, daüb zu spkuli, waum d Ruf d gü Gchik dmaß schlch is So wi di Dig lig, wid s mi goß Sichhi i d ächs füf bis zh Jah i Duschlad ki sw Abau gchisch väd Pflaz gb, zumal sich auch di goß Fim vo Duschlad abgwd hab Das is aus Sich d Pflazwissschaf zu bdau, ab mis Eachs ich mh zu äd Di Nuzug gchisch väd Pflaz wid jdoch auch bi us wigh, s si d, ma woll zum Bispil auf di Timas wighd vzich Was wid da gschh? Ei Rückkh u zu klassisch Pflazzüchug wid jdfalls ich di Folg si Vo kuzm wud i u Rapsso d Fima Cibus wickl, di sis gg Ukaubkämpfugsmil is, ab ki fmd G äg Möglich wud dis duch di u Mhod ds Gom Ediig (s u) Im Ggsaz zu d äl gchisch Vfah blib hibi ki Spu d gchisch Vädug zuück Ei gszlich Rgulaio düf sich somi übig od wä zumids u sak igschäk möglich Tasächlich sh di USA ud Chia Gom Ediig ich als Gchik a, ud auch das Budsam fü Vbauchschuz ud Lbsmilsichhi ha klä, dass d CibusRaps ich gchisch väd is Doch gib s auf Eb d EU Diskussio zu chlich Eisufug Di übisimmd Eischäzug d wissschaflich Kommissio is, dass di mis Gom Ediig -Mhod ich als gchisch Vädug izusuf sid ud somi auch ich zu guli wä Di u Gom Ediig -Mhod wd i Zukuf zwifllos di Pflazzüchug voluioi ud bishig Gchik of übflüssig mach Fak Kmpk Fak Kmpk füh di Abilug fü Boaisch Gik ud Molkulabiologi FKEMPKEN@BOTUNI-KIELDE Gom Ediig : Ki Spu ds mschlich Tus K 2012 To) d o i Milli sh fü g a (Agab üzug Dau B11,6 sch Abk KIEL EL Im Ggsaz zu äl- gaz päzis bsimm Baspaaug igh ckl wud, als das vilv11,1 Wi- maximal ib i Fi79,7 11,3 Gchik-V Gchik-Vfah DNA-Nukloid zu vä- Dis wid vo d Zll als spchds agsh -V -V Vfa f fa al 82,6 10,5 do ud bsch bi d di ßION aio 77,8 10,3 91,3 wid d Fhl ka ud dm- wid, da s sh ffizi d bim Gom EdiE PRO DUKT D i, gö l 79,6 10,1 göß, 93,7 G 79,9 u- b afszo jd so vi 89,1 sads fü Jah dzil ig ki G hizugfüg, Bi d Rapsso vo Ci- spchd mi Hilf aü- ud mi sh hoh Gauhizug FISC HFAN äss Ta p 80,7 90,1 hol - sch im Pizi will Ud das sch Jah 90,1 bus wud dazu i klis, lich vokommd Ezym igki abi ud di bö di Mhod basi ba Eag is wi 41,9 sod Bigw wid gib s all h ka 90,8 sich 38,7 d, wi sä g küslich hgslls Sück pai Hibi komm s ig Kompo kosf izl DNA-Nukf, DNA N -N NA möglic di zum m d i d 36,8 24,7 daauf, So bi - fisch Siuaio, ug ud wüd ud xisi s M fag isgsam Ausah 34,3 -du23,3 di Bausi d DNA i Rapszll gbach, da zu i Vädug güsig syhisch hcha Das 32,4 aisch ii- ig auch hi: 66,6 loid 22,3 Fisch Pla i hu fis d ik is sig lig 62,0 29,9 ä gs 21,4 d Thu DNA zu väd Solch das aus u wig DNA- d gomisch DNA - gsll wd kö TySo i am 59,0 KULTUR 20,5 am vo is di a mach i, dass sich i lagfi g d Bs ich üb adsgöß sivoll 158,0 55,7 20,0 - ha s Fosch auf d Bas ou AQUA gwäss 155,7 ld i Vädug ma Nukloid bsh Diss spchd d Volag ds pisch fü all Mhod ds ug w Bs jz M,1 Sch üb G 52,9 l di 148 sch h i vi bis Fi- i d izl Zwisch- dis W lif, da Fo- Bi 49,9 145,8 Muaio kli DNA-Sück spich küslich hgsll Gom Ediig is, dass Si sh s Zi all auch bis - so g d 0 ha sich Fischs 143,1 M fü chu mis i d M,2 aülich Si 195 lad Gu 80 g Fa ggda auf dabi wighd d aü- DNA-Fagms di sad Vädlich Wis W is i all W a das Fa gw g od 136 D ad D Richs B- Aquakulu isgsam I isg 140,7 kom ig u- d di ag l di B h vo Fa ücksichig Fi- R 131,2 loh i ffaach d sl fac loh if Lbws Es gib milwil v- ug im Gom sich Küslich zu- lich Basabfolg im Gg ds vv 21,7 FISC HERE o 128,2 sid sichig Doch wi vo vvi d j- ich b ud Bsä Üb sh och imm di Zahl zi ka WEITE 24,5 123,,7 gsch g i 7,1 liß h g Muaio om ds Rapss ud ka da- schid Vaia ds ich mh vo aülich sich Muaio mh als To w gklu 19,9 120,9 ab- WELT bis: sid sch umsi ss- m ud di g gbi 7,0 M - sch ds 22,1 wic fak 117,3 or C A U 6 Wi Ih Eg - s UNGG d So h i Baspaaug mi Gom Ediig, vo d- vokommd Muaiobish zufä f llig a blibifä bl TZUN 19,2 u zufällig 6,9 Wi Millio aus dm 22,2 E- NUTZ wgfa sa u iig is sch al wl K U V O l Hi such d Bsä au 6,8 l 18,7 io m s Um vi zl 23,4 Jah i g so a Kosu l d gomisch DNA i- das soga uschid lass g Posiio, o, di ich d, 6,8 f f 18,5 h ds lf lf im i ds gib Mg gib Mschlich I d 18,1 ifac k- vi dag g si dm Gu, is si 6,7, ud dass dis hig- di Hä ch h, gs di sch gh CRISPR/Cas-Sysm, das aus Es blib also ki Spuvohbsimm wd mm w 17 17,9 ffisc fi ood-nuzu zo Ewic l häg ich gaz d aus d schafl di bi fis No-f ü, sfä wü afs all d) iiv daf g 17 17,6 lich ukio Dau üb i sid sich Ei Bau äch l sch Di Sll, di väd im aülich Immu- ds mschlich Tus ko Mi dm Gom G wis s pos Bispi milu auch i Fag- Bvölkug (Millia ima Rpod auf Dab as ma m: da ilwi Das jügs om d sum (kg) Ediig is s u mög möglich, wd soll, ka jdoch ki- sysm vo Baki wi- zuück Fak Kmpk g di l A wigs Ab bdohdi pobl vil Vih auf EOb voggb bückschäzug Po-Kopf-Ko g di Rf basi auf d fü 2012 ki vi Auss äd, fü ß i so, dass sigfäh- lud EU is Fischipoli- Büssl asächlich i d l si, FAO / Zahl d vom Bs h i sich sm übfo gau Zah : Fish go schlac mg cs Qull: auf Dau is lag Gmisam kli d, muss ab di giß auf- D Fagaufwadhaflich u- ag dami Doch ab schib ga sichig wi zig Zi gsch das sich zu sc i d d so D I E N S T ik: Si fü di ächs AG, 26 mi Vo zähl, is h gaz sid wifischi wü, d Eb d Fischi ig is d lw MAI 201 liwi wä, 5 so Jah SY als Zi Di g sch zu ud ic So gll Di o ausszch Jah i ods sch ab d vo auf M sch Fis wädig Aglghi ugso h Bsaio dabi lz also S, also Fagqu äh 30 hi g bvo d Wil sich Fi- di Siu lich d Wl Hoh mil kapp la ll ud ga d 200 S lau io FAO säd wä alb sa gfag m sh sch, kö ogai d Fischb boch z außh sch zud fopfla i B ch Poz zusammg da di kl ch zahli auch sh Do als Fisch- sich fisch od üb gs ich all fass, i lä w RATGEB FAO d wl 1 bsä z: Im N i-kild ld wu ui-ki > ww wshug > ww ul, i Sch io: Ma Rdak Schöd Tomma Qull: Schulz, 2014 f Abismak d Zuku Vka Po z a Klimawad l > 350 JAH RE CAU KIE L D Gipfl d Kuzsichig ki Spach Di poliik sck iaioal Klimaschu i d Sackg falls so was ass Es gib zbswi i maschuzw iall vsag gfühl KliWischaf, DiPoli ab auch zum ik,di wkschaf Bispil di lig is u ud wi Büg All GDü, Sü Biis gm m ud Üb Sich i: di kuzfisig auf di Dig Schlswig-Hols ds Klimawa schwmm Di ächs iisch ug di Shahold Uivsiäs-G Wahl, Valu od sllschaf (SHUG) d wlwi dls bff us all Folg alhgba das Fshal ch Tch auch das äch CO2-Aussoß imm Ud doch sig ologi wi d a lvsomu wi s Klimaabk g Kohals Büg wollwig schw Ud omm i Pais a Daa wid wi ich bg ichs äd us u zu if, dass of Glädwag Schiw higb wi Ed i o i a is ki W Ei l li scho a sich! FamiDi Wl sh Foschug hu vo ausfodu aus g Wi lbgaz u HSchlswig-H schluig i i Zi ch bolsi ologisch schaflich ud gsllewicklu Di Kil g hmd Chisia-A global Vsowi i zulbchs-u ä (CAU) schaf,kom wid i dis ivsizug i Wimuik al: I dis m Jah 350 Eifach Usac aio, Poliikud Jah Kulu Foschugs Zi ha di CAU i ich mh h-wikug-pizipi vil bic aioal wich h aioal ud glei Bisp azkis, iig Impu di, ausglös il is di lz FiSchlswigbiliblas Holsiisc ls gsz D i d USA, duch di Immoh Ziugsv sll dsha zu i wlw Rzssio gfüh lb lag i wig-holsi gmisam mi d Schl das ich oh ha Vohzush isch Uiv sschaf (SHU siäsgs wi di Wiss Wis Gauso wa G) llwig wähl Fosc vi Moa lag gbms schaf di Folg is, ausghugshm Klima d CAU ka Sid wadls gau bcuvo hdi zuhmd ligssöm Flüchvillich scho ZAH L DER dafü, dass i Azich WOCHE KIEL D d ms gchigk Klimawadl fü mh Klima is kla chlich Eifluss auf i Risik sid auf d Wl sog? HuiUaus dm lz So lau d wichigs das asch D Eispa duch i hohs g z Göl plxiä, Ug a Wlk Syhsbich ds Saz schckd Mass ads zig wisshi ud Maß a Komso kz glimaa vlu Ambi ch, ich Üb di Eismass s, dm IPCC s guiä gauf Okob 2014 d Wsaak so wi auch Söu dm i gfählich aschug, vom sspi gammi sid poahopog ich, di Hud Nu is dis Ek So vil CO - dm Voso I so i Siuaio is wlw gl sig Si 1900 is Di M- wid g ds Klimasysms 2 wud aus d vsch vo Wissscha Zwazig vhi komm gpizip im Jah 2013 sid s im lad po Kopf fl Isl i Duchschi i goß i Dusch2012 auf d Jah spä, als ma d ug zu Ud 20 pi gbach ids Läd Bdu16, i Quaa mii I d USA s gil Nachfolgk sich Maß zu Pa- will doh zu vsik Zim wid 40 To ahm umzu diss i pakisch af, wadie ofz Rio+2 IPCC d hab I all Bich po Pso wa s di Poliik Jz dlic I Chia, das 0 wd sz Di had s h Bgi üchugg absolu am is so Eg ählich Säz schi 1990 fid ds i Pais i us l Im Dzmb d 1990 mis mii, sid oßsi soll Jah s 7,2 To Kohldioxid ma schid Wohlgh i Ud och is: iklimaabkom pog, also Di Blg fü di ah po Pso d Ms wd m vab- Emissio vo Tibsid di wlwidas di duch d zulz ch olich hausg häg ich vod xplodi: usach Klima Msch d CO -Auss as föm- D dus LösugdE vädug 60 Poz 2 gifagab oß is um ca übwälig ch Noblpis gsi g d D Ghal sid i d Ta di Oswald (1853 Das CO äg Wilh Wi Büg woll di Wlm gass Kohl Di Thm lm ) ich bg mssb 2 läss ob- üb 100 dioxid(co ds Tibhaus us dass wi us wil si i a vsau, if, wi si fas Jah: Wi wa scho vo )ishuso Sodsi Jwils dis Vil ds i Millio2 hoch sid gad vo im : ags wd dass di Ms CO higb Eiof u Schiw Usach is Jah ich uvhoff Wissscha i ud ch i di 2 aufhm, wi i Glädwag di A d Eb zu lbdabi, Di Wissscha flfolg ki Luf Fom Eg i W diw blas is fl Eiblic fossil Abi gb, das igwiu übmäßig a sich! Fami lwi zucic k i ih g, Vsau Di d Ed gfu Bmaiali Al Biä Ozasid a90poz li scho bug d Higüd ugd ial g sowi uaufdv uabshba d hab wi zu CAU,ich zulz fü di Eäh Edöl ude fossil Bsoff (Kohl kö Si u www auch Wiswid sich aufbauch Diss Maugssiua dgas)basi achls shzd/cau, Im Jah io auf d Dauds Ei Mag chaf is Di si Bgi 1992 fad d Wl alli l a d Idusialis Edhasich Wiss üb üb di lauf Egizufu ch ds Edgipfl i Gad Clsiu Naio i h d So iug um wa > APRI L: d Rio d Jai d Vi- gibs Klimawadls ud sidi UsaEgiw s wäm möglich Di d ikiw wigw o sa E solld 5 Mai: Küs Folg mapo bs Sagi zu ma bd Das klig ach wicklu Aufbuch i i achh isudo schuz a Lösug ds au das blms k,dassdg zdm Tmpau Nod- ud 12 Mai: Di lobal kuf g si Di Khwd alig E- gli Ggil vo dm passi isg- Wuzl zu bsh dai, das Übl Kliasig zwisc Oss Ivasio u ch hä ud i h i Eiszi pack W a d, i oh Raubb 19 Mai: Nahu A Wamzi au a d Nau i Zu- wialso passi müss was i- mi dm CO wi i Pobl sma g aus dm ca schi das Was >HEUTE: m vopais M 2 hab GwisGad Ed 5 C bäg, - dsw ß i Awo auf Klimawad wa?da kö- sh lass, soll wi s ga ich is wid, wäm im gaz di l Noch is ad Lich ug scho i Jah achsums dsclubofr Gz schid wi scho i d Jah segb- Wi kö ausfall zih sich das das Bla wds ich zu spä 1972 I Rio zuvo, bomausdm Tlfoakio I d Akis Das sh ha sich di iv xisi fü Ls Di Al bis fomu schaf daau ück, di slbsmis mi i Ra Di Wlg : hu, Ls-Va ali Komp ahad d Eg zu- d Tib f giig di Sabil mi- d Am sal Uh di Wissscha iwd schü Lösug sid da Di omisslii ika Ed d Oza ug: 28 Mai, 19 Uh, hausgasko isiug fl üb sod z ich Das ad Läd ud Chis ud zaio Amosphä ich übl waum wi oh di iig zuku sog dafü, dass sichu das Klima, fs auf im i CO2-Emiss Mb wd Duschla fsfs mach Nivau zu d Ed dkof Naülich wid ma io 1965 Mojib Laif,, i Voa d am hag i- küd bis 2013 zidu Schloss Plö g vo (Mgao is di vo I dism Zusammchbuchv Di Zahl CO2) Wis spch i ad ma Gabil gpla chafsmiis SigWl > SEPTEMBE Gad Clsius Ewicklug Bsuu d global wlschädlic R: Ladwisch Duchschi g d umh Kohl 20 af smpau i Schi ichig Rich & Eähug i > OKTOBER: iszimlich ug Di Diskussio daübdi Dmogafi la 18 Edw & Gsudhi vil sich sos vd, wilsichaufim duch Tibh ämug ausffk Chia al als foschili ld Käf Im Nz: 9977 ch das Wamzi vhm EU 28 smm Ud gg di Abgabl> wwwui-k Ewicklug bi 3483 ild ugmidm sch Eg schlißlich: Di za >w wwwshug USA CO2-Ausso ivs ui-kild 14 ß 5233 D dzal ogug ha ausg lisiidi Russ Föd di Eg 5 lz 000 ivs di Zukuf, Rdakio Rd 1812 ogug ghö 2407 Eiszi d u so : Mai 12 ba Eg kö di Tomm T To m a Schö Schul, 0 u i d Ewicklug l Das gaa ih Säk voll aussp oh msch Jah 10 lich gbiligu i i hohs Maß a ieiflüss Qull: Global g ud Akzp BüCabo Pojc az Mojib Laif hu i Jah ka Ls lf Ziskala Gafik: Lud Was jd u U Us Böd s h u Duck Egi spa : dshalb u i Zuwadug ka d dmogafisch Bausi si, um Dah gil s, das Wadl zu bgg ozial bss zu himisch Ewbsp daf bsh mobilisi Nachholb Fau ud bisbsod bi Äl, lbd Miga is läg hi äigki all di Zwa is di Ewbs vgag Jah Gupp i d a Doch ach wi vo dulich gsig To Nu Abihm 9,2 ad dulich Äl i Duschl Lösugs- bi Läd GliR D s sl als i odisch äig zu Zahl d das Ewbspozial chs gil fü Fau Ud Zuwad wig Ewbs asaz mobilisi ak Al Imm imm mh R d bis i Duschlad lbd sid übduchschilich häufig dusch Abism müss da fü di KIEL Auf dm äz fisch Wadl imzwi Asaz föd Folg: Di Biagss g Msch D schi d dmoga m zu si Im aufkomm Di im - wbslos äigki fö Rvsichu - Zuwadug vo Msch Wi kö wi Ewbs m och ich agkom kl di B- zu gszlich läg im Bufslb Jah ig sik das Ri wbsfähig Al Äl fü Um Jah glichzi l: d? sig, Ggi kozi Säkug d Wius Rkodhoch di hu Jug Di öfflich Dba Lösugsa- zu hal, muss di schäfigug auf i ak füll vau fü Lbslags L zwi Abism d Sichwo auf dm auf sich dzi l sich D Boom wid d d- bildug d Agda sh ss Bis Ed ds Alquoi vdopp Zuwadug alli - gaz ob auf widum di Rka Rsv d Bvölkugs- saz jdoch ich auf Ei Blick auf di jügs Budsams mogafisch Wadl Jahs soll di fiazillüb 33 Milliai ualis- g auf D dazu wä fas doppl so ds Saisisch also hal pogos gu wd Rvsichu 2050 jug, diss Siuaio I ug vo auf Doch das Ed di Damaik d isch hoh Zuwad a d Euo sig is usich vil Msch im Ral 100 Pso im Zwischhochs ud schll igib hig AlKomm dzi auf dmogafisch im qualifizi i Pso im wbsfä ig D d Ail Jahzh wid och 34 Pso s sak wid abshba Im ächswuch ds dmo- wbsfähig Al sich dis sog- Msch owd komm Bsodd 2020 wüd slbs da wid Duschlad di gaz spü bkom- Ral, so v- d üb 65-Jähigauf 29,3% i 2050 sid Asig dabi i zu i bis 2050 fas hu 20,9% gafisch Wadls Jah si E- a Alquo 2050 wd vo dahi jds Jah s, das himisch (sih Gafik) I m Bis dahi gil im g, w bis ach Duschlad id vo Äl- doppl so vil Msch mh Msch d wbspozial isbso bss also fas doppl Si wbspso im auswad iral auf i Bsods sak wad als, Fau ud Zuwad lag d Wadugsauch flxibl Abisz fähig Al komm d 2020 Jah- Widviigug Msch Wichig sid zu mobilisi schiwis Übw di gbudabi i modll, di i saldo jdoch bi u Späss ab 2020, Auß- wid d Asig wi dis Ewick d Babyboo R möglich si Wi kö kuzfisig ich gag i di sak Jahgäg zlich Zuwadug hilf i R gh, wid lug ggwik? Gudsä m -Gaio, ud isbim Ral säz Bid hödi mis Zuwad, kam i gib s zwi Lösugsa di Zahl d Pso laiv Glichziig sik d Ewbsäig di gu qualifizi Zahl di sod h südspughaf asig ud aus d osim wbsäig d lz Jah di Zahl d Pso Ih Zahl wid uopäisch EU-Saa sik, ich zulz i Zukuf dulich a dis Saa wil di Gbu wi i Duschlad ählich idig is i goß Zahl ach Auch di dzi Msch Duschlad flüchd bis milfiskuzwd, zumids ds dmogafisch ig, das Poblm D ach allm, Wadls ich lös vil Flüchlig was wi wiss, big iss ud ich di öig Spachk mi, um io buflich Qualifika ak vmilschll auf dm AbismKid, di i ih ba zu si Es ud hi KiDuschlad aufwachs bsuch, wd dga ud Schul auf dm A Aussich dulich bss bismak hab 66 9 Sad-by-F Mojib Laif is all vmid zikulaio Li ds Fachbichs Ewa Ew a zh w ud Ozazh Poz : Bim -Gafik: Lud Hlmholz-Z Klimadyamik am Goma Wasch ud vb vb um fü Ozafo auc b auchs is ds Som- spa MLATIF@GEOM Tock- Bim schug : Di ARDE Haus mach im Duch hals soll u Waschmaschi- Wasc Kauf vo Kühlscha Llaufv k, hmaschi aufv f lus aus schi Um di Tock gaz voll lauf fv ud Co loh Fosch ba s sich, Di wo zi fa ffachs chs idi hu zu vkü S Egikos Spamaßah z, soll zwisch 15 lauf di Wäsch m is dah dah a, ah, l, lkisch ud 16 Uh voh ch d Bib zu vglim KIEL/ PLÖN Schm Gä wi gu gschlud Ih Fag d F ick d Hi gib s Fsh wd Fisch / Voag üb hblich Aquakulu gauso Uschid vollsädig D: J küz d auszuscha gu wi i aus Pof D Cas fag? Was schal ud Tock Klima ud läuf, dso bkomm Wild- is Schulz Zisc wig ich Oza i Sad-by-B sak wid wissscha haluh Plö ib lauf im bauch Amsp Som v- W sich us zu fss? Wi flich Liuz: umm 0431/ lass all asam zu alld igs di gu sis od bi Bwoh schlaf w wi us Kohl Ed wäm, Maid Gsllschaf Koch Mojib Laif zu ich fü d Abi dioxid-em ich mid al Wä Aquakulu schli mi Dckl issio- i s Wohäum sid, müs- übh? (GMA) sag um wid außdm am i Di kos Ud Di Büsum Spas waum u ll wig Dow ich voll aup? ud Pof Eg si s Mai am Spülm hiz wd i Vo 19 Uh im Plö Schlo b ob oh Vil aku aschi Aquakulu sso fü ag hal Wähl i als sid ich u ss ll Fag Oza a d Rich Si Topf imm CAU Kil E oll Küch waum wi Das Ed d - wich ig lüf: Lüf is mawadl ud di ud um d Kli passd d hlf, sod sh Ih oh M üblb Hdpla Msum um das Thm fü Fag di Fosch pla a a g kö ich wl göß aus zu auch wig böig Räumig, um Schimmlbfall ud, hab gug a Aquakulu i ih lau d Voags i s h Wass als zu vhi hiz iz ma h zu Vfü Til ds Tlfou Dai gh ma am bswas- Spül mi das digs d All- gag vi Woch Biäg d v- um di mm: 0431/ d Had lkisch Pof bis ba im Si (achzuls Vsauu s u adm Lad gd soll d Hizköp wo- bi D Mojib Laif is Li M g u abd is sch Wasskoch voll, di Maschi mögli h wd, ud di Auswud Vgifug d chs Oza ds Fachchs ll ll ud bö bvo das Eiig Fag sid ab wwwshzd/cau) ud schal zik iku M ulaiwig Eg o Si aufs Fs göff wid g sum ig Spap vill f gblib ud Klima auf di wl D vaiabiliä gil: Soßlüf Hu gib ich auch of- am Dabi wid dabi Wissscha auf dm Hd i als d Topf bi ogamm Gschi Gom s di d Fag fl is di bs hi, dis Fag da- Mh ich vosp achg di Oza los zu wd Glg- Zum a Hlmholzod, um dik vo us A U 3 wi wi Aug auf ül R C h, VO fü K Uslb Ozafozu sog, fü fisch Luf such Dialog mi d Wiss ud d schu bim Gä schüz ud wi g E bsch oh übm kauf: vil : köscha i achh äfig h 15 äßig Zwisc d M Egi zu sich ud 16 Uh f zu u ad aussh köalig Nuzug Wiss vschlud zwi m mi d schafl dlli Fag sh Mo am Tlfo ug ds zu Vfü cs fü Ih > D Eii gug lich Eiflu Klimas ud dm ms ss auf das Klima ch- Miglid d zum Voag kos hiz SHUG 8,50 u is hu Fü Fag Abo us, Schül, Sud Euo,, u d ud Tlfo- Ticks hal Si i Tagsziug zahl 5 Euo d Kud gszi o ud Vo ag vo Moj ib Tizuch ug ud oli Laif c Ih auf shzd Ta/CAU Schlswig-Holsiisch (SHUG) Uivsiäs-Gsllschaf Nachkomm FOTOLIA Nachkomm auf d gaz Wl ss als di El Imm i wig b Bsamug hab Aufgud d küslich ZAHL DER WOCHE 300 i-albchs-uivs Di Kil Chisia dism Jah 350 Jah ä (CAU) wid i ha di CAU i vil al: I dis Zi aioal ud ifoschugsbich Impuls gsz D aioal wichig isch Ziugsvlag Schlswig-Holsi m mi d Schlssll dshalb gmisa Uivsiäsgsllwig-Holsiisch Moa lag ausgschaf (SHUG) vi d CAU vo wähl Foschugshm Foschug aus Schlswig-Holsi Ed i o i a l milwil uzählig achgfag Zuchbull wlwi wachsd Bdaf fü i duimm ffizi zu züch Di Hausfo sid wid di Tizuch Lisugs- d vo mog ud Globalisiug Kzahl zum g a di Tizuch b A- vidull Gsudhi d Ti vilfälig ud kö ich izl im imm vilfälig vmög ud zu wd Nach wi is s h, zu wd Dis w zu scho ud ach ud bw Ugfäh Jah gbo Um Rssouc B auomaisch fass vomals wild l zal gspi- vo is s obss Zil, di wlwi ladwischaflich dass d Msch afig,si zu äh ud möglichs wig w- d i Rchz iisch lva mi ch d hm, zu züchis ausich zu völkug Fläch i Aspuch bd Ti zu hal, di ch ud Si kuzm w- Ezugiss zu vsog D Bdaf Esaz fü di Jagd d hu Milchküh gzüch, Göß vch is g zu schlach Als gdi Zuchv Milch fü Edbü j vil süz vo allm lag möglichs iischm Poi d auch DNA-u di si zuächs i gdck, päzis B- a Koch od möglichs, di schll mögdzi im Duchsch abli, di i b, ud Schwi Vsogug mi Flisch, Sodsi: poduzi- fah g d gisch Eigschaf- zwa sid wa j i Milliad Mma auch di ADi Thm us Wissschaflschmackhafs Flisch jdoch schibu Di Fll Spä wuss wd Poduk wi lichs ud daduch i wid daauf gachbzw uvsog Jwils disags ih biskaf ud iisch Dis om Imm säk Ti mi bs vo Zuchigig Zuchi sch übhafl Eiblick i gaisaio FAO gh i ud Wisssc Wlähugso a Milch fü sich zu uz d bss Auswahl m, dass fuchba sowi wi i Nachfag di Biäg gmisa Klau sich Al sog dass i gsud h Abi gb davo aus, Ewicklugssch - Eu ud möglic kö Si achls smil bis 2050 mod Ifomaud d ihgh Higüd zu CAU Doch ich u di o- iisch Nahug D Ezugug mi dm Ackbau auch di Bioch dafü, dass di u wwwshzd/cau vdoppl wid ioschologi, d Ssshafwdug Poi d Tizuch hbzuhmd gig Fiäum schuf: D Bdaf a iisch gdck, logi ha di Efolg küslich Bsa- muss bi i Msch sich u Gchik i ud RssoucDi ud Bildug j Edbüg is zwa 1 Spmb: Gü Flächvfügbak lich vgöß fü Hadwk, Kus Zuchi wadichug Ebfalls is ich ach dm zwi jdoch sid j i Milliadog 8 Spmb: Bodv mug wa, wlch kapphi folg sich d KlimaFü di Auswahl vo uvs suchhygiisch iwiwi äußlich kba > HEUTE : Tizuch Msch üb- bzw Wlkig aus di abzush, zuächs u l Lbsmil Ti g zu Ezubföd di Fukioa wud, d: : Bdigu 22 Spmb wadl auf di Güd igfüh veigschaf schid si ud sich Roll d Vbauch ud ha zu wlwi- gug iisch Lbsmil i d 29 Spmb: Di vo allm zahm, 15Vmhugsa Isbsoll ggfüh Spmb 30 auswik Ls: vom Msch Tlfoakio fü Vbiug vo Zuchi schid Läd Aspk gil s, Säll sh möglichs gu a di basi Ti- aufgzig Eizlaspk bdis Bdigug apas16 Uh Di, 19 Di wissschaflich gi sod u sal äuß so wi als mögg: 29 Spmb d Nuzi wud am Afag ds lz so wi d Eisaz d Tcholo Ls-Vasalu di gisch Vilfal hd s kö Es mi ch Üblgu- züchug wud auf Wlis: Myh l Dabi is so wd Dis folg lich zu hal ud spc Uh: Nahugsmil sysmaisch züchisabsammugsa- Jahhuds wickgik als auch muss koodii ug d Wll Zuchuhh ud Fak zu Globalisi im duch di jwilig dass Zuchzil Kozp zu wick aio lb d g agsll, idm Lisugsig- wohl di Mdlsc vo Sbasia Hss ud saisisch sich, ud ähug, i Voag Si d Domsik gau Mssug is fl aufgzich B- m Si sll ich wd ud Büdlsdof mi dm Ti ud I dis Zi- di Mkmal vo ffizi sh:z-duckzum Msch vom ud möglichs Auswug vo schaf fass wud Kuh, Rggisch i bsod Vgszlich dabi di Milch gib sich si jh si D Umgag mi duug: Wi vil aum fall auch s is bücksichig d Rass Ebso ich, wi das Edik bwuss Bck ud wi sak g ihalb das is Zuchb im awou i bi Vaiaio wi lug fsbifi & Gsudh ss aus d gdi Klau aus? I vo Puß aus ad Wischa > OKTOBE R: Dmoga Ti gab sich dabi s gig? Wi sh? wi i vil vo Köig Wilhlm ug i d TiGgbhi ud Vbssug d di Mhamissio ch ha di Globalisi oal sllschaflich jwilig Epoch ud dm Jah 1713 zu g Wi hoch sid di Kuh? ghal Iai wid di Bduu g d Wi vil bwg sich g ds Pfdzuch Dai d zuch Eizug sh Fodu Abwägu iig miliäiaf fü hm u ud Im Nz: opid Zuchu Das sid u bispilh ds Pfds zu Abi Ti folg imm Msch ud d zuch d Züchug bück- sich mi d Aufgab kofoi, > wwwui-kild Nuzs fü d sch Zwck usi Pizipi ud Mkmal, di bi fü das d sh uschidlich Üb EDV-gsüz Biächigug > wwwshugui-kil Di Zilszug, ha- sichig wd Hdmaagm- fü di jwils i d izl Lä- muba g äd sich i d Tizuch Ti D Bwu Zi ud wid Sysm ud Voghswis idi- Ggbhi Schul, d gudsäzlich gm kö i Vilzahl Rdakio: Mai bfalls im Wadl diskui Tib sich sih ich s so ausgwähl pogam Tomma Schöd dzi sh koov äd: Di Ti wd Gu, s wä ab d Schwimas* di gzug NachZUCHTZIE LE bi schuz is i hohs ud vpaa, dass i bsid aus bss gdach, wig sh kuzsichig komm imm i u lokal ud Richug d Vbsqum ud ohhi als ih El Di Maslisug E U - Pa l a m Sauihi l vo Es is dvmulich mpoal Ti gudsug gib das Zuchzi vo g vo vial Tihaus di Nuzug Schlachköpw fii als Esllu sll Ei hochzuküfig Poduksäzlich i Fag zu af zich sich, di u d ögliki Flisch vo höchsm Gsllsch i Flischqualiä l wick iosbdigug i Poblll ud oigklo Ti daduch aus, all Fac Zilkoflikch Gwi sichs ss d TiAomali idba u maik mi uvm Ti kö ich i sich a d Bdüfi iisch Eud adäqua zu bstraßbu RG gzüch wd zu bluch Fuchbaki hal, d Kosum i ka im ssibiliüb Vpaaug Eähugsidus ücksichig Dis f Dolly, das 1996 zu zugiss, d u glig, w Si dm Kloscha i, Ausmaß d AfoExiu si Tibich auch di Möglichk ud im sigd Wl kam, gib s idiszipliä Fohki Di Tivo Ti gkosqu ud dug d Öfflic sig WaWg gbach d aus izl Zll auf Mülichki schafim zu ojk m schugsp zuch is daduch übgifd mi isch idisch Nachkomab och imsich vo allm ach wd, wlch sich is das dl uwof, d g zig Gal s is bschäfausgglichhi f I d Paxis dm skizzi Poblmk g ud u Zudm dm Zwi Wlki Gog Thall m sh aufwädi m i d vdi Podukio mig 2010 Ebguch zuächs imal, 2000 ha sich das EU-Pala i vollsädigs 1990, so wud i 1980 fü gmäßig auszudh 1970 gag Woch Afodug höh EU ausgd i imm ch am Isiu fü d Folg Vbo vo Kloflis Gog Thall is Pofsso ud zusädig fü d (zb F:Flisch-Vdi Vwdug a di allgmi Tizuch ud TihalugHausigik ia(zb spoch Auch h & vsoll spzifisc Tizuch Ti d Bich mh hälis) od di UNI-KIELDE *J dick di Balk, umso Nachkomm gklo wi di Eifuh ) Podukqualiä GTHALLER@TIERZUCHT muskulä Fghal Gwich hab di Zuchzil bo wd, bso Poduk Ob Lbs- ud Eähih gsll Gäd hag dis Nuzi ud dism Vbo ohhi im Zusamm füh- Qull: Göz mi ugsgw Palam sich das ugsfom is alldigs och mi u Vmak duchsz ka, sh:z off Dak u Mhod Kid ha Tailo, So vil gisi Zuchbull bi d d folgichs Holsi-Rid d Nachkomm düf Di asächlich Zahl lig Ti bi mi ich gisi KIEL Jd Woch i ads Thma: Eiig d Wissschafssi, di i d vschid Ziugsil ds sh:z schi sid Foschug fü di Msch im Lad Di CAU, di Uivsiäsgsllschaf ud d SchlswigHolsiisch Ziugsvlag hab im Jubiläumsjah d Kil Ui gzig, wi dich di Foschug a d Lbswiklichki d Büg is S ibzh Ziugssi i vi Moa, auf d Foschugsgbiss d Kil Chisia-AlbchsUivsiä (CAU) päsi wud 17 Si mi Thm, di d Msch i Schlswig-Holsi bsods ah sid: Di Egiwd, d Klimawadl ud di Mswissschaf, di Thm Ladwischaf ud Eähug ud schlißlich, im vgag Moa, d dmogafisch Wadl sowi di Gsudhi Vo Bgi a wa di Koopaio zwisch d CAU, d SchlswigHolsiisch Uivsiäsgsllschaf (SHUG) ud dm SchlswigHolsiisch Ziugsvlag (sh:z) daauf aglg, wissschaflich Thm d Kil Ui lbsah ud vo allm vsädlich zu päsi: Pofsso d CAU bich aus ihm Foschugsbich Scho auf di s Si, di im Apil schi ud sich mi dm Thma d gfühl Vmaisug bschäfig, gab s zahlich Lsakio So gig s wi: Illig Somz, d Schuz d Küs od di Kuzsichigki d iaioal Saagmischaf bim Klimawadl lau di Thm im Apil ud Mai Am Ed is jd Moas ko di Ls zudm mi d Auo slbs i dik Koak, am Lslfo ih Fag los wd od di Voäg bsuch D s Voag i Izho mi Fidhlm Taub zum Thma Di Gz d Egiwd wa bso gu bsuch wi d vo Mojib Laif i Plö: D Klimafosch spach vo üb 200 Bsuch üb Das Ed d Oza Nach i kuz Sommpaus wud di Rih mi d Thm Ladwischaf ud Eähug fogsz Di pflazlich Gik ud di Opimiug d Tizuch wa dabi bso im Fokus wi di Wlis d Nahugsmil, vo d Sbasia Hss wähd sis Voags im Büdlsdof sh:z-duckzum bich Ei ausfühlich Diskussio mi dm Publikum dokumi das goß Iss a Thma ud Voag Im Okob d das gmisam Pojk da mi d Thm Dmogafisch Wadl ud Gsudhi Es gig um d Magl a Ladäz ud di uguz Poial d R fü d Abismak Ei Podiumsdiskussio i Flsbug dh sich um di Fag: Wi bkomm Schlswig-Holsi d dmogafisch Wadl i d Giff? Das Fazi ach vi Moa ud 17 Si fil isimmig aus Vo d Zusammabi hab all Si pofii, wil s glug is, di Foschug ud ih Egbiss zu d zu big, um di s gh zu d Msch diss Lads Außdm ko sich di Uivsiäsgsllschaf, di sich gau dis Milfukio auf di Fah gschib ha, bfalls im bi Publikum päsi Lagwilig wid s bsimm ich D Päsid d CAU, Luz Kipp, üb das Jubiläumsjah ud kommd Aufgab H Kipp, Si hab i Jah lag das Jubiläum gfi, wlchs Eigis is bsods häggblib? Ki lich Fag Vom Jubiläumsball üb Campusfs ud Killauf bis hi zu hochkaäig wissschaflich Tagug wa alls dabi Im Gdächis blib sich d Fsak am 5 Okob Häg blib auch di Gwisshi: Di CAU is ach 350 Jah imm och i äußs fisch, foschugssak ud kaiv Uivsiä Jz is s ab auch gu, ab 2016 mal wid Allag zu hab, od? So i Jubiläumsjah mi 2000 Tmi is scho asgd Es is ab auch wichig, um zu zig, w wi sid ud wofü wi sh Wi hab 2015 iducksvoll bwis: Es loh sich, i dis wikugssak Isiuio zu ivsi Das ha mi vil Spaß gmach Ab ächsm Jah gh s da säk um wichig Zukufspojk wi di u Exzllziiiaiv, d doppl Abiujahgag od di Igaio vo Gflüch Lagwilig wid s bsimm ich Tozdm och imal d Blick zuück: Was ha di Ui i d vgag 350 Jah ausgzich? Sich ih Fähigki, imals aufzugb, w s imal g wud Ud das ig Schi auch als Chac zu bgif wi ach Luz Kipp is Pofsso am Isiu fü Expimll ud Agwad Physik dm Zwi Wlkig Di Apassugsfähigki d Isiuio a sich vädd gsllschaflich Rahmbdigug is ud blib fü mich i Phäom Ud was muss i d kommd 350 Jah bss wd? Di CAU wid och komplx ud iaioal wd i gaz Wl im Kli Di Kokuz um di bs Köpf ud wissschaflich Födöpf wid och hä Ich fid: Wi sid fü dis Aufgab sh gu aufgsll Auf Dau i so hohs Nivau zu hal, blib i schwiigs Wk Wi sid ab slbsbwuss gug, a us zu glaub Di CAU is schlißlich d Gaa dafü, dass Schlswig-Holsi wi a d global Wisssgsllschaf ilha Dafü loh sich di Asgug Di CAU ha sich im Jubiläumsjah d Büg päsi Muss küfig och mh gwählis wd, dass di Msch sh, was i d Ui passi? Es wid wi daauf akomm, Wissschaf ud Gsllschaf g miiad zu vzah Ads als mach mi, bwg sich us Foschug hu fakisch gaz ah a d Lbswiklichki d Msch Das wd wi wi mi mod Foma dulich mach D a sich is Wissschaf supspad Di CAU vsh sich hi als Ekläi, als Bückbaui Dm Lham komm hibi dfiiiv i Schlüssloll zu Wi wd also wi mi d Msch kommuizi ud si fü us Abi bgis Das Jubiläumsjah wa dazu i folgich Afag Iviw: M Schul

7 350 Jah CAU ob 7 DÄNEMARK Nodschlswig DK Apad Syl Nibüll- Südod Flsbug Föh Amum Bdsd Kappl Oss Nods S P- Odig Hid Husum Fidichsad Schlswig Rdsbug Eckföd Hohwssd Numüs Alholz KIEL Molfs Lüjbug Pz Plö Lüjbug Eui Fhma Wagi (Siz Oldbug) Skio d SHUG Busbül Glücksad Izho Elmsho Pibg Wdl Bad Bamsd Albsdof Haau- Mldof Hadmasch Koshag Nodsd Bad Sgbg Böigsd/ Quickbo HAMBURG Glid Ahsbug Bad Schwaau LÜBECK Bad Oldslo Goßhasdof Gshach Razbug Schwazbk sh:z-grafik: LUNDT SHUG: Wissschaf fü jd Büg ds Lads Di SHUG is i duschladwi izigaig Eiichug: Ei Wissschafsmuliplikao, d auf zwi wslich Fudam basi Das i sid di Pofssoi ud Pofsso d CAU, di Voäg aus ih Abisgbi abi ud dabi glichziig slbs vo dism Agbo pofii idm si Lad ud Lu i Schlswig-Holsi kl Das ad Fudam sid di füfzig hamlich gli Skio (Osvi) im gaz Budslad ud außdm och i Nodschlswig Vo kim O i dism Lad aus muss ma also wi fah, um i issa Voag aus d Wl d Wissschaf zu bsuch Di Skio sll aus d Voäg ih jwiligs Pogamm zusamm Als Voagso di Schul, Was a d Ui fosch wid, äg di Schlswig- Holsiisch Uivsiäs-Gsllschaf (SHUG) zu d Msch: Si is di Schisll zwisch d CAU ud d Büg Mus, Büchi ud ad öfflich Gbäud Ud aülich sh di 400 Voäg im Jah ich u d ud 4500 Miglid d Gsllschaf off, sod auch ad Bsuch Msch im Jah uz di Glghi, di Wissschaf so psölich zu fah, wi s sos u sl möglich is Ggüd wud di SHUG scho 1918, kuz vo Ed ds Es Wlkigs Si ha damals, ählich wi ad Uivsiäsgsllschaf i Duschlad, das Zil, d Uivsiä Vo Ludwig Sidoff b d saalich Fiaziug zusäzlich Gldmil zu vschaff Doch scho bald wickl di SHUG dab ih izigaigs Pofil: Es sad Osgupp, di zu Voäg ud kulull Vasalug ilud Wi auch di Ui slbs zog sich di SHUG wähd d NS-Hschaf ich dm bös Zigis Es folg i Nuafag auf ausdücklich Wusch d biisch Bsaz, di im dzal Modll d SHUG di Möglichki sah, i Ewachsbildug ach biischm Vobild aufzubau So is s b dm Bgiff Skio (vom glisch scio ) auch i Eb dis Zi, dass di Möglichki zu Ausspach ach dm Voag bsh dis Fodug d Egläd is hu zu i gu Tadiio gwod Auch i d Jahzh ach dm Zwi Wlkig ha di Födabi d SHUG och Bsad ghab, alldigs gig diss Egagm mi d aufkommd Foschugsfödug aus saalich ud Sifugsmil allmählich zuück Hu vgib di SHUG sadss zwi Födpis: D Fakuläpis fü i hausagd Dokoabi ud d Pofsso Mihk-Födpis a, d sich a Schul, Vi ud Iiiaiv wd Das Haupalig d SHUG blib di Vmilug vo Egbiss d wissschaflich Foschug im Lad So ha sich di SHUG ih fs Plaz u d Eiichug zu Ewachsbildug gsich ud abi außdm a vil O mi d Volkshochschul ud ad Kuluiichug zusamm Ud si 2008 ha sich di SHUG mi dm Pogamm Ui komm zu Schul i us Bäigugsfld schloss Di Voäg i d Schulklass di ich zulz auch dazu, d wissschaflich Nachwuchs vo mog mi d CAU i Koak zu big ud dami aülich auch di zuküfig Rf fü di SHUG zu gwi Ifo: wwwshugui-kild > Pof D Ludwig Sidoff is Diko ds Lhsuhls Osuopäisch Gschich ud wissschaflich Li d SHUG

8 8 ob 350 Jah CAU D Schckzau Nackschck agi i d Raglis d blibs Ti h im hi Bich ich u bi Gä Ei flüssig Schuzzau, d Nadi Sydow ud Sado Böhm vo d Ui Kil wickl hab, soll di Ti küfig aus d B fhal D Schckzau bsh aus wfsm Lack, d ubdklich fü all ad Lbsfom is Das Dicksuch D Klassik u d Vbäd samm aus Kil D bühm Az Joha Fidich Augus vo Esmach, d vo 1854 bis 1898 Diko ds Chiugisch Kliikums i Kil wa, ha das Dicksuch fud Außdm wa Esmach Mibgüd d Es Hilf i Duschlad Gu Id! Si 350 Jah wid a d Kil Ui gfosch, iig Egbiss hab di Wl väd Ei paa hisoisch ud akull Bispil Kil Füß auf dm Kom Nil Amsog wa d s Msch, d si Fuß auf d Mod sz Phila is das s Gä vo d Ed, das si Fuß auf i Kom gsz ha Ud dis Fuß komm aus Kil, vo d Tchisch Fakulä d CAU E muss wi is, ach zh Jah ud i Sck vo 6,5 Milliad Kilom ich di Raumsod Rosa, di Phila a Bod ha, d Kom Tschujumow-Gassimko Rosa waf das Miilabo Phila ab, das hikl Maöv glag Sidm ha das Gä vil Da üb Kom glif Das Laglbigkis-G D Taum vom lag Lb is so al wi di Mschhi slbs Kil Fosch ko ulägs di Roll is Laglbigkis-Gs bsäig Di Gupp um Sfa Schib, fad haus, dass i Vaiaio i dm G FOXO3A auffällig of bi sh al Msch üb 100 Jah aufi Dai lig vmulich d Schlüssl zum lag Lb W jz daüb achdk, sich auf si Mhusalm-Eigschaf s zu lass, soll i Bach zih, dass das Egbis üchd si kö Das Gcko-Tap Jams Bod hä si Fud a dis Efidug Das Gcko-Tap, i Haffoli, is mi ud mikoskopisch kli Pilz po Quadazim bsz Ei Fläch vo 20 mal 20 Zim Gcko-Tap äg das Gwich is wachs Mas Gu fü glisch ud schlswig-holsiisch Ag di Foli häl auch bi Rg 20 µm Obflächsuku ds Gcko-Taps i sak Vgößug D Gigzähl Toz d Egiwd ud ds gpla Rückbaus d Kkafwk i Duschlad Radioakiviä is wihi i d Umwl vohad, w auch mis i kli Dos Gmss wid dis Sahlug mi dm Gigzähl, im Gä, dss Fukio smals vom Physik Has Gig, d vo 1925 bis 1929 i Kil lh, bschib wud Sahlmss auf dm Mas Ei Kil auf dm Mas Gu, sg gomm, is s u i Til ds Mas-Rovs Cuiosiy, das i Kil miwickl wud, dafü ab i sh wichigs D Radiaio Assssm Dco, kuz: RAD, miss di kosmisch Sahlug auf dm Ro Pla ud dami di Lbsbdigug fü küfig Raumfah ud Sidl vo d Ed Wil d Mas ki Magfld ud kaum Amosphä ha, is di kosmisch Sahlug do ich ugfählich fü Msch Max Placks Quahoi Max Plack k jd Ud ich jd fu sich, w ih kl daf Vil Schül muss sich mi si Quahoi umschlag, obwohl si ich vil vsad hab Gob zusammgfass klä Plack d ich sichba Til d Physik, wi wa d Aufbau d Aom ud Molkül Gmisam mi Alb Eisi gil Plack, d 1918 mi d Noblpis ausgzich wud, als Bgüd d mod Physik Di Koaklis Bill v Si sid of vschmi od vusch auf d Nas Di Id i usichba Bill wud i Schlswig-Holsi wickl Augus Müll vöfflich 1899 a d Kil Uivsiä si Dokoabi: Billgläs ud Hohaulis Dami wud zum Wgbi d Koaklis Si mudgblas Glaslis ko sich ab ich duchsz, auch dshalb, wil di Aug bim Eisz mi Kokai bäub wd muss Klavispil fü jdma Jd ka Klavi spil das bhaup di Kil Chisoph Hak ud Chisia Foius Si hab i Kombiaio aus Dabill ud Sofwa fud, di jd Afäg zum Klavipofi mach Das Pizip is ifach: D Nuz sih duch di Bill di Tas ds Klavis vo sich glichziig spigl ihm di Gläs Symbol i, di auf di ichig Tas du Dafü muss di Bill schll ch: D auch Fhl ud Kopfbwgug ds Nuzs wd bücksichig Hady, Radio ud Fsh Di Wig d Uhalugsidusi lig i Kil D oh di Efoschug d lkomagisch Wll duch Hiich Rudolf Hz wä vil lkoisch Gä, iklusiv d Smaphos, wohl summ gblib Hz, d vo 1883 bis 1885 i Kil lh, lg duch si Foschug d Gudsi fü di Fukchik duch Radiowll, di ich u d Übagug vo Radio-Ihal di, sod auch d vo Fsh- ud Mobilfuksigal

9 350 Jah CAU ob 9 Bu Fab, biza Fom: Vschid Plako-A aus dm Pazifik Foo: Chisia Sad, Plako, Ulm 2013 / Taa Expédiios Das Blu d M Vico Hs ghö ich gad zu d bühms Fosch d Kil Chisia-Albchs- Uivsiä, di immhi mi schs Noblpisäg aufwa ka (sih u) Was soll ma auch vo im Pofsso fü Physiologi hal, d ach si Lhvasalug im M ach philosophischm Dck fisch, wi i Kollg s fomuli? Hs ab wkl ubi wi a si vschid Faggä fü d Dck D ah scho, dass dis di Gudlag all Lbs im Oza si kö das Blu d M, wi d Mdizi s fomuli Diss Blu, bss bka u dm vo Hs gpäg Bgiff Plako (dusch: das Umhid) bsh aus kli Ti ud Pflaz, di vo d Mssömug umhgib wd Allmählich fad s wlwi Bachug ud wid bis hu isiv fosch U adm vo Ulf Ribsll D Li d Biologisch Ozaogaphi am Kil Goma sih sich i d Lii Vico Hss ud koodii i vil bachs Foschugspojk zu Ozavsauug Plako sowi ad Mspflaz ud -i wd dabi uschidlich CO 2 -Kozaio ausgsz, wi si duch di wlwi Kohldioxid-Emissio füh od spä i d M wa wd Schlißlich wiss wi hu, dass s vo wi mh als philosophischm Iss is, wi s dm Dck i us Oza i Di Edckug ds Plakos is u i vo vil hausagd Lisug, di aus Kil samm Di Adlug als Eli-Uivsiä bi d lz Exzllziiiaiv ha di Uivsiä zwa vpass Dafü ko si sich i iig Foschugsbich bsods pofi li Vo Tomma Schöd Zukuf gh wid Ud wi d Oza d Zukuf übhaup aussh wid Wi di Msch ih ud wi das Klima bifluss, wlch Rohsoff us lif ka, wlch Gfah vo ihm ausgh Milwil is aus d Efolg vspchd Afäg i Exzllzclus mi uzählig Wissschafl aus d vschids Fachbich wachs Hi abi ich u Biolog, Vilsiig Wissschafl: Vico Hs Chmik ud Physik, sod auch Igiu, Juis, Sozialwissschafl, Dsig, Mahmaik ud Ifomaik zusamm um u iig zu Auch das, so kö ma mi, sh gwissmaß i gu Tadiio D wo sos liß sich bss i idiszipliäs Tam bild als auf im bg Schiff, wo Fluch umöglich ud pma Si uäglich is? Scho 1889 füh Vico Hs auf si Plako-Expdiio Wissschafl aus uschidlichs Diszipli zusamm ud ha somi bis vo 125 Jah i idiszipliäs Exzllzclus gbild, wi d Mskudl Ghad Koum schib Vico Hs, spä Dka d mdiziisch Fakulä ud Rko d Kil Uivsiä, schi di Idiszipliaiä scho i sich slbs zu vköp Als Mdizi bschäfig sich mi Sisoga ud bschib wa di so ga Hs-Zll im Ioh, d Fukio bis hu fosch wid Daüb hiaus ha agawissschaflich ud zoologisch Abi publizi, di u adm vo Chals Dawi zii wud Fü Ulf Ribsll is Vico Hs zudm d Bgüd d dusch Msfoschug im mod Si, wil u Mhod zu Efoschug ds Lbs i d Oza wickl Dami ff i d Pso ds Mdizis ud Msfoschs Hs Fachbich aufiad, di bis hu zu d Spizbich d Kil Ui ghö ud d K d bid Exzllzclus Oza d Zukuf sowi Ezüdug a Gzfläch bild Lzs ha mi Sisoga alldigs kaum was zu u Das Clus bschäfig sich mi i gaz Rih vo of wi vbi Kakhi, di allsam duch Ezüdug ausglös wd: Mobus Coh, Schuppflch, Nuodmiis, Rhuma, Ashma, Alzhim od auch Mulipl Sklos ghö dazu Um fü dis of choisch ud als uhilba gld Kakhi u Hilugsasäz zu fid, wid ich mh u das boff Oga usuch, sod d Ezüdugspozss als Usach d Kakhi bluch: Wlch Roll komm d gisch ud pidmiologisch Eiflüss zu? Wi wik sich Umwliflüss, Eähug ud Lbssil auf di Ezüdug aus? Di Exzllzclus ghö zu d sichbas Foschugsbich d Uivsiä Doch w i bissch gau auf di Uivsiä schau, fid vil wi Bich, di sich aioal ud iaioal auszich: Da is wa di Gaduischul, di sich aus gaz vschid Blickwikl ud Fachbich mi d Fag bschäfig, wi di Umwl d Msch bifluss ud umgkh Da sid di Asophysik, di a d Ewicklug d 2018 is All sad Raumsod Sola Obi bilig sid Da sid di Zoolog, di d Usblichki d Süßwasspolyp auf di Schlich komm, di Musikwissschafl, di Bahms u dck ud di Naowissschafl, di wizig molkula Maschi fid, di allli Wuddig vollbig kö Isgsam gib s a d CAU dzi wa 850 Foschugspojk, ud dau wd iig si, di hi zu Uch ich wäh wd D mi Wissschafl is s doch i bissch wi mi d Rgwüm Di bis dahi of als Schädlig bzich Ti ha das Mulial Vico Hs im Ga sis Kil Isius bfalls u di Lup gomm Dabi ha hausgfud, dass si d Bod bis wi üb i M Tif duchboh ud daduch wichig Bah fü di Pflazwuzl schaff Ma sih si dabi zwa u sl, doch w Gduld ha, wid igdwa auch a d Obfläch d W ih Abi k kö i NOBELPREISTRÄGER aus Kil 1905: Philipp EA Lad häl d Physik-Noblpis fü si Foschug zu Kahodsahlug 1907: Eduad Buch häl d Chmi-Noblpis fü si biochmisch Abi ud di Edckug d zllfi Gäug 1918: Max Plack häl d Physik-Noblpis fü si Quahoi 1922: Oo Fiz Myhof häl d Mdizi-Noblpis fü si Abi zum Soffwchsl im Muskl 1950: Ku Ald ud Oo Dils hal gmisam d Chmi- Noblpis fü di ach ih ba Dils-Ald-Rakio

10 10 ob 350 Jah CAU 350 Jah CAU ob 11 Dämak Lgd Sado d CAU: Vsuchsgü, Agawissschaflich Fakulä Juisisch Fakulä Eiichug ds Päsidiums Außsll Wslad Außsll ds Isius fü Mdiziisch Klimaologi Di Ui Kil im Lad Ihallich Koopaio Agbud Isiu (chlich slbssädig, jdoch ihallich mi d CAU vbud; wa üb gmisam Pofssu) Flsbug Uivsiä Flsbug Fachhochschul Flsbug Libiz-Isiu fü di Pädagogik d Nauwissschaf ud Mahmaik (IPN) Dusch Zalbibliohk fü Wischafswissschaf (ZBW) Schlswig Sifug Schlswig-Holsiisch Ladsmus Schloss Goof GEOMAR: Hlmholz-Zum fü Ozafoschug Lidhof Nods Hlgolad Golog/Küsfosch (Außsll bim Alfd- Wg-Isiu/Biologischs Foschugszum) Büsum Foschugs- ud Tchologizum Wsküs (FTZ) Vsuchsgu (VSG) Achwh Vsuchgu Hohschul Kil Koopaio: Muhsius Kushochschul Kil Fachhochschul Kil (FH) Plö Max-Plack- Isiu fü Evoluiosbiologi Skio d SHUG Shldof D Oo Bagg- Kollg: Tagugssä d Rchswissschaflich Fakulä Oss Izho Fauhof-Isiu fü Siliziumchologi (ISIT) Bimöhl Vsuchsgu Kakdamm Bosl Foschugszum Bosl, Libiz-Zum fü Mdizi ud Biowissschaf Lübck Ui Lübck Schlswig-Holsi Mcklbug-Vopomm Nidsachs XFEL/Dsy Elkobschluig Hambug 50 km GRAFIK: MATTHIAS SCHÜTTE

11 12 ob 350 Jah CAU Ruh zu fid, is i sh idividull Vogag Ralf Kosma i sim Ga Foo: Dwag Blib doch mal uhig! Bgo ha s mi d Evoluio Od mi d Vibug aus dm Paadis, j achdm, aus wlch Richug ma auf di Ewicklug blick will D Msch wud aslos, di Gschich d Uuh ahm ih Lauf Dis Uuh is ki Dfk, sod das, was wi vo Afag a woll: Bwgug ud Foschi, sag Ralf Kosma D Kil Philosophi-Pofsso ha d Uuh i Buch gschib, ha dai i kuluhisoisch Bachug fomuli fü d Zusad, d di Ökoomi am Lauf häl ud d Msch zu Edck mach ih ab auch zuhmd blas Sss, di Vdichug d Abi ud wig Eichbaki mach d Msch zu im Gib, vsäk och duch di Kaf d Rhoik: Tagdib, Zivschwdug, W as, d os Bgiff ud Säz, di ich gad d Impuls wck, di Füß hochzulg ud sich dm paadisisch Zusad d absolu Ruh hizugb Das sid zsöisch Fomuliug, mi d di Diskimiiug d Ruh-Wl voagib wid, sag Kosma E klami fü Ralf Kosma ha i Buch üb di Uuh d Msch gschib Ei Gfühl, das d Foschi bdig, ab auch Sss auslös gad bi Sud Vo Mai Schul sich dabi alldigs di Objkiviä ds Wissschafls Ich bschib dis Ewicklug u, ich kiisi si ich Dass di Uuh auch fü di Sud a d Chisia-Albchs- Uivsiä zu im bsimmd Gfühl gwod is, ka Kosma jd Tag bobach Wo imm Sud wa müss, zih si ih Hady aus d Tasch Di Ruh, so schi s, is vil i uhimlich Zusad gwod, d Tsich zwisch akiv ud passiv Gibhi läss sich kaum och sz Ud d äuß Rahm äg zu gsig Uuh bi; mi dm Bologa-Pozss, d di Vihilichug uopäisch Hochschulsadads bschib, sid di Blasug ihallich ud zilich fü di Sud gwachs Dis Rfom is i izigs Uglück Si is di Uwfug d Ui u di Uuh-Kulu, sag Kosma Ei subjkiv Eischäzug, di duch i wi Bobachug gsüz wid Alässlich ds Ui-Jubiläums if di Philosophisch Fakulä i Essay-Wbwb zum Thma Di kommd Uivsiä aus: Ich wa übasch, wi vil d Sud bi ih Fomuliug dss, was i Sudium ausmach, di Uuh bschib hab W scho das Ls is Buchs vo Afag bis Ed als dysfukioal wahgomm wid, da hab wi a d Uivsiä i chs Poblm Ei Saisik d psychologisch Baugssll d Sudwk blg di gsig Blasug d Sud, ih wachsd Uuh also: Vo 2003 bis 2012 ha sich di Zahl d Sudid, di di Baugssll bsuch hab, vo auf mh als vdoppl Auch w di gau Güd d Bsuch ich ga wd, lig d Schluss ah, dass di Bologa-Rfom i lva Fako fü dis Ewicklug sid Das Thma Bu-ou, lag Zi i ypisch Maag-Kakhi, spil auch a Uivsiä zuhmd i Roll Ud s sid lid of di lisugsbi Sud, di u d Üblasug lid, wil si oz d schw äuß Umsäd ubdig ih Vosllug vwiklich woll Kosma sih ab och i gaz ads Poblm jsis d physisch ud psychisch Blasug d allmählich Vlus d Miugsplualiä Fü di Uivsiä sh i Siosiäspoblm, wil Sud sich imm wig fü abwichd Miug schid wd, di si ihallich absich müss Wo ab ich mh di Zi zu Rflxio, zu Rchch, zu Kozaio zugsad wid, da sh Maisam Ei gfählich Ewicklug fü i Lad wi Duschlad, das si Saus vo allm Wiss, Foschi ud Foschug vdak Di Uivsiä müss wid zu im sak isiuioll Rahm wd, i dm sich Sud wissschaflich auspobi kö D huig Massbib föd zu wig Spizlisug, sag Kosma Ud was is mi d ad, d Uuh-Büg? Wi soll si lb imi d Raslosigki, di, das blg Kosma i si Uuh d Wl (S Fisch Vlag) achvollzihba, i d mis Fäll posiiv kooi is? D Umgag mi d Ruh, sag d Philosophipofsso, müss ma l Jd ha si Rsva d Ruh, ab dis asächlich zu uz, fäll us schw, sag Kosma Was ach i Phas aus im d zahlich Lbs-Ragb klig, soll gau das Ggil si D auch Lif- Wok-Balac, Eschluigug ud Jakobswg sid lau Kosma Auswüchs d Uuh-Kulu Ich bi da mal wg fukioi u i d Liau: Da komm Si zuück vo Ih Pilgis ud vfall wid i di al Uuh Ni, sag Kosma, di Ruh- Rsva müss im Allag vo wd: Ruh zu fid, is i sh idividull Vogag Mi glig das bi Spazigäg od im Ga Ud bim Schib Di Ruh daf dmach auch podukiv si ud machmal sh am Ed d Ruh da i Buch üb di Uuh

12 350 Jah CAU ob 13 Lo i Kil Ma sih si üball ud um di Uivsiä: Sud, di l alli od i d Gupp Wi hab i paa blib Lo bsuch Foos vo Macus Dwag & Michal Saud Alls i Fag d Balac: Ei Sposud üb auf i Slackli im Düsbook Pak D Wg zu ächs Mahlzi is ich wi: Sudid i d Msa Dauß im Gü: Sudid vo d Uivsiäsbibliohk D klassisch O zum Büffl: Di Uivsiäsbibliohk Nah am Wass: Ei Sudi a d Killii Sobad mi Buch: L im Hioshima Pak Umgb vo sl Pflaz: Sudid im Boaisch Ga

13 14 ob 350 Jah CAU 11 Uh: Aufsh! Di Egi d Sud Egivbauch: 4 km Fahadfah: 300 Kaloi (1,26 Mgajoul) 13 Uh: Wg zu Ui Kafwk Ui Di Vouil sid fas so al wi di Uivsiä: Sudid sid faul, sh miags auf, schlpp sich zu ih Volsug ud fi bis i di spä Nach hii Zi fü d Ggbwis: I d Kil Sud sck gaz vil Egi Vo Mi Tola Egivbauch: 1 kj (0,981 Joul) 1 M hb 17 Uh: Schokolad hochhb CAU-Sud Aufgomm Egi: 2000 Kilojoul 100 g Gamm Schokolad Bw: 2000 Kilojoul (= 2 Mio Joul) 100 kg 1701 Uh: Schokolad vspis agomm Duchschis- Sudid Lisug is Duchschissud: 100 Wa Davo fall alli 30 Poz auf das Ghi! CAU Egivbauch bi 2 Mio mal Schokolad hb: 2000 Kilojoul 90 Gigajoul Gsam- Egiumsaz all Kil Sud! sh:z-grafik: LUNDT D Sud wid, oz d Bologa-Rfom, imm wid Faulhi vogwof Dshalb wid s Zi, di schidd Fag zu sll ud auszuch: Wivil Egi sck po Tag wiklich i d Kil Sud a d CAU? Gaz moioslos ud üch mi d Mil d Physik Hizu müss wi us s imal di Eihi d Egi klamach Si wid i Joul (abgküz: J) gmss, häufig komm auch Bzichug wi Kilojoul (kj) ud Mgajoul (MJ) fü Tausd ud i Millio Joul vo Was ka ma sich jz u i Egimg vo im Joul vosll? Gaz ifach: Hb Si i Tafl Schokolad, di i Mass vo 100 Gamm ha, um i M a Da böig Si dafü i Egimg vo gau im Joul (Fü Puis: Gau gomm sid s u 0,981 Joul, ab auf solch Kliigki soll s us hi ich akomm) W Si sich u di Packugsagab duchls, da is do vo im Bw vo 2000 kj di Rd, das sid zwi Millio Joul W Si also di Schokolad, di si gad i M aghob hab, ss, da füh Si Ihm Köp zwi Millio Joul a Egi zu! Si müss di Tafl dmach zwi Millio Mal ahb, um dis Mg a Kaloi wid abzuabi Klig ja auch logisch: Das Hb vo Schokoladafl ha och imad schlak gmach, ab jd k d ggilig Effk ds Schokolad-Kosums Wi gh jz davo aus, dass di Sud d CAU Kil im Duchschi mi dm Fahad vi Kilom hi zu Uivsiä ud wid zuück ach Haus fah Außdm blg im Schi jd Sud midss i Vasalug im 2 Sock is Ui-Gbäuds ud woh (duchschilich bach) i i WG im 2 Sock Us Duchschissud wig außdm 100 Kilogamm (Ich schuldig mich fü dis Aahm, ab dami ka ma ifach ch Villich is das Msass a d CAU ja asächlich so gu, dass 100 Kilo Duchschisgwich d Tasach spch), vbig füf Sud a d Ui ud fäh da wid schöpf ach Haus Wlch Egimg wid u duch di Sud d CAU po Tag umgsz? Fü di vi Kilom hi ud zuück bauch us Duchschissud auf dm Fahad wa 30 Miu (immhi wig 100 Kilogamm) Dabi sz i Egimg vo 300 Kilokaloi um, was 1,26 Mgajoul a Egi spich Ei Kaloi is i al Egiihi Dami is di Egimg gmi, di böig wid, um i Gamm Wass vo 14,5 Gad Clsius auf 15,5 Gad Clsius zu hiz Dafü böig ma 4,16 Joul ud dami gb 300 Kilokaloi b 1,26 Mgajoul Klig komplizi, is ab so Physik is machmal so komplizi, dass ma Dig ifach glaub soll Zwi Sockwk a d Ui hab ugfäh i Höh vo füf M Auch di zwi Sockwk zu Haus sid ugfäh so hoch, so dass i Duchschissud wa zh M Höh po Sudiag übwid muss Dafü wid i Egi vo zh Kilojoul böig, was im Vglich zu d 2000 Kilojoul d Schokolad wid lächlich wig is Vom imalig Tppsig is b auch och ki schlak gwod Ma müss scho 200 Mal auf ud u lauf, um gu Gwisss i di Schokolad biß zu kö Us Duchschissud gib f i Lisug vo 100 Wa ab, uabhägig davo, was gad mach Davo wid d göß Til, mh als Vo wg faul Sud: Si sid wah Kafwk Pof D Mi Tola, TU Domud 30 Poz, i d Zal Ghi vbauch (Dass d Löwail d Uivsiäs-Rssouc bfalls i d Zal vsick, is i gägigs Vouil ud soll hi kisfalls i Aalogi dazu aufgfüh wd) Issa is, dass s iglich ga ich wichig is, ob i d Zal was läuf, das hiß, ob us Duchschisud u agsg achdk od i si Volsug vo sich hi dös vbauch imm si 100 Wa, w sich ich bwg Auch Nachdk mach ich schlak Wa is i Lisugsagab ud bdu Joul po Skud W wi dah di 100 Wa mi d Zahl d Skud muliplizi, di sich us Kil Duchschissud a d Ui aufhäl, da is das Egbis di Egi, di jd Tag alli duch si Eschi mibig Di Rchug gib dafü i Egimg vo 1,8 Mgajoul Wi sh also, dass das i Rumsiz i d Volsug mi Absad am asgds fü us Duchschissud is Ud duch si bloßs Eschi sog dafü, dass di Uivsiä sa 1,8 Mgajoul a Hizgi ispa, d d Egiumsaz zug Wäm W mag da och bhaup, Lagzisud big d Ui ichs Doch! Si big i Mg Wäm mi i di Gbäud Ma kö jz och üblg, ob ad Akiviä is Duchschissud och zu sw Egiumsäz füh Bispilswis ha ma bch, dass di Egi, di i im sh isiv Kuss sck, bi dm all Gsichsmuskl agspa wd, wa zh Kilokaloi Egiumsaz po Miu spich Das sid immhi Joul Wi gh jz mal gaz opimisisch davo aus, dass d Duchschisud a d Uivsiä midss füf Miu po Tag mi Küss vbig, das mach immhi Joul also wa 200 Kilojoul po Nas Das is alldigs wig im Vglich zum bloß Rumsiz, was ja 1,8 Mgajoul kos Ob d Duchschissud äglich küss od ich, schi dah fü d Egiumsaz a i Uivsiä ich so hblich zu si Auch vglich mi d 2000 Kilojoul i i Schokolad komm wi zu dm Schluss, dass ma Schoko-Süd u duch xm isivs ud lags Küss kompsi ka Da is Sx doch dulich iäglich Ei Schäfsüdch big wa vi Kilokaloi po Miu i Das sid bi im 25-miüig Libsak immhi 100 Kilokaloi was Joul spich Das loh sich also dulich mh als das bloß Küss I us Kalkulaio hm wi dah a, dass us Duchschissud imal po Woch fü 25 Miu i d Ui sxull akiv is W wi d Tagsumsaz bch woll, hiß das, dass jd füf Sud po Tag i solchs Schäfsüdch i d Ui giß ud dabi zusäzlich 400 Kilojoul umsz Ma kö jz aülich fag, wo di 5000 Sudid bim äglich Sx auf dm Campus iglich sid, da ma si doch bmk müss Da di CAU ab vil kuschlig Eck ud iig vwikl O bi, soll di Saisik ich agzwifl wd Als Summ gib sich jz fü d CAU-Duchschisud, d vi Kilom mi dm Rad zu Ui fäh, 100 Kilo wig, im 2 Sock woh ud si Smia im 2 Sock bsuch, sich füf Sud a d Ui aufhäl, dabi füf Miu isiv küss ud außdm imal i füf Tag i ausgibigs Schäfsüdch giß, i Egiumsaz vo 3670 Kilojoul po Ui-Tag, das sid immhi wa Joul od 90 Gigajoul fü all Sud d CAU zusamm Dis Egimg big us jug, hugig Sud Tag fü Tag a di Ui Vo wg faul Sud: Si sid wah Kafwk, d 90 Gigajoul is di Egi, di i goßs Aomkafwk immhi i gaz 90 Skud zug > Mi Tola is Pofsso fü xpimll Physik a d TU Domud E ha i Kil sudi ud habilii Tola schib Büch ( Di Physik ds Fußballspils ) ud wud vo d Dusch Foschugsgsllschaf fü si bsods oigill Vmilug physikalisch Fagsllug mi dm Commuicao-Pis ausgzich

14 350 Jah CAU ob 15 Päg das Bild ds Noddusch: Schauspil ud Rgissu Dlv Buck, Ohsog-Lgd Hidi Kabl ud Büwad - Dasll P Hiich Bix (vo liks) Foos: hf Typisch oddusch? So süd wi wohl! wa d lakoisch Komma is Wacks, als gfag wud, wi ihm d Film Havy Mal Villag d koaisch Rgissui Cho Sug-hyu üb das Wack Op Ai Fsival gfall hab Di Bmkug bzih sich zwa u auf di Bwoh ud Bwohi ds Dofs Wack am Nod-Oss-Kaal, ab di Eischäzug dahi, ämlich dass Msch i Rgio i spzifisch Maliä bsiz, dass s si also asächlich gib, di ch Schlswig-Holsi ud Schlswig-Holsii, is i Sück Allagswiss Di dami vbud Bild k wi all, d Schlswig-Holsi ud ofmals is dami auch gaz pauschal d Noddusch gmi is wokag, zwa ich gad ufudlich, ab zuückhald, ud ha i ock Humo, d fü Süddusch of u schw zu vsh is Tasächlich fid wi solch Bild i vil Film wi i d Episod aus Büwad, i d Wbfilm ds NDR od d Flsbug Baui od i pladusch Thaauffühug bsäig Üball wid mi dm Soyp ds Noddusch gspil, ud s wid daduch zuglich i Sück Wiklichki, di sich u schw vo d mdial Isziug läss Ab so ifach is s aülich ich, d wi all k Ggbispil, ud imad wid wohl shaf daüb diskui woll, w d iglich i ch Das öfflich Bild ds Schlswig-Holsis vmil i gägigs Klisch: Wokag, vlässlich, ock Humo Ei Aähug a i sh spzifi sch Maliä Vo Silk Gösch-El Schlswig-Holsi si daf ud w b ich Di Euopäisch Ehologi ud Volkskud bschäfig sich mi d Eshug ud d Populaisiug solch Soyp, also vifach Bild i komplx Wiklichki, ud fag ach ih Bduug fü das Allagslb D Maliä, wi si i d Vosllug vom ypisch Schlswig-Holsi aklig, sid ich biologisch dmii, sod kulull wob, also das Egbis hisoisch ud sozial Ewicklug Vsuch, Msch ud ih Eigschaf mi aioal od gioal Hkuf i Vbidug zu big, fid wi scho i d Klimahoi d Aik Mach d damals goff Zuschibug zum Bispil vom kal ud fuch Nod ud d zuückhald Msch hab sich hal, auch w si aülich im Lauf d Zi ad Bgüdug hal hab Als bsods folgich fü di Hausbildug gioal Soyp wa das 19 Jahhud mi si aioal Bwgug Ads als i ad uopäisch Läd kam s i Duschlad zuächs zu ki Saasgüdug, sod s sad vil kli Köigich ud Füsüm wi zum Bispil Bay, Wümbg ud Bad, i d s sh isiv ud bis hu wiksam Bmühug um di Hausbildug i gioal Idiä gab I Schlswig-Holsi lag di Vhäliss was ads Hi wa das 19 Jahhud vo d Ausiadszug mi Dämak üb di Fag d aioal Zughöigki gpäg Was woll ma si? Schlswig-holsiisch, dusch od däisch? Das wa ich u poliisch Dba, sod auch di Fag ach d Adsaigki, d Diffz, wud isiv diskui: Was uschid d dusch gsi vom däisch gsi Schlswig-Holsi? Di Hsllug i gioal Idiä is imm vbud mi dm Bmüh um Abgzug vo d, di als ads wahgomm wd, um sich d Zughöigki d ig Gupp zu vgwiss Am Ed ds 19 Jahhuds hil diss Dk duch biologisch Vosllug, wi si i d Samms- ud Rassdak j Zi fomuli wud, i u Gudlag, wil gioal Maliä u als aülich ud vbba vsad wud I Büch wi Mai Wähls D dusch Volkschaak vo 1937 wud di Fag Was is dusch Eiga?, di ich s si dm Naioalsozialismus gsll wud, fü gaz Duschlad gbüdl Fü Schlswig-Holsi ha Gusav Fidich My ahad vo Spichwö, Sag, Liau, wi d Gdich vo Klaus Goh ud mi dm Blick auf di schlswig-holsiisch Gschich i solch Chaakisiug vogomm, di zwa i mach Duug aioalsozialisisch Id vpflich is, ab auch u Vwdug hisoisch Qull i Maliä wif, wi si auch hu och gläufig is My schib: Slbsbwusssi ud sas Rchsgfühl mach d Msch vschloss, wig ggkommd ud wokag bis zu Lächlichki ud Schwfälligki W aus dm Süd komm, fid ich glich Aschluß, is ab übasch duch di Tu ud Zuvlässigki, w Vau gwo ha Dis Typus glaub wi auch hu och aus Film, Büch ud Thasück zu k D si d Zi um 1900 wid diss Bild ds wokag, was skuil, ab lzdlich vlässlich Schlswig- Holsis mdial popagi Vil Auo hab sidm mi ih pladusch Thasück, ih Büch ud üb ad Mdi dis Bild populaisi W sich i Auffühug ds Hambug Ohsog Thas im Fsh aschau, wa was ads als vo im obbayisch Thasück Soyp wd duch ih mdial Vwdug ud di dami vbud Vbiug wi üb ih gioal Glug hiaus zu Allagswiss Dshalb bi si sich fü Zuspizug ud Viduigug a, sid blib ud wikmächig Mak zum Bispil i d Wbug, im Touismus sowi i gioal Liau ud Film Ud aülich wd solch Soyp auch glb ud dami zu Wiklichki, si wd vmil, gl ud agomm hu villich soga och mh als i füh Zi Wi lb i i sich imm mh globalisid Gsllschaf, i d sich gioal Uschid aufzulös schi Daaus sh i u Aakio ds Rgioal, ud w k ich di Slogas pfiffig Makiglu wi Wi kö alls auß Hochdusch od Lapop ud Ldhos Ob s ab d ch Nod wiklich gib ud wo d lokalisi wd ka, daüb daf mi Fug ud Rch gsi wd Rgioaliä sh ich mh wi füh so häufig fü Rücksädigki, sod fü kulull Vilfal Ud wi hab lägs gl, mi Idiä zu spil ud si als Chac zu uz, us Wl vilfälig zu mach Auch d agblich so wokag Schlswig-Holsi fi huzuag ausglass im Didl ud i Ldhos mi i Schlswig-Holsi das Okobfs ud ka glichziig Büwad fü d Ibgiff schlswig-holsiisch Maliä hal Ud w imal i pladusch Poy Slam lb ha, d wiß, wi wogwalig ud poisch oddusch Liau si ka > Pof D Silk Gösch-El is Dikoi ds Smias fü Euopäisch Ehologi ud Volkskud

15 16 ob 350 Jah CAU Di Kil Ui i d vgag 350 Jah Di Gschich d Chisia-Albchs-Uivsiä im Schllduchlauf Vo Oliv Aug Mi baockm Puk wud di Chisia-Albchs- Uivsiä (CAU) am 5 Okob 1665 i d Kil Nikolaikich öff 19 Pofsso d vi Fakulä Thologi, Jua, Mdizi ud Philosophi ahm ih Abi auf, 140 Sud bga das Sudium Daach wud lag ki Ui-Gbusag mh gfi Kig ud Fiazö vhid das imm wid Bsods schlimm wa s 1765: D Pokazl wa vsob, di Pofssu fü Eloquz vaka, d Rs ds Lhköps übal, di Zahl d Sud auf im Tifsad aglag Auch di Gbäud wa igsüz od isuzgfähd, so dass ma di Büch d Ui i agmi Zimm i d Sad ugbach ha; all göß Vasalug muss i Pivahäus od i d hmalig Kloskich abghal wd Kaum bss di Siuaio zum 200 Gbusag 1865: 1864 wa s zum Kig ds Dusch Buds gg Dämak gkomm, Puß sz sich als u Machhab i Schlswig-Holsi fs Di Mhhi d Pofsso lh das ab ud liß di Fsplä als passiv Widsad plaz I Bli agi ma bos Gaz ads 1965, zum 300 Gbusag, als di CAU sich slbs, d Sad ud dm vsamml aioal wi iaioal Publikum dmosi, dass si ach dm Nullpuk vom Mai 45 i Nusa im Dis vo Dmokai ud Fid gschaff ha D Aufak zum iwöchig Fspogamm bild i Zug d i Tala gklid Pofsso duch di Sad Di Jah spä wa s mi d Talazi vobi Di CAU wa also alls ad als imm gaz wi ob Si wa vilmh of gaz wi u Dabi is s i Fag ds Sadpuks, was ma als ob aspich Gogafisch simm s aus d dusch Pspkiv: Kil als lag ödlichs dusch Uivsiä Ab fü di Epoch vo 1773 bis 1864, i d Kil zum däisch Gsamsaa ghö, wa di CAU gaz u, vo Kophag aus gsh Gaz u od gaz ob auch i poliisch Hisich: I d bau Schcksjah wud di CAU vo d Nazis zumids ziwilig als Vopos dusch Wissschaf im Nod gpis Fü us hu wa dis Zi di dukls i d Gschich d CAU Auch wischaflich gig s bgauf ud bgab 1869 diskui ma sis d pußisch Büokai soga, di Ui zu schliß Dm Kig gg Fakich ud d Güdug ds Kaisichs 1871 wa s zu vdak, dass di Dba vsumm U pußisch Ägid wud d Wissschafssado Kil da so massiv ausgbau, dass di Kaiszi als i Blü d CAU schi Vo 120 Sud Afag d 1860 Jah sig di Zahl auf 2400 Immaikuli 1914 Si 1908 zähl Fau dazu, üb d Zulassug zum Sudium ma hfig gsi ha Zu Bgi ds Zwi Wlkigs wud di Ui asächlich gschloss, um Gld zu spa ud wil mach Pofsso ud vil Sud zu Fo igzog wud Afag 1940 ab wud si scho wid öff 1941 ud 1943, als di Kigslag bdohlich wud, wa di Fag i Schlißug u aku Um das Schlimms zu vhid, bo Rko Pdöhl di Thologisch Fakulä fil: Si is vom Sadpuk ds Kigsisazs bhlich Zwa wud d Bib da doch och fogsz, doch mach di Bombagiff im glch Lhallag d Gaaus A 18 Sado i Schlswig- Holsi wud di CAU vakui D Mai 1945 wa sich d ifs all Tifpuk i d Uigschich: Di Bibliohk wa ausgba ud fas di Hälf ihs Buchbsads vich Das 1876 igwih Haupgbäud lag i Tümm Doch bis Ed Novmb 1945 ko di CAU auf dm ELAC-Gläd widöff wd Di Widöffug folg alls ad als ihllig Uübwidlich Poblm mi dis Uivsiä ud ih Pofsso, hiß s auf biisch Si Wi i i Eh wa di CAU i gu wi i schlch Tag mi dm Schicksal Kils ud Schlswig- Holsis vbud, vo Afag a Hzog Fidich III lag scho 1652 vom Kais i Diplom zu Uigüdug Kigszi vsag ihm di Ralisiug, di s si Soh Chisia Albch schaff E schid sich fü Kil als Sado Di Kil wa daüb gil Miug Si ka d wischaflich Nuz ud wa soga bi, d Ui das hmalig Sadklos zu üblass Alldigs wa si skpisch, ob di Ui als chlich Fmdköp i d Sad ich doch i Gfah fü Ruh ud Odug dasll Im däisch Gsamsaa wud di CAU zu Rfomuivsiä im Zich d Aufkläug Ei Folg davo wa, dass si bis 1848 akadmisch Himsa i Rih hausagd Pofsso wi Fidich Chisoph Dahlma, Joha Gusav Doys, Gog Waiz od Nils Nikolaus Falck wud Si bach sich akiv i di Dba üb di poliisch Zukuf d Hzogüm i ud bsimm si d 1830 Jah di Ihal ds aioal Diskuss I d Mhhi zig di Kil Pofsso- wi Sudschaf damals i podusch Halug Das wa ich imm so gws Im Wi 1814 ha di Sud och d däisch Sig bi Shsd vo 1813 gfi Di Fi zum Sig bi Waloo üb Napolo 1815 wa i schll impovisi Widgumachug d CAU fü dis sudisch Akio, um di ad Uis i Duschlad zu bsäfig Zwisch d CAU ud d 1848 ausguf Povisoisch Rgiug, di i Kil saß, bsad vil Bad Pofsso Jusus Olshaus wud Es Vizpäsid d kosiuid Ladsvsammlug, di di foschilichs Wahlgsz ud di mods Vfassug i Duschlad ausabi Sud bilig sich akiv a d Kampfhadlug, auch w si wig folgich wa: Bi d Eobug Rdsbugs vpass si d mogdlich Zug dohi, i d Schlach bi Bau li si hb Vlus Di Ui muss im Somm 1848 d Lhbib isll Di poliisch Ui blib ich folglos: Nach Widhsllug ds Gsamsaas 1852 muss vil duschgsi Pofsso di CAU ud das Lad vlass, u ih Loz Si Si wud duch saasu Hochschullh sz, di da wid ach 1864 ausgausch wud, als di Puß kam D Aufsig d Nazis läss sich füh a d CAU achvfolg zus i d Sudschaf Kuz ach d Machübahm duch di Nazis im Jaua 1933 skali d Koflik zwisch Sudid ud Rkoa, so dass d Lhbib fü di Tag uh Glichziig bga di Vfolgug jüdisch od poliisch adsdkd, auch homosxull Uiaghöig, igläu duch i Büchvbug auf dm Wilhlmsplaz Ewa 60 Miabi muss ih Abisplaz aufgb ud ilwis Duschlad vlass, u ih d ommi Völkchl Walh Schückig Elich Aghöig ds Lhköps wud Til d NS- Kigs- ud Vichugspoliik Bsods pofili wa di Juisisch Fakulä, di sich als Soßupp- Fakulä a d Bugug ds Rchs wid Si ud Moal bilig Auch Mdizi mach sich schuldig Mi d bau Scha muss sich di Ui späss ab 1968 ausiadsz Si wud ufiwillig zum Voi d Aufabiug d NS- Vgaghi, als di Sudid lausak i Ed ds Schwigs ifod > Pof D Oliv Aug li das Kil Isiu fü Rgioalgschich i d kommd 350 Jah Ei spkulaiv Blick i di Zukuf d CAU Vo Johas Böck Wissschafl soll sich u mi Fag bfass, auf di si siös, das hiß gsüz auf mpiisch Da ud aka Thoi awo kö Das schliß Fag zu Zukuf d Gsllschaf zwa i; d w wi ich wiss, was us wa, wiss wi auch ich, was hu zu u is Ab Pogos üb 350 Jah, dafü gb Da ud Thoi ich gug h Wi müss dami lb, dass di Zukuf off is, ab das is ja was Posiivs; s bdu, dass wi Raum fü fi Eschidug hab, dau solch, di di Zukuf d Uivsiä bff Is di Zukuf ich abshba, bhilf sich di Wissschaf g mi Szai, also plausibl Aussag üb möglich Ewicklug Ma wif zb i ugüsigs (w s schlch läuf) ud i güsigs Szaio (w s gu läuf) Das fü di Zukuf d Uivsiä ugüsig Szaio is schll zähl: I 350 Jah gib s si ich mh Si is zu Gud gich, wil ma vsuch ha, si zu i Ausbildugsmaschi fü jdma zu mach Läuf s fü di Uivsiä gu, so wid s auch i 350 Jah och Isiuio gb, di das zu ihm Ihal mach, was wi mi d Id d Uivsiä vbid Aus d Gschich l wi, dass Isiuio laglbig si kö, w si üb i uvwchslba Idiä ud di Fähigki vfüg, sich a väd Bdigug azupass Woi di fodlich Apassug bsh, kö wi hu och ich absh Ab was di uvwchslba Idiä ausmach od bss ausmach soll, dazu kö wi scho jz was sag Im gu Szaio wid di Uivsiä i Isiuio si, di Lhd ud Ld, ab bso Msch außhalb d Uivsiä Ekis big will Si ka dis u si, w si i O gisig Fihi is Das Sb ach Ekis i gisig Fihi hiß zuglich Rspk ggüb d Vilfal mschlich Lbs Vilfal laub Abisilug, i d jd d Wg gh, d am bs zu si Nigug ud Fähigki pass Nb d Uivsiä wid s dswg ad Isiuio gb Si wd mi d Uivsiä kokui ud si zuglich gäz Vilfal bdu, dass s vil Lbswg gib, di i fülls Lb big ud ich duch di Uivsiä füh Woll ma dagg abi mi d Fodug ach dm Eihiszifika fü all, is das d sich Wg i das schlch Szaio, vo dm voh di Rd wa Vilfal ud Abisilug hiß auch, dass ich all Isiuio, di sich als Uivsiä vsh, dasslb u Global Ausausch bdig Spzialisiug Uivsiä päg ih jwilig Idiä duch d Ihal ih Wissschaf Das Lad od di Rgio wid kaum och i Roll spil Was da d idiässifd Ihal d Kil Uivsiä i 350 Jah si wid, das ka hu aülich imad sag Di Kokuz d Id wid, w s gu läuf, d Ihal ki; w ich, lad wi wid bi dm ugüsig Szaio Zum Sb ach Ekis i Vilfal ghö uba d Diskus Wi vo 350 Jah wid auch i 350 Jah di Uivsiä i O d Bggug si, i O ds Ausauschs vo Id, ds Übzugs ud Widlgs Hi ka ma fag, was O bdu soll Wid d O i gogaphisch (Kil, d Campus, d Hösaal ) od i viull si? Nzpoph vküd, dass d gogaphisch O als Puk d Bggug vschwid Ob s so komm, is Glaubssach; ich glaub s ich Auch als d Buchduck fud wud i midss so bdud Nuug wi das I vschwad d Diskus vo Agsich zu Agsich ich Im Ggil, wud umso wichig, j mh ma sich zuglich mi Hilf bduck Papis gisig ausausch ko Wa wi ab, ob us dis Tchik so wi big, dass wi zwisch physisch ud viull Awshi us Gspächspa ich mh uschid kö Uglücklichwis gib s ki Vilfal oh Koflik Di Ggwa wif us auf d Bod d Tasach zuück, dass d Koflik, auch d gwalsam Koflik, i Gudkosa mschlich Gsllschaf is Was ka i Uivsiä, di auch i 350 Jah och i Exiszbchigug hab will, dm ggsz? Nichs als di Vuf, i d Zuvsich, dass si wi 1665 ach dm Dißigjähig Kig di Msch imm wid i Fid zusammfüh > Pof D Johas Böck li das Isiu fü Rgioalfoschug d CAU

16 350 Jah CAU ob 17 Ich hol jz ach, woauf ich füh vzich muss Sigid Sck, Sudi Das Lb giß ud u Fud kl Bia Mahms, Sudi Foos: Saud Ki Fag ds Als I Kil sid 82 Sudid immaikuli, di äl als 60 Jah sid Auch di psioi Lhi Sigid Sck, di Gschich sudi Di 73-Jähig ha sich mi d 17 Jah al Bia Mahms, d jügs Sudi a d CAU, zu im Gspäch goff Vo Mai Schul Es dau u i kuz Mom, da sid di bid Fau bis i i Gspäch vif Wi is das Sudium? Wi di Sad? Es gib iigs zu bd Sigid Sck ud Bia Mahms schld biad üb d Campus d Kil Ui i Richug Café Si hab sich s vo i paa Miu kgl Di i sudi Gschich, di ad Phamazi, alls ich ugwöhlich, w da ich d Alsuschid vo 56 Jah wä Sigid Sck is 73 Jah al, Bia Mahms dagg s 17, si is di jügs Sudi d Kil Ui Es is biah i gazs Lb, das di bid Di Äl is auch das höh Sms, si zwi Jah sudi Sigid Sck Gschich, si will dmächs ih Bachlo mach Eigschib is si außdm och fü Fazösisch, wil ma ich u i Fach sudi daf: Dabi hab ich i Fazösisch scho vo üb 40 Jah mi Saasxam gmach, sag di al Dam ud lach Si wa Gymasial-Lhi fü Fazösisch ud Lai 2007 wud Sck psioi, da wa Bia Mahms gad imal u Jah al Im Ruhsad bga Sck füh, Voäg ud Kus ds soga Koaksudiums zu bsuch Das is i Pogamm fü äl Sudid, di mis Tilhm sid i R Ich woll ab auch Posmia bsuch, ud da komm ma ich oh Wis i Also schib sich di Fau, di bis 1971 ih ss Sudium abgschloss ha, och imal a d Kil Ui i Do wid si bhadl wi jd ad Sud, si muss all Hausabi ud jd Klausu schib Vil d Doz kö mi Söh si, das is fü bid Si scho gwöhugsbdüfig, so di Sioi, di vo sich slbs sag: Ich hol jz ach, woauf ich füh vzich muss Si ha damals ih Ambiio auf i wissschaflich Laufbah aufggb ud d sich Lh- Buf gwähl, dami ih Ma di iska akadmisch Laufbah ischlag ko E is mii Pofsso fü al Spach Bia Mahms hö issi zu, w di äl Kommilioi zähl Machmal schau si ugläubig od lach Ei Ma, Kid, i abgschlosss Bufslb, Blick auf i ad Gaio: Sigid Sck ud Bia Mahms das is alls zimlich wi wg fü di 17-Jähig, och vil wi als Kil vo ihm Himao Dülm i Nodhi-Wsfal Do woll di jug Fau ubdig wg Dülm is i Kaff, wo ich vil los is, sag si Das klassisch Fluchvhal jug Msch: Nach dm Abi ichs wi wg vo Zuhaus Das 400 Kilom f Kil bo sich a, wil di Goßl ud d Bud i d Ladshaupsad lb auch di El samm vo do Mahms aus Koshag? fag Sigid Sck: Da ha ich mal i i mi Klass Das wa di Cousi vo Bia Ei wis Gspächshma ud i wi Vbidug Mis wid ab auch dulich, wi sh sich di Lb d bid Kil Sudi uschid Bia Mahms will oz ihs g Sudplas, d fas jd Tag vo 8 bis 17 Uh mi Uich gfüll is, das Lb giß ud u Lu kl Sigid Sck iss jd Tag mi ihm Ma zu Miag: Dshalb lg ich mi Kus ud Volsug imm i d Vomiag Ih Ma siz wähddss i sim Abiszimm ud schib wissschaflich Tx; is, w ma so will, auch im Ruhsad a d Ui gblib Fü si Fau dagg wa s i lag sh Rückkh Ach bis zh Wochsud blg si po Sms, außdm gib di hmalig Lhi och slbs vi Laisud, fü all di am Sud, di sich fü ih Fach zum Laium quäl müss Fü Bia Mahms wä das aus huig Pspkiv ichs Ich ka mi ich vosll, spä, w ich im Ruhsad bi, och imal zu sudi Ich möch da is ud Fud ff Ab was soll si auch sos sag? Schlißlich ha si gad s mi ihm s Sms bgo Da is d Tmi vobi, di bid vlass das Café Si gh zuück i Richug Campus, biad, is Gspäch vif Zwi gaz omal Sudi oz d 56 Jah Alsuschid

17 18 ob 350 Jah CAU Gu ausgbild Lh fü di Wisssgsllschaf Ausgzich Wissschaf bauch i ausgzich Schulbildug: Dshalb is di Födug ds Lhamssudiums i zals Alig d Kil Uivsiä Di Gudlag ds Wisss wd i d Schul vmil Foo: Foolia Di Chisia-Albchs- Uivsiä sz auch zuküfig ich u auf xzll Foschug ud di dami vbud Lh, sod will auch Vawoug fü Nachwuchs- ud gsllschaflich Bildug übhm Ei agd Säul dafü is di Lhkäfbildug Dis xisi a d Uivsiä Kil i wchsld Suku ugfäh si dm Jah 1800 Mi d Eiglidug d Pädagogisch Hochschul 1994 zuächs i Fom i zihugswissschaflich Fakulä ud d daauffolgd Eibidug i di lhamsbzog Fäch (ab 2002) wud di Lhkäfbildug i fs Bsadil d uivsiä Foschug ud Lh; im vgag Jah wud dis mi d Eiichug is ig Vizpäsidiumsssos fü Lhbildug, gsllschaflich Wisssasf ud Wibildug hvoghob Dabi wich di CAU auch i d Suku d Lhkäfbildug ich vo ih gudlgd Zil ab: Ei gu Lhbildug buh dmach auf i bi ud fudi Fachbildug Dis wid da im Lauf ds Sudiums mi d Efodiss ds Lhams vküpf Dazu ghö fachdidakischs Wiss ud i gu Fähigki zu Slbsgulaio Außdm wid i flkis Vsädis d ig Roll ud di Bischaf zum lbslag L vmil Di CAU vsh das Lhamssudium also ich als hadwklich Bufsausbildug, sod als i wissschaflich fudi Vobiug auf di spä Täigki als Lhi ud Lh, di i fowähd Wiwicklug i Zusammabi mi d übig Hochschul ds Lads, dm IQSH ud d Schul möglich ud usüz I ihm 350 Jubiläumsjah sll di CAU dazu Wich, di di Qualiä d Lhbildug wi voa big soll So wud vom Päsidium das Pogamm CAU- LiB: Lham i Bwgug! im Umfag vo ud zwi Millio Euo auf d Wg gbach Diss Pogamm möglich i foschugsbasi Wiwicklug vo Lhamsmodul i 15 Fäch, di vo i wissschaflich Juy ausgwähl wud Dabi sh isbsod di Zil i bss Vzug vo Fach, Fachdidakik ud Bildugswissschaf sowi vo Thoi, Foschug ud Uichspaxis im Fokus Di Umszug wid sowohl duch Pomovid als auch duch Lhkäf glis Daduch wid di Zusammabi vo Foschug ud Paxis bso wi di Födug ds wissschaflich Nachwuchss i d Lhbildug usüz Ei goß Efolg bflügl di CAU i dism Zusammhag: Jügs wa di Uivsiä i d budswi Ausschibug d Qualiäsoffsiv Lhbildug folgich: Di dami vbud ud 3,5 Millio Euo wid di CAU isz, um zal Suku i d Lhbildug zu säk, wa di Zusammabi d uivsiä Lhbildug mi d achfolgd zwi ud di Phas, also dm Rfdaia ud d schulisch Fobildug, di Eiichug u Pofssu i d bish fhld Bich Dusch als Zwi- ud Fmdspach sowi Iklusio Auch d Ausbau d Paxisphas duch wi Lglghi i d Abi mi Schüli ud Schül sll i wslichs Elm ds Aags da Hifü bi di Kil Foschugswksa i ausgzich Lumgbug Zusäzlich sb di CAU a, ih Sudid scho wähd ds Sudiums i Blick üb d iaioal Tllad zu möglich, um di ig Schul- ud Uichsfahug imm wid flki ud mi ad Asäz ud Möglichki vglich zu kö D am 9 ud 10 Okob i Zusammabi mi dm IPN agbo Wokshop Tach Educaio saig a w BildugsHas! mi Wissschafl ud Lhbild aus Nowg, Schwd, Filad ud Dämak wa i vilvspchd Aufak dafü > Pof D Ilka Pachma is als Vizpäsidi zusädig fü Lham, Wisssasf ud Wibildug Auf wig mi d Uivsiä vbud Ei Nzwk hmalig Sudid ud Wissschafl: Alumi-Abi a d Chisia-Albchs-Uivsiä Vo Maik Mika Si umh 350 Jah sz di Chisia- Albchs-Uivsiä auf Wisssasf ud idiszipliä Foschug Dabi spil d Koak ud di Bzihugspflg zu ih Ehmalig, d Alumi, i wichig Roll Mi Alumi (laiisch: Zöglig ) sid si jh ich u Absolvi ud Absolv gmi, sod auch hmalig Bschäfig, Foschd ud Gaslhd aus all Wl Si all sid Muliplikao, di duch ih vilfälig Efahug ud Koak zu wi Ewicklug d CAU biag als Lhd, di ih Wiss wigb, als Ragbd ud Född, di Sudid usüz, od als Boschaf, di di W, fü di di CAU sh, i di Wl hiaus ag Ei gus Bispil fü i solch glug Nzwkbildug is das Exzllzclus Oza d Zukuf I Foschugsgupp büdl hi u adm Ms-, Go- sowi Wischafswissschafli ud -wissschafl gmisam mi Pa i all Wl ih Fachwiss ud schaff daduch u Ekiss Ed Spmb 2015 fad i dism Zusammhag i s iaioal Fosch-Alumi-Kofz i Nw Yok Ciy sa U d Pämiss Gus u ud Gus lb bi di CAU ih Alumi vschid Svicagbo Daduch hal si di Möglichki, sich wizuwickl, sich uiad zu vz ud a d Gschhiss a d Uivsiä ilzuhab Das Alumi-Poal sh als kosloss Oli-Nzwk all Absolvi ud Absolv, hmalig Bschäfig ud (Gas-) Foschd off Do kö Alumi hmalig Kommilio widfid od sich mi ih ausausch Außdm hal si do Ifomaio zu CAU-Vasalug ud bsod Akio Üb i xklusiv Sllbös kö si sich budswi üb vaka Sll ifomi Alumi d CAU hal zudm di Möglichki, sich i Smia buflich wizubild od a soga Ca Coachigs zu güsig Kodiio ilzuhm Mihilf d Ehmalig möch di CAU auch di Qualiä d Lh a d Ladsuivsiä vbss I d Absolvsudi wd Alumi dshalb u adm ach dm Nuz vo Sudiihal fü d spä Bufsfolg gfag Mi ih Hiwis hlf si, das Sudium fü achkommd Sudigaio wi zu vbss* D fakuläsübgifd Födvi Alumi Kil V ogaisi zusäzlich Vasalug wi d jählich CAU Alumi Balic Cup, bi dm hmalig Sud auch mi ig Schiff sa Vismiglid hal u adm glmäßig di Uivsiäsziug uizi, i lbslag Alumi- -Adss ud kö Agbo ds Hochschulspos vgüsig uz Duch di Miglidsbiäg wd Foschug ud Lh a d CAU usüz So blib Uivsiä ud Alumi auch i d ächs 350 Jah gmisam auf Kus *Dails fi d Si u wwwui-kil d/qm/d/valuaio/absolvsudi Si hab Fag, Agug od möch sich bi Alumi Kil V amld? Da schib Si us g p a alumi@ui-kil d, mld sich u Tlfo > Maik Mika (M A) bu das Alumi-Pogamm d CAU i ALUMNI-ARBEIT d CAU im I: wwwui-kild/alumi wwwfuuocaog wwwcacui-kild

18 350 Jah CAU ob 19 Eichhöch D Kil Schifsll Fidu Zaimoglu ha fü dis Bilag i Gschich gschib W Paalll zwisch d bid Poagois ud dm Auo dck, lig ich gaz falsch D Sud siz auf d Bak im vwild Ga ds Hauss si Mu Si ha mich iglad ich komm ih Bi ach, mi ihm Soh zu spch Woüb? Üb di Büch, di ich lis ud di doch bi ls soll Es is lächlich, ich bi lächlich, d jug Ma ab schwiz ich i d Hiz: i Sigssau Flischgwod Misshlligki, di Mu E sag: Si sid mi vo ih mpfohl wod Si soll sich daauf vsh, dass E komm ich dazu, d Saz zu bd Di Mu svi slbsgmach Ziokuch ud Kaff ud T zu Auswahl D Sud gh is Haus ud komm mi im Glas Liugswass zuück E sig i mi Achug Was vspich sich di Mu vo dis Bggug? Ich gl als ha Schib, d di Lsschaf zwi D Jug is och ich zum Ma gif Soll üb di Lkü mi Büch i Vhäug fah? E is gsud, ich bi ich iak E üh mi dm Silblöffl so lag im Glas, bis sich di Zuckwüfl auflös Wi schau ihm dabi zu, als woll wi i kli Hlda bsau Im Bisi d Asadsdam wag wi i Uhalug: D Sud bschib si Vhäliss, ich ick od fod ih auf fozufah E is d Quoquula auf d Lis, Was hä ich a si Sll ga? Nich gschib ud ich gls d s ab i zum Ballköig schaff Bi d Edwahl sich ma si Nam als ss duch Wo, Hohlblockzigl, Maphmau Ich sh d kli Sif aus o Pickl am Hadglk Ma big Silb mi Nickl zum Gläz Wahschilich ha i Mallif gag, d ab wg d Allgi ablg muss Das Gschk d Fudi? Das u Dsigsück, mi dm ih di Mu aufmu? Si sich üb ih Rock, häl sich zuück Es kos si goß Müh, ih Soh ich auszuzak Woauf vsh ich mich also?, dk ich, auf di Bschwichigug übmäßig bgab, uschiba gklid jug Mä? Ich k ih Glib Ei mil Paichag, di bi Widspuch vsädig lächl E lis u Pssmiilug Am Rad i Vasalug l ich ih ud di sogd Mu k D liblich Va ds Jug ha Fau ud Kid wg i Jüg vlass Das komm vo, sag di Lu Wi sid bämlich, dk ich, wi u so, als kö sich jd Hauiss vschliß Da ab äg ich mich üb dis fad Gdak Magsiummagl Ei ubüglich Füfzig mi kli Nab im Gsich Was ka i Illusiois wi ich ihm scho bibig? Dass ich Luf ud Silb vlim zu Gschich Dass mi i sl Sud schi, als iss d Himml auf ud als mach sich all di gaz Placki bzahl Dass ich Büch ls ud dass all di gaz Büch mi Hug ich sill Is das alls vo Nuz? E d üb Poliik Das Piva is poliisch, dshalb iss Flisch Si Fudi wig sich, bi ihm zu ss Jd Tll, auf dm i Sück Flisch lag, is fü si vsuch Ma ka d Schmz ds gschlach Tis ich abwasch Dis Schmz wid gfss, wid ich vdau D Sud bkomm bi Glaubsbkiss Kopfschmz Si is i ih vlib, si is hübsch, was soll mach? Lib si? Wihach fuh si zu ih El i Osabück, si sah sich üb i Woch ich, am vi Tag bga si zu vmiss E if si a, s ich ihm ich, also fuh di gaz Sck bis ach Osabück, si vabd sich i im Eiscafé Do öff si ihm, dass ih Va ki Mäbsuch duld, kö ich üb Nach blib, soll bi i Eish hab E wa i hi Simmug, füg sich Si ab fuh ih a, a ih i Subflig, di gg das Fsglas pall Di auf d Fsbak kabbl E vsuch si folglos zu buhig Di Fau a d Nbisch schau ih fidslig a Bsimm glaub si, dass si zu im Schwagschafsabbuch bwg woll E sad auf, bzahl bi d Klli a d Kass, vliß das Café, sig i si Wag i, fuh him Nach ih Rückkh am volz Tag ds ausghd Jahs pass si ih vo dm Volsugssaal ab Si sll i Vsöhug i Aussich, gig daauf i, ich widwillig, ich vlg, di Fud ha si ihm agmk Lib si mich?, sag, si Mu muss daüb lächl Jug Fau ud jug Ma spi di Gschich fo, s bdaf kis goß Aufwads Di Kommilioi is di Fudi, si blg gmisam Kus, si l i d Woch ud am Wochd, ud u a Samsagabd gh si aus D Sud häl si fü i Dibi, si wd ihm di Gfühl Ei slsam Bmkug Lib i d Fizi, das Bzihugsd is abzush Wshalb zähl mi das alls? Di Mu husch is Haus Sill im Wkzugschupp E ik d lz Schluck Wass im Glas E fag: Si mög mich ich bsods, od? Ich sag: Es is hiß im Ga, ich schwiz, ich bi Ih ki goß Hilf Ich hö Schi hi mi, ud da schi i jug, schlak Fau, si äg ih Haa ach d us Mod, vom kidfausgoß Ko auf ihm Kopf sh ki Säh ab E will us vosll, si wik ab Si sag, dass si mich als d Vfass vulgä Büch k Si hab s u bi im izig Buch gschaff, bis zu Ed zu ls Nach dm lz gschi Vsuch hab si bschloss, mich d o Dich zuzuschlag Si Mu hä sich d falsch Schifsll ausgsuch, ich kö ih bsimm ich ispii Si lib di Klasllug im Afag, si si kis dis häugig Mädch, di mi um d Hals fil Ih Fud widspich ih ich, lib dis golld kolld Fau D Nachhilflh ha vsag, dk ich, s fhl och, dass si mich aspuck Dazu komm s ich, di Mu sll das Tabl mi d Wasskaaff ud d Gläs auf d Tisch, wi schck all, wi hab si ich komm sh Si lächl d jug Fau zu, zähl ih umsädlich vo d Eichhöch im Schupp, di Sudi lausch oh Iss Wi hal si auf Wi hal Si davo ab, mi ihm Fud zu schimpf, si bdk ih mi bös Blick E siz jz aufch auf sim Suhl, als wa jd Augblick d s Hib Ud asächlich, si klä ih Lib fü losch, s gäb ki ad Lösug als di Tug, soll si ich bdäg, ih Eschluss sh fs, si hab außdm jmad kgl, si hab jdfalls ki Lus auf i Tauzi Si sh auf ud gh, ich sa auf das ubüh Glas, Kohlsäubläsch zplaz am Tikad, di Mu schuch i Humml fo Es u mi lid, sag ich dumm, s is wohl bss, dass ich mich vabschid Si bi mich, i Wil zu blib E blib siz was hä ich a si Sll ga? Nich gschib ud ich gls Ich hä mi d Tag figomm, ud bsimm ab am Folgag i Gschich auf dm Papi so Wi spch üb d lich vück Nachba, d di Mu blau Si ha ihm i siwidigs Vhal vogwof Wi spch ud ik Wass ILLUSTRATION: CAN YALIM Woüb spich d Sud? Üb das Sudium, üb di Doz, üb di Kommilio E ha sich schll igfüg, gläz mi gu No, is ki Sb Auf si Bi hi gb ich Auskuf: Sudiabbch, ufähig, vsö Gis, Mal oh Efolg, aschlißd Schib Es schpp im Wkzugschupp, ich fah zusamm Eichhöch, sag di Mu, si spil Wi schwig ud lausch E sa auf mi big Fig, auf di goß schwaz Uh, auf di Figspiz ud das issig Naglb Was sih, was dck, was schlussfolg?

19 20 ob 350 Jah CAU Kil Mswissschaf soll Oza-Uivsiä d Vi Naio wd Pof D Mai Visbck, Ozafoschug Wlklimakof z 2020 d mi vbidlich Z ilvogab Pof D Koad O, Um wlhik Lb auf dm Mas dck Pof D Rob F Wimm-Schwigub, Isiu u p m o c i p a Su s Kbsp hil Pof D Ad Isiu Fack, ARBEIT DER CA U-PÄDA GOGIK ERFOLG Fmd REICH: fidlich i Schl swig-ho ki lsi ausgso b Pof D Uw Sil biologi olkula iisch M fü Kl fu Expimll ud Agwad Physik, Isiu fü Schlagzil, Pädagogik di Pofsso d Chisia-Albchs-Uivsiä g ls wüd Nuochiu g ich Duchbuch i d Bha dlug vo Hium o Pof D Micha l Syowiz, N k h o i l b i B Di f u k u Z d azo! m A ls a f if g u ha mh Z isgupp Wb Scic, Ifomaik/Ab Pof D Isablla Ps uochiugi Zuwadug i d Gößodug vo 6,5 Millio fü Wischafswachsum digd fodlich Pof D Has-W Wohlma, Makoökoomik Ei Schlagzil, di wi g ls wüd: sh:z duck Bilag zu 700 Jah Kil Ui

Übersicht über die systematischen Hauptgruppen

Übersicht über die systematischen Hauptgruppen Ü ü H 1-9: A G 1 B 2 N 3 F 4 A T 5 I I A (D, M, H) 6 W Z 7 Z ( S), Z 10-19: W W 10 S G W 11 G G, G 12 G G G, 13 G G G, N, Lä 14 G G G, N, Lä 15 O G 16 B, A M 17 G Pä / G U / L S G 1 20-29: U E 20 D W öß

Mehr

MIT VIELEN ANGEBOTEN VOM 18. BIS EINSCHL. 26. APRIL 2015

MIT VIELEN ANGEBOTEN VOM 18. BIS EINSCHL. 26. APRIL 2015 SFII 110 I VSCHID FAB I 10 TOPF (gülig b ofo bi icl. 26.04.; olg Vo ic.) HÄGPLAGOI 110 DOPPLT GSTCKT I FAB D I 10 TOPF (gülig b ofo bi icl. 26.04.; olg Vo ic.) Blkowoc IT VIL AGBOT VO 18. BIS ISCHL. 26.

Mehr

ev. Jugend Böckingen Freizeit Programm 2015

ev. Jugend Böckingen Freizeit Programm 2015 v. Jugd Böckig Fzt Poga 2015 Zltlag fü 9-13 Jähig 2. - 15. August 2015 Wi sog fü gaos ud uvgsslich Fzt i Mt ds Hohloh Walds, i Etthaus kl gütlich Dof. Dikt vo Bauhof ba gibt s täglich fischst Milch du

Mehr

Bauqualität Verfahrensqualität und Produktqualität bei Projekten des Wohnungsbaus Kurzbericht aus einem Forschungsvorhaben.

Bauqualität Verfahrensqualität und Produktqualität bei Projekten des Wohnungsbaus Kurzbericht aus einem Forschungsvorhaben. WEEBER+PARTNER BAUQUALITÄT 1 Has Wb; Simo Bosch Bauqualiä Vfahsqualiä ud Podukqualiä bi Pojk ds Wohugsbaus Kuzbich aus im Foschugsvohab. Di Aspk d Bauqualiä sid vilfälig, si bff ich u di Bauchik, sod si

Mehr

Übersicht über die systematischen Hauptgruppen

Übersicht über die systematischen Hauptgruppen Ü ü H 1-9: A G 1 B 2 Nw 3 F 4 A T 5 I I A (D, M, H) 6 Z (w.) 7 Z ( w S), Z 10-19: W W 10 S G W 11 G Gw, G 12 G Gw G, 13 G Gw G, N, Lä 14 G Gw G, N, Lä 15 O Gw 16 B, A M 17 G Pä / G U / L S G 20-29: U E

Mehr

Veranstaltungen der Landesjugendringe Brandenburg und Berlin

Veranstaltungen der Landesjugendringe Brandenburg und Berlin ü f o g s g Foildu h c i l m h E d Hup- u i s d v i d Jugd Vslug d Ldsjugdig Bdug ud Bli 1. Hljh 2015 Ifo ud Kok Bdug: Ldsjugdig Bdug Bi S. 7 14467 Posdm Tlfo: 0331 / 620 75-30 Fx: 0331 / 6 20 75-38 E-Mil:

Mehr

Unsere Ausbildungsberufe Fleischer/-in und Fleischerei-Fachverkäufer/-in

Unsere Ausbildungsberufe Fleischer/-in und Fleischerei-Fachverkäufer/-in Fih zub - fü! Us Ausbildugsbuf Flih/-i ud Flihi-Favkäuf/-i Das Flihhadwk fü all, ig was f Pfa hab Ei abwslugsi Eähug fih, howig Lbsl lig bi jug Mh voll i Td Ki Wu, dass si i h Sulabgäg fü i Ausbildug i

Mehr

#früherschein #bf17 bf17.de

#früherschein #bf17 bf17.de #fühschi #bf17 bf17.d Füh s spä: h F s i Bgl loh sich! Ei sup Gfühl: Edlich di Püfug bsd jz gh s slbsvwolich s Su! W sich fü ds Bgli Fh b 17 (BF17) schid, is füh d ls d ud h di Glghi, gis i si El od d

Mehr

Agile Innovation Patterns

Agile Innovation Patterns Th Ail Innoaion Gam Puin h wok in wokshop - Ails Anfodunmanam mi Soy Map und Lan Pojc Canas Ail Innoaion Pans Puin h wok in wokshop - Ails Anfodunmanam mi Soy Map und Lan Poduc Canas Til Zil Rchch & Insihs

Mehr

Netzwerk Umweltbildung Sachsen

Netzwerk Umweltbildung Sachsen Nzwk Umwlbildug Sachs Koodiiugssll ds Nzwks Umwlbildug Sachs Jahsagug 2013 Nzwk Umwlbildug Sachs Jahsagug 2013 1. Vosllug d u Ipäsz ds NUS/TNU 3. Sad ud Übblick üb di Öfflichkisabi im NUS 4. Zilsllug fü

Mehr

MATERIAL-LISTE. zur Woche für das Leben MATERIALIEN. MATERIALIEN Bestellen: Christiane Moser Telefon 0681 /819 175 27 salzburg@wochefuerdasleben.

MATERIAL-LISTE. zur Woche für das Leben MATERIALIEN. MATERIALIEN Bestellen: Christiane Moser Telefon 0681 /819 175 27 salzburg@wochefuerdasleben. Foum Nus Lb MATERIAL-LISTE zu Woch fü das Lb 2016 MATERIALIEN KOSTENLOS ANFORDERN Fag batwott Ih g Chistia Mos Tlfo 0681 /819 175 27 salzbug@wochfudaslbat MATERIALIEN Bstll: Im Itt mit Oli-Fomula: wwwwochfudaslbat

Mehr

Innovative Spaltenböden Güte überwacht Güte geprüft EN 12737 geprüft

Innovative Spaltenböden Güte überwacht Güte geprüft EN 12737 geprüft Iovaiv Spalböd Gü übrwach Gü gprüf EN 12737 gprüf www.salli.com Tchisch Uiv. Graz mach Säll saubr, rock ud warm Nu mi Quarzgummi-Airuschauflag bi all Schrägschlizlm für Ridr VORTEILE Absolu ruschsichr

Mehr

Führungskräfteentwicklung als Anleitung zur Übernahme von Verantwortung

Führungskräfteentwicklung als Anleitung zur Übernahme von Verantwortung Ladsschulamt ud Lhkäftakadmi Fühugsakadmi Fühugskäfttwicklug als Alitug zu Übahm v Vatwtug Wi müss wi us als Fühugskäft twickl, um vatwtlich hadl zu kö?? Gsllschaft zu Födug ädaggisch Fschug 2. Mai 2013

Mehr

Ausgleichendes 4-Backen-Spannfutter Compensating 4-jaw chuck. Unbeatable flexibility

Ausgleichendes 4-Backen-Spannfutter Compensating 4-jaw chuck. Unbeatable flexibility IoF sgis -a-afu Cosaig -ja u Usagba flxib Ubaab flxibiiy WR ha auf i Eug o Wkzugasi agi u as flxib afu IoF. Mi IoF ass si u, ig u au gois uföig i ausgi zis sa. WR has so o h vo of o ai oos a vo h flxib IoF

Mehr

Advent und Weihnachten

Advent und Weihnachten l h h C T B h q Z 1 T i h d 2 H 3 H i v C i i Zi,, G g, h D id l D ih vid h ( 1 B 685 Hä dih vid 1 Sh, q 59 Sh,, i h i z g l, g H 1 g l gü ig! ß l, il k! Sih d! Gü, E di d K ig ö ig h di k di, i z ig d

Mehr

MODUL JAHRE MIT SICHERHEIT MEHR WASSERSPASS. Baderegeln. Richtiges Verhalten und Gefahren beim Baden Notsituationen Alarmieren

MODUL JAHRE MIT SICHERHEIT MEHR WASSERSPASS. Baderegeln. Richtiges Verhalten und Gefahren beim Baden Notsituationen Alarmieren Bl MODUL 2 6 9 JAHRE MIT SICHERHEIT MEHR WASSERSPASS Uicil z Pävio vo Bfäll, lii vo Scwizic Lb-Gllcf SLRG Rici Vl Gf bi B Noiio Ali MIT SICHERHEIT MEHR WASSERSPASS B i i oll Sc c vil Sp. Nic i cö l i i

Mehr

K ett-b ätter E B 1. EIN PAAR HERBSTVOKABELN AM ANFANG. November

K ett-b ätter E B 1. EIN PAAR HERBSTVOKABELN AM ANFANG. November Novmb 2018 K -B ä wwwklcz (c) Kl aklaalví, o, Pa 2018, Mg Lka Kovačková Jazyková kokua: Mak Gafické zpacováí: Kia Nováková H R E B Wi i lag u iiv So U jz i Hb li a Mi allm, wa azu ghö E i ukl, kal, gi,

Mehr

Universitäten als Gründungszentren Kaminnachmittag der Koordinierungsstelle Leistungsbewertung in der Wissenschaft

Universitäten als Gründungszentren Kaminnachmittag der Koordinierungsstelle Leistungsbewertung in der Wissenschaft 66 HTWK Lipzig ivsiä als Güdugsz Kamiachmiag d Koodiiugssll Lisugsbwug i d Wissschaf T School of aagm Chai fo Sagy ad Ogaizaio Pof D Isabll Wlp ivsiä als Güdugsz Kamiabd d Koodiiugssll Lisugsbwug i d Wissschaf

Mehr

Sachsen-Anhalt 2013/2014. Volksbanken Raiffeisenbanken

Sachsen-Anhalt 2013/2014. Volksbanken Raiffeisenbanken R H E M T G N I R DER! N B A N I E R FAI BEWERB FÜR MEHR MIT S-Al 2013/2014 TT DER WE Vl Rii 2 l i H R i D ä p Mii v i i F Gß z W, zi i i p ii i S W W ll i z ß F v i i i i iß: Fi Hil, l i p z i i J S K

Mehr

Besser kommunizieren mit Salomo

Besser kommunizieren mit Salomo Schib Rd Maag Lb Bss kommuizi mi Salomo Ihal Si Das Smia: Thm ud Zi 2 D Rf: Via ud Philosophi 3 Di Rfz: Svic ud Simm 4 Das Uil: Rzsio d Bli Ziug 5 Di Buchug: Dails zum Ihous-Smia 6 Fü Vhadlug, Vkaufgspäch,

Mehr

Der Niedrigzins-Hammer! EXTRABLATT NAGELN SIE DEN NIEDRIG-ZINS FÜR IHR WOHNGLÜCK FEST. Vorsorge

Der Niedrigzins-Hammer! EXTRABLATT NAGELN SIE DEN NIEDRIG-ZINS FÜR IHR WOHNGLÜCK FEST. Vorsorge D Nidigzi-Hamm! EXTRABLATT NAGELN SIE DEN NIEDRIG-ZINS FÜR IHR WOHNGLÜCK FEST. Immobili Voog Vmög EXTRABLATT D Nidigzi-Hamm! DER NIEDRIGZINS-HAMMER! JETZT NIEDRIG-ZINSEN FÜR DIE ZUKUNFT FESTNAGELN 11%

Mehr

FREUZEITSPORT mit Union Trendsport Weichberger 2012 Nr. 2 - P.b.b. 05Z036131 S 3100 St. Pölten, Fuhrmannsgasse 9/7, (ZVR: 887639717)

FREUZEITSPORT mit Union Trendsport Weichberger 2012 Nr. 2 - P.b.b. 05Z036131 S 3100 St. Pölten, Fuhrmannsgasse 9/7, (ZVR: 887639717) RUZITORT Ui T Wi 0-05Z0363 300 öl 9/7 (ZVR 88763977) L i i L*ROMOTIO W D GH 35 Kff/i U Oß 7 Tl +43 676 700 30 90 -il ffi@li UID TU994940 9366 LG öl 0 l iöi öl Iil l Mli ÖT i i K f i ö Oi 0 75 5 l 85 0

Mehr

hkeit, e Möglic nd Schüler

hkeit, e Möglic nd Schüler Akoslfad Gu. ff a K s Gu. u k, öglch M u ma zu g h T s m p u z o Kaff chül off S»D C h Poduk ud S!«gc chül v k S a u d z das u ko ud, mach fü so A lks Lo G -H h c H a d hul Aach h l s sc Rlgo Gsam Gos m

Mehr

Die Ka rte i ist, Bild ung spla n e ntsp re c he nd, d e n Fä c he rn De utsc h und VORSCHAU

Die Ka rte i ist, Bild ung spla n e ntsp re c he nd, d e n Fä c he rn De utsc h und VORSCHAU Spig is F d (L s -, Sc ib - ud Sa c ka i) Ei umfa ss d L s -Sc ib ka i zum T ma Füig. Di Ka i ä vi Fa k ud Ifo ma io zu Fo a ud Fa ua im Füig. Duc d iff zi Aufg a b s ug ig si sic b so d s zum Eisa z i

Mehr

Wenn ich einmal reich wär'

Wenn ich einmal reich wär' - Dur We ich eimal reich är' aus dem Musical "ANATEVKA" Origialtext: Sheldo Harick, Deutscher Text: Rolf Merz Musik: erry Bock 2010 5 c c c MODERATO LILT P % We ich ei -mal reich är', dei -del, di -del,

Mehr

sechs Wochen vorher, acht danach kein Anrechnen, Erarbeiten, Abgelten erlaubt Zustimmen muss das Landesarbeitsministerium oder die von ihr

sechs Wochen vorher, acht danach kein Anrechnen, Erarbeiten, Abgelten erlaubt Zustimmen muss das Landesarbeitsministerium oder die von ihr 26 3 Buf- ud Abiwl Rchgudlag fü d Muchuz id da Muchuzgz (MuSchG) ud da Budlgld- ud lzigz (BG). Ki Si i, b di flgd Auag ichig d falch id, ud hm Si ggf. i Kku v. Di ichig Löugbuchab gb i Bzichug fü da Bchäfigugvb

Mehr

Würselen, Juli - Dezember Kursprogramm

Würselen, Juli - Dezember Kursprogramm Wüsl, Jli - Dzmb 2018 Kspogamm 2 OFFENE NÄHKURSE Off Nähks Fü all, di Rat bi d Umstzg Ih Näh-Id bach, di Nählft schpp woll, di Id d Efahg t Glichgsit astasch woll, Hilf bim Ab- stck bötig d icht isam,

Mehr

Chorpartitur Dem Himmel entgegen Lieder einer Messe mit Neuer Geistlicher Musik von Wolfgang Biel. Dem Himmel entgegen

Chorpartitur Dem Himmel entgegen Lieder einer Messe mit Neuer Geistlicher Musik von Wolfgang Biel. Dem Himmel entgegen Chorpariur Dem Himmel egege Lieder eier Mee mi Neuer Geilicher Mui vo Wolfgag Biel Dem Himmel egege Lieder eier Mee mi Neuer Geilicher Mui vo Wolfgag Biel Jülich www.muigruppe-azee.de Chorpariur Dem Himmel

Mehr

Das Konzept Die Vorteile Umsetzung Unterstützung Checkliste

Das Konzept Die Vorteile Umsetzung Unterstützung Checkliste d a f i L Das Kozp Di Voil Umszug Usüzug Chcklis h c a f i u z p z Efolgs! O o v g u z s Um D Sammisch das Kozp D CSU-Sammisch is i folgichs CSUVasalugskozp, das sich i d vgag Jah bi zahlich Tmi bwäh ha.

Mehr

pp e S oz i l te r n nem A t ze n? ü n te r s t lig in d a u f fä l ich än . Was in m u te n e k n i ihn u r zurü n ich t mer m h im u r S ohn so et w

pp e S oz i l te r n nem A t ze n? ü n te r s t lig in d a u f fä l ich än . Was in m u te n e k n i ihn u r zurü n ich t mer m h im u r S ohn so et w ütz t s t U ug, i K fü lich g Ju k c Rü Ich ko Mi M S oh z mm mit h im iht sic lt vhä c h t o T i Ich w üsch m m sich i s mi h i m i t i b a l t m A ic ka ck. Wi zuü lig i a u f fä l täk : i w p p u G

Mehr

E i n b a u-b a c k o f e n O I M 2 2 3 0 1 B i t t e z u e r s t d i e s e B e d i e n u n g s a n l e i t u n g l e s e n! S e h r g e e h r t e K u n d i n, s e h r g e e h r t e r K u n d e, v i e

Mehr

Vaterschaft 3 LAM 5. Teenie Praise Night 15. Heaven in Business 19

Vaterschaft 3 LAM 5. Teenie Praise Night 15. Heaven in Business 19 FCG Lif Ausgab N. 54 Novmb 2015 Vaschaf 3 LAM 5 Ti Pais Nigh 15 Hav i Busiss 19 Ja, di gsam Schöpfug wa shsüchig daauf, dass di Kid Gos i ih gaz Hlichki sichba wd. Röm 8, 19 EDITORIAL Wudba Späsommag lig

Mehr

2 e. t a. te Tas. l a. Pa last. sel Pin. nn S e o. ne Son. sen es. ss n. sen le. e l s

2 e. t a. te Tas. l a. Pa last. sel Pin. nn S e o. ne Son. sen es. ss n. sen le. e l s Tst Ts t Plst P lst Pisl Pi sl S S ss s s ls l s Wöt-Schib-Stif zum Tbi-Lslhgg ud fü DAZ A d Lii i Stif zschid. - Jd Stif hiztl i d Mitt flt. - Es sll imm u i hlb Stif sichtb si. - Am Ed vglich ud vbss

Mehr

Berlin-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften

Berlin-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften B-B A W MI S 12 / 2011 I D M A D M A E M G K S K M- K B- K T K A V D B-B A W ä M B A. Z M, L. Gä O Aß M Fä. V O M M. D J E R O M P. I R A W W W M ä. M E A W W, L W A W. D A ö ä 316 M, 156 O, 89 O, 69 Aß

Mehr

4NPA. Niederfrequenz- Schnittstelleneinschub für EL- und WL- Anwendungen. Abb. 4NPA (L- Nr )

4NPA. Niederfrequenz- Schnittstelleneinschub für EL- und WL- Anwendungen. Abb. 4NPA (L- Nr ) Daba NF chisischub Nidfquz chisischub fü EL ud WL Awdug Abb. (L N. 2.320) Auf i Bick: NF Asuug vo Fmdvsäk i EL Aag Abidug vo pchs mi Liisuug i WL Aag NF Wischaug vo bzw. zu z.b. Fukmagazi NF chis fü x

Mehr

lgenommen haben lgende Entscheidung: Gründe:

lgenommen haben lgende Entscheidung: Gründe: B y V o u G -u A N ü ' ä h u By V u ho u v h h u h h By L ü V u mäß k G ü O o k u (u o o vom u vom m B u u Wh o uü Gm - u Lk h (GWO vom (GVB u By V u ho u v h h u h h By L ü V u mäß k G ü O o k u (u o

Mehr

Große Neueröffnung. 2batt auf Alles. vom 11. bis 16. Mai. toom.de

Große Neueröffnung. 2batt auf Alles. vom 11. bis 16. Mai. toom.de Gß Nuöffug vm 11. b 16. Ma % 5 1, 2batt auf All Ra *! g u b t B tm.d * Nu gültg vm 11. b 16.5.215 m tm Baumakt Btbug, Südg 45. Augmm d all Dt- ud Svcltug, ja!-mbl Pdukt, Büch, Zgatt, Ztchft, Gtäk, Süßwa,

Mehr

Die neue Kinder- Hörspielserie auf CD...

Die neue Kinder- Hörspielserie auf CD... Di u Ki- Höspilsi auf CD... Willi wills wiss! Sllv fü Ki u El gh Willi Wizl si Jah vschis Thm auf Gu. Auf si Ausflüg l pomi Rpo lusig u issa Gschich, i Zuschau Spaß mach u gaz i j Mg Wiss vmil. Di Sih

Mehr

Bundestagswahlkreis 083

Bundestagswahlkreis 083 o kw lö k Cy Gü zu i Fi lu -J u Fi ll K i iu P Ky R i o Do U li z u Gl o F Gö Li iz l J lä ow ll Ro F l u o o k u L G Ru l E l pl o Fku i N u O k l l i ü li l H i w G i Ko G E Ki zi ä D i l y i o z u zi

Mehr

& im Einklang. HUGO-Bergkräuterochsen-Paß

& im Einklang. HUGO-Bergkräuterochsen-Paß HUGO-Bgkäutochs-Paß Hugo-Bgkäutochsflisch Hugo-Bgkäutochs-Wüst Hugo-Bgkäutochsislig (Wlschislig) Hugo-Bgkäutochsblut (blau Potugis) Oigial-Schobmühl-Schapsl (Nuß) Oigial-Bgkäut-Schapsl (Zib) & im Eiklag

Mehr

º ff D a m i r B a r b a r i n a u z r a s t, o b r a z o v a n o s t i l i n a c i o n a l n u i k u l t u r n u p r i p a d n o s t. S p r a v o m j

º ff D a m i r B a r b a r i n a u z r a s t, o b r a z o v a n o s t i l i n a c i o n a l n u i k u l t u r n u p r i p a d n o s t. S p r a v o m j E t i m o l o g i j a p u t o k a z m i š l j e n j u? D A M I R B A R B A R I ~ S a ž e t a k :J e d n a o d o s n o v n i h p r e t p o s t a v k i z a s m i s l e n o p r o m i š l j a n j e o d n o

Mehr

Boulevardzeitungen). Ereignissen. bb.cz

Boulevardzeitungen). Ereignissen. bb.cz G H Ö Z F D F W H G D H Ü K H Ä P O L L H K DG D KOZP Ü i i l i D Kzp i i P i ypi i b ä li i Oii l G i i llii i. i b ll i i i Gä i f ü b f l zi D Kzp i üblii ä ä ä fi i i ll b : i i f b z i l b zi i i

Mehr

Begleitdokumentation zum BG Hochrhein (BW) Teilbearbeitungsgebiet 20 Wutach. Hochrhein (BW) ab Eschenzer Horn bis oberh. Aare.

Begleitdokumentation zum BG Hochrhein (BW) Teilbearbeitungsgebiet 20 Wutach. Hochrhein (BW) ab Eschenzer Horn bis oberh. Aare. Bglidokumio zum BG Hoi (B Tiliugsgi u Hoi (B Esz Ho is o. A Kg Umszug d EG ssmilii (00//EG Sd: Dzm 15 BEARBEITUNG: Rgiugspäsidium Fiug (Flussgisöd Ailug 5 Umwl Rf 51 R ud Vwlug Bissisß 7 74 Fiug i. Bsg.

Mehr

Bis zu 20 % Ra. b b. a h

Bis zu 20 % Ra. b b. a h btt! Bis zu 20 % R www.gvb.ch h? ic s b b d d u W s s d ich t lück lo s s u H Ih h ic s W i v Mit us kö Si Ih Hus udum vsich Mit us Zustzvsichug ist Ih Vsichugsschutz i ud Sch W glichzitig i Lück i d Gbäudvsichug

Mehr

Schneidstoff DIN. Typ. Beschichtung. Schneidenzahl. Seite. Werkstoffgruppe m/min. Stähle bis 850 N/mm2. Stähle bis. Stähle. bis 1400.

Schneidstoff DIN. Typ. Beschichtung. Schneidenzahl. Seite. Werkstoffgruppe m/min. Stähle bis 850 N/mm2. Stähle bis. Stähle. bis 1400. Einsatzempfehlung für -Fräser,, 5, 6, 8, 1, 1,5 16,, CF,5,89,157,188,65,9,19 CG,17,,5,6,88,116,1 CO,15,6,6,87,19,1,1,85,85 CP,,,81,11,18,75,6,51,51 CQ,1,,5,75,11,18,71,5,5 CR,17,9,71,98,157,9,5,5,5 CS,1,1,56,7,1,18,67,,

Mehr

Vo r d ä c h e r-ca r p o r t s. Vo r d ä c h e r-ca r p o r t s a u s Sta h l Ed e l s ta h l u n d. Gl a s. En g i n e e r i n g

Vo r d ä c h e r-ca r p o r t s. Vo r d ä c h e r-ca r p o r t s a u s Sta h l Ed e l s ta h l u n d. Gl a s. En g i n e e r i n g a u s Sta h l Ed e l s ta h l u n d Gl a s 2 Ve r z i n k t e Sta h l k o n s t r u k t i o n m i t g e k l e bt e n Ec h t g l a s- s c h e i b e n Da c h ü b e r s p a n n t d i e Fr ü h s t ü c k s

Mehr

Analysen und Ergebnisse der Qualifizierungsberater im IV. Quartal 2009

Analysen und Ergebnisse der Qualifizierungsberater im IV. Quartal 2009 Aalys Egbiss d Qalifizibat im IV. Qatal 9 IV. Qatal 9 Batg Aalys d Qalifizibat Im. Qatal ds Jahs 9 wd Btib bzw. Uthm bat. I Uthm wd i Qalifizibdaf fü 1.7 Mitabit* aalysit. Ei Fakäftbdaf xistit i 17 Uthm.

Mehr

Arbeitsbögen zum Kieler Leseaufbau

Arbeitsbögen zum Kieler Leseaufbau Aög z Rhhaa Aög z Laa M 1701-9 väg Wk z zh ü: V Pah 4369 24042. 04 31 / 8 00 94 23 Fax 04 31 / 8 30 80 E-Ma: @v-. I: www.v-. Bg Ja Aög z Rhhaa & Aög z Laa Shwpk Aög z Rhhaa 1 g a ah k Wö h ahäg a Waag

Mehr

Messe friedrichshafen

Messe friedrichshafen 1 Iaioal Mss fü Todsig & kaivs Back www.mycak-mss.d Mss fidichshaf 2 Aussll Ifo Das Ev fü Tohusias im Süd! D Boom ud um Todsig ud kaivs Back häl a ud wi gh mi. Am 3. & 4. Fbua 2018 fid di Tomss my cak

Mehr

Wir feiern 25jähriges Jubiläum feiern Sie mit!

Wir feiern 25jähriges Jubiläum feiern Sie mit! W f 25jähgs Juläum f S mt Zhlch Juläums-Akto, gussoll Vkostug, Fchtug, Gwspl ud l gut Lu wt S d Edlwss-Apothk. Ut dm Motto GESUND VON KOPF BIS FUSS wd 1.2.2014 gz Woch lg usgg gft. Nütz S us Juläumswoch

Mehr

Panorama-Sternkarte. Anleitung & Pläne. STERNE erleben

Panorama-Sternkarte. Anleitung & Pläne. STERNE erleben lb Hiz Hof, Sophi Stauff 1. Jui 2012, 3. Auflag admi@stlb.ifo www.stlb.ifo Paoama-Stkat Alitug & Plä Macl Wyss Schülabit 4. Klass, Wildswil Fühugsschi Stblatt Paoamablatt Zwischhölzch Matiallist Paoamablatt

Mehr

SURPRISE! CREATE A SMILE WITH THE FUNNIEST CUP!

SURPRISE! CREATE A SMILE WITH THE FUNNIEST CUP! CUPS-BKRS-BCHR SURPRIS! Si 1986, K mak u yu hav h fui igdi i yu kid mal, h ui! Bid h ui, w ff ial u whih mak h d big haig. Ch fm u xiig am, a a whl w gh wih u ad mak hild mil. Raua, aai ak, vaai ak ad

Mehr

Farbkarte 3M Wrap Folie Serie 1080

Farbkarte 3M Wrap Folie Serie 1080 Fabka 3M Wap Foli Si 1080 Ipssu Rocco Jba - Eizluh Bückbachwg 2-09603 oßschia Tlfo: 03731-7832899 Eail: ifo@fola24.co Wbsi: www.fola24.co US-IdN.: DE265089990 3M Wap Foli Si 1080 CAR WRAPPIN W Si Fag zu

Mehr

Energiegeladen in die Zukunft. Energiegeladen in die Zukunft! Dein Einstieg in eine faszinierende Berufswelt

Energiegeladen in die Zukunft. Energiegeladen in die Zukunft! Dein Einstieg in eine faszinierende Berufswelt Egiglad i di Zukuf Egiglad i di Zukuf!! Di Eisig i i fasziid Bufswl INHALT ih wvoll viw Fau fü i all k da Wi i! gu Zusammab Usüzug ud di ium fü vom Budsmiis d fö g d wu Dis Boschü g. Bildug ud Foschu ausgb.

Mehr

) Fahrgastschiffe und -boote

) Fahrgastschiffe und -boote R B y h? G -u V o u Mü Ok o N h G u Äu G N ü W u By O L p G u Äu G ü F u G u G v ä F u F u Ok o GVB p Vou ü Gh u u u Ä p Vou ü h u y h o u p Vou u Äu V ou ü k k o B h u B u ä u äß po hk GVB p Vou ü Zu

Mehr

Vorlesung SS 2001: Sicherheit in offenen Netzen

Vorlesung SS 2001: Sicherheit in offenen Netzen Uivsiä Ti Volsug SS 2001: Sichhi i off Nz 2. Achiku vo I ud Ia Pof. D. Chisoph Mil Ifomaik, Uivsiä Ti & Isiu fü Tlmaik, Ti Pof. D. sc. a. Chisoph Mil, Bahhofsaß 30-32, D-54292 Ti 1 Uivsiä Ti 2. Achiku

Mehr

Ausstellung Natur: Hier bin ich Mensch, hier will ich sein. 100 Jahre Naturfreunde Tübingen. 10 Nachhaltige Stadtentwicklung Das Leitbild Tübingen

Ausstellung Natur: Hier bin ich Mensch, hier will ich sein. 100 Jahre Naturfreunde Tübingen. 10 Nachhaltige Stadtentwicklung Das Leitbild Tübingen Pssmapp Ihalsvzichis Willkomm bi d Nach d Nachhaligki... 3 Koak wähd d Nach... 4 Ziugsaikl / Filmbiäg... 4 Was is di Nach d Nachhaligki?... 5 Higud ud Id d Nach d Nachhaligki... 5 Nach d Nachhaligki ud

Mehr

Gruschwitz für die Nische statt für die Masse produzieren

Gruschwitz für die Nische statt für die Masse produzieren 09.2006 im02 Kudmagazi -Ifomaik GmbH Ausgab 02/2006 SAP-Poal fü Miol Bi Miol Msschik W. Lhma GmbH & Co. KG di i SAP-Epis- Poal d Kud Hausvwal ud -igüm als zal Eisig fü vschi Oli-Svics. mh ls > Si 6 Guschwiz

Mehr

Ein Morgen im Januar. (Georg Kanzler) p 1 p. O Mor - gen- gold, wie blin' hpj. dfö ^ _u^:., n. O Mor - gen- gold,

Ein Morgen im Januar. (Georg Kanzler) p 1 p. O Mor - gen- gold, wie blin' hpj. dfö ^ _u^:., n. O Mor - gen- gold, Choattu E Moge aua (Geog Kaze) eo + 2 Baß + 2 Kato, edoch äßg bewegt L. 45 - - s w ~ >,w W «W?* ~ 6"* 4 - t O Mo - ge- god, we b K < sse - ) _u:., O Mo - ge- god, h dö eut Sade _ hod, e - * h «-kst du

Mehr

JUBILÄUMSTAFEL. 18. Ju l i. 18: 0 0 U hr. 125 Jah re IG Met all Gaggenau 50 Jahre Le be nshilfe Ra sta tt/m ur gta l

JUBILÄUMSTAFEL. 18. Ju l i. 18: 0 0 U hr. 125 Jah re IG Met all Gaggenau 50 Jahre Le be nshilfe Ra sta tt/m ur gta l 18. Ju l i 18: 0 0 U hr 125 Jah re IG Met all Gaggenau 50 Jahre Le be nshilfe Ra sta tt/m ur gta l #01 Pizzeria Ristorante Salmen G e f ü l l t e r M o zza r e l l a m i t S p i na t u n d G a r n e l

Mehr

Ingolf Bender Tina Maria Ritter. Futter-Lexikon. Pferde. Futter, Fütterungstechnik, Stoffwechsel von A bis Z

Ingolf Bender Tina Maria Ritter. Futter-Lexikon. Pferde. Futter, Fütterungstechnik, Stoffwechsel von A bis Z I B Ta Maa R F-L P F, Fü, S A Z a 2 > aa aa! D aa E P Pa a Ja K F öß B. D a a, a Vä F Ga ü P F, R- T Z. D F S a aa F a- E a. B Ra Ia ü F, Fü, L- Ba Va- Sä. D Ia ü a, äß a Eä. Da V Fü B. D a P a aß Pa-Da

Mehr

Schienenersatzverkehr

Schienenersatzverkehr Siszkh b-widli / 9.0 3.08.13 A Wk o c. 05:00 bis :00 Uh d ll S-Bh-Zü d izl Riolzü zis b-widli d. Do bz. izl S-Bh-Zü zis b-widli d i Siszkh i Bss üh. D Gd dü sid Bbi. Mi i lä d Riszi bis z 30 Mi is z. Aslssbid

Mehr

Schlosshöfen und auf slowenischen Burgen sowie an den Niagarafällen, bei den Mohawk - Indianern und auch in der Ayurveda-Welt Indiens.

Schlosshöfen und auf slowenischen Burgen sowie an den Niagarafällen, bei den Mohawk - Indianern und auch in der Ayurveda-Welt Indiens. , ö t S b l Vo g Ros blau t Da ud bu ia aus C st Mä ld Jüg a a H t vo zäl D Auto ud Ezäl Haald Jügst at si bis fast ausslißli i d zitgössis ud mäaft Kultuwlt d Gü Isl umgtib. Slossöf ud auf slowis Bug

Mehr

Re ch n e n m it Term e n. I n h a l t. Ve re i n fac h e n vo n Te r m e n Ve r m i s c h t e Au fg a b e n... 8

Re ch n e n m it Term e n. I n h a l t. Ve re i n fac h e n vo n Te r m e n Ve r m i s c h t e Au fg a b e n... 8 Re ch n e n m it Term e n I n h a l t B e re c h n e n vo n Z a h l e n te r m e n........................................................ We rt e vo n Te r m e n b e re c h n e n........................................................

Mehr

ERP ERP ERP. Jahresinhaltsverzeichnis 2015. Jahresinhaltsverzeichnis 2015. GITO Verlag 2015. GIT Jetzt Probeheft anfordern unter erp.gito.

ERP ERP ERP. Jahresinhaltsverzeichnis 2015. Jahresinhaltsverzeichnis 2015. GITO Verlag 2015. GIT Jetzt Probeheft anfordern unter erp.gito. Jvz 25 -J ä -J ä 5 25 3/p2 w, fü B 5v -Sy S 6-672 5 v -Sy www.p-. ISS 8 B5 5 2 / 2. -672 fü 2 xpw fü x -Sy S D / C C 5 4/2 Dz 25 ISS 86-6725 D. K Sw v G J é Sü IL GH V O I G / f. GIO GIO GIO O GI V Jz

Mehr

Dreh und Trink! Die Kultmarke dreht auf.

Dreh und Trink! Die Kultmarke dreht auf. Dh ud Tik! Di Kultmak dht auf. Dh ud Tik ist i absolut Kultmak ud bi Kid uglaublich blibt. Das hat vil Güd. Ud jtzt komm och iig dazu. Fü Wbug, PoS-Matial ud Gbid wud i u Makwlt gschaff, di but, lustig,

Mehr

N e w s l e t t e r. Die Kita informiert Oktober 2013. Die Hortis berichten

N e w s l e t t e r. Die Kita informiert Oktober 2013. Die Hortis berichten Di Kia infomi Okob 2013 Di Hoi bichn W gabi ha, daf auch auuhn! Wi Hoi fun un üb di Hbfin. Wi buchn oz akm Rgn di A Faani. Bingn dn Rhn, Zign und Widchinn ca.15 kg Eichn und Kaanin mi. Bim Wign habn i

Mehr

SPORT-THIEME-AKADEMIE 2018 KOORDINATIVE HERAUSFORDERUNGEN FÄHIGKEITEN SPIELERISCH ENTDECKEN UND ERWEITERN HANS-PETER ESCH.

SPORT-THIEME-AKADEMIE 2018 KOORDINATIVE HERAUSFORDERUNGEN FÄHIGKEITEN SPIELERISCH ENTDECKEN UND ERWEITERN HANS-PETER ESCH. Aufwäm Akomm mit Köp & Gist Di Tilhm/-i bild Di-Gupp ud lauf bzw h schll hitiad duch di Hall Auf i akustischs Sial wd fold Aufab ausfüht: 1) D/di Ltzt übholt di Gupp A B C 2) D/di Mittl übholt d/di Vod

Mehr

Rhybootshafen. Projektidee. Betrieb. 1 Neubau Werkstätten RHYBOOT. Situationsplan genordet

Rhybootshafen. Projektidee. Betrieb. 1 Neubau Werkstätten RHYBOOT. Situationsplan genordet Mö h h K I Rhyh 1 N ä RYOO ä ü h äd v Rhy Fä ü vä K d Zhöüh d Fä d vä K d M v h d h ö, väd I ö d E öd ü d h h d M d vd d h, d ä d Zhöüh d ä S d h K I I Rhd d d d N ö h Ed, d, d Mh d d V, d väd Rhy O M

Mehr

Finanzielle Rettung bei schweren Krankheiten: Gothaer Perikon.

Finanzielle Rettung bei schweren Krankheiten: Gothaer Perikon. 115116 03.2013 Fiazill Rttug bi schw Kakhit: Gotha Piko. 115116q20120224_Gotha 04.03.13 13:03 Sit 2 Vo i schw Kakhit ka sich imad schütz. Vo d fiazill Folg scho. Di Fakt. Zivilisatioskakhit wit auf dm

Mehr

Silbenmosaike. KapB_Silbenmosaike

Silbenmosaike. KapB_Silbenmosaike Silbenmosaike Sie können die hier abgebildeten Silbenmosaike, so wie sie sind, im Unterricht einsetzen. Drucken Sie die Silbenmosaike aus. Um sie mehrmals zu verwenden, bietet es sich an, die Silbenmosaike

Mehr

:46 1/9 Kinder gut betreut

:46 1/9 Kinder gut betreut 30.09.2017 02:46 1/9 gut btrut LANDKREIS AUGSBURG (DRUCKANSICHT) KINDER GUT BETREUT KINDERTAGESSTÄTTEN & SCHULISCHE BETREUUNGSANGEBOTE IM LANDKREIS AUGSBURG Di G mi d im La dkr is Aug sbu rg vrf üg üb

Mehr

Schienenersatzverkehr

Schienenersatzverkehr Äu bzw Iu/Duckfl vobal! Scisazvk Aa-Puci Ebs F 004, 20:00 U Di 0505205 Aa-Puci Il Mi 0605 So 005205 Di Mia vo Faä is i Buss s Scisazvks ic ölic Halsll s Scisazvks: aio Esazalsll Aa-Puci of (oß/b) Waka

Mehr

Unser Haus setzt auf Qualität und Vertraulichkeit

Unser Haus setzt auf Qualität und Vertraulichkeit O 2014 Mii cfll Sic V L cflll Jö Scf ( c) i T. Al cf i i i i vl. i cfc I i iill B M v O Til Sl. Wi l l öc 20 S i Li. I l J cfll v Af i ß B. l i c i iill Sc v O. I Sic i A c i i iv cfll i. V Ji i A l i

Mehr

Unterrichtsmaterialien in digitaler und in gedruckter Form. Auszug aus: Die Schöpfungsgeschichte. Das komplette Material finden Sie hier:

Unterrichtsmaterialien in digitaler und in gedruckter Form. Auszug aus: Die Schöpfungsgeschichte. Das komplette Material finden Sie hier: Utitsatiali i iital u i uckt Fo Auszu aus: Das kopl Matial fi Si hi: Sool-Scout Ihalt Sit Übsit Lkis 4 Lkis zu Söpfussit Sibck it Ta 5-6 Est Ta 7-10 Zwit Ta 11-14 Di Ta 15-18 Vit Ta 19-22 Füft Ta 23-26

Mehr

MISSION UNBEKANNTE BERUFSWELT

MISSION UNBEKANNTE BERUFSWELT MIIO UBKT BUFWLT B U : L W U 2017 ä M 1 13 ü W v: IMPUM H ä ü W V 21 W-B-ß 2 0107 D G K GH F T: G K GH F: F Gä; 4 : I G; 4 : K K; 5 : L; 5 : Py T; 6/7: x M T x; 11: y By; 12/13: K Cpy D Vö ü v ü W H v

Mehr

5. Klasse Mathematik. Mathematik. 5. Klasse. Drei Lernbausteine für garantiert bessere Noten! WISSEN ÜBEN TESTEN

5. Klasse Mathematik. Mathematik. 5. Klasse. Drei Lernbausteine für garantiert bessere Noten! WISSEN ÜBEN TESTEN 5. Kl Mik WIEN ÜBEN TETEN 5. Kl Mik Di Lb fü g b No! Zäzlic igil Lk f www.llf. o l i i Bc: WIEN H wiol ci fü ci, w z j L wi, icig vobi z! I lk pl: Rgl Abilig I c pl: Bipil Vclicg ÜBEN H w Gl f ypic Übgfgb!

Mehr

18. & 19. september 2013 BERNEXPO. Logistik schweiz2013. Die Messe für Intralogistik PARTNER: www.easyfairs.com/logistikschweiz

18. & 19. september 2013 BERNEXPO. Logistik schweiz2013. Die Messe für Intralogistik PARTNER: www.easyfairs.com/logistikschweiz 18. & 19. sptb 2013 BERNEXPO schwiz2013 Di Mss fü Italogistik PARTNER: www.asyfais.co/schwiz -softwa La is g sio v i at w u su ia altu gs pp lflu g sof ly ss ss tw c st oft a ha u w i a u ( a g w ag s)

Mehr

zur Änderungd lvergabeverordnung rdnungt '*'

zur Änderungd lvergabeverordnung rdnungt '*' < P ^ /{ *WAX ' B y -uv ug N Mü Ju D um Ih V ugu Ä ug Hu v gv ug V ug u F ug v u u m u u m v ug NWV D V ug u Ä ug V ug ü Imm ku u W u um v u H u m T u gäg V ug ü F ug ug h m u / H u u gäg u äg m höh Fm

Mehr

. Ó. œ œ œ œ œ œ œ. œ œ. œ œ

. Ó. œ œ œ œ œ œ œ. œ œ. œ œ Erarme dich q» ºº 3 Worte, Weise atz: Worte, Weise atz: iegried g y Editio Hellg, Hellg, Rum/Isruck komkom me me lau e Ho ug imm o a, o e sus, imm Va a t ei ei 3 dir! dir! hör' ar me dich le he,, v schek'

Mehr

Am Spitzenbach. Königswinter Denkmal Königswinter Fähre. Oberdollendorf Nord

Am Spitzenbach. Königswinter Denkmal Königswinter Fähre. Oberdollendorf Nord Köigswit Bo-Obkassl Ramsdof Bo bf s Bul kt Augusti igbug Bf s 66 igbug Bf Kust- ud Ausstllugshall d Budspublik Dutschld Abdgym Kkhaus igbug Gym Wi Zg lh lm chul Md t F Rhi-ig kt Augusti Foto: Pssamt Budsstadt

Mehr

Deutsche Messe. für dreistimmigen gemischten Chor mit Klavier oder a cappella Chorpartitur. œ œ œ œ œ œ œ. wen hät na - - œ œ œ œ œ œ.

Deutsche Messe. für dreistimmigen gemischten Chor mit Klavier oder a cappella Chorpartitur. œ œ œ œ œ œ œ. wen hät na - - œ œ œ œ œ œ. Deutsche Messe ü dimmige gemischte Cho mit Klavie o a caella Choatitu Musik: Faz Schubet, Text: oha Phili Neuma Chosatz: Pasquale Thibaut 1. Zum Eigag (Wohi soll ich mich wede) Soa Alt & # # # # Pobeatitu

Mehr

VORWORT. Hallo Freunde der Schülerzeitung! Es ist wieder so weit! Die nächste Ausgabe der Schülerzeitung Upgrade des Literaturkurses:

VORWORT. Hallo Freunde der Schülerzeitung! Es ist wieder so weit! Die nächste Ausgabe der Schülerzeitung Upgrade des Literaturkurses: a d d üzg! d! D ä gab d üzg gad d a: b da! D am gad aag, da m jd Zg b, d d d gad z z üzg! a z a, d d Zg m a b d 1 fü. ü g a da : ü fü ü! ab am dba d z Zg, m d Zg b z ma a d z. Zä b a bda, d d üzg mög g

Mehr

Dokumentation für die Benutzung von http://portal.mensch.coop

Dokumentation für die Benutzung von http://portal.mensch.coop Dokumo fü Buzug vo hp://pol.mch.coop 29.09.2009 Pol-Sofw: Zl Nzwk kompl Kommukofuku fü polch Bgupp, olökoomch Iv u ukommzll KülI u MukI m I zu b. D Sofw z hupächlch fü Ffox/Icwl Bow opm. I äch Woch w Pol

Mehr

DIE AGENTUR FÜR INNOVATIVE KOMMUNIKATION

DIE AGENTUR FÜR INNOVATIVE KOMMUNIKATION T O f V i i T O f V i i T O f V i i V i fl i B i Kü i R i Ci G fl H A f f i B B Z f J i G i i i i i fl ä H : f A i K f Bi zi B izi i A Z f J i b v /C i i ff i I K i z i i i i f i H ) ä K I R /I ü (W i i D

Mehr

BBSU UNTERNEHMER-SEMINARE * Baden-Baden Sylt Hamburg Dresden. - für Familienunternehmen - * seit über 26 Jahren

BBSU UNTERNEHMER-SEMINARE * Baden-Baden Sylt Hamburg Dresden. - für Familienunternehmen - * seit über 26 Jahren BADEN-BADEN BBSU UNTERNEHMER-SEMINARE * - fü Famuhm - Bad-Bad Sy Hamug Dd 014 2 H 2014 H ha fd g : ü ao üag pu k : G / Schw f m u h u Ak h c u o N : 4 Fa m 201 x Ih vmög 5 (v-) 1 gö 0 B 2 x ma k ch a o

Mehr

Lineare Algebra. Formelsammlung. Vektoren und Matrizen. Christian Moser. 13. September a - b. Warps. w 2. w 1. v v 1. w 3

Lineare Algebra. Formelsammlung. Vektoren und Matrizen. Christian Moser. 13. September a - b. Warps. w 2. w 1. v v 1. w 3 Wps J k i ik k ii h i -Fko shi Folsl Li l W is i Fko i ä ik i is, i sih i Sll s spülih ks i ik - ko Mi hisi Mos Sp o: hisi Mos : Sp Fhl i Ml i os@hsh Folsl Li l ko Folsl Li l Mi Äqil äqil Zi ko si Äqil,

Mehr

Ausbildung bei uns. Innovationen & Technologien mit Zukunft

Ausbildung bei uns. Innovationen & Technologien mit Zukunft il i Ivi & Tli i Zkf NEPTUN WERFT i TOP-ili J J i v IHK Rk fü illi i i TOP-ili v. Wi ll lkii k läßi i Qliä i il ü. Iivill Fö i il i Bffüii fü ül i i ii pk. Wi ö j i il fli Eii i Bfl öli. Z R i i l f i

Mehr

Neue Vermittlungsräume Empfehlungen für Wissenstransfer in die Öffentlichkeit

Neue Vermittlungsräume Empfehlungen für Wissenstransfer in die Öffentlichkeit N Vä E ü Ö D K 17 S y Fä Z j S E ü N_, Pj_ G G ö B v Fj, v F O U v D E Vx D K v S E F P D K A, H Dß L S, S I K_ S V D E M_ A _, N_, Fj_ Iä, B G G G ö I & G: ü Ö, ä E V N E j L D R F F G M I E H R /V j

Mehr

HINWEISE ZUR ANTRAGSTELLUNG GASTSPIELFÖRDERUNG THEATER

HINWEISE ZUR ANTRAGSTELLUNG GASTSPIELFÖRDERUNG THEATER HINWEISE ZUR ANTRAGSTELLUNG GASTSPIELFÖRDERUNG THEATER I. VERGABEKRITERIEN 1. D i e g a s t i e r e n d e Gr u p p e k o m m t a u s e i n e m a n d e r e n B u n d e s l a n d. 2. D i e g e p l a n t

Mehr

Der Bereich Wirtschaftswissenschaften der Ernst-Moritz-Arndt- Universität Greifswald

Der Bereich Wirtschaftswissenschaften der Ernst-Moritz-Arndt- Universität Greifswald Der Bereich Wirtschaftswissenschaften der Ernst-Moritz-Arndt- Universität Greifswald Sachstandsbericht 2004 PR O F. D R. M A N FR ED JÜ RG EN M A TS CH K E G R EI FS W A LD 20 04 Im pr es su m ISBN 3-86006-209-3

Mehr

Sonstige Darstellungen. U ntersuchungsflä chenund T eilgeb iete fürdie Beschreib ung derbesta ndssitua tion. Vorhandene Leitung

Sonstige Darstellungen. U ntersuchungsflä chenund T eilgeb iete fürdie Beschreib ung derbesta ndssitua tion. Vorhandene Leitung Lgn Buvögl us Buzi o hung Rviv h/m öglihbuvogl Rvi/Buvogl Rvi/Bun hwis R n ü/t ilsil s:uhzügl,ü lig Buzin hwis/-v h usne ssungsj hn0/00 '0 Fm nm ij hslznn hwiss onsig sllungn 0 Vohnn Liung 9 9 U nsuhungslä

Mehr

09 Blätterwerk. Das Online-Magazin. Seite 1

09 Blätterwerk. Das Online-Magazin. Seite 1 09 Bä D O-Mz 1 Ivz V /Aö p-qz 3 ü 4 K R 5 B 6 Aßö Hy: O R 8 Iv M F 10 Lp: J O 12 F O! D B 13 G 15 R z K! 16 Höpp 17 Ap ü 18 UW 19 B:. 1: N Yz/. (E);. 2: Y vv/. (H) B P/. (M H);. 3: px/. (Cp) p/. (Nzz);.

Mehr

MISSION UNBEKANNTE BERUFSWELT

MISSION UNBEKANNTE BERUFSWELT MIIO UBKT BUFWLT B U : L Lp W U 2017 ä M 1 13 ü W v: IMPUM H ä ü W V 21 W-B-ß 2 01097 D G K GH F T: G K GH F: F Gä; 4 : I G; 4 : K K; 5 : L; 5 : Py T; 6/7: x M T x; 11: y By; 12/13: K Cpy D Vö ü v ü W

Mehr

Kundenmagazin der Bag Company. Ausgabe 7 IMGRIFF

Kundenmagazin der Bag Company. Ausgabe 7 IMGRIFF Kz B Cy A 7 IMGRI D ü U j z IA 2010 D ü W I W w? Ww w Vw U Uw ü M D H D w w w R Vw ü U R D ö B Cy J z SC- B üz Sw C SC ü w L K S ü ü D S Z B Cy A G z Uw G S S ü j z Mü Uw U z G S w S 6 7 INHAL Nw SI 3

Mehr

output professionals mit

output professionals mit op pofol W hb göß üb l z pch. M 35 Jh Efhg zähl Blfl vo Bch GbH z ol füh IT-Dl fü hw Copy-, P- Op-Mg. Al Fll-Svc-Dl 70 Mb b w ßgch H- Sofwlög fü ffz Pgbg, Ellg vo Fzgkozp fü wchflch Gäpool ow fgch Svc-

Mehr

Name: in9: 77. Bruder (Lars 187 cm. Gewicht: 90 kg. Wohnort: Kiel. Sponsoren: ro Limit SURFERS _094

Name: in9: 77. Bruder (Lars 187 cm. Gewicht: 90 kg. Wohnort: Kiel. Sponsoren: ro Limit SURFERS _094 uf_094_098qxd 14022006 18:11 U Nam: Gobic Sfa am : Gbo 17061i9: 77 Gbo /Od Fakfu : i w Gc ) Bud (La : ß Gö 187 cm Gwic: 90 kg Woo: Kil Spoo: o Limi Nai P SURFERS 012006_094 Si 1 uf_094_098qxd 14022006

Mehr

MIT LEIDENSCHAFT GEBRAUT. INS GASTRO-HERZ GESCHLOSSEN.

MIT LEIDENSCHAFT GEBRAUT. INS GASTRO-HERZ GESCHLOSSEN. MIT LEIDENSCHAFT GEBRAUT. INS GASTRO-HERZ GESCHLOSSEN. INNOVATIV INSPIRIEREND INTERNATIONAL 11. 16. MÄRZ 2016 DIE LEITMESSE FÜR DEN GESAMTEN AUSSER-HAUS-MARKT E oll, u d INTERNORGA Tl d du C B Mk zu. W

Mehr

Enteignungen! Ein Grünes Gespenst geht um in Deutschland

Enteignungen! Ein Grünes Gespenst geht um in Deutschland MACHT ARM, WAS EUCH NICHT REICH WERDEN LÄSST Eeigug! Ei Gües Gesps geh um i Deuschlad Vo PETER BARTELS Is jemad eich, de ei Häusch mi Ga ha? Ei Hochhaus mi 36 Wohug? Weil e sei Leb lag geschufe ha? Geeb

Mehr

Welche Informationen N e w s K o mpa s s G mb H s a m melt und wie wir die D aten verwenden

Welche Informationen N e w s K o mpa s s G mb H s a m melt und wie wir die D aten verwenden Daten s chutzinformation V i el e n D a n k f ür I hr I nt e r e s s e a n u n s e r e r W e b s it e u n d u n s e r e A n g e b o t e s o w i e I hr V e rtr a u e n i n u n - s e r U n t e r n e h m

Mehr