Stop racizmit! Rinia e Unia-s kundër raciszmit dhe ksenofobisë. Një dora

Transkript

1 Stop racizmit! Rinia e Unia-s kundër raciszmit dhe ksenofobisë. Një dora Hartuar nga Sindikata Unia, dega e Migracionit dhe Rinisë, përkrahur nga Fondi i projekteve kundër racizmit dhe për të drejtat e njeriut, si dhe nga Shërbimi për çështje të rinisë pranë Enti Federal për Sigurime Sociale. Jo!

2 Shkurtesat AVIG Ligji mbi sigurimin në rast papunësie BIZ Qendra informuese e profesioneve BV Kushtetuta federale EU Bashkimi Evropian GAV KPP Kontrata e përgjithshme e punës OR E drejta detyrimore SGB BSZ, Bashkimi Sindikal i Zvicrës StGB Kodi penal Ky doracak është botuar në gjuhët: Shqip, Gjermanisht, Frengjisht, Italisht, Spanjolle, Portugaleze, Serbokroatisht, dhe Turqisht. Adresa për porosi Zentralsekretariat, IG Migration, Weltpoststrasse, 20, 3000 Bern 15, migration@unia.ch, T Dizajni Unia Ilustrimi Katharina Schwab Shtypshkronja s+z:gutzumdruck, Unia, Prill 2015

3 Përmbajtja Hyrje 4 Askush nuk është vërtetë racist, apo? 6 Racizmi: Çka është kjo saktësisht? 8 Racizmi i hapur dhe i fshehur 10 Diskriminimi gjatë shkollimit dhe kërkimit të praktikës shkollore 12 Racizmi në shkollën profesionale 16 Racizmi në vendin e punës 18 Racizmi nga ana e klientëve 20 Racizmi në rrethin e miqve 22 Diskriminimi në pagë 24 Unë jam dëshmitar 26 Ligjet kundër diskriminimit racial 28 Unë jam vetë viktimë: çfarë të bëj? 34 Adresat e rëndësishme 36 Ne mbrohemi! 42

4 Hyrje Ti sigurisht je ballafaquar me racizmin dhe diskriminimin. Apo ndonjë kolegë/e pune, shok/qe, anëtar i familjes ka kërkuar ndihmën tënde, ose ke qenë ti vetë viktimë. Në këtë rast, sigurisht ia ke parashtruar vetes këto pyetje: Ishte ky vërtetë racizëm? Çfarë mund të bëj unë kundër racizmit? Si mund të ndikoj unë që kjo të mos ndodhë më? Kujt mund t i drejtohem? Si mund të realizoj të drejtat e mia? Për fat të keq, rastet e racizmit dhe diskriminimit janë duke u shtuar. Armiqësia kundër të huajve po bëhet e pranueshme në shoqëri. Në një shoqëri demokratike nuk duhet të ekzistojë racizmi dhe diskriminimi, sepse shkelin të drejtat themelore të njeriut dhe dinjitetin e personave të cenuar. Prandaj, të gjithë ata që duan të angazhohen për një shoqëri të drejtë dhe demokratike, duhet të angazhohen kundër racizmit, ta luftojnë edhe heqin qafe atë. 4

5 Ky doracak duhet të të ndihmojë për të vërejtur racizmin në vendin e punës, shoqëri dhe shkollë dhe për ta luftuar atë me efikasitet. Këtu gjen këshilla të dobishme dhe adresa, të cilat mund t i konsultosh në rast nevoje. Unia jote - sektori për rini

6 Askush nuk është vërtetë racist, apo? «Unë nuk jam raciste, por këta Jugot e poshtër, më kupton...» Një grua «Kurrsesi nuk jam racist. Bile racistët i urrej. Mirëpo ne mund të kujdesemi që vendet e punës të rezervohen për zvicerane dhe zviceranë.» Një shegert 6

7 «Të zinjtë nuk i duroj dot. Ti je një përjashtim, sepse ti je shoku im!» Një kolegë shegert i thotë Zhan A. nga Kameruni

8 Racizmi: çka është kjo saktësisht? Kush e vlerëson një njeri më pak të vlefshëm për shkak të ngjyrës, prejardhjes apo fesë së tij, vepron në mënyrë raciste. Për diskriminim racist nuk duhet të kesh bindje të theksuar raciste, çdokush mund ta bëjë këtë. Diskriminimi është veprim: Diskriminimi është vënia në pozitë të pabarabartë e një personi për shkak të prejardhjes kulturore apo sociale, gjinisë, orientimit seksual, moshës apo fesë. Racizmi është qëndrim: Racizmi është një mënyrë e të menduarit, e cila vlerëson aftësitë dhe vetitë e një personi, duke marrë për bazë prejardhjen e tij. Ksenofobi quhet «frika prej të huajve» dhe përkthehet kryesisht si armiqësi kundër të huajve. 8

9 Antisemitizmi: Në mënyrë antisemite vepron ai i cili diskriminon një person me prejardhje hebreje, për shkak të fesë së tij. Nacionalizmi përshkruan një ideologji politike, e cila mirëqenien dhe superioritetin kombit të vet e vë në qendër të vëmendjes. Nacionalizmi nuk mund të krahasohet me racizmin, por mund të shpie deri te ai. Një listë me definicione në kontekst me racizmin mund ta gjesh nën

10 Racizmi i hapur dhe i fshehur Diskriminimi racial mund të shprehet hapur apo fshehurazi. Diskriminimi i hapur racial haset shumë rrallë, sepse kryesit kanë frikë prej pasojave ligjore. Ky mund të zbulohet më lehtë dhe të ndiqet penalisht, siç tregojnë këta dy shembuj. «Ne nuk punësojmë shamia», shkruan një punëdhënës i tërbuar në adresë të Qendrës regjionale për ndërmjetësim pune (RAV) në Cyrih. Unia e përfaqëson zviceranen e diskriminuar para gjykatës. Ajo e fiton procesin dhe merr një dëmshpërblim. «Për këtë vend shkollimi në profesion kemi paraparë një person të ri, të shkathët dhe të ndërgjegjshëm. Vetëm zviceranë dhe shtetas të BE-së.» Ka shpallje edhe më të këqija, kur hapur thuhet se kush nuk ka shanse: «Nuk duam të rinj nga Ballkani». 10

11 Racizmi i fshehur dhe diskriminimi mund të dëshmohen më vështirë, sepse personi i cili diskriminon, mund ta fshehë veprimin e tij mirë. Pikërisht tek racizmi i fshehur, njerëzit shpesh nuk janë të vetëdijshëm se sillen në mënyrë raciste. Mirëpo, edhe në rast të sjelljes së pavetëdijshme raciste, vlen: çfarë ndjenjash ngjall diskriminimi racist te viktima? Dhe çfarë pasojash mund të ketë?

12 Diskriminimi gjatë shkol të vendit për praktikë Dardani, një i ri nga Kosova, lajmërohet në Qendrën për Informim mbi Profesionet dhe kërkon informata dhe një formular për t u lajmëruar në gjimnaz. Këshilltarja i thotë: «Kjo është diçka vetëm për nxënës të mirë!», pa i parë fare dëftesat e Dardanit. Dardani pyet veten: «Do të më kishte ndodhur kjo, po të isha zviceran?» 12

13 limit dhe kërkimit Çfarë duhet bërë? Dardani mund ta pyet kës hilltaren: «Pse e thoni këtë? A mos mendoni se nuk jam nxënës i mirë, vetëm pse jam i huaj?» Sidoqoftë, Dardani duhet medoemos të ngulë këmbë në qëllimin e tij dhe të kërkojë informatat për gjimnaz. Përveç kësaj, ai mund ta përshkruajë atë që i ka ndodhur edhe në faqen e internetit Vetëm kështu mund të bëhen publike rastet e tilla.

14 Sandra, zvicerane dhe Fatima nga Algjeria, konkur rojnë për të njëjtin vend për shkollim në profesion të tregtisë. Ato kanë qenë në të njëjtën klasë dhe i kanë ndihmuar njëra-tjetrës në kompletimin e dosjes për aplikim. Dosjet e tyre janë të ngjashme. Madje, Fatima i ka edhe notat pak më të mira se Sandra. Mirëpo, Sandra pranohet, kurse Fatima nuk ftohet madje as në intervistë. 14

15 Çfarë duhet bërë? Fatima duhet të kërkojë një bisedë me ndërmarrjen dhe të kërkojë të dijë se cilat janë shkaqet e refuzimit. Është vështirë të dëshmohet se Sandrës i është dhënë përparësi, vetëm pse është zvicerane. Për Fatimen është më së miri t i drejtohet sektorit për çështje juridike në Unia, për të sqaruar mundësitë e marrjes së veprimeve ligjore kundër ndërmarrjes.

16 Racizmi në shkollën profesionale Hoze bën shkollimin profesional në një punëtori për përpunimin e metaleve. Punimi aktual duhej të notohej. Kolegu dhe fqinji i tij i tavolinës Beati, pa dashje merr punimin e Hozes dhe ia tregon mjeshtrit. Mjeshtri e vlerëson me notën 6. Beati e vëren gabimin dhe i tregon Hozesë. Kur Hoze shkon me të njëjtin punim te mjeshtri, ai e vlerëson me notën 4.5. Hoze ia përkujton mjeshtrit, se para pak çastesh të njëjtin punim e kishte vlerësuar me notën 6. Mjeshtri i thotë atij, se nuk dëshiron të diskutojë mbi vlerësimin e tij. Edhe pas dëshmisë së Beatit, mjeshtri mbetet kokëfortë. Çfarë duhet bërë? Diskriminimi shpesh ka të bëjë me fuqinë dhe pafuqinë. Në këtë rast, mjeshtri është në pozitë të fuqishme dhe e (keq)përdor atë. Hoze, me ndihmën e Beatit, mund t i drejtohet drejtorisë së shkollës dhe të përshkruajë ngjarjen- mundësisht 16

17 me fakte. Me rëndësi është edhe dokumentimi i rastit. Të vlefshme janë procesverbalet, shënimet personale ose edhe shkëm bimi i letrave në lidhje me rastin. Nëse mjeshtri nuk ndërron mendje dhe mbetet pranë vlerësimit të vet dhe shkolla nuk ndërmerr asgjë, atëherë Hoze mund të dërgojë rastin deri te instancat më të larta të arsimit. Edhe padia në gjykatë duhet të shqyrtohet. Nëse Hoze është anëtar i sindikatës, atëherë duhet t i drejtohet sektorit për çështje juridike në Unia. Ose ai kontakton TikK-un në Zvicrën gjermane, gjegjësisht CCSI/ SOS Racisme në Zvicrën franceze.

18 Racizmi në vendin e punës «Në ndërmarrje vazhdimisht dëgjoj fjalë negative kundër vendasve të mi. Ndonjëherë tentoj të buzëqesh, ndonjëherë i them vetvetes se këta njerëz që bëjnë keq janë të marrë dhe se gjithkund ka njerëz të mirë dhe të këqij. Me kalimin e kohës më nuk mund t i duroj këto fjalë. Kjo më streson dhe filloj t i shikoj kolegët e mi si racistë. Nuk guxoj të them apo të ndërmarr diçka, nga frika se mund të izolohem apo të humb vendin e punës.» Miroslavi Çfarë duhet bërë? Është me rëndësi që Miroslavi të mos lejojë që këto fjalë të kalojnë heshturazi, pa reaguar. Ai duhet të diskutojë me ta për këtë dhe t ua bëjë të qartë kolegëve se këto fjalë e lëndojnë. Nëse kjo nuk ka sukses, atëherë ai duhet t i drejtohet 18

19 shefit apo komisionit të ndërmarrjes apo zyres për çështje të personelit. Ai që vazhdimisht ballafaqohet me fjalë të tilla raciste, mund të sëmuret nga kjo. Nëse Miroslavi nuk gjen përkrahje në ndërmarrje, atëherë ai duhet t i drejtohet sin dikatës së vet. Ai gjithashtu mund të kontaktojë TikK në pjesën e Zvicrës gjermane ose CCSI/SOS Racisme në pjesën e Zvicrës franceze.

20 Racizmi prej klientë/eve Një mysafir i rregullt i thotë pronarit të restorantit aq zëshëm, për të dëgjuar kamarieri zeshkan Aimé: «Shpresoj se mishi i pjekur nuk është aq i zi sikur ky kamerieri yt!» Çfarë duhet bërë? Klienti i rregullt e keqpërdor pozitën e tij superiore, sepse cili pronar i restorantit ka dëshirë të humb një myshteri të mirë. Mirëpo, kamerieri Aimé mund të kërkojë nga pronari, që ai ta mbrojë nga diskriminimi racist i klientëve. Aimé mund ta lutë pronarin, që ai t ia tërheq vërejtjen klientëve dhe t ua bëjë me dije se këto shprehje e lëndojnë punëtorin e tij. Ndodhë që punonjësit 20

21 të rrezikojnë humbjen e vendit të punës, apo transferimin në një vend tjetër, ku nuk kanë më kontakte me klientët. Nëse ndodhë një gjë e tillë, atëherë Aimé mund të ndërmarrë hapa ligjorë, me ndihmën e sindikatës. Ai mund të kontaktoi edhe TikK në Zvicrën gjermane, gjegjësisht CCSI/SOS Racisme në Zvicrën frënge.

22 Racizmi në mesin e miqëve Markusi tregon një barcoletë (shaka) për të huajt: «Në një automobil janë një turk, një jugo dhe një zezak. Kush e nget automobilin? Polici!» Mirëpo, ai i drejtohet shokut të tij Hakimit: «E di se ndoshta kjo të lëndon, por m u desh patjetër ta tregoj këtë barcoletë, sepse është aq qesharake!» Çfarë duhet bërë? Është shumë me rëndësi që sinqerisht dhe haptazi të thuhet, se një gjë e tillë lëndon. Thënie agresive si «Ti je racist!», ose reagimi i dhunshëm apo kërcënimi, sigurisht se nuk kontribuojnë në përmirësimin e situatës. Nga ana tjetër, nëse 22

23 ti menjëherë i shpreh ndjenjat e tua, atëherë në mesin e shokëve mund të bisedohet me argumente dhe pa emocione. Porosite broshurën komike «Ich Rassist?!» tek Fondacioni Bildung und Ent wicklung (5. frang, porosia mund të bëhet edhe në: laden@ globaleducation.ch).

24 Diskriminimi në pagë Në Zvicër askush nuk flet për rrogën e tij. Manueli ka përshtypjen se paguhet më pak sesa kolegët e tij, sepse është i huaj, edhe pse ka të njëjtat kualifikime. Mirëpo, nuk di se si ta zbulojë këtë. Çfarë duhet bërë? Nëse dega ku ai punon është në jurisdikcionin e KPP-së, atëherë ai mund të pyes në Unia, se cilat paga janë të parapara me KPP. Përndryshe, ndihmon edhe llogaritësi i pagës i BSZ-së Aty ai mund të llogarisë pagën e zakonshme në regjionin dhe degën ku 24

25 ai punon, bazuar në shkallën e arsimimit, kualifikimin, vendin e punës profesionin e tij. Nëse paga e tij nuk përputhet me këtë pagë të zakonshme, që nxjerr makina llogaritëse, atëherë ai duhet të bisedojë me shefin e tij. Si anëtar i sindikatës, në lidhje me këtë, në fillim ti mund të diskutosh me seksionin tënd të Unia.

26 Unë jam dëshmitar Unë jam dëshmitar i një diskriminimi racial, por nuk jam i përzier drejtpërsëdrejti. A mund të bëj diçka? Është me rëndësi që ne të mos jemi indiferent, sepse racizmi dhe diskriminimi janë të rrezikshëm për shoqërinë tonë! Edhe si dëshmitar, ti duhet të kundërshtosh dhe të inkurajosh viktimën, që ai/ajo të veprojë. Nëse ti e përkrah viktimën, atëherë viktima ka më shumë guxim të mbrohet. Me rëndësi është po ashtu që, rastet e racizmit të bëhen publike. Këtu mund të marrësh ndihmë nga Rinia e Unia-s dhe grupet që luftojnë kundër racizmit. Presioni publik shpeshherë është mjeti më i mirë kundër diskriminimit racial. Kjo quhet Kurajo qytetare! gggfon ofron këshilla konkrete të veprimit në lidhje me Kurajon qytetare. 26

27

28 Ligjet kundër diskriminimit racial Hopa, tash të zumë, racist! Për ty tash do të kujdeset ligji! Na vjen keq, mirëpo ligjet zvicerane shumë dobët e luftojnë racizmin dhe diskriminimin. Ne, sindikatat, jemi duke punuar në përmirësimin e tyre, në mënyrë që racizmi dhe diskriminimi të mos mbeten edhe mëtej «mëkat i lehtë». P. sh. ne kërkojmë futjen e një neni kundër diskriminimit në KPP, bashkëpunojmë me grupet kundër racizmit, angazhohemi për ashpërsimin e ndëshkimit penal kundër racizmit, organizojmë aksione dhe bëjmë publike rastet e diskriminimit racial. Megjithatë, ligji të ofron edhe disa mundësi për t u mbrojtur: 28

29

30 Çfarë thotë ligji? Para ligjit të gjithë jemi të barabartë, askush nuk guxon të diskriminohet. (BV 8) Çdokush që publikisht shprehet në mënyrë raciste, apo diskriminon njerëzit në baza raciale, do të dënohet (StGB 261 bis). Ndërmarrja jote është e detyruar të të mbrojë nga racizmi (i klientëve apo i kolegëve) (OR 328). 30

31 Kujdes! Kjo normë kushtetutese, fatkeqësisht nuk është zbatuar plotësisht në legjislacion: P. sh. nuk kemi ligj kundër diskriminimit. Është shumë vështirë madje që edhe racistët më të tmerrshëm të ndëshkohen. Shprehjet raciste në ambiente private nuk janë të dënueshme. Nuk lehtë që një punëdhënës ta detyrosh të bëjë diçka. Nise procedurën ligjore vetëm nëse je i sigurtë se nuk «rrezikon» veten.

32 Çfarë thotë ligji? Nëse largohesh nga puna për arsye raciste, atëherë largimi është abuzues. (OR 336 Abs. 1a). Nëse ti je viktimë e racizmit në vendin e punës, atëherë kjo punë nuk mund të kërkohet edhe mëtutje nga ti (AVIG 16 Abs. 2). Nëse ti për këtë arsye vendos të largohesh nga puna, atëherë Arka e papunësisë (ALV) nuk mund të shkurtojë ditët e pagesës. 32

33 Kujdes! Zakonisht, largimi nga puna nuk mund të anulohet, mirëpo ti ke të drejtën e dëmshpërblimit prej 3 6 pagave mujore. Kujdes: të duhen prova! Ti duhet të kërkosh nga punëdhënësi yt, që ai të parandalojë racizmin. Vetëm nëse ai bën pak apo asgjë kundër, ti ke të drejtë të anulosh kontratën e punës, pa rrezikuar shkurtimin e ditëve të paguara nga Arka e Papunësisë.

34 Unë vetë jam viktimë: si të veproj? Bisedo për këtë me kolege/ët dhe shokët/qet e tua, zhvilloni së bashku ide dhe strategji, tematizoni në klasën tuaj dhe në rrethin tuaj të miqëve. Po ashtu ekzistojnë edhe grupe të ndryshme kundër racizmit (p. sh. Rinia e Unia, shih po ashtu listën në faqe 36 të këtij doracaku), të cilat mund t ju ndihmojnë që t i kundërviheni në mënyrë aktive racizmit, apo të bëni publike rastet e racizmit. 34

35

36 Adresat e rëndësishme Sindikata Unia: Këshillimoret e specializuara kundër racizmit. CCSI/SOS Racisme (në Zvicrën franceze) Rue des Alpes 11, CP 366, 1701 Fribourg, , ccsi-fr.ch Beratungsnetz für Rassismusopfer Rrjeti prej 11 Këshillimoreve nga e tërë Zvicra, network-racism.ch, beratungsnetz@humanrights.ch Së bashku kundër racizmit dhe dhunës , gggfon.ch Integres (Region Schaffhausen) /43, isah.schaffhausen@sah-sh.ch SOS Rassismus, Multimondo (Regjioni Biel, Seeland, kufiri me Zvicrën Perëndimore), , sos.rassismus@multimondo.ch 36

37 CaBi Antirassismus Treff Linsebühl strasse 47, 9000 St. Gallen, cabi-sg.ch Stopp Rassismus (Region Nordwestschweiz) edhe këshillime online, stopprassismus.ch TikK Taskforce interkulturelle Konflikte (Task forca për konflikte ndër-kulturore), , tikk.ch Lista e të gjitha Këshillimoreve E radhitur sipas Kantoneve dhe gjuhëve, adressen/

38 Projekte kundër racizmit prej shkollave dhe për shkolla , Për refugjatë SFH-OSAR, Flüchtlingshilfe Schweiz Bern: , Lausanne: , Lugano: , fluechtlingshilfe.ch Fondacioni Edukimi dhe Toleranca në Cyrih , set-toleranz.ch Fondacioni Edukimi dhe Zhvillimi në Bernë , globaleducation.ch Shoqata dhe grupime kundër racizmit Fondacioni kundër racizmit dhe anitsemitizmit , gra.ch Solidariteti pa kufi , sosf.ch 38

39 Klartext Kultura rinore kundër racizmit (Projekte për të rinj) , Augenauf Basel: , Bern: , Zürich: , augenauf.ch Antifa antifa.ch, buendnisgegen-rechts.ch Këshillimore juridike për specialistë dhe rrjetëzim i këshillimoreve , humanrights.ch/mers

40 Ne mbrohemi! Politika armiqësore e qarqeve të djathta kundër të huajve dhe azilkërkuesve, nxitë armiqësinë ndaj të huajve dhe racizmin. Në opinion krijohet bindja e përgjithshme se, të huajt janë vetëm kriminelë potencialë dhe refug jatë të rrejshëm. Me këtë ushqehet trolli i përshtatshëm për racistët, nacionalistët dhe fashistët. Racizmi i pandërgjegjshëm i kafeneve tradicionale, bëhet shoqërisht i pranueshëm. 40

41 Kësaj ne duhet t i kundërvihemi të gjithë! Sepse racizmi nuk përputhet me shoqërinë tonë demokratike, të hapur dhe tolerante. Ai/ajo i/e cili/a e vëren racizmin, e bën publik, e lufton dhe mënjanon, jep një kontribut të rëndësishëm për ruajtjen dhe zhvillimin e demokracisë sonë.

42 Rinia e Unia Unia është organizata më e madhe e punëmarrësve në Zvicër. Në të janë organizuar mbi 80 degë. Grupi i interesit (GI) të të rinjëve përfaqëson interesat e nxënësve dhe punëmarrësve të rinjë. Qoftë kundër shkurtimeve të mirëqenies dhe racizmit apo për pagat minimale, barazinë dhe drejtësinë shoqërore: te Rinia e Unia-s ti mund të angazhohesh së bashku me të tjerët, për kushte më të mira të punës dhe ngritje të mëtutjeshme, si dhe për një botë më të mirë. Së bashku ne arrijmë më shumë. Jo të gjithë nxënësit do të kenë pesë apo gjashtë javë pushime, po të detyroheshin të bënin marrëveshje individuale me shefat e tyre. Punëmarrësit së bashku janë të fortë dhe nuk mund të nxiten kundër njëri-tjetrit. 42

43 Prandaj punëmarrësit dhe punëmarrëset janë bashkuar me sindikatat. Së bashku ata angazhohen për kushte më të mira të punës. Bashkëvepro edhe ti në Rininë e Unia-s dhe ndihmo që Zvicra të bëhet pak më e drejtë. Vetëm së bashku ne jemi të fortë!

44 Bestimmt bist du schon mit Rassismus und Diskriminierung konfrontiert worden. Entweder Jugend. hat eine ArbeitskollegIn, ein Familienmitglied oder eine FreundIn dich um Hilfe gebeten, oder du wurdest selber Opfer. Dabei hast du dir vielleicht diese Fragen gestellt: War das wirklich Rassismus? Was kann ich dagegen tun? Wie kann ich vermeiden, dass so etwas wieder passiert? An wen kann ich mich wenden? Wie kann ich meine Rechte geltend machen? Leider nehmen Fälle von Rassismus und Diskriminierung zu. Fremdenfeindlichkeit wird salonfähig. Rassismus Unia Zentralsekretariat und Diskriminierung soll es in einer demokratischen IG Jugend Gesellschaft nicht geben, weil sie Weltpoststrasse die grundlegendsten 20 Menschenrechte und die Postfach Würde 272 der betroffenen Personen verletzen. Daher 3000 Bern sollen 15alle, die sich für eine gerechtere und T +41 demokratischere Gesellschaft einsetzen wollen, jugend@unia.ch Rassismus und Diskriminierung erkenwww.unia.ch/jugend 44