Romontsch - examens d admissiun 2013 Lavur a scret :

Transkript

1 Center da formaziun Surselva Romontsch - examens d admissiun 2013 Lavur a scret : - capientscha da text - producziun da text - scazi da plaids - grammatica Num: Prenum: Datum d examen: Temps 90 minutas, lavur vid il text e lungatg / posiziun a scret Total 100 puncts Suttascripziun dil scolast / d in expert; d ina experta Puncts contonschi: Nota:

2 Legia attentamein il suandont text ed emprova da capir el en tut ils detagls! Tema: Il maletg dalla cuntrada en Svizra semida - Clavaus vegnan preservai dalla decadenza (La Quotidiana, ils ) - Stallas veglias sco residenza da vacanzas? (La Quotidiana, ils ) 1. La concentraziun dils menaschis purils ha in effect negativ sin baghetgs 2. agricols spatitschai oravontut en aclas e mises. Per preservar quels dalla 3. decadenza promova l Uniun stallas da Stussavgia la sanaziun da tetgs. La 4. sonda sera ha ella salvau sia radunonza generala a Stussavgia-Platz. 5. L uniun ei vegnida fundada igl uost 2003 cun la finamira principala da 6. mantener il maletg dalla cuntrada dalla Val Stussavgia cun ses numerus 7. clavaus. Il medem mument ha ella iniziau la fundaziun dall Associaziun dil 8. luvratori da slondas a Stussavgia. Ils dus projects sustegnan directamein in 9. l auter. Il nez da slondas sco cuvrida da tetgs ei numnadamein in bein cultural 10. e tradiziunal dalla vallada. Dapi las grondas midadas sil sectur dall agricultura 11. ils onns 1950 ein biars baghetgs purils vegls vegni vits ed han piars lur 12. muntada. En cumparegliaziun cun tegias d alp e da mises han biars clavaus 13. oz negina funcziun pli e lur avegnir ei incerts, di il meinaproject Peter Luder 14. da Laufen. Biars baghetgs sesanflan en in miserabel stan. Cun in niev tetg sa 15. lur existenza vegnir prolungida per silmeins 50 onns. Dapresent dumbra 16. l uniun 139 commembers singuls e novs commembers collectivs. Tenor Peter 17. Luder derivan ils commembers ton dalla vallada sco era d ordeifer, biars han 18. la funcziun d ambassadurs per stallas veglias en l entira Svizra. Alla 19. radunonza generala dalla sonda sera han el e la suprastonza tratg ina bilanza 20. dils emprems otg onns d existenza ed engaschi dall uniun e mirau egl avegnir. 21. Presidiada ei l uniun da Lucas Ott da Liestal. Terminau la tiarza etappa 22. El decuors da ses emprems otg onns d existenza ha l uniun iniziau e susteniu 23. la sanaziun da 28 tetgs da clavaus vegls, endrizzau il luvratori da slondas, 24. fundau in cerchel d amitgs e menau numerus discuors davart l impurtonza e la 25. valeta dallas stallas en Stussavgia. Gest las discussiuns ein stadas da gronda 26. muntada. Nus sentin ch il patertgar dalla populaziun davart las stallas veglias 27. ei semidaus en quei temps, di Peter Luder. Cun sustegn finanzial e 28. cussegliaziun dil fatg emprova l Uniun d animar ils possessurs dils baghetgs 29. da sanar silmeins ils tetgs. (..)

3 Hans-Peter Meier e l exposiziun 30. Hans-Peter Meier ei curatur dall exposiziun «La stalla che vegn buca duvrada 31. pli» ch ei stada da veser ella Casa melna a Flem, Dornbirn e Samedan e ch ei 32. da veser il mument a Meran. L exposiziun muossa co clavaus, mises e 33. baghetgs d alp muentan ils carstgauns dalla muntogna, mo era ils habitonts da 34. marcaus. D impurtonza ein en quei connex era las stallas da Stussavgia che 35. fuorman in tema dall exposiziun. La revista muossa che las stallas ein da bia 36. pli gronda muntada che objects singuls. Ellas fuorman in maletg cun steilas, in 37. muster iconic ella cuntrada che schai entuorn ils cocs dils vitgs. ( ) Stallas fascineschan 38. Hans-Peter Meier documentescha la funcziun dalla stalla sco element da 39. construcziun e dalla veta che fascinescha aunc adina: Las stallas da 40. Stussavgia ni era quellas d ina autra regiun dalla Surselva meinan in 41. dialog cun la moda e maniera moderna da baghegiar en loghens che 42. creschan spert a metropolas. L olma dalla stalla ha sia tarlischur en ina 43. cuntrada naturala, ferton che la funcziun da construcziun dalla casa protegia, 44. sigillescha e siara. Las stallas fuorman ina teila sur ni entuorn il vitg e las vias 45. procuran per il sentiment ch ins vivi en in rudi. Il sistem da baghegiar modern 46. realisescha igl emprem vias da colligiaziun e tschenta lu ils baghetgs novs 47. cun garascha e stallas novas ina sper l autra ins viva parallel. Tenor Hans- 48. Peter Meier fuorman las stallas ina architectura organica las zonas da 49. habitar novas restan pil pli in territori planimetric senza fatscha. Cun quels 50. exempels muossa el co ils musters campesters dalla convivenza ella cultura 51. da baghegiar attila ils carstgauns dils marcaus: Els ein in messadi e dian co 52. ins sa era agir el territori metropolitan, els marcaus e las aglomeraziuns, per 53. ch ils habitadis obtegnien in olma e possien sesviluppar. Tgei far cun las stallas? 54. Denton il temps dallas stallas ei vargaus, biaras ein vitas ed han stuiu untgir 55. alla stalla moderna. Tgei fagein nus cun quellas? Las discussiuns actualas 56. muossan con brisants ch il tema ei, constatescha Hans Peter Meier. Ston ins 57. quintar cun novas zonas, per exempel zonas da mises? Tgi decida tgei che 58. duei vegnir manteniu, spazzau ni reutilisau? Il sociolog ha negina soluziun 59. definitiva, perencunter denton ina posiziun: Sche nus contemplein e valetein 60. la cuntrada habitada sche constatein nus che mintga Val e sias vischnauncas 61. han in atgna fatscha. Las stallas ed ils baghetgs agricols giogan en quei 62. connex ina atgna rolla. Tgeinins da quels baghetgs appartegnan al maletg 63. dalla steila? Da tgeinins san ins desister, schar ir en decadenza ni reutilisar? ( ) 64. H. P. Meier di: «La planisaziun dalla cuntrada e dil spazi succeda memia fetg 65. ord las metropolas ils profets dil marcau Svizzer. En quel ein las regiuns 66. muntagnardas e campestras mo pli «territori cumplementar», spazi pil temps 67. liber ni per resorts. La stalla da luxus nezegiada da niev sa per quei motiv 68. esser in dils siemis dad els.»

4 1. Capientscha dil text Rispunda aschi exact sco pusseivel ed en construcziuns entiras allas suandontas damondas che stattan en connex cul text che ti has legiu. 1. Explichescha ord il context a) il territori metropolitan b) in aglomeraziun (2) - a) territori metropolitan; il territori, il contuorn d in marcau, nua che milliuns carstgauns vivan - b) las casas e habitaziuns entuorn il coc/center dil marcau 2. Hans-Peter Meier expona La stalla che vegn buca duvrada pli Nua ha quell exposiziun giu liug? Definescha pli exact las regiuns ni tiaras. (4) Liug regiun/tiara Casa melna a Flem Surselva; GR; CH Dornbirn Austria Samedan Engiadina; GR Meran Tirol dil sid; Italia 3. Tgei finamiras ha l uniun fundada en Stussavgia? (3) - a) mantener il maletg dalla cuntrada - b) preservar baghetgs agricols spatitschai dalla decadenza - c) animar ils possessurs dils baghetgs da silmeins sanar il tetg - d) 4. Duront ils emprems 8 onns ein differents projects vegni realisai, tgeinins? (3) - -sanaziun da 28 tetgs da clavaus - - endrizzar in luvratori da slondas - - fundar in cerchel d amitgs - - menar numerous discuors davart l impurtonza dallas stallas en Stussavgia - - sustegn finanzial e cussegliaziuns - 5. A) Tgei structura drova in uniun en general per ch ella funcziuneschi? B) L uniun dalla Stussavgia vala sco exempel. Tgi ha tgei post? (2) - A) ei drova commembers e statutas o President, actuar, cassier, revisurs da quen - B) Lucas Ott da Liestal ei president o Commembers singuls, commembers collectivs

5 o o Meinaproject, Peter Luder Hans Peter Meier, curatur dall exposiziun 6. a) Tgei munta territori cumplementar? b) Exprima era tiu meini tier quei cavazzin! (a,1 punct/b,2 puncts) a) In territori che vegn mo duvraus per far vacanzas e guder la natira; che survescha era sco liug da secundas habitaziuns, per resorts da vacanzas da glieud dil marcau b) 7. Hans-Peter Meier discuora d ina architectura organica e d in territori planimetric. a) Co vesa el quels dus sistems da baghegiar e b) Tgei exprima el cun quellas duas definiziuns? (a 1/b 2) a) La stallas fuorman ina teila sur ni entuorn il vitg e las vias procuran per il sentiment ch ins vivi en in rudi. Ils musters campesters dalla convivenza ella cultura da baghegiar attila ils carstgaun dils marcaus. (lingia 38 53) Ina stalla en in bi liug culla funcziun da protecziun e sigillaziun. In concept che va in en l auter, atmosfera da sesentir bein b) El fa attents ils habitonts, igl indigen ed il turist ni igl jester dalla moda e maniera da viver in sper l auter e co las structuras da vias, dall architectura influenzeschan la glieud. Organic vul dir ch il carstgaun hagi creau in ambient che viva cul contuorn e nua ch il carstgaun respecta il contuorn. Planimetric; fuorma geometrica, spargnar plaz, buc risguardar il contuorn, il plan sil pupi decida 8. Nus sentin ch il patertgar dalla populaziun davart las stallas veglias / ils clavaus vegls ei semidaus en quei temps, di Peter Luder. Tgei ei propi semidau tier la populaziun? (2) Mintga temps ha lur trends e lur pusseivladads da realisar novs stabiliments. Ins ei puspei forsa pli pertscharts ch il contuorn camonda certas structuras e cert risguard. Mantener il vegl vul era dir da mantener la cultura. 9. Ei quella pretensiun correcta ni buc, sch ella ei fallida scriva la sligiaziun? (3) Correct /falliu / sligiaziun a) Entuorn 1930 ha ei dau eminentas midadas ell agricultura. / x / 1950 b) Il president ed actuar ei Lucas Ott da Liestal. / x / mo pres c) Il teolog ha negina soluziun definitiva. / X / il sociolog d) Ellas fuorman in maletg da rudiala. correct e) Dapi 1950 ha ei dau minimas midadas ell agricultura. /..x../grondas f) Ellas fuorman in maletg triangular ella cuntrada. / x /da steilas ( / 20)

6 2. Producziun da text a) «Duessen nos clavaus/nossas stallas survir in di sco vellas e loghens per seretrer dil squetsch e tempo dil mintgadi, ina fuigia dil marcau e tut quei per ina summetta». Pren posiziun! b) Han uniuns en nos vitgs aunc in senn? Argumentescha tia risposta! Rispunder alla damonda a ni b! (15-18 construcziuns) cuntegn ( /15) ortografia ( / 5

7 3. Scazi da plaids/sligiaziuns Ei suonda entginas damondas da vocabulari. La cefra en parentesa sper ils plaids indichescha mintgamai la lingia el text, nua che ti anflas quei plaid. 3.1 Sinonims Indichescha mintgamai in sinonim (plaid dalla medema muntada) per ils suandonts plaids. (Exempel: il marcau la fiera, magher satel) 1. reutilisar (63) duvrar danovamein 2. iniziau (7) entschiet, mess en moviment 3. la radunonza (19) la scuntrada, la sesida 4. igl element (38) la part 5. il curatur (30) igl assistent ( _/5) 3.2 Antonims (Exempel: entrar extrar; buc lubiu: grond buc grond) 1. brisant (56) fleivels, senza valeta 2. proteger (43) destruir, ruinar 3. miserabel (14) oreifer, grondius 4. la decadenza (3) la sanaziun, la migliuraziun 5. il cerchel (24) in singul, individual ( _/5) 3.3 Explicaziuns da plaids Declara cun agens plaids las suandontas expressiuns screttas cursiv che cumparan el text: 1. lur avegnir ei incerts (13) buc esser segirs, malguess 2. ils baghetgs ein spatitschai (2) ein dapertut entuorn 3. habitadis obtegnan in olma (53) haver in ferm caracter 4. ils profets dil marcau (65) quels che vulan saver tut 5. in territori senza fatscha (49) senza caracter, senza expressiun ( /5) ( /15)

8 4. Grammatica/sligiaziuns 4. 1 Discuors direct / indirect A) Transformescha ils sequents discuors directs en discuors indirects ni il cuntrari: 1. En cumparegliaziun cun tegias d alp e da mises han biars clavaus oz negina funcziun pli e lur avegnir ei incerts, di il meinaproject. (2) _ Il meinaproject di che en cumparegliaziun cun tegias d alp e da mises hagien biars clavaus oz negina funcziun pli e lur avegnir seigi incerts. 2. Has ti enconuschiu aschi bein l architectura dallas casas e clavaus, che ti sas prender oz ina tala posiziun, damonda igl architect. (2) _ Sch el hagi enconuschiu aschi bein l architectura dallas casas e clavaus, ch el sappi prender oz ina tala posiziun,. B) Fai adatg: Drova igl indicativ ed il conjunctiv el dretg liug! 3. Vus che nus pintga breigia; ils auters segiramein buca tonta breigia sco nus. (1,5) ( pretender/sedar 2x) Vus pretendeis/pretendis che nus sedeien pintga breigia, ils auters sedattan segiramein buca tonta breigia sco nus. 4. Igl architect ch ins diever correctamein dalla lescha da baghegiar. Ils vischins adina puspei da surpassar las directivas. Ins adina suandar las perscripziuns! (2) (giavischar, far, empruar, duer) Sligiaziun:giavischa, fetschi, emprovien, dueigi 5. Ils scorlars pl ch els strusch luvrar. Els mintga suentermiezdi circa duas uras. Ils geniturs gronds quitaus. Els tarmetter els tier in miedi specialist. (2,5) (plirar, puder, scher, far, vuler) Sligiaziun: pliran, possien, schaien, fetschien, veglien ( / 10)

9 4. 1 Grammatica / ils temps //sligiaziun Transpona el suandont text la fuorma correcta dils verbs en parentesa: (à 0,5 / 20) Il tup fegl Ei era inagada ina dunna che haveva (haver) mo in fegl. Quei fegl ha (tarmeter) la dunna tarmess el marcau per cumprar guilas da cuser. Turnond da marcau, ei il buob daus suenter ad in um che purtava (purtar) in pign ponn fein, ed el ha priu (prender) e catschau (catschar) las guilas en quei ponn per buca piarder ellas aschi tgunsch. Mo cura ch els ein vegni a casa, ha il mat buca anflau (anflar) pli las guilas el fein, ed el ha stuiu (stuer) ir a casa culs mauns vits. Tut trests el ha el raquintau (raquintar) alla mumma, co ei seigi iu, e quella ha detg: Ti pos esser in otgà, catschavas (catschar) las guilas ella capiala, sche havesses ti uss ellas. L autra gada ha la mumma tarmess el a marcua per cumprar in tarden. Il mat ei seregurdaus/seregurdava (seregurdar) fetg bein, tgei che la mumma haveva detg (dir), e suenter haver cumprau il tarden, el ha el catschau (catschar) quel en la capiala ed ei turnaus (turnar) aschia encunter casa. Quella gada carteva (crer) el ch el hagi fatg endretg alla mumma. Mo la mumma ha sevilau (sevilar) e ha detg (dir). Sgnap che ti eis, in tarden catsch ins buc en la capiala; si dies duevas ti purtar el. Mo sche l autra ga vi jeu far meglier, ha il mat rispundiu (rispunder). La tiarza ga va il mat a marcau e cumpra in bi salvanori e porta lura quel en in sughet si dies. La mumma va encunter ad el e sevila terribel sur da sia tuppadad. Quei ei stau (esser) la davosa gada che jeu tarmettel tei a marcau, di la mumma, sche tis sas buca s enschignar pli perdert. Ha ligiau/ligia (ligiar) il piertg en in sughet e runau/runa (runar) suenter el. Daleudenvi ha la mumma buca schau ir pli il tappalori a marcau. ( /10)

10 5. Translaziun/sligiaziun Translatescha las suandontas construcziuns en in bien romontsch! 1. Es ist höchste Zeit, den Präsidenten in seinem Tun zu unterstützen? (2) _ Igl ei neras uras da sustener il president en siu agir. 2. Die Ställe waren niedrig und eng, aber sie behandelten ihre Tiere nach bestem Wissen und Gewissen. (2) _ Ils nuegls/las stallas eran stretgs(as) e bass(as), mo els tractava lur animals tenor meglier saver e puder. 3. Er hat die Frau auf Deutsch gefragt, ob sie aus Graubünden stamme oder sogar aus dem Safiental. (2) _ El ha dumandau la dunna per tudestg sche ella vegni dil Grischun ni schizun dalla Stussavgia. 4. Es wundert niemanden, dass sogar viele Unterländer sich für die Erhaltung dieser ländlichen Kultur einsetzen. (3) Ei fa surstar negin che biars (simpatisants) dalla Bassa s engaschan per il manteniment da quella cultura rurala/campestra. 5. Tgei preposiziun romontscha drovas en quels exempels? Creescha mintgamai ina construcziun logica! (5) - Sie haben ihre Gründe dafür! Els han lur raschuns! - Sie sind grösstenteils aus Holz gebaut. Per la pli gronda part ein els construi da/ord lenn. - Der Kanton unterstützt aus Angst und Respekt die ländlichen Gebiete. Per tema e resect sustegn il cantun las regiuns. - In der Schweiz gibt es zahlreiche Ställe. En Svizra dat ei nundumbreivels clavaus. ( / 14)

11 6. Ortografia e grammatica/sligiaziun El text cheu sut sesanflan construcziuns che cuntegnan 11 sbagls d ortografia. Ina construcziun sa cuntener plirs sbagls, ei po era dar ch ina construcziun ha negins sbagls. a) Suttastreha il sbagl el text e scriva la versiun correcta silla lingia sut la construcziun. Adatg! Ti astgas mo curreger sbagls d ortografia e grammatica, denton buc remplazzar in plaid cun in auter. En las construcziuns dat ei diesch sbagls. Ti astgas perquei era mo far 11 correcturas. Sche ti suttastrehas dapli, piardas ti puncts. Exempel: Quei ei insuma buc aschia. (insuma ---- insumma) 1. El di che gest quella damonda vul el analisar. (vegli) 2. El/ella drova zirca in ura per quei pensum. (circa) 3. El sa esser loschs sin sesez. (da) 4. Sche jeu enprendel concentrau, fetgel jeu bunas notas. (emprendel/fetsch) 5. In examen ei in occurenza extraordinaria. (occurrenza) 6. Quei vul di ch ins hagi empriu bia pil giat/gat. (dir) 7. Igl ei denton faliu da trer la faultsch el canvau. (falliu) 8. El a giu sucess e vul muossar quei alla societad. (ha, success/mussar) Plaz per scriver la correctura: ( /11) Total 100 /