Zum Personalrisikomanagement und den Risiken aus dem Personalbereich

Transkript

1 Prolriikomgmt Thom B. Brgr 1 Zum Prolriikomgmt ud d Riik u dm Prolbrich Ei iführd Übricht Arbitppir SRH FrHochchul Ridlig Ridlig Uivrity Prof. Dr. Thom B. Brgr April 2012

2 Prolriikomgmt Thom B. Brgr 2 Exzrpt D btriblich Riikomgmt ht l Fuktio i d ltzt Jhr dutlich Bchtug gwo. Trotz dr hoh Bdutug d Fktor Prol i dr Prxi rtut, d bi dr zuhmd Sibiliirug für Riik i d ltzt Jhr di Prolriik bzw. d Prolriikomgmt i dr Litrtur witghd ubchtt blib. Di gilt, obwohl iig frühr Studi brit ufgzigt hb, wlch Stllwrt Prolriik bi Utrhm ihm. Dr Bitrg führt zuächt i d Thm Prolriikomgmt i ud ft chlißd di Ergbi zu d Prolriik u ztrl Utruchug zumm.

3 Prolriikomgmt Thom B. Brgr 3 Ihltübricht 1. Prolriikomgmt Eiführug Ktgori d Prolriikomgmt Idtifiktio dr Prolriik Bwrtug dr Prolriik Bdutug dr Prolriik i Utrhm Ergbi vo Bfrgug Auwrtug vo Gchäftbricht Fzit... 25

4 Prolriikomgmt Thom B. Brgr 4 Abbildugvrzichi Abbildug 1: Chcklit möglichr Prol-Riikofldr Abbildug 2: Möglich Rlvzkl Abbildug 3: Bipil ir Drickvrtilug für d Schlülproriiko Abbildug 4: Prolriik dr KMU i Bd-Württmbrg Abbildug 5: Vrtilug dr Prolriik vo 2007 bi Abbildug 6: TOP-10-Prolriik... 23

5 Prolriikomgmt Thom B. Brgr 5 1. Prolriikomgmt 1.1 Eiführug Durch di Eiführug d Gtz zur Kotroll ud Trprz im Utrhmbrich (KoTrG) 1998 wurd für d Riikomgmt i Dutchld i gtzlich Bi gchff, di i dr Prxi uch Prolriik ichlißt, vrlgt doch dr Prüfugtdrd 340 d Ititut dr Wirtchftprüfr (IdW PS 340) d Eibzug ämtlichr Fuktiobrich ud Proz bim Aufbu i Übrwchugytm. Ubhägig vo dir gtzlich Rglug id i dr Utrhmwlt hr oft di immtrill Vrmögwrt vo rhblichr Bdutug. Kud bodr im Ditlitugktor hm Utrhm zu im groß Til übr di Mitrbitr whr. Abr uch dr Apkt wi di Iovtiofähigkit vrdutlich di Wichtigkit d Brich dr Prolriik. Auch it i d ltzt Jhr dr Brich dr Wirtchftkrimilität bzw. d Fhlvrhlt izlr Mitrbitr grll vrtärkt i d Foku grückt, w im Kr i Prolriiko drtllt, z.b. durch flch gtzt Ariz odr i Utrhmkultur, di olch i Vrhlt provozirt. Solchrrt rliirt Prolriik wrd xtr bodr whrgomm ud kö d Img i Utrhm chädig (ih ERGO- Skdl ). Wi 1995 brit d Bipil dr Brig Bk gzigt ht odr uch i jügtr Zit di dr dr Société Géérl ud dr UBS k bi Vrtöß izlr Mitrbitr ogr di Exitz d Utrhm i Gfhr grt, zumidt it jdoch i rhblichr fizillr Schd möglich. Di k l ir dr Grüd gh wrd, wrum bpw. Drumm (2005, S. 734) mit d Wort chlißt: Di Bdutug vo prolwirtchftlich Riikoly ud Riikomgmt l Grudlg dr Corport Govrc it dhr l hr hoch izuchätz. Trotz dr Bdutug d Prol rtut, d bi dr zuhmd Sibiliirug für Riik i d ltzt Jhr di Prolriik bzw. d Prolriikomgmt i dr Litrtur witghd ubchtt gblib id. Hir

6 Prolriikomgmt Thom B. Brgr 6 it oft och i trikt Trug i Riikomgmt irit ud Prolmgmt drrit zu bobcht, di jdoch icht l ivoll rchit. D Prolriiko it i i itgrirt Riikomgmt izubtt. 1 Di it umo mhr rtulich, l Biträg zum Thm Prolriikomgmt cho it tw 30 Jhr vorlig. So hb Burgrd (1981) odr Kbl (1981) cho wit vor dr Vrbchidug d KoTrG uf di Bdutug dir Riik higwi. Di Bdutug wird uch durch i Umfrg dr Ecoomit Itlligc Uit vo 2007, di 218 Führugkräft größrr Utrhm u ll Kotit bfrgt, dutlich. Di Studi brcht d Ergbi, d Prolriik u Sicht dr Führugkräft i d ächt Jhr di größt Hrufordrug drtllt. D Problm u Sicht dr Autor btht dri, d di Itgrtio dr bid Fuktio Prolmgmt ud Riikomgmt icht rfolgt it, w jdoch i d ächt Jhr otwdig ud hilfrich wär (Ecoomit Itlligc Uit, 2007, S. 9). Dbi wrd Prolriik dfiirt l rltd to lo of ky prol, kill hortg d uccio iu. Di Bgrzug uf dri kokrt Auprägug tht im Kotrt zu ot üblich witr Dfiitio, wi i z.b. bi Kropp (2004, S. 133) zu fid it, dr Prolriik dfiirt l potzill Gfhr für di Utrhmzil, di durch di Vrchläigug ud/odr uboptiml Nutzug d Potzilw Mch (Hum Rourc) tth kö. (Klöti 2008, S. 95) 2 Di Dfiitio wird mit kokrtiirt i dm Riikoktgori gbildt wrd, mit dr Hilf di Idtifiktio vo potzill Riik utrtützt wrd k. Dbi 1 2 Immr widr fid ich uch Hiwi uf di Bdutug dr Prolriik im Rhm i Rtig, z.b. bi Brd-Noé (1999), Kobi (2002), Klöti (2008) odr Wuckitz (2005). Dir wit Dfiitio, di uf di Litugfähigkit bzilt tpricht uch dr im HR Bromtr 2009 gt Atz d trtgic workforc mgmt. Dmit wird klr, d icht drum gh k, mit Chcklit oprtiv Prolriik zu idtifizir.

7 Prolriikomgmt Thom B. Brgr 7 kö Aätz utrchid wrd, di hr ir Ammlug möglichr Fldr tprch ud olch, di ir gwi ir Logik ud Struktur folg. 1.2 Ktgori d Prolriikomgmt Eir hr ifch Struktur folgd, ght Ackrm (1999, S. 96) bpw. dichotomich vor, idm r Riik durch d Fktor bzw. di Fuktio d Riik für di Fktor ggübrtllt ud dru di vir Riikoktgori Riik durch d Prol, Riik für d Prol, Riik durch d Prolmgmt ud Riik für d Prolmgmt bildt. Ei dr Atz wählt Kropp (2004) dr ughd vo ir Zil- ud Riikopyrmid (vo ob ch ut) diffrzirt zwich Erfolgriiko, Sozilriiko, Vrorgugriiko, Outputriiko, Potzilriiko ud Iputriiko. Brtzdr/Schütt (2005) wd d Strukturmodll d Hum Cpitl Club ud utrchid Riik, di mit Wrt, Kultur ud Strtgi d Utrhm vrbud id (i d Utrktgori Kulturriik ud Strtgiriik), vo oprtioll Riik wi Egpriik, Motivtioriik, Qulitätriik ud Vrädrugriik owi l dritt Ktgori Riik u dr Führug (Führugriiko, Kombitioriiko owi Kommuiktioriiko). Dm ggübr th Aätz, di übr di Btrchtug izlr Riik iduktiv übrgordt Riikoktgori bild. Hir k z. B. dr Atz vo Brd-Noé (1999, S. 315ff.) gt wrd, di ib Ktgori bird uf Pluibilitätübrlgug zur Dikuio tllt: (1) Riik u zu grigm Prolbtd, (2) u zu hohm Prolbtd, (3) u dr Übrltrug d Prol, (4) u Vräumi dr Proltwicklug, (5) u ir uzitgmäß Utrhmkultur, (6) u dm Ethikvrtädi d Utrhm owi (7) Riik u dr Uvribrkit vo Utrhmkultur. Ei ählich Atz vrfolgt Wuckitz (2005), dr i Glidrug i 10 Tilktgori vorimmt, di b Utrhmfld, Utrhmtruktur,

8 Prolriikomgmt Thom B. Brgr 8 Proltruktur, Schlülkräft, Führug, Tm-Proz, Prolmgmt, Arbitrchtlich Rglug uch Prolkot ud di Utrhmkultur l Ktgori bihltt. Dmit ht di Glidrug wi uch dr Atz vo Brd-Noé hr umrtiv Chrktr mit ir Aufzählug vo Eizlriik ttt grich Riikoktgori. Etw witr gft Dfiitio fid ich im Vorchlg vo Kobi (2002), dr di vir Riikort Autrittriiko, Egpriiko, Apugriiko ud Motivtioriiko utrchidt. Ei Mittlwg u bid Aätz fidt ich bi Lidig (2002), dr zuächt zwi Dimio utrchidt: biflubr ud icht biflubr Riik. Di utrtilt r witr i Riikoktgori, w ich uch bi Przybill (2008) fidt. Für di rt Ktgori vrwdt r di Utrtilug vo Kobi, rgäzt um Loylitätriik, ltztr utrtilt r witr i Gudhit/Fit, Wrtytm, Privtbrich ud otig Riik (di r l Fld X bzicht), igmt rgb ich omit u Prolriikofldr. E blibt bi ll di Aätz ftzuhlt, d di Riikoktgori ltztlich ur i Hilfmittl i kö, jdoch i ytmtich Brbitug d Thm utrtütz kö. E blib uvolltädig Aätz, ich dm komplx Thmgbit Prolriik zu ähr, mü doch u.. di uklr Urch- Wirkugzummhäg (Pul 2011) owi d Eighdl dr Subjkt (Führig 2004) ibzog wrd 3. Dr Umgg mit Prolriik tzt dmit i Rollud Slbtvrtädi dr Prolr voru, d uf im Spktrum vo Prolvrwltug bi trtgichm HRM idutig dm Ltztr zuzuord it. (Führig 2004, S. 203). 3 D Eighdl bird uf Eigitr it i grudätzlichr Eiflufktor uf prktich ll btriblich Riik ud zigt, wi chwirig i Abgrzug zu d ri Prolriik dmit wird.

9 Prolriikomgmt Thom B. Brgr Idtifiktio dr Prolriik Di Idtifiktio ud vor llm di Bwrtug vo Riik im Brich Prol l ir Huptqull immtrillr Vrmögwrt gtltt ich zuwil äußrt chwirig, it jdoch u Sicht d utrhmwit Riikomgmt zwigd durchzuführ. D Grudproblm dbi it, d di Folg d Wirk dr izl Mitrbitr ud dr Bdutug für d Erfolg d Utrhm zwr ubtritt id, jdoch uf d rt Blick chwr bi gr icht zu qutifizir id. Wi di Problm glöt wrd k, wird im Folgd gzigt. Zur Riikoidtifiktio kö i Rih vo Itrumt u dm Brich d llgmi Riikomgmt gutzt wrd. Hir id bodr zu : Riikoworkhop mit Btiligt u vrchid Brich Chcklit gführtr Abglich mit typich Riikoprofil uf Grudlg vrchidr Utrhm- ud Umfldtyp Fhlr-Möglichkit-Eiflu-Aly (FMEA) bzw. dr Aly tlg dr Wrtchöpfugktt mit dr Aly möglichr Störpotzil Mitrbitrbfrgug odr di Auwrtug dr Jhrgpräch Abwichugly (z.b. dr Prolkot odr d Prolbtd vo gplt Größ) Ei Atzpukt k uch i, hd dr Krufgb d Prolmgmt b dr Aly d prolwirtchftlich Utrhmumfld möglich Riik (vrtd l Chc ud Gfhr) zu idtifizir ud zu bwrt. Huptlybrich id dbi:

10 Prolriikomgmt Thom B. Brgr 10 Prolbtdly ud -progo Prolbdrfly (qulittiv, qutittiv, zitlich, örtlich) Prolkotmgmt Proltwicklugplug Prolitzplug Prolfritzugplug Prolführug Shr blibt wglich uch icht hirichd id Chcklit, di hlf oll, chll btimmt Riik zu idtifizir, di l typich gh wrd. Utr Zummfug dr ob gt Fldr tllt di folgd Chcklit i rt Atzpukt für di Idtifiktio vo Prolriik im Utrhm dr. Dbi it zu dm möglich Riiko uch di Rlvz vo i ( ubdutd ) übr dri ( bdutd, mittlr Rlvz ) bi hi zu füf ( xitzbdrohd ) mit Zwichtuf zugb. Nr. Riiko 1 Riik für Prolmgmt u rchtl. polit. Umfld 2 Qulifizirugriik/PE Riik 3 Fluktutioriik llgmi 4 Schlülproriik (Abhägigkit vo MA) 5 Motivtioriik llgmi 6 Qutittiv Riik dr Bchffug 7 Qulittiv Prolbchffugriik (z.b. hoch qulifizirt MA) 8 Btribklim 9 Riik u Iffiziz dr Orgitiotruktur 10 Riik u Corport Govrc (z.b. Ahm vo Gchk, Krtll u.ä.) 11 Riik u Etlohug ud Arizytm 12 Riik u im Prolbbu (Kot, Img, Fluktutio) 13 Fhlr dr MA i dr Litugrtllug (Fhrläigkit ud itr Sbotg) 14 Führugtil 15 Gudhitriik 16 Sotig Prolriik Rlvz? 1 5 Abbildug 1: Chcklit möglichr Prol-Riikofldr

11 Prolriikomgmt Thom B. Brgr 11 Grudätzlich mu bi dr Aly dr Prolriik jdoch ibzog wrd, d mch Mitrbitr Eigitr vrfolg ud prizipill vrucht id, ich dr umittlbr ökoomich Vrwrtug zu tzih idm i bthd Itrprz utz, Iformtioymmtri ufbu ud ich o ir Bwrtug, mit tprchd Koquz, l Riikofktor vrwigr. 4 Dzu kommt, d ich di Utrhmlitug chwr tu wird, di Auwirkug d ig Hdl l Riik i i Riikoivtr ufzuhm ud zu vröfftlich. Hir wird zuhmd vrucht, di Dilmm durch gtzlich Rglug zu durchbrch, wi z.b. durch d Srb Oxly Act (SOX) 5 odr d Bilzrchtrformgtz vo Bwrtug dr Prolriik Notwdigkit dr Bwrtug Di Bwrtug dr Prolriik wird tilwi zurcht l chwirig gh, mü doch i Rih vo Ahm lyirt wrd, z.b. wlch Qulifiktio zuküftig bötigt wrd, wlch Fluktutio i Zukuft zu rwrt it (ud i wlch Brich) ud wi ich i möglich Fluktutio uf di Gmtlitug uwirk würd bzw. wlch Grüd z.b. zu urwüchtr Fluktutio führ kö. Au dim Grud lyir vil Utrhm ihr Prolriik icht. Dbi it jd och o ubjktiv Schätzug durch mhrr Exprt immr och br l ki Prolriik izubzih 6. Si grift di wit vrbritt irrig Führig (2004), S. 200 Di ökoomich Hitrgrüd zu dim Dilmm wrd z.b. bi Doblr (2004) bluchtt. Di Dtqulität zur Ermittlug ud Qutifizirug vo Prolriik wird ttig vrbrt. So fidt ich bpw. bi Dbrg i Atz, mit dm btimmt Mitrbitrriik (Auchid durch Tod, krkhitbdigt Fhlzit tc.) ttitich qutifizirt wrd kö. Vgl. Dbrg (2005)

12 Prolriikomgmt Thom B. Brgr 12 Ahm uf ud zigt di mit dm Etchidugprizip d uzurichd Grud": "Bi völlig ubkt Whrchilichkit für di Zutdkl dr Wlt muß dr Etchidugträgr Ergbivktor o bwrt, (1) l trt jd Zutdkl mit dr glich Whrchilichkit uf ud (2) l i di Whrchilichkit i mit Sichrhit bkt objktiv Größ." 7 Grudätzlich k lo uf i Qutifizirug vo Riik ur d vrzichtt wrd, w di u dr Prpktiv d Utrhm ur i hr grig Bdutug hb. Ei Riiko icht i d Riikoivtr ufzuhm hißt immr uch, di Riiko mit dr Eitrittwhrchilichkit i ud dr Schdhöh ull implizit ufzuhm. Dir Ttch id ich jdoch vil Utrhm icht bwut. Grd durch di Vrwdug vo Rlvzkl l grob Eichätzug dr Riik kö jdoch uch uf d rt Blick icht qutifizirbr Riik i im rt Schritt klifizirt ud i d Riikoivtr ufgomm wrd. Dbi wrd di Eizlriik mit ir Rlvz u ir Rlvzkl vrh, di i Bzug zum Utrhmwrt, dm Jhrübrchu odr ir dr Erfolggröß (EBT, EBIT tc.) hrtllt. Di folgd Abbildug zigt i olch Rlvzklifizirug. 7 Si (1980), S. 36

13 Prolriikomgmt Thom B. Brgr 13 Rlvzkl Vrbl Erläutrug Ubdutd Riik, di wdr Jhrübrchu och Utrhmwrt pürbr biflu. Mittlr Riik, di i pürbr Biträchtigug d Jhrübrchu bwirk. Bdutd Riik, di d Jhrübrchu trk biflu odr zu ir pürbr Rduzirug d Utrhmwrt führ. Schwrwigd Riik, di zu im Jhrfhlbtrg führ ud d Utrhmwrt rhblich rduzir. Btdgfährdd Riik, di mit ir hr hoh Whrchilichkit d Fortbtd d Utrhm gfährd. Abbildug 2: Möglich Rlvzkl Bwrtug mit Vrtilugfuktio Aughd vo di Rlvzkl ollt di Riik, di rlvt id (i.d.r. b Rlvz 3) witr lyirt ud qutifizirt wrd. Hirzu kö vor llm di dri Vrtilugfuktio Dri-Pukt-Schätzug, Drickvrtilug owi Glichvrtilug hrgzog wrd, vtl. kombiirt mit dr Normlvrtilug 8. Di Dri-Pukt-Schätzug vrlgt di Agb vo dri möglich Szri (miiml, mittlr/whrchilich ud mximl Szrio), jwil mit ir Schdhöh ud ir dzu ghörig Whrchilichkit. Sivoll it di 8 Di Normlvrtilug ollt d hrgzog wrd, w Plpoitio um i Wrt chwk. I dim Fll wär hir di Schwkug dr Prolkot llgmi i Awdugfll. Im Witr wird di Vrtilug jdoch icht witr hrgzog.

14 Prolriikomgmt Thom B. Brgr 14 Vrtilugfuktio immr d, w Riik ft dfiirt Wrt rrich kö, w hr lt dr Fll i wird. Di Drickvrtilug it i Erwitrug dr Dri-Pukt-Schätzug. Hir wrd bfll dri Pukt (miiml, mittlr/whrchilich ud mximl Auprägug) ggb. Im Ggtz zur Dri-Pukt-Schätzug kö jdoch uch Szri zwich dr miiml ud mximl Auprägug uftrt. Di it z. B. im Fll d Aufll ir Schlülpro ivoll. Hir wird im bt Fll ki Schd uftrt, im whrchilicht Fll z.b. Kot für d Ertz ud Eirbitug ud im chlimmt Fll och Umtzvrlut, d di Schlülpro Kud mithm köt (ktiv odr piv). Di folgd Grfik zigt i Drickvrtilug u dr Softwr Riiko-Komp mit dm miiml Wrt 0,-, dm whrchilicht Wrt ,- ud dm mximl Wrt ,-. Abbildug 3: Bipil ir Drickvrtilug für d Schlülproriiko Di Glichvrtilug higg it di Vrtilug, di wi vo Si gproch- immr d hrgzog wrd oll, w ki dtillirtr Dt übr Whrchilichkit vorlig. So wiß m z.b. im Fll d

15 Prolriikomgmt Thom B. Brgr 15 Schlülproufll, d dr Vrlut zwr zwich Null ud x ligt, jdoch icht, wlchr Btrg whrchilichr it. Dmit wrd ll Szri zwich dr utr ud obr Grz l glich whrchilich gh Fzit Dmit th gigt Itrumt zur Vrfügug, Prolriik zu bwrt ud uch di Riik i d Riikoivtr d Utrhm ufzuhm. Di witr Vrrbitug dir Iformtio rfolgt d im Rhm d üblich Riikomgmt. Nch dr Aggrgtio llr Riik (z.b. mittl ir Mot- Crlo-Simultio 9 ) wiß d Utrhm, mit wlchr Whrchilichkit i btimmtr Schd icht übrchritt wird (Vlu t Rik) ud wi vil Eigkpitl zur Dckug dr Riik uf dim Nivu vorzuhlt it (Eigkpitlbdrf). 2. Bdutug dr Prolriik i Utrhm Nchfolgd oll di u bthd Studi rmittlt Prolriik drgtllt wrd. Di Utruchug zu d Prolriik dr Utrhm kö prizipill i zwi Art utrchid wrd: dirkt Bfrgug dr Utrhm ud Utruchug dr Gchäftbricht mit Foku uf d Prolriik. 2.1 Ergbi vo Bfrgug Ei dirkt Bfrgug wird vo d Utrhm lbt ugfüllt ud rgäzt. Si utrligt dmit kim Itrprttiopilrum d Bwrtd. Üblichr Wi 9 Zur Mot-Crlo-Simultio ih Glißr/Brgr (2004)

16 Prolriikomgmt Thom B. Brgr 16 wrd Bfrgug chriftlich bzw. i Txtform odr oli ugführt. Dbi it vor llm dr Rückluf i kritich Größ. Ei dirkt Bfrgug führt z.b. Bumgärtr für d Schwizr Mittltd durch. Er bchäftigt ich pzill mit Prolriik ud dm Aufllriiko vo Schlülpro im Fizbrich (Bumgärtr 2005). Er bfrgt im Jhr 2004 gtützt uf Frgbög 380 mittltädich Utrhm zwich 50 ud 249 Mitrbitr llr Brch (Rücklufquot c. 28%). Dmch tll di Prolriik tw 15-25% dr Gmtriikopoitio d Utrhm. Di häufigt Riik wr Egpriik mit 68% ud Autrittriik mit 63%. Bi d Schlülpro tllt r ft, d i tw im Virtl dr Utrhm i d ltzt füf Jhr Schlülpro im Fiz-/Rchugw ugfll wr. Grüd dfür wr zu 32% di Küdigug durch di Mitrbitr, zu 29% Krkhit ud zu 14% Tod. Dir Aufll führt i tw dr Hälft dr Utrhm zu gtiv Folg (51%) wi Projktriik ud Trmichwirigkit, di vo im Virtl dr Utrhm l chwrwigd bzicht wurd (Bumgärtr 2005). Ei dr Studi im Rhm d Projkt Sch-Rtig htt zum Ergbi, d di bfrgt 105 Utrhm u dm Mittltd Sch l größt Riiko Mitrbitrbhägigkit mit 37% gb. Al i dr größt Hdlugfldr idtifizirt i witr di Motivtio ud di Komptz zur Produkttwicklug (Blum/Glißr/Libbrd 2005). Ei ur Studi wurd i Bzug uf d Riikomgmt ud di Riikoitutio im Mittltd i Bd-Württmbrg vo Bditch, Brgr & Rihrdt durchgführt (Bditch 2011). Im Rhm dr Studi wurd dutlich, d Prolriik ur i utrgordt Roll pilt, wurd di igmt i Bzug uf ihr Rlvz l hr uwichtig igtuft (dritt idrigt Bwrtug llr Ktgori). Riik u dm Brich Hum Rourc h di bfrgt Utrhm m tärkt durch di Abhägigkit vo Schlülpro, durch d Führugtil, d Btribklim

17 Prolriikomgmt Thom B. Brgr 17 odr di Motivtio dr Mitrbitr. Zudm ord di Utrhm dm Fchkräftmgl i rhöht Bdutug l Riikofktor zu. Au Abbildug wird dutlich, d Riik wlch u dr Art dr Utrhmkultur ud Riikokommuiktio, d vrwdt Etlohug- ud Arizytm, mgldr Qulifiktio dr Mitrbitr odr ugklärtr Utrhmchfolg tth, i mittlr Bdutug ihm.

18 Prolriikomgmt Thom B. Brgr 18 Abbildug 4: Prolriik dr KMU i Bd-Württmbrg Wi u dr Abbildug richtlich wrd d Riik u rhöhtr Fluktutio, Arbitichrhit, rhöhtm Krktd, Riik u dm Abbu vo Stll (z.b. Grichtvrhdlug, übrhöht Abfidug), llgmi Gudhitriik ud Wgufäll im Durchchitt l ubdutd, zu vrchläigd Riik bwrtt.

19 Prolriikomgmt Thom B. Brgr Auwrtug vo Gchäftbricht Ei dr Atz vrfolg Studi zur Riikobrichtrtttug im Rhm vo Gchäftbricht. Grudlg dir Studi it mit dr Dutch Rchuglgugtdrd Nummr 5 (DRS 5). Dr DRS Nr. 5 lgt llgmi Afordrug di Riikobrichtrtttug ft, di gmäß dr 289 Ab. 1 HGB ud 315 Ab. 1 HGB vom Gtzgbr vrlgt wrd. Dmch wird i Riikobricht, dr ch d Afordrug d DRS 5 vrft wurd, vom Gtzgbr im Kotxt dr Grudätz ir orduggmäß Buchführug für Kozr gfordrt ud klir Utrhm mpfohl. Er wurd 2000 vrbchidt, zultzt 2010 gädrt ud wird ktull mit dr Stdrd zu im Stdrd zum Lgbricht zummgführt. E hdlt bi dr Ihltly um i Tchik zur ytmtich, itrubjktiv chvollzihbr Bchribug ihltlichr ud formlr Mrkml vo Mittilug mit dm Zil ir druf gtützt itrprttiv Ifrz uf mittilugxtr Schvrhlt (Früh 2007, S. 27). Gkzicht it di Mthod vor llm durch i ytmtich Vorghwi bird uf im gmim Bwrtugchm. Di Vorghwi ht jdoch uch d Nchtil, d di Burtilug dir Iformtio immr vom Bwrtd bhägig i wird ud kum objktiv ufll wird (Führig 2004). Di Schwäch k ddurch bggt wrd, d kokrt Bwrtugkritri dfiirt wrd, di i Eigruppir dr Iformtio rlub, bird uf im gmim Schm. Brgr/Glißr (2007) 10 tllt für di Gchäftbricht 2005 ft, d di Prolriik zu d Top-Ktgori ghört ud 45% dr Utrhm Riik u dim Brich l rlvt ichätzt. Agrmüllr/Brgr (2010) kot für di Gchäftbricht 2007 bi 2009 zig, d llgmi Prolriik übr d 10 Di Studi but mthodich uf ir frühr Utruchug vo Führig (2004) bzw. Glißr, W., Brgr, T., Ri, M. & Schmidt, M. (2005) uf.

20 Prolriikomgmt Thom B. Brgr 20 gmt Zitrum immr öftr gt wurd, zultzt für 2009 vo 79% dr Utrhm. Dmit ghört di Prolriik übr di dri Jhr immr zu d zh m häufigt gt Riikofldr. Ei witr Studi vo Krft/Nolt (2005) ht uchlißlich di Riik vo 22 ugwählt Vrichrugutrhm utrucht. Si tllt ft d di brichtt Prolriik l Til dr oprtiv Riik im Zitrum 1999 bi 2003 tdzill zugomm htt ud i d ltzt bid Gchäftjhr 2002 ud 2003 übr di Hälft dr Vrichrugutrhm Prolriik brichtt. Gmi it di Studi, d di Prolriik icht im Foku td, odr immr i Riikoktgori utr vil wr ud mit uch icht witr diffrzirt wurd. Di htt rtml di Studi vo Führig (2004) zum Ggtd. Er utrucht di Brichtrtttug dr Utrhm im DAX i Bzug uf di Humrourc, wobi r fttllt d vo d 117 gt Riik 20 uf Prolriik tfil. Nb dr ri Nug dr Riik ht r uch di Iformtioqulität dr Agb i d vir Ktgori Vrhltriik, Komptzriik, Motivtioriik, ud orgitorich Riik d Prolmgmt utrucht. Er kommt zu dm Schlu, d trotz dr btot Wichtigkit dr Humrourc i d Lgbricht kum Agb zu fid id bzüglich dr dmit vrbud Riik ud omit di Iformtioqulität icht urichd i. Di Studi vo Agrmüllr/Brgr/Jtzki (2012) grift d Atz vo Führig (2004) uf, di vrchid Art vo Prolriik übr mhrr Utrktgori zu rf ud witt di Aly uf d HDAX ud uf mhrr Jhr 2007 bi 2009 u. Si zigt dmit rtml für di Stichprob, wlch Art vo Riik vo d Utrhm brichtt wrd ud wlch Rlvz di Riik hb. Di lifrt wichtig Erkti für di witr Arbit im Fld d

21 Prolriikomgmt Thom B. Brgr 21 Prolriikomgmt ud grift di Argug vo Führig (2004) uf, di Schvrhlt zu blucht. I d utrucht Riikobricht dr Jhr 2007 bi 2009 kot i llgmi Zuhm dr Prolriikoug ftgtllt wrd. Wurd im Mittl für d Jhr 2007 och 1,9 Riikoktgori gt, wurd für 2008 cho 2,1 ud für 2009 ogr 2,3 Riikoktgori gzählt 11. Wi i dr folgd Abbildug drgtllt, wurd di Riik u dr qutittiv Prolbchffug i dm btrchtt Zitrum vo d Utrhm d HDAX m häufigt gt, währd di Azhl dr Nug vo Riik u dr Prolbchffug i qulittivr Hiicht, rltiv gh, trk bgomm hb. D hißt, d di Utrhm mhr ud mhr vo llgmi Bchffugriik prch oh xplizit di Qulifiktio dr Arbitkräft zu rwäh. Strk zugomm hb im glich Zitrum di Riik u dr Fluktutio, di ich vo 12,3 % uf 16,9 % dr Gmtug rhöht hb. Abbildug 5 zigt di Vrtilug dr Prolriik im Zitvrluf. 11 Di mu jdoch icht zwigd ir Zuhm dr Prolriik tprch, d i dr Studi di Riik icht izl rft odr ur Riikoktgori gzählt wurd. W Utrhm mhr ud mhr Riik u vrchid Ktgori bricht oh igmt mhr Riik zu, würd di hir l Zuhm gzählt wrd.

22 Prolriikomgmt Thom B. Brgr 22 25% 20% % 10% 5% 0% o liṫ tl. p c h ld r f u m U ik i R / P E ik ri g ik ru i R i lifiz u Q i m lg ik ri tio k tu F lu ik ri o r lp c h lü S i m lg ik ri tio o tiv M g fu tiv tit c h u Q o lb P r g fu tiv lit c h u Q o lb P r b k lim tri B z i I fiz u ik i R t r o C o rp u ik i R c r o v G d u g h u m E tlo y t iz u r A ik i R u b l o r P u ik i R r d i A M r d r l F h g lu t r g tu L i g til ru F ü h ik lri o P r tig S o Abbildug 5: Vrtilug dr Prolriik vo 2007 bi 2009 (Qull: Agrmüllr t l 2012) Wi rkbr it, wurd lut Agrmüllr t l (2012) Riik u im Prolbbu 2008 vrmhrt rwäht, 2007 ud 2009 jdoch icht im glich Mß, w prizipill mit dr zyklich Ntur d Riiko zu rklär i köt. Hir k rückblickd di dml gäußrt Gfhr d Prolbbu im Zug dr Fizkri l Erklärug di, di ich pätr u.. durch di Kurzrbit l ubgrüdt hru tllt. Auffällig it lut d Autor uch dr vrglichwi hoh Atig dr Riik u dm Brich Corport Govrc. Di köt durch di di Öfftlichkit glgt Korruptiokdl dr ltzt Jhr bgrüdt i, ufgrud dr tw di Sim AG odr di Volkwg AG i di Ngtivchlgzil glgt id. Evtull rgir di Utrhm dhr iblr i dim Riikobrich. Adrrit btht durch d Dutch Corport Govrc Kodx i Rglwrk, d ich xplizit mit di Riik uidrtzt ud di Utrhm dzu imirt, i Itivirug dr Corport-Govrc-Qulität vorzuhm.

23 Prolriikomgmt Thom B. Brgr 23 Abchlißd wurd di vo Agrmüllr t l (2012) rmittlt zh vo d Utrhm d HDAX m häufigt gt Prolriik lyirt ud dr Jhr 2007 bi 2009 i dr folgd Abbildug 2 l Rgfolg drgtllt Abbildug 6: TOP-10-Prolriik (Qull: Agrmüllr t l 2012) Nb d brit zuvor rläutrt Auffälligkit it hir bodr dr Atig dr otig Prolriik vom utr Brich uf d virt Rg rkbr. Hitr dim Riikofld vrbrg ich vor llm Riik, wlch di Utrhm im Zummhg mit Pdmi wi dr Schwi- odr Voglgripp h. Al witr Riik wrd i dim Kotxt di Altrtruktur bzw. di Übrltrug dr Blgchft, di gudhitlich Biträchtigug dr Mitrbitr odr d kulturll Apugriiko gt. Al otig Prolriik glt im Rhm dr Auwrtug vo Agrmüllr t l (2012) zum Bipil uch di Nug d chwidd Sozilprtig bi

24 Prolriikomgmt Thom B. Brgr 24 Mdizir l i pzill Riiko dr Prolbchffug dr Rhö-Kliikum AG 12 odr d im Jhr 2009 bthd Riiko dr Cotitl AG, d qulifizirt Mitrbitr Cotitl vtull vrl würd, ibodr im Hiblick uf di Uichrhit, di mit dr Btiligug Schäfflr ud dr Auwirkug uf di Utrhmtrtgi btht Vgl. Gchäftbricht 2009 dr Rhö-Kliikum AG S Vgl. Gchäftbricht 2009 dr Cotitl AG S. 115.

25 Prolriikomgmt Thom B. Brgr Fzit Riik u dm Prolbrich bitz i hoh Rlvz für d Erfolg i Utrhm, wi m pätt it d Btrugfäll dr ltz Zit (z.b. Hro, VW, Sim) h k. E ollt dutlich i, d dr Umgg mit Prolriik i Krufgb d Prolmgmt it, i Zummrbit mit dm btriblich Riikomgmt, chlißlich id Prolriik immr uch Utrhmriik (Burgrd 1981, S. 1128) ud ollt dhlb uch Til i utrhmwit Riikomgmt i. Dbi ollt jdoch icht ifch uf trk tdrdiirt Itrumt zurück ggriff wrd ollt, ählich wi bi Riik im Fizbrich. Prolmgr ollt ich hir lbt ibrig ud icht ztrl Prolpkt d Cotrollr übrl uch Riikomgmt it i Aufgb für d HRM. (Führig 2004, S. 203). Di Ergbi dr vorligd Utruchug zu dim Thmgbit zig jdoch, d Prolriik tdzill icht l bodr rlvt igtuft wrd. Di tht im Ggtz zur hoh Bdutug dr Humrourc im Utrhm ud d Aug u dr Litrtur. So kommt z.b. Drumm (2005, S. 734) bodr im Kotxt dr Dikuio dr Corport Govrc zu folgdr Eichätzug: Di Bdutug vo prolwirtchftlich Riikoly ud Riikomgmt l Grudlg dr Corport Govrc it dhr l hr hoch izuchätz. Küftig Forchugvorhb ollt dhlb dhighd grichtt i, di Brich Prol- ud Riikomgmt tärkr mitidr zu vrküpf, ählich wi di brit für dr Riikofldr tttfidt.

26 Prolriikomgmt Thom B. Brgr 26 Litrtur Ackrm, K.-F. (1999). Riikomgmt im Prolbrich, Wibd: Gblr Vrlg. Agrmüllr, N.-O.; Brgr, T.; Jtzki, B.: Prolriik dr HDAX-Utrhm 2007 bi Uvröfftlicht Mukript zu bzih übr d Autor. Agrmüllr, N.-O. & Brgr, T. (2010). Riikoitutio dr Utrhm im HDAX. RISIKO MANAGER, 5(24), Bumgärtr, R. (2005). Riikobwuti i chwizrich Mittltd-utrhm, Diplomrbit dr FH Kotz, Kotz. Bditch, C. (2011). Rik Mgmt i SME: Som fidig from tudy of SME i Bd- Württmbrg. I T. Brgr (Hrg.), Rik Mgmt d Corport Govrc i Grmy d Idi, Procdig of th Itrtiol Rik Mgmt Sympoium 9th Dcmbr 2010 (S ). Ridlig. Brgr, T. & Glißr, W. (2007). Iformtioghlt ud Riik dr Riikobricht dutchr HDAX- Utrhm. Zitchrift für Corport Govrc, 2(1), Brtzdr, P. & Schütt, M. (2005). Riikomgmt d Humkpitl- Hrufordrug ud Chc. Cotrollr-Mgzi, 31(2), Blum, U., Glißr, W. & Libbrd, F. (2005). Richtig gwichtt- Erkti u dm Sch-Rtig- Projkt. RikNw, 2(1), Brd-Noé, C. (1999). D KoTrG ud di Riik d Prolbrich. Zitchrift Itr Rviio, 34(4), Burgrd, H. (1981). Sturug vo Prolriik im Bkbtrib. Zitchrift für Btribwirtchft, 51(11), CpGmii (Hrg.) (2009). HR-Bromtr Abgruf m , vo Dbrg, H. (2005). Mgmt vo Mitrbitrriik i Utrhm - Thortich Grudlg ud Etwicklug i prxituglich Erfug- ud Auwrtugvrfhr. Diplomrbit m Lhrtuhl für Volkwirtchftlhr dr TU Drd, Drd. Drumm, S. (2005). Prolwirtchft. (5. Auflg). Frkfurt m Mi: Sprigr Vrlg. Duch, J. (2006). Riikobrichtrtttug mit Ch-Flow t Rik-Modll. Frkfurt m Mi: Sprigr Vrlg.

27 Prolriikomgmt Thom B. Brgr 27 Ecoomit Itlligc Uit (Hrg.). (2007). Bt prctic i rik mgmt: A fuctio com of g. Rtrivd , from Führig, M. (2004). Riikobrichtrtttug übr Humrourc i mpirich Aly dr DAX- 30. Zitchrift für Prolforchug, 18(2), Glißr, W., Brgr, T., Ri, M. & Schmidt, M. (2005). Riikobrichtrtttug ud Riikoprofil vo H-DAX-Utrhm 2000 bi FINANZ BETRIEB 7(5), Hillo (2005). Dcribig Probbility: Th Limittio of Nturl Lgug. PMI Globl Cogr 2005 EMEA Procdig. Rtrivd , from Kir, K. (2005). Erwitrug dr zukuftoritirt Lgbrichtrtttug, Folg d Bilzrchtrformgtzt für Utrhm. Dr Btrib, Hft 7/2005, Klffk, M. (2009). Strtgich Mgmt vo Prolriik. Wibd: Gblr Vrlg. Klöti, L. (2009). Prolriik: Qulittiv ud qutittiv Aätz für d Mgmt vo Prolriik. Brli: Hupt Vrlg. Kbl, H. (1981). Riikomgmt - uch für d Prol!. PERSONAL, 33(6), Kobi, J.-M. (2002). Prolriikomgmt, Wibd: Gblr Vrlg. Krft, M. & Nolt, A. (2005). Riikobrichtrtttug vo Vrichrugutrhm - Aly dr Riikobricht im Zitbluf. Zitchrift für di gmt Vrichrugwichft, 94(3), Kropp, W. (2004). Etchidugoritirt Prolriikomgmt. I Bröckrm, R. & Ppl, W. (Hrg.), Prolbidug (S ). Brli: Erich Schmidt Vrlg. Lidig, G. (2002). Riikomgmt im Hum-Rourc-Brich. Dr Btribwirt, 43(1), Pul, C. (2011). Prolriikomgmt u rourcthortichr Prpktiv. Lohmr-Köl: Jof Eul Vrlg. Przybill (2008). Prolriikomgmt Mitrbitrbidug ud di Rlvz für Utrhm, Wimrr Dikuioppir Nr. 7/2008 bgruf , vo: Wuckitz, U.D. (2005). Prol-Rtig ud Prol-Riikomgmt, Stuttgrt: Schäffr Pochl Vrlg.

28 Prolriikomgmt Thom B. Brgr 28 Kotkt: Prof. Dr. Thom Brgr SRH FrHochchul Ridlig Lg Strß Ridlig E-Mil: