Foreword. I have corrected simple typographic anomalies. A list of these corrections follows this foreword

Transkript

1 Johann Esper: Vulgari Hominis Definitione, qua Dicitur Animal Rationale Alexander K., editor Berkeley Bridge Press (c) 2014 Foreword In 1695, at the University of Altdorf near Nuremberg, in a practice we would recognize today as a dissertation defense, Johann Esper stood to argue against the ancient definitional claim that man is a rational animal. This document is a record of Esper s argument. Bound with other such dissertations, Esper s defense was digitized by the Münchener DigitalisierungsZentrum Digitale Bibliothek and has been made available by the Bayerische StaatsBibliothek and by Google Books. No English translation has been published. This edition is an important step in that direction. Esper s text is written in Latin, Greek, and German. Within the text of each of these languages, the printer mixed characters from different fonts. The Latin text uses roman fonts and is the most legible, but it does not escape the medieval penchant for arbitrary abbreviation; for example, que is represented in four distinct ways. The Greek text uses Greek fonts but also many ligatures; the printing of the Greek text also particularly suffers from blurred impressions. The German text uses at least three fraktur fonts. Latin words are interspersed with the German potion of the text, and some of these words begin as Latin in roman font but end as German in fraktur font. In short, the text, as visual artifact, is unpleasant, and it is not easy to read. And text that is not easy to read is text that is not easy to translate. My goal for this edition is to render Esper s text consistently in a clean simple way. To this end, I have transliterated Latin, Greek, and German text, including punctuation, into corresponding ligature-free representations in the Charis SIL font. I have retained italicized text to mark quoted material and to retain emphases made in the original by Esper. I have corrected simple typographic anomalies. A list of these corrections follows this foreword

2 I have not expanded Latin abbreviations. Symbols resembling q Ȝ and q Ȝ sometimes abbreviate que at the end of Latin words. I join the yogh character to q to represent these abbreviations as qȝ and q ȝ. Greek is rendered in brick red and set off by guillemets; for example, «peripherian». German is rendered in turquoise bold; for example, Thier. AK, McLean Anomalies line text correction explanation 480 difinitione definitione typographic error 507 pneumatophychikon pneumatopsychikon typographic error 555 ) uud, und typographic error

3 Dissertatio inauguralis, Vulgari Hominis Definitione, qua Dicitur Animal Rationale, more philosophandi eclectico tradita, quam sub moderamine & tutela viri nobilissimi, amplissimi & excellentissimi, Dn. M. Georgii Pauli Rötenbeccii, log. & polit. p. p. famigeratissimi, praeceptoris & fautoris sui venerandi in incluta Altdorfina d. I. Octobr. anno M DC XCV. loco horisq; solitis, pro summis in philosophia honoribus ac privilegiis rite & legitime adipiscendis, in publico congressu defendere annitetur Johannes Daniel Esperus, Lenckershemio-Francus Proœmium. Prudenter admodum & modeste de se dixisse fertur Socrates, utut Sapientissimus omnium sui avi ex ipsius oraculi ore fuerit habitus: se nescire quid Homo sit. Hominem enim quisquis penitius inspexerit, tam mirificam eum Immensi Creator is fabricam esse videbit, ut cognoscendo Homini Homo vix ac ne vix quidem sufficere possit. Omnia de Homine dixero, si Eum Microcosmum atqȝ compendium dixero, in quo, quacunqȝ in tota rerum universitate sunt, divina tam scitè expressit Dextera, ut pulcherrimam Microcosmi cum Macrocosmo analogiam sedulus naturae contemplator satis nequeat admirari. Quodsi enim à potiori ordiendum est; Mundum illum Majorem intuenti mihi ipsum statim Divinum Numen sese offert, quod in Microcosmo animus humanus refert; est enim ille, ut Cic. 5. Tusc. ait, ex mente divina decerptus & cum nullo alio nisi cum ipso Deo, si hoc fas est dictu, comparari potest. Deum Spiritum seu rem cogitantantem esse compertum est; sed spirituali natura cogitandiqȝ facultate mens hominis quoqȝ gaudet. Deo sua constat simplicitas: nec vero mens humana ex partibus compacta vel ex materia & forma composita apparet. De Dei Immortalitate vix erit quisquam qui dubitet: at nec humanus animus vita sua privari potest. Regit Deus quaecunqȝ in hoc contingunt universo: mens hominis, qua fiunt in corpore, ferme omnia efficit. Illius jussum omnes Creaturae, hujus omnes potentiae inferiores exequuntur, Quod insuper vel brevissimo temporis spatio, citraqȝ omnem loci mutationem mens nostra nunc ad terra centrum se demittat, nunc «peripherian» ejus obambulet, nunc in coelos excurrat, nunc vastissima coelorum spatia supervolet, quid nisi divina omnipraesentia adumbratio est? Quemadmodum tamen Deus, non obstante sua omni praesentia, fixas in coelo quasi sedes habere concipitur; sic anima nostra in capite velut alta specula residet, ut omnia eò promtius & cautius fieri jubeat, caputqȝ convexa sua & sphaerica figura coelum, flammantesqȝ oculi sidera repraesentant. Corpus humanum praeterea ex omnibus, ut Macrocosmus, compactum est Elementis; Circuitus sanguinis circulationi aquarum respondet; Brutis Homo perceptione sua sensuali, & principio vegetabili plantis assimilari quodammodo potest, pilosqȝ & ungues

4 nostros nihil aliud esse quam plantas dixeris. Omnia adeo, quae in toto terrarum orbe reperiuntur, compendiosissime in Homine delineata apparent, ut vere non minus quam prudenter & modeste Socrates dixerit: Se nescire quid Homo sit. Quo plura vero cognitu difficiliora & abstrusiora in Homine velut Epitome latitant, eò minus mirabimur in accuratam Hominis definitionem etiamnum à multis inquiri, nec paucos in ea cudenda frustra jam se torsisse, nullamqȝ pene adhuc extare, quae pluribus, non dicam omnibus, satisfaciat. Nobis nunc vulgatissimam illarum, qua Homo dicitur animal rationale ad Eclecticae Philosophiae amussim exigere placet. Tu, B. L. fave conatui nostre, & nobiscum Divini Numinis opem huic labori apprecare Caput I..1 De cantatissima Scholasq; nostras passim pervagata Hominis definitio, quod sit Animal rationale, in quam Scholastici dudum velut conjurasse proque ea tanquam pro aris & focis mascule pugnasse semper sunt visi, hoc certe excusatius sub incudem nunc mitti, liberiusq; paulo à nobis expendi poterit, quo pluribus sagacioris Minervae Viris aliquo jam tempore nauseam ea movit, & variis horum arietibus sic concussa telisq; plurimis ita confossa apparet, ut tanquam mortuae potius insultare quam vivae litem intendere videamur.. 2. Ut igitur, quid plerorumque, à quibus impugnatam eam novimus, objectiones prae se ferant nervorum ac roboris, trutinare exactius nobis liceat, ordine certo eosdem enumerare prius studebimus.. 3. Sunt vero quibus Genus displicet, aliis Differentia non est ad palatum, utrumqȝ alii carpunt, novamque adeo procudere definitionem intendunt. Et contra Genus quidem qui insurgunt, eorum aliqui prorsus illud repudiant, tanquam vere praedicari de homine nequeat, quod fecisse cernimus Cardanum L. II. de subtulit: p ubi, Homo, ait, non plus est animal, quam animal planta. Si enim animal, quamvis nutriatur & vivat, plantae nomen non meretur, nec omnino planta est, quia animam, qua sentit, habet praeter plantam: Homo cum praeter animal mentem habeat, definit esse animal; nam alterum genus animae est, quod sentit ac intelligit, ut testatur Aristoteles. Si enim forma alia à forma fuerit, alterum sub altero collocari non potest, sentit enim Homo perfecte ut animal vivens, non tamen Homo animal, ut neqȝ animal planta. Si enim Homo animal est, id est, cujus forma ultima est sensus effectix anima, manifestum erit & eadem ratione esse etiam plantam: at hoc nemo admittit, nemo credit. Et qua ratione in Homine sensus continetur, eadem prorsus in animali vivens; nec tamen animal est quod solum vivit, id est planta, ut nec Homo animal. Deniqȝ si Homo animal est, vel ratione utens vel carens? Non equidem carens, esset enim bellua: est igitur utens ratione. Vti itaqȝ ratione differentia quaedam

5 est animalium velut & bovis aut leporis propria differentia. Quae igitur sentit anima, ut potest non uti ratione, potest etiam uti: Intellectus igitur in ea collocatur; Perspicuum enim est differentiam quamlibet in eo esse posse, cujus est differentia? Sensus igitur intelligere posset? ergo Homo vita & sensu praeditus est? animal autem aut plantam dicere absurdum est. Quibusdam enim visum est, quod Homo animal esset ob naturae consensum in animae & corporis affectibus, & quod quidam morbi ex animalibus in Homines transirent veluti vitiligo, quae ex equis praecipue alba transit in Homines solo tactu: ut enim quis equum attrectaverit, qui ejusmodi morbo detineatur, statim ab ea corripitur. Sed & quaedam ex plantis in animalia transeunt, quamobrem non est dicendum animalia plantas esse. Cujus vestigiis insistens Michael Mejerus in Septimanis philosophicis aenigmate 295: Animal & brutum converti inter se ait, sic quoq; colligens: Si Hominis est ratiocinari & animalis sentire ut plantae vegetare, & Homo dicitur animal, quia sentit, (ut alii hanc rationem reddunt) cur non dicatur planta, quia vegetat? Sed planta per consuetudinem non appellatur, quamvis vegetabilis, aestimetur; animal autem dicitur, quod si ratio sequenda sit, aut non erit animal, aut si animal est, quoqȝ planta judicari poterit.. 4. Alii ex alio capite improbasse hoc genus videntur, ii eum primis, qui ad totam definitionem nauseant. Johannes enim Baptista van Helmont in Tractatu, quem inscripsit venationem Scientiarum,. ultimo ita contra genus hoc insurgit: Finaliter Scholae ethnicae defecerunt à cognitione veri intellectus: Ideoq ȝ Homo non est animal rationale. Sed Praedicamentum Substantiae dividendum est in Spiritum & Corpus. Spiritus est vel abstractus vel concretus. Homo solus est Spiritus concretus, non autem inter corpora locandus. Si à potiori parte desumenda sit denominatio, & à famosiori significato esssentialis determinatio. Ergo Homo à Spiritu intellectualiqȝ lumine denominandus & definiendus erat. Simili ratione, ad impugnandum Genus hocce usum legimus Samuelem Strimesium cum Praeside suo D. Elia Grebenizio in tract. Phil. de vita Dei Disput. I.. 9. & 10. cum scribit: Supponimus genus Hominis proximum non esse animal, sed Spiritum seu substantiam immaterialem, tum propter formam suam, ob quam in certo genere substantiae collocatur, tum ut denominatio ita definitio fieri debet à potiori. Anima autem potior atqȝ principalior Hominis pars est. Objici potest: In categoria Substantiae vivens seu animatum dividi in insensibile & sensibile, sensibile subdividi in rationale & irrationale, qua ratione homo ad seriem animalium transfertur. Resp. Male ita divisionem institui. Nostra Substantiaex Categoria aliter habet, in qua immediate substantia dividitur in spiritualem & materialem: Spiritualis ad eam quae ab omni materia absoluta & quae ad materiam determinata est; illa est Angelus, haec autem Homo. Neqȝ moramur multitudinem eorum qui priori via insistunt, cum non respiciendum sit, qua via eatur, sed qua eundum sit

6 Celeberrimus Philosophus, Johannes Claubergius non ideo tantum taxat hoc genus, quod sub genere rerum ignobiliori scil. corpore sit positum; sed & quod obscurior longe sit vox animalis, quam ut generis locum tenere in definitione Hominis possit. Circa prius enim haec occurrunt ipsius verba in Log. Vet. & Nov. cap Homo in vulgata definitione consideratur tanquam res simplex & unius tantum generis, nam animal ponitur sub genere, quod Spiritui opponitur in divisione substantiae. Adi tabulas praedicamentales, nisi fortassis confractae jam sint superioris capitis machinis. Et quidem tertio Homo ponitur sub genere ignobiliori, scilicet corpore, tolerabilius autem fuisset erratum, si ad genus magis nobile scilicet ad Spiritum relatus foret, quomodo in aliis denominatio à potiori fieri consuevit. Circa posterius. praecedente 56. haec monet: Genus animal, in hac definitione positum est valde obscurum, & si hoc genus, (ut creditur) proximum reducas ad remotiora, v. g. corpus vivens animatum (talis autem reductio institui debet ab accurato Analytico) non ad clariora sed ad obscuriora venies, quemadmodum praecedente capite ostensum. Secundo si examines, quid Homo, item quid animal, manifestum evadet clarius te intelligere quid homo sit, quam quid animal, jam vero nulla toleratur definitio, quae obscurior sit definito: & praecedentis cap Quid quantumq ȝ Homo & bestia commune habeant sive quousq ȝ se extendat eorum similitudo & convenientia, semper dubitatum fuit atqȝ etiamnum dubitatur maxime. Corporis quidem similitudo cernitur, an vero quid ultra sit & quale, nondum satis cernitur: atqui Logicae pars prima claram ac distinctam perceptionem flagitat: quod praeceptum susq ȝ deqȝ habent, qui clare & distincte non percipientes quidnam illud sit, in quo bestia & Homo conveniunt, atqȝ unum quodammodo fiunt, nihilominus commune Hominis & bestiae nomen faciunt animal, imò qui utuntur hoc ipso nomine, hac ipsa notione, tanquam clariore ad definiendum, quid sit Homo, quid bestia, cum saltem quid Homo sit, longe clarius existat, quam quid sit animal. Melius Germani hominem & bestiam distinguunt per Mensch & Thier, unum vero ambobus commune nomen non usurpant: licet minutos Philosophos imitati quidam vocem Thier quae manifeste convenit cum graeco «thēr» ad animal quatenus pro genere Hominis & bestiae Latinis accipitur, designandum torqueant. Nec à Claubergio dissentit Hamelius Lib. I. de mente Humana. c sic de vulgari hac definitione judicans; Definitiones in Scholis usitatas perpende, perpaucas offendas quae rem non magis obscurent, quam illuminent. Ne illa quidem vulgata Hominis definitio his forte vitiis caret, cum enim finitur animal rationale, mihi sane notius est, quid sit Homo, quam quid animal. Hoc utiqȝ definitur, quod vita & sensu est praeditum, sed quid vita, quid sensus, obscurum admodum est; nec quid Homini cum brutis est commune satis est explicatum. An in belluis sit quaedam perceptio, an forma seu anima à corpore discreta, quae vitae principium sit, valde ambigitur. Deinde Homo magis cum Angelis convenit, quam cum Brutis. Ac Mens ipsa quae est praecipua Hominis pars, naturali forsitan lumine notior est quam corpus, cum mihi nihil sit notius quam me intelligere

7 Quod si errore aut consuetudine, aut ineuntis aetatis praejudiciis ad ea, quae sunt corporea, nos abjicimus, hunc errorem à Philosophis correctum non auctum oportuit, hi quidem potius ad res à materia secretas & intellectu praeditas, cum quibus homo magis convenit, quam ad corporeas attendere debuerunt. Consule quoque Claubergio & Hamelio suecinentem Antonium Le Grand in Institutionibus Philosophiae Parte Sed Differentiam non minus impugnari varie à variis constat. Ipsi enim Aristotelici («gnēsioi» scilicet, quos Scholasticis aliàs contradistinguere solemus) quamvis de genere nullam litem moveant, sed ambabus potius manibus illud amplectantur, differentiam tamen inimico torvoque vultu respiciunt, variisque telis eam configere nituntur. Primo namque differentiam latiorem definito seu specie illa, quae definitione manifestatur, esse oportere obtendunt, docente hoc non solum Porphyrio in Isagoge Cap Cap Cap sed & Aristotele ipso 6. Topicorum (ubi aperte docet, differentiam de pluribus dici quàm speciem) & 6. Topic. 4. ubi differentias, quae in definitione assumuntur, vult natura esse priores definito, h. e. latiores; Id quod in rationali locum non inveniat, quippe quod de pluribus specie differentibus praedicari non sit aptum, quia de quocunq; (v. g. de Angelo) rationale praedicare velles, sub animali tamen illud non contineretur. Secundo «to» rationale pro Hominis differentia ideo non agnoscunt, quod non habeat oppositam differentiam positivam sed privativam tantum (irrationale siquidem brutorum differentiam esse ajunt) cum omnem tamen differentiam proprie dictam differentiam quandam positivam oppositam habere oporteat; ita docente Aristotele 6. Topic. 6. Tertio: quia Genera non subalternatim posita diversas specie differentias exposcant, (praecipiente id rursus Aristotele in Categoriis cap. 3. & L. I. Top. c. 6. (15) & 6. Top. 6.) nec «to» rationale quod animae differentia sit, (ceu patet ex 2. Polit. c. 5. & I. Eth. c. ult.) animalis differentia esse queat. Quarto: quia differentia non sit extra genus, sed continuum & indissolubilem cum genere nexum habere debeat (quod iterum praescribit Aristoteles I. de part. animal. c. 3. nec non 6. Topic. c. 6. ut & 5. Metaph. 30.) «to» rationale vero absque animali esse possit, si quidem pro facultate intelligendi & deliberandi capiatur, si vero pro facultate unum ex alio colligendi, in Bruta quoq; cadere, adeoque definitionem Hominis latiorem suo definito hinc reddi. Quinto: quod per «to» rationale non determinetur animal secundum, totum, sed secundum partem duntaxat, nimirum animam aut aliquam ejusdem facultatem (quandoquidem anima dividi in rationalem & irrationalem, non vero animal, debeat) cum tamen per differentiam tota species ab alia non pars solum ejus differre debeat, ceu rursus evidenter inculcat Aristoteles Lib. I. de part. Animal. c. 3. Hisque adeo rationibus ex intimis Aristotelicae Philosophiae penetralibus depromtis differentiam explodunt insigniores Peripatetici,

8 ejusque in locum aliam succedere faciunt, quam ipse Aristoteles in sua Hominis definitione expressit, quando eum per animal pedestre, bipes definivit, quam proinde definitionem purioris Philosophiae Aristotelicae amantes plerumque approbant, multumq; vulgari praeferunt. Videatur Celeberrimi Peripatetici Melchioris Zeidleri Analysis posterior Lib. I. c. II usque ad 34. ac integra Dissertatio hac de materia Joh. Philippi Pfeifferi Regiomonti habita.. 7. Nec differentiam hanc sufficere credidit Porphyrius: utut eam in definitione sua (in qua Generis locum animali quoque non invidit) penitus non repudiet, sed per adjectionem «tou» mortalis restrictam cupiat, ne citra hanc adjectionem definitio vulgaris Angelis etiam competeret, suoque definito latior evaderet; Cap. 3. enim Isagoges suae ita philosophatur; Mortale & immortale nec non rationale & irrationale sunt differentiae divisivae animalis, quia per eas dividimus genera in species sed hae differentiae divisivae generum completivae, sunt & constitutivae specierum: Animal enim dividitur his differentiis rationali & irrationali, item mortali & immortali, sed hae differentiae, rationale & mortale Hominem constituunt, sed hae rationale & immortale angelum: Mortale & irrationale Bruta animantia. Et paulo inferius: Interrogati, quid est Homo? apte respondebimus animal, interrogati autem quale animal? apte respondebimus, esse rationale & mortale. Cum enim res constent ex materia & forma, vel iis quae proportione respondent materiae & formae, quemadmodum statua ex aeris materia, & figura, tanquam forma; sic etiam Homo communis & specialis constat ex genere, quod proportione respondet materiae, & differentia, quae respondet formae; Totum auteus hoc, animal rationale, mortale, est Homo, ut ibi Statua.. 8. Alios, à genere animalis quoq; non abhorrentes, Differentiae huic acquiescere istud prohibet, quod Bruta ratione quadam pollere sibi persuadent, quae proinde per hanc differentiam à definito non satis removeri arbitrantur, à quibus tamen essentialiter hominem differre nemo facile diffiteri possit. Id quod Peripateticos ex parte etiam differentiae huic objecisse ex ante dictis constat, atque inter caeteros etiam, qui genus illud unà suspectum habent, non pauci urgent, ut pote supra citatus Helmontius, qui in Venatione scientiarum supra cit expressis verbis inquit: Differentiam constitutivam Hominis seu rationale competere Brutis extra dubium est, simulqȝ penuriam Logices, omni prorsus definitione & differentia constitutiva destitutae, & Tractat. de magn. vuln. curatione: Dico itaqȝ Hominem externum animal, ratione & voluntate sanguinis utens, internum vero non animal sed imaginem Dei. Videant inde Logici quam defectuose Hominem à ratiocinii potestate definiant. 9. Claubergius obscuritatem insuper, quam generi impegit, differentiae huic obstare quoque existimat, quo minus in definitionem recipiatur: quod item Hominem à Brutis

9 potius quam ab aliis, quibus conferri Homo magis merebatur, differentia haec distinguat. Sic enim ille cit. loc Differentia rationale ambigua est, nam vel significatur id, quod cognitionis particeps; atq ȝ ita in genere, nempe animali, contineretur, (nam huic cognitionem tribuunt illius definitionis Autores) quod absonum; vel denotatur cognitio dianoëtica, quae plerorumq ȝ videtur sententia & sic ab imperfectione Homo denominaretur, quod vitiosum esse ipsi alibi fatentur; vel designatur simplex aliqua Mentis apprehensio & cognitio noëtica, quae est perfectior mentis actio, & tum nequeunt satis explicare, quantum haec differat ab ea, quam animantibus multis adjudicant, perceptione. Et seq. 58. Differentia, rationale, secundum plerosqȝ ratiocinandi facultatem signans, petita est ab attributo ignobiliori, id vero non satis idoneum esse vel hinc liquet, quod quò magis perfectus redditur Homo mente cognitione rerum illustrata, eo minus ratiocinetur, sapientes enim Deo atqȝ angelis similiores plurima sine discursu intelligunt, quae alii non item. Si ergo illud, rationale essentiam Hominis optime declarat, quae utiqȝ Mens est illius definitionis Fautorum, sequitur Hominem, quo redditur perfectior eo magis naturam suam amittere, quod non putem ipsos affirmaturos. Et. 59. Differentiae munus est indicare, quomodo res differat, non à quibuslibet sed à maxime cognatis: Atqui in definitione ista Hominis indicatur solum, quomodo differat à bestiis, quasi bestiae & Homo res essent maxime affines: An autem Homo non magis convenit cum Angelis, nempe ratione Mentis intelligentis atqȝ immortalis Deiqȝ, ad imaginem factae, quae utiq ȝ pars Hominis praecipua? In quo Hamelium rursus «omopsyphon» habet Claubergius, & utrisque subscribit Antonius Le Grand, quorum loca brevitatis causa omittimus Nec differentia haec tam se probare potuit Alexandro Pitcarnio Scoto, quin novo nomine exprimere differentiam Hominis specificam maluerit, de quo in compendiaria ejus Physiologiae Idea sect. 33. p. 57. sequentia legimus: Anima Humana non distinguitur ab Angelo per «to» rationale sed per incompletam naturae rationem & exigentiam, ut cum corpore uniatur. Et ab anima belluina per spiritualem suam naturam aeterna & Spiritualia respicientem; investiganti igitur differentiam specificam animae rationalis, fingendum erit nomen spiritum incompletum significans, quod in concreto de Homine dici ejusqȝ differentia statui poterit, sic «pneumatopsychia» dici poterit differentia Hominis specifica, & «pneumatopsychikos» in concreto de Homine praedicari potest. Similique ratione, fastidita vulgari Hominis differentia, ad aliquam recenter à se fictam vocem confugisse cernimus ingeniosissimum virum Joh. Franc. Picum Mirandulae Dominum in Examine vanit. Doct. Gent. in cujus cap. 8. cum de incerta apud Philosophos antiquos atque apud ipsum Aristotelem Hominis definitione plurima eruditissime proposuisset cap. 9. seq. suam de differentia Hominis propria sententiam ita exprimere studuit: Si duo latina nomina ita in unum conflare possem, ut unum, quod proprie neutrum illorum esset, dissultaret vocabulum, quemadmodum graeca voce nominum compositioni maxime

10 accommoda, me facere posse non diffido, Hominis definitionem, una differentia, quae fit «logonoētikē» auderem tradere, quae & rem complecteretur ipsam, & excluderet alias. Duae enim sunt supra sensum in cognitione generis differentiae; altera rationalis, quae à Graecis vocata est «logikē», altera intellectrix ab illis «noētikē» nuncupata. In utraqȝ vero gradus plurimi, & ita se jungunt, ut quod supremum in imo sit genere, imum fit in eo, quod est supremum: Homo itaq ȝ quasi in meditullio constitutus, vinculum superae & infimae naturae nuncupationem obtinuit, ut qui collimitio quodam nectat utramqȝ, sub se multos habet cognitionis gradus, habet & supra se multos: animalia etenim diversi generis ad Hominis cognitionem quanto magis accedunt, tanto magis cognitione discursuqȝ quodam rationis participare dicuntur; quantoqȝ recedunt magis, ad plantarum stirpiumqȝ stupidam conditionem propinquant, ejusqȝ naturam sapiunt, unde illis nomen fecit Aristoteles Zoophyta, quasi dixeris animalistirpia, ut quae confinium tenerent utriusqȝ naturae &c. Anima itaqȝ Hominis eademqȝ forma à qua differentia trahi debet & rationalis est & intellectrix & utraq ȝ appellatione jure vocatur. Plenius & exactius pollere dicitur ratione: duae autem hae in ipsa anima non sunt differentiae sed una prorsus, à qua duae illae facultates ratiocinandi & intelligendi manant. Quapropter uno nomine eas significare oporteret, quod rationis & intellectus officium significaret: sed cum nullum tale conficere nomen, quod satisfaciat, adhuc potuerim, hoc graecum ex duobus vocabulum conflavi «logonoētikē», qua differentia tanquam propria omnes aliae superiores includantur, & ab omnibus rebus, quae non sunt Homo, dirimatur. Nam per universalem rationem ab omnibus brutorum generibus dirimitur, per rationem ipsam intellectu junctam dirimitur ab angelis, qui suapte natura discursu rationis non egent. Quae omnia verbo illo uno differentiam exprimente significantur, quae superiores includit, & cum Homine plane atqȝ simpliciter convertitur, reciprocaturqȝ, nec majoris omnino est ambitus, nec minoris.. 11 Jamque adeo qui neque generi neque differentiae definitionis hujus favent, animali & rationali è statione hac deturbatis de altis definitionibus sunt soliciti; cujusmodi e. g. est Helmontii illa supra cit. loc Homo est creatura vivens in corpore, per animam immortalem ad honorem Dei secundum Lumen & ad imaginem verbi primi Exemplaris omnium causarum sigillata. Nec non Claubergii illa l. c Homo est res ex mente finita & corpore organico composita, quam retinent ex eo & commendant Hamelius, Le Grand aliique recentiores quamplurimi. Caput II.. 1. Quandoquidem definitio alia nominis est alia rei (quarum illa nominis significatum explicat, haec quid res nomine insignita involvat, evolvit ac realis definitio in primariam seu essentialem (quae definitio stricte & absolute dice solet) & secundariam sive descriptivam (quae descriptio potius quam definitio appellari à multis consuevit)

11 dispescatur, in praesenti capite definitionis stricte dictae seu primariae potissimas conditiones & requisita, à nemine facile neganda, breviter nunc percurrenda erunt, ut principiorum seu regularum instar esse nobis possint, ad rectiorem de vulgari definitione «epikrisin» formandam.. 2. I. Igitur Regula sit: definitio talis vera sit propositio, nec falsitatis quicquam includat. Inservire enim definitio intellectui nostro debet ad tollendam ab eo ignorantiam, augendamq; in eo notitiam, quo magis magisq; is perfici & ad fines à natura praefixos dirigi & contendere possit. Id quod falsitate nunquam consequetur, utpote quae ignorantiam nostram nutrire potius quam tollere, & à rectis finibus quam longissimè Voluntatem nostram abducere solet.. 3. II. Clarior sit ac notior suo definito. Postulat hoc finis definitionis quae est oratio veri manifestatrix, & ut Aristoteles 6. Top. c. I.. 6. ait, cognoscendi causa traditur. Itaque rei definitae ideam claram & distinctam tradere debet, ut usuinobis esse queat ad plurima alia per eam certius & distinctius cognoscenda. Unde geminos minimum conceptus sistere nobis definitio debet, quorum altero, in quo res cum aliis conveniat, altero in quo rursus ab iis differat, exponitur, priorque conceptus materiae alter formae «kat analogian» respondet. Qua ex regula sequentia emergunt Consectaria. 1. A definitione exulare debent verba aequivoca. Haec enim ob incertam significationem suam claram perceptionem impediunt. 2. Absint quoque, quoties positive res declarari potest, vocabula negativa. Positiva enim perceptionem claram magis adjuvant. 3. Definitum non ingrediatur definitionem. Quod per clariora ac notiora definitio alias non fieret.. 4. III. Sit adequata suo definito, seu aeque late patens, h. e. nihil, quod ad definitum non pertinet, admisceat, neque, quod ad illud spectat, definito adimat; alias enim definitum non satis declararet, qui tamen scopus est bonae definitionis: unde & «horos» sive terminus Graecis appellatur, quod rem, quae citra definitionem confundi cum aliis posset, determinet & circumscribat, ut cum aliis ab ipsa differentibus confundi amplius nequeat. Ex quo principio seqq. rursus fluunt Consectaria. 1. Definitio non debet angustior esse suo definito: h. e. debet omnibus ejusdem naturae & essentiae rebus, quale est definitum, convenire, atque sic universalis esse; Secus enim non esset adaequata

12 Non debet latior esse suo definito: i. e. non aliis nisi ejusdem essentiae & naturae rebus sub tali definito comprehensis competere, atque sic propria esse suo definito; aliàs enim definito suo non esset aequalis. 3. Definitio debet esse reciproca: quia scilicet universalis simul debet ac propria.. 5. IV. Essentiam seu interiora aperiat & distinctius cognoscenda intellectui offerat. Hoc ipsum est, quo definitio primaria sive essentialis à secundaria seu descriptiva differt, quia haec per accidentalia & extrinseca, illa per essentialia & intrinseca rem declarat. Unde jam facili ductu sequentia derivamus consectaria: 1. Perfectiores, esse definitiones, quae constant genere proximo & differentia ut vocant, specifica. Intimius enim certe rem penetrat, qui eam à maxime affinibus valdeque cognatis distinguere potest, quam qui à quibusvis aliis saltem distinguere novit. 2. Perfectiores esse definitiones, quae remper id, quod optimum est, in ea, definiunt. Quis enim dubitet profundius in rei essentiam ita nos penetrare?. 6. Cetera bonae definitinis essentialis requisita omittimus, tum quod aeque necessaria non appareant; tum quod in illa non aeque consentiant Authores Logici; tum quod instituto nostro tantopere non inserviant, qui non tam perfectam aliquam Hominis definitionem ipsi fabricare, aut è jam prostantibus aliquam eligere, quam vulgatissimam ad regulas prolatas examinare instituimus. Caput III.. 1. His ita praestructis, non adeo difficile erit, decantatissimae definitionis hujus pretium ac pondus paulò certius determinare, id quod per distinctas conclusiones jam praestabimus. Conclus. I. Quacunq ȝ haec definitio commendare se possit authoritate vel traditione, Aristotelicam certe non esse, prorsus constare putamus. Multi equidem, qui Aristotelicos se profiteri sunt ausi, in Aristotelis gratiam, cujus apud eos sarta tectaque servatur auctoritas, teneriori amplexu eandem stringere, acriterque adversus diffentientes defendere sunt dignati; sed hoc ipso tamen misere decepti, quod Aristotelicam vel Aristotelis principiis conformem esse sibi persuaserint; cum Aristoteles certè non aliam solùm Hominis definitionem formaverit, (de qua videatur Cap. I.. 6.) sed & ejusmodi principia passim inculcaverit, cum quibus conciliari ea nullatenus possit, (videatur idem. ap. cit.) Quam etiam ob causam accuratiorum Peripateticorum palatum plerumq; & in tantum offendit, ut singulare illud Peripateticorum decus Philippus Scherbius in

13 elegantissima Oratione de differentiis quibus Homo à caeteris animantibus differat, in haec ipsa verba erumpere non sit veritus: Haec definitio, quae omnibus omnium Scholarum parietibus videtur affixa, multorum errorum fomentum est.. 2. Conclus. II. «To» animal generis locum in definitione Hominis nullatenus mereri, confidenter asserimus. Ut enim mittamus Cardani & Mejeri illam rationem Cap. I.. 3. contentam, (secundum quam in regulam primam Cap. I. I impingeret haec definitio) summopere fortassis non stringentem: quandoquidem comparatio illa inter plantam & animal ob receptum semel & longissima loquendi consuetudine confirmatum vocis animalis significatum negari tanto facilius posset, quanto minus vox ipsa animalis, ab anima quippe, aut, si graecum vocabulum spectes, à vita derivatun significatui huic reclamat (cum è diverso vox germanica ein Thier eui graecorum «thēr» vel «thyrion» respondet, bestiam potius quam hominem designare videatur (ceu constat ex Cap. I.. 5.) quo responso Cardanum & Mejerum Vir «Polymathèstatos» Jacobus Thomasius in Dial. phys. cap. XXXIX II. ac in processu suo Disput dimisit; ut, inquam mittamus dictam rationem I. vel sola illa enormis in voce Animalis obscuritas (quam posterior Claubergii locus cap. I.. 5. exhibitus satis comprobat) per regulam I. Cap. 2. ejusque consectarium I. gravissimo est obstaculo, ne animal generis locum occupare possit.. 3. Illud vero 2. prorsus intolerabile & regulae & primae Cap. I.. 2. nimis adversum, quod, dum animal in casu recto de Homine praedicatur in hac definitione, consequenter corpus quoque in casu recto praedicari de homine posse supponatur. Hinc enim non tam obscura quam falsa prorsus nascitur propositio: Homo est corpus. Differunt vero utique: Hominem habere corpus & esse corpus: sique príus praedicare de homine salva veritate liceret, non ideo statim posterius posset. Nec enim (ut recte objicitur à Claubergio & Hamelio locis. 5. c. I. citatis) res aut Substantia simplex est Homo, sed composita h. e. non ex corpore duntaxat & materia, sed & ex Spiritu seu Mente constans, de quo proinde corpus in casu recto praedicari tam repugnat, quam manum de homine, vel ignem de Mundo, ut si dicas; Homo est manus: Mundus est ignis. Nemo enim sic loquentem explosurus vel ideo non esset, quia partem de toto in casu recto proprie praedicari repugnat.. 4. Quemadmodum tamen, si partem aliquam de toto in casu recto praedicare liceret, rectius multo ad nobiliorem & praestantiorem partem id pertineret, quam ad partem imperfectiorem & ignobiliorem, (vi regulae ultimae consect Cap. II.) Ita nullatenus dubitandum quin meliori jure Spiritus seu Mens generis locum in definitione Hominis quam «to» animal (& consequenter Corpus) occupare queat. Ecquis enim non mallet corpus humanum e. g. universe sumtum per caput vel cor definire, quam per

14 pedem vel digitum pedis aut hujus unguiculum, atq; sic integrum Hominem per spiritum potius quam per corpus? cum de illius prae hoc praestantia non minus quam de capitis vel cordis prae pede ejusve digito hujusve unguiculo praestantia convicti simus. Quo telo gravius certe quam multi crederent, vulgatam definitionem vulnerant Helmontius, Strimesius (. 4. Cap. I.) & Claubergius sub initium. 5. cap. I. Cui vulneri quodnam emplastrum quaerere vulgaris definitionis Patroni possint, non apparet. Quod si enim partem de toto in casu recto praedicari non posse regesserint, propria vineta caedent, quando & ipsi corpus de Homine praedicare religioni sibi non ducunt. Si Hominem bestiis similiorem quam spiritibus dixerint, tum quoq; responsi loco illud ferent, quod ingeniosissimum Hamelium supra in fine. 5. cap I. exprobrantem audivimus: Quodsi errore aut consuetudine &c. Quὸ faciunt & Claubergii egregia verba. 60. l. c. Hoc tanquam novum vitium superiori accuditur, quia cum humanae cogitationes potius versari deberent circa res intelligentia praeditas, ipsi circa umbras & spectra corporis volitare amant. Adeo homines se rebus corporeis & visibilibus immergunt, ut credant, totum id, quod sunt, similius esse talibus rebus, quam aliis quae sensus sugiunt, & sola mente pervidentur, quo capitali errore imaginem & similitudinem Dei ad quam creati sunt, obliterant.. 5. Sed & hoc altius apud se expendere quaeso dignentur, quotquot animum à praejudiciis liberum gerunt, omnemq; cognitionem suam ad pias praxes dirigendas esse concedunt, utrum vel hoc nomine Hominem in rerum intellectualium ordinem tránsferre, quaeque cum his ei intercedit, similitudinem loco generis assumere, quam in rerum corporearum numero eum relinquere & quae cum his intercedit similitudinem pro genere agnoscere, non praestaret, quia sub posteriore consideratione, si brutis videlicet maxime affinem se homo intellexerit, idque in Scholis pariter & Academiis tanta solicitudine fuerit perdoctus, nihil tam prope futurum esset, quam ut neglecta potiore sui parte corpus tantum suum sit curaturus, satisque habiturus, si astutissimis tantum brutis astutior evadat, indeq; qualemcunq; ab iis differentiam sortiatur spiritualiter autem vel Christiane ne in minimo gradu vivat; quomodo certe non plurimorum errorum tantum, ut Scherbius ait, sed & vitiorum fomentum esse posset definitio: cum è diverso sub priori respectu si scilicet spiritibus maxime affinem seu cognatum se esse ipsa sui definitione moneatur, ad nobilissimam sui partem tenerrime amandam, summaq; solicitudine percolendam inflammari magis posset, quomodo plurimarum veritatum non tantum sed & virtutum fomentum haec definitio evadere posset? Quo forsitan digitum etiam intendisse videbitur Helmontius loco supra citato. 4. l. I. quem amplius illustrat sequens locus ex eodem de Venat. Scient. Tract & 38. depromtus: Plus itaqȝ Scholae Philosophicae documentis gentilium quam Pauli acquievere. Hinc illas contemplor Hominem duntaxat juxta ejus cadaver meditatas, non autem juxta Creatoris sive efficientis intentionem, Hominisqȝ

15 destinationes finales &c. Quapropter Homo, quamvis ex Corpore animales aliquot & corporeas conditiones habeat; attamen ex intentione divina creatus est in imaginem viventem, in substantia immortali, ut Deum cognoscat, amet & adoret secundum lumen typi sibi impressi, at postquam Homo vixit in carne ut animal, dixit Deus, spiritus meus non permanebit cum Homine, quia caro est. Genus enim definiti proprium in definitione Hominis poni debet. Quod Scholae animal nominant, id ipsum Deus degenerationem nominat, aversionem viarum, naturae corruptionem atqȝ destructionem intentionis suae in creando.. 6. Quod interim Aristoteles, quem aliàs differentiae vulgari minus favisse ex thesi 6. cap. I. colligimus, huic generi tantopere faverit, Hominemque in classe rerum corporearum collocaverit, utut excusari nonnihil fortassis inde possit, quod de physica Hominis definitione in ea Scientia solicitus esse voluerit, ubi corpus naturale quatenus naturale considerari solet, nescio tamen an praejudicii modo dicti, quod emicare ex hac definitione Claubergius & Hamelius, proximè superiore. citati, arbitrantur, suspicionem omnem effugiat, quippe quem non paucis circa humanam mentem erroribus, propter Gentilismi tenebras, succubuisse novimus, attestantibus hoc ipsum non paucis Clarissimis Viris, qui errores hosce Aristotelicos candide agnoscere eidemq; tanquam Gentili condonare potius quam contortis explicationibus tegere vel defendere malunt. De immaterialitate certe mentis humanae haud multo certiora illum novisse dixeris, quam de ejusdem immortalitate, quam certe eum non agnovisse, imo potius inficias ivisse non uno argumento constare potest.. 7. Concl. III. Quae contra differentiam movebantur objectiones, pleraeqȝ sic eam concutiunt, ut statione sua tantam non dimoveant. Equidem frustranea illorum videtur solicitudo, qui. 7. cap. I. differentiae huic aliquid adjiciendum propterea esse censebant, ne angelis (vel ipsi quoque Deo) vulgaris definitio applicabilis fieret. Quodsi enim «to» rationale in ea significatione supponatur, qua collectionem unius ex alio importat, aut insuper sensationem aliquam necessario involvat, prout communis ejus & in Peripateticorum Scholis frequentatus significatus prae se fert, nequaquam metuendum videbitur, ne quis vel sub priore restrictione Deum, vel sub posteriore Angelum insuper intelligere possit. Quodsi vero «to» rationale in ea latitudine capiatur, sub qua vel angelis, vel Deo etiam, repugnare non possit, vox animalis adjecta certe obstabit, quo minus totam definitionem angelis vel Deo attribuere liceat, cum maxime vox animalis ad ejusmodi significatum passim restringi nunc soleat, sub quo cum vivo non recurrit, sed praeter vitam sensualitatem quoque importat (quomodo à Graecis quoque «zōon» vivum & «zōon» animal distingui novimus) quo sensu utique nec Angelos nec Deum Animalia vocare fas fuerit. Adeoque nec vox mortale ex solicitudine veterum voci rationale

16 superaddenda amplius videbitur, cum maxime contra «to» mortale in supplementum differentiae adhibitum perquam speciosa dubia moverit Augustinus Anconitanus (referente Mirandulano loc. supr. cit.) ac Liber, qui appellatur Scoti Vniversalia, ubi differentia haec ideò exploditur, quia non sumitur à forma sed à materia; tum quod mortale primo est in individuo quam in specie; contra vero differentia primo speciei debet inesse, & ipsa specie aut prius aut cum ea simul: mortale autem posterius esse natura quam Homo, qui videlicet prius est, quam corruptioni sit aptus. Item mortale cum Homine non converti, quare ultimam non esse differentiam. Demum id non posse nomine differentiae merito pollere, quod non ad esse ipsum sed ad non esse conducat.. 8. Quae vero à Peripateticis acuratioribus contra hanc differentiam in medium adducuntur, pleraq ȝ magni sunt ponderis, supposito quod animal sit genus Hominis, ceu communiter ab iis supponitur, qui differentiam hanc amplexantur. Pleraq ȝ dico; Nam ultimam illam rationem, qua Peripatitici animal non secundum totum sed secundum partem, animam nempe aut facultatem ejusdem determinari per «to» rationale obtendunt, in Aristotelem ejusque Sectatores, argumento hoc utentes, retorquere licebit; quoniam & Aristotelicae illae differentiae, pedestre, bipes, ipsae non nisi partem Hominis determinant & circumscribunt, nimirum corpus: ut prolata hac Peripateticorum definitione, animal pedestre, bipes, nemo statim intelligere possit, tam nobile animal significari, quod mente intelligente sit praeditum. Unde si vel maxime in Aristotelis gratiam (cum aliàs rationes dubitandi non prorsus nullae suppeterent) concederetur, physice consideratum Hominem sic definiri; nihil tamen amplius hinc secuturum esset, quam Hominem secundum alteram duntaxat sui partem, quà sensibus exponitur, per ejusmodi differentiam describi posse; minime vero, absolute eum & secundum utramq; sui partem consideratum accurate sic etiam definiri, quandoquidem id nil nisi praejudicium, supra. 4. hujus cap. detectum, redoleret. Sed Aristotelem interea ejusque cultores nihil aeque, credo, nisi praeconcepta illa de genere Hominis (quod hic sub animali locandus foret) opinio, ad impugnandam tantopere differentiam à rationalitate Hominis petitam, & ad substituendas in hujus locum differentias ante expressas pertraxit.. 9. Multum quoque premi vulgaris hujus definitionis differentiam illorum objectione dixeris, qui Brutis rationalitatem quandam adscribunt (de quibus vid. I. c. I.) quoniam sub genere Animalis Bruta comprehendi nemo ambigit, nec rationalitas illis tam repugnare cernitur, quam vel Angelis vel Deo animalitas. Utut enim ingeniosissimus Cartesius, aliiq; Principiis ejus innixi omnem omnino cognitionem (sensum etiam aliqui) Brutis denegare ausint, eamque sententiam specie sua gaudere non sit negandum; adeo tamen lis illa nondum confecta, ut oppositam sententiam si non majore, simili tamen instructam probabilitate dicere possis. Jamque adeo, si supposita quadam Brutorum

17 rationalitate «to» rationale in definitione Hominis eo significatu explicandum esse aliquis putaret, per quem Bruta exclusa intelligi possent (id quod varia ratione à variis Autoribus fieri solet ac potest) ipsa tamen vox rationale obscuritatem suam statim hinc proderet, nec digna ideo appareret, quae differentiae munus in hac definitione sustinere posset (uti recte judicant Claubergius, Hamelius aliique, ipsaq; flagitat regula c. 2. & consect. I.) quam ob causam clariorem aliam in ejus locum substituere quidam sunt conati, utpote Mirandulanus «to logonoētikon» (ceu patet ex. 10. c. I.) & Pitcarnius «to pneumatopsychikon» (ceu ostendit idem.) quas differentias ipsi rationali in hae definitione praeferre non ideo tantum liceret, quod per easdem Bruta, à quibus Hominem distinguendum esse ipsa vulgaris definitio supponit, certius excludantur, sed & quod reg. 2. pariterq; consect. reg. ult. Cap. 2. magis per illas satisfiat.. 10 Concl. IV. Cum definitio haec non solum Aristotelis principiis valde sit adversa, ideoq ȝ Peripateticis accuratioribus meritὸ exosa, sed &, sive Genus respicias sive differentiam, in bonae definitionis regulas valde impingat; explosione eam quam patrocinio digniorem videri, nec fere citra laesae juventutis, ut ita loquamur, crimen in Scholis inculcari valde vel laudari multum posse, afferimus. Cujus veritas ex praecedentibus satis emicat. Antequam nunc finiamus, B. L. propinamus insignem, quaeq; dicta à nobis sunt mirifice illustrantem locum Magnif. Dn. Erhardi Weigelii, Archimedis Salani, Patroni nostri colendissimi, ex aurea ejus Dissertatione Germanica, quam inscripsit von der Wurzl- Rechnung &c. è cap. I. p. 5. & seqq. excerptum, in ipsa Disputatione nostra superiùs citandum, nisi, illâ prelum jam exeunte, demum laudatissima Dissertatio manibus nostris fuisset oblata. Cujus proinde verba sic habent: Es kan vor eine allgemeine subjectivund material- Natur-Ursach der Laster bey den Menschen der gemeine Wahn gerechnet werden, wenn die Menschen sich vor Thiere halten, und vor animalien erkennen, ihrer viele auch vermeynen, daß ein Mensch nicht wesentlich von Thieren unterschieden werde, sondern nur den höchsten Grad der animalität (der Thierheit) an sich habe, womit er von andern Thieren, die geringers Thier- Vermögens sind, nur gradu, stuffenweiß, als der Superlativus von dem Comparativo, und von etlichen als von dem Positivo, unterschieden werde. Ob nun gleich gemeine Leute gar nicht gerne sich vor Thiere schelten lassen; ist doch ihre Meynung eben auch dahin gerichtet, wenn die Eltern ihre Kinder anders nichts als nur ihr Fleisch und Blut zu nennen pflegen, und des Geistes (ihrer Seelen) nie dabey gedencken, welche doch die Biebl als das Hauptstück bey dem Menschen anführt, wenn im Ersten Buch am 2. Cap. v. 7. Moses spricht: Da ward der Mensch ein lebendige Seele: Uber dieser herzlichen Beschreibung ungeachtet, wird

18 hingegen in den Schulen von den meisten öffentlich bekennet und geglaubet, daß der ganze Mensch (denn omne Genus loquitur de toto) en Thier, und zwar, zum Untertschied, ein solches Thier sey, das zwey Beine, keine Flügel, habe (Homo, quantus quantus est, sey «zōon pezon dipoun».) Diese Grausamkeit in etwas zu beschneiden, brauchen erliche zum Differenz-Wort die Vernünfftigkeit, und sprechen, daß der Mensch ein Thier sey, das vernünfftig ist: gestehen aber gleichwol, daß der Mensch ein Thier sey. Denn wer ein vernünfftig Thier ist, der ist ja ein Thier: Und wer ein unvernünfftig Thier ist, der ist eben so, nicht mehr nicht weniger, ein Thier. Denn genus praedicatur Synonymicè (ex aequo) de utraque specie, nec species alterutra plus est aut minus generis ejusdem, utraque species est subjectiva pars ejusdem generis, aequalis honoris & aequalis dignitatis, intra genus cadens nec excedens genus. Kürklich, daß ein Mensch nichts anders als eine Art der Thiere sey, mit allen andern Thieren eben eines Geschlects, mit ihnen eben einer Ehr und Würden solches Wesens, welches das Geschlecht-Wort (Thier, als Corpus vivum sentiens) ausdrückt. Nun mögen wol von ihnen etliche es nicht so böse meynen, sondern nur damit die Heyden-Lehr bekennen, dero sie sich durch die Frau Gewonheit, ehe sie mündig worden, mancipiret. Allein sie rechnen nicht aus, daß durch besagte Definition die Seel des Menschen von dem Menschen gänklich ausgeschlossen, und damit allein der Leib beschrieben werde. Denn die Seele ist ein Geist, obs einer von den Heyden recht gewust hat, weiß ich nicht, und kan deßwegen unter dem Geschlecht-Wort Thier, als ein formal-stück einer Art der Thiere, nicht begriffen werden: sondern sie muß stracks von aller Thiere ihrem Groß-Geschlecht-Wort Corpus (und vielmehr vom unter ihm begriffenen Geschlecht- Wort animal, gantz ausgeschlossen, und vor eine sonderbare Haupt-Art der substantien erkennet werden, welche keines wegs ein Cörper, weniger ein Thier, seyn kan: Denn Spiritus und Corpus sind oppositae species, die da essentialiter (in quid und quale quid) in Ewigkeit nicht können voneinander praediciret werden, also daß wenn einer sagen will, spirituale Corpus, oder animal spirituale, er etwas unmögliches, quod est absurdum, vorbringt. Wenn nun das Wort rationale (die Vernünfftigkeit) auff unsere Seele gehen solte, müste es so viel heissen, als spirituale. Und so käme denn absurdum, etwas ungereimtes, und unmögliches heraus, spirituale animal, ein geistlich Thier. Derowegen kan das Wort Vernünfftigkeit, wenns eine geistliche Vernünfftigkeit bedeuten soll, beym Menschen dem Geschlecht-Wort Thier, kein Differential-Wort geben. Wenn das Wort Vernünfftigkeit hingegen nur dem Thier gemäß genommen wird, so daß es keine geistliche, sondern eine leibliche, eine animalische, Vernunfft, kurtz, eine Listigkeit bedeutet, mag es wol bey dem Geschlecht-Wort (Thier) bestehen, und gibt dieser Spruch, ein Thier, das so vernünfftig (nemlich listig) ist, die schönste Definition des