Lineare Algebra I. Prof. H. Knörrer. inoffizielles Vorlesungsskript WS 2002/2003 ETH Zürich. Version 1.71

Größe: px
Ab Seite anzeigen:

Download "Lineare Algebra I. Prof. H. Knörrer. inoffizielles Vorlesungsskript WS 2002/2003 ETH Zürich. Version 1.71"

Transkript

1 Leae lgeba I Pof H Köe offzelles Volesugssp WS /3 ETH Züch Veso 7 geschebe vo So uchel ehscps@ybesco

2 Ihal Das Elaosvefahe vo Gauss 3 Vogff auf Maxulplao 6 Veoäue (Fsche 4, 5 6 Eschub übe Maxulplao II Leae bblduge Leae Glechugssysee 4 wedug auf Mazeulplao 5 Leae bblduge ud Maze 6 Koodaeasfoao 7 Deeae 9 Moe eechug de Deeae (llgee ewes de Exsez de Deeae 3 Rge ud Polyoe (Fsche 3 6 Dvso Res K[] 6 Äquvalezelaoe (Fsche 3 7 Egewee (Fsche 4 8 Das chaaessche Polyo 9 Dagoalseug 3 Noe, leafoe ud Sesquleafoe (Fsche 5 33 Veallgeeeug 33 Tasfoaosfoel 35 Ohooee ase 36 Ga-Schd-Vefahe 38 Ohogooale ud Uäe bblduge (Fsche De dsee Foue sche Tasfoao 4 Selbsadugee bblduge (Fsche Haupachseasfoao fü syesche Maze (Fsche Ga-Hadaad sche Uglechug 46 Dee Sue (Fsche 6, Quoee-, Dualäue 47 Quoeeveoäue (Fsche 5, 6, 7 48 Dualäue (Fsche 6 5

3 Das Elaosvefahe vo Gauss EISPIEL Löse ees belebge Glechugssyses: 3 Gegebe see de de Ebee de Glechuge x + x + x3 6 ( I x + x + 3x3 ( II x + 3x + 6x3 8 ( III ufgabe: ese he Duchsch Lösug: x ( + x + x 3 6 I x+ x+ 3x3 ( II x + x 4 6 III II ( III + x 3 x + x + x 3 x+ x34 6 ( I ( II ( I ( II x + x + 4x 3 6 ( III ( II ( III x + x + x 3 x+ x34 6 ( I ( II ( I ( II x 3 ( III ( II III LLGEMEIN DEFINITION DEFINITION ( III x 3 ( II x4 x3 ( I x 6 Lösug: ( x/ x/ x3 ( 3/ / E leaes Glechugssyse Glechuge ud Ubeae ha de Fo: ax + ax + + a x b ax + ax + + ax b a x + a x + + a x b Dafü gegebe sd de Koeffzee a Gesuch: Ubeae x, x,, x Veefache Schebwese Ee ( -Max s e Schea: a a a a a a a a a ud De Zahle a hesse Eäge E Spaleveo de Höhe p s e Schea: c C C s egelch ee ( p -Max c p b (,,, ;,,, 3

4 DEFINITION E Zeleveo de Läge p s e Schea: 4 ( p C c c DEFINITION Is ee ( -Max ud x e Spaleveo de Höhe, so s x defe als de Spaleveo de Höhe ax + ax + + a x ax ax a x x a x + a x + + ax b x Glechugssyse x b b, x b x a x da s x a x EISPIEL Glechugsyse (we espel obe: 6 3, b DEFINITION De Lösugsege des Glechugssyses x b s: Lös ( b, { x x b} EMERKUNG Duch äquvalee Ufouge wude espel das Syse ugefo x b : 6 ; b 4 DEFINITION Rag ee Max Folgede Max s Zele-Sufe Fo I dese espel s Rag 3 D h ab de 4 Zele sd u Nullzele 3 3, 3, 3 6 Päzse: Es gb e ( (Rag, sodass de Zele ( +, ( +,, Nullzele sd, ud de Zele,, ewels ch u Nulle ehale DEFINITION Ee ( -Max s Zelesufefo, we se so ausseh: D h Ee Max s auf Zelesufefo, falls < < < (,,, de ese Idex ede Zele a DEFINITION Dese Eäge a hesse Pvo-Eleee EMERKUNG Saege/lgohus: ( Übefühe e belebges leaes Glechugssyse duch äquvalee Ufouge (d h Lösugsau veäde sch ch; edoch wd de Rau ch duch gleche Veoe aufgespa x b fü welches de eweee Koeffzeeax Zelesufefo s ( Löse e Glechugssysex b, we de eweee Koeffzeeax Zelesufefo s

5 LSO ( Löse e Glechugssyse x b, we de eweee Koeffzeeax Zelesufefo s Duch Veausche de Vaabledzes a a aehe, dass de Max folgede Fo ha: a a b a b ( b, a b b + Falls b + : Kee Lösug! sose R Sd x+, x+ fee Vaable ud x, x+,, x suzessve duch x + bes: Paaeseug vo Lös(, b Lös(, b ( x x x (,,,x,,,, x b a a a x b x 3 x x 4 x 3 3 x x3 x 5 x4 x x x x (, +, Paaeseug: x 4 x 5 x 6 3 3x 3 x 3 3 x ( x 3 x x ( ( Eweee Koeffzeeax auf Zelesufefo bge DEFINITION De eleeae Zeleopeaoe sd: Veausche zwee Zele ddee des -fache ee Zele zu ee adee STZ Eleeae Zeleufoug äde chs a Lösugsau: Se C (, de eweee Koeffzeeax des Glechugssyses x b ud C ( b, Lös( b, Lös( b, EWEIS W öe aehe de Suao, dass C duch ee eleeae Zeleufoug aus C hevogeh Falls de Opeao vo Typ (Veausche zwee Zele s, so s das la Falls de Opeao vo Typ (ddee des -fache de c-e Zele zu - e Zele: a x + + a x b a x + + a x b c c ud a x + + a x b ( a + a x + + ( a + a x b + b STZ Jede Max läss sch duch eleeae Zeleufouge auf Zelesufefo bge EWEIS Se C ee Max Falls C, so s a feg Wähle das lese, sodass de -e Spale vo Null veschede s - Wähle, sodass c - Veausche de Zele ud 5

6 c - fü > ( -e Zele ( Zele c Resula: c Zu de eleeae Zeleopeaoe a a dazuehe: Mulplao ee Zele (chug! Dese Opeao veäde de Deeae Sehe späe Vogff auf Maxulplao DEFINITION Se ee ( Max ud ee ( Max Das Maxpodu C s de ( Max Eäge c a a a a c a a b b b a b b b b x Is x e Spaleveo x, so s x das Maxpodu, wobe x als ( Max aufgefass wd RECHENREGELN ( + C + C ( + C C + C E ( Max ee ( Max E E STZ Maxulplao s assozav: ( C ( C (ewes Fsche p48 STZ Maoffpozess Se T ee ( Max, Spalesue ud s posve Eäge, da gb es ee Wahschelchesveo, sodass l T ( u, u,, u (Max laue Spaleveoeu Se x gede Wahschelchesveo, so gl ltx u Veoäue (Fsche 4, 5 Se K e Köpe (z ode DEFINITION E Veoau V übe K s ee Mege V, zusae ee ee Veüpfug + : V V V;( v, w v + w ddo ud ee äussee Veüpfug : K V V; (, v w Mulplao, 6

7 sodass gl v + w w + v d h ( v, + ouave Guppe u + ( v + w ( u + v + w Es gb e euales Elee, sodass + v v + v Fü alle v V gb es ev V, sodass v + ( v ( + µ v v + µ v; ( v + w v + w ( µ v ( µ v v v, µ K EISPIEL Veschedee Veoäue: - K Rau alle Spaleveoe - Rau alle ( Maze, opoeewese ddoe ud Salaulplaoe - K[] Rau de Polyoe a + a + a + + a a, a,, a K EMERKUNG - Rau de seg dffeeebae Fuoe auf [,] ( f + g( x f( x + g( x fü x [,] K ( f( x f( x I ee Veoau V gl v v ode v v v DEFINITION EISPIEL Ee Telege W ees Veoaus V hess Ueveoau, falls W v + w W! v, w W v W! v W K v W W da v v v + v v W Ueveoau: ee ( Max Eäge K { x K x } s e Ueveoau vo d h de Lösugsege ees hoogee Glechugssyses s e Ueveoau EMERKUNG Is W Ueveoau, so s W +, selbs wede Veoau EMERKUNG Sd W ud W Ueveoäue, so auch W " W K W V W ud W W Ueveoau DEFINITION DEFINITION EISPIEL De vo v,, v aufgespae Veoau s we folg defe: spa( v,, v { v + + v,, K} v,, v V v,, v V hesse lea abhägg, falls es,, K gb, de ch alle Null sd, sodass v+ + v lea abhägge Veoe: De Nullveo läss sch als chvale Leaobao daselle: 7

8 ; ; v v v 3 v + v v de Veoe sd lea abhägg 3 v v 3 DEFINITION LEMM EWEIS 8 v,, v hesse lea uabhägg, we se ch lea abhägg sd D h es gl v + + v (Nullveo läss sch u als vale Leaobao daselle v,, v sd lea uabhägg Äquvale sd folgede ussage: v,, v sd lea uabhägg ede v spa( v,, v läss sch edeug als Leaobao v v + + v schebe ( ( läss sch als edeuge Leaobao schebe v + + v ( ( Sev spa( v,, v See,,, µ,, µ K sodass v v+ + v v µ v+ + µ v v v ( v + + v ( µ v + + µ v l uabh u de vale Lösug v v ( µ + + ( µ µ µ µ ; ; µ (edeug EISPIEL lea uabhägge Veoe: e, e sd lea uabhägg K de e+ + e EISPIEL See v,, v K Spaleveoe DEFINITION DEFINITION DEFINITION v v v v v v v,, v lea uabhägg # v+ + v ha u de vale Lösug # ha u de vale Lösug (,, de ( Max Spale v,, v v v,, v hesse e Ezeugedesyse vo V, falls V spa( v,, v E Syse v,, v vo Veoe V hesse ass vo V falls v,, v e Ezeugedesyse uveüzbaes Ezeugedesyse v,, v lea uabhägg V hess edlchdesoal, falls es ee edlche ass ha

9 THEOREM Je ase ees edlchdesoale Veoaus habe glech vele Eleee DEFINITION Dese zahl hess Deso dv vo V STZ Seev, v V Äquvale sd folgede ussage De Veoe v,, v blde ee ass v,, v blde e uveüzbaes Ezeugedesyse d h s, so s v,, v, v+,, v+,, v (Veo v wude efe e Ezeugedesyse eh Fü edes v V gb es edeug bese,, K, sodass v v+ + v v v,, v sd uvelägeba lea uabhägg d h s v V, so s v,,, v v lea abhägg EWEIS ( ( Nehe ( a, da sd v,, v e Ezeugedesyse vo V Nehe v weg ud behaupe, es se e och e Ezeugedesyse vo V Wäe ewa v,, v, v+,, v och ses e Ezeugedesyse, so gäbe es Koeffzee,,, +,,, sodassv v+ + v + + v+ + + v Da wäe v + + v + ( v + + v+ + + v De Nullveo läss sch als chvale Leaobao daselle De Veoe v,, v sd lea abhägg Wdespuch! ( ( W ehe a, es gäbev V, das sch auf zwe veschedee e als Leaobao vo v,, v schebe läss, d h v v+ + v + + v µ v µ v+ + µ v + + µ v ( µ v + + ( µ v + + ( µ v v ( µ + + ( µ ( µ ( µ µ v,, v, v+,, v sd e Ezeugedesyse, de edes v V läss sch als Leaobao vo v,, v schebe, ud dese Leaobao a a da v duch eseze v,, v veüzba Wdespuch! ( (v v,, v sd wege he Edeuge lea uabhägg W ehe ee eue Veo v V dazu ud zege, dese Veoe lea abhägg wede Nach Voaussezug gb es e,,, sodassv v+ + v v + + v + ( v De Null läss sch als chvale Leaobao daselle v,,, v v lea abhägg (v ( Leae Uabhägge ech u zu zege, dass v,, v e Ezeugedesyse blde Sev V Nach Voaussezug sd v,, v, v lea abhägg, d h es gb,,,, sodass v + + v + v ohe, dass alle Koeffzee sd Wähle, so wäe v,, v lea abhägg Wdespuch! lso s STZ v ( v+ + v assauswahlsaz us ede edlche Ezeugedesyse a a ee ass auswähle 9

10 LEMM usauschlea Se v,, v ee ass vo V w v+ + v + + v Da s v,, v, w, v+,, v ass EWEIS Od (Ohe eschäug de llgeehe v w v v STZ EMERKUNG EWEIS wv,,, v blde e Ezeugedesyse, de edes v V läss sch als Leaobao vo v, v,, v schebe wv,,, v sd lea uabhägg, de s µ w + µ v + + µ v µ ( v + + v + µ v + + µ v d h µ v + ( µ + µ v + + ( µ + µ v $ µ v µ µ + µ µ lea uabhägg % µ + µ & usauschsaz Se v,, v ee ass vo V ud w,, w (spae Ueveoau auf see lea uabhägg Da s Es gb,, {,, } paawese veschede, sodass a ach usausch vo v w, v w,, v w wede ee ass ha us de usauschsaz folg das Theoe, dass e zwe ase glech vele Eleee habe, de sd v,, v ud w,, w ase, so s ach de usauschsaz ud ' (usauschlea Iduosveaeug Iduosaahe Saz gele fü, sbesodee Od w,, w, v, v+,, v ass (d h Iduossch Wäe >, so wäe wege +, also ; d h w,, w s ass be w,, w läss sch duch w zu ee lea uabhägge Syse ewee Wdespuch! Schebe w w + + w + v + + v Wäe, so wäe w + + w + w w w w uabhägg Wdespuch! ( {,, } ; sodass Nach usauschlea s w,, w, v,, v, w, v +,, v Is ch lea STZ assegäzugssaz See w,, w lea uabhägge Eleee ees edlchdesoale Veoaus V, da gb es ew,, + w, sodass w,, w, w+,, w ass vo V EWEIS ase sd uvelägebae lea uabhägge Ezeugedesysee KOROLLR d V ( + Veoe V sd ses lea abhägg

11 DEFINITION Se ( a ee ( Max De Zeleag vo s de Deso des vo de Zele vo aufgespae Ueveoau ZR( vo K (ZR Zeleau DEFINITION De Spaleag s de Deso des vo de Zele vo aufgespae Ueveoau SR( vo K (SR Spaleau STZ Spaleag Zeleag: d ZR ( d SR ( STZ - Eseh aus duch eleeae Zeleufoug, so s ZR( ZR( - Is Zelesufefo, so blde de vo veschedee Zele vo ee ass vo ZR( DEFINITION Se ee ( Max ( a De aspoee Max s de ( Max Eägea (Noao adee üche: EISPIEL aspoee Max: Eschub übe Maxulplao II NOTTION M (, K : Veoau de ( Maze EISPIEL Noao fü Maze M (, K M (, K M (, K M (, K M (, K M (, K ( ( ewes späe Leae bblduge K Köpe; V,W K -Veoäue DEFINITION Ee bbldug F : V W hess lea (leae Veoauhooophsus, falls F( v, µ w: F( v + µ F( w! vw, V;, µ K EISPIEL leae bbldug: V K W K M (, K F : K K x x EMERKUNG De Spale vo sd Fe (,, Fe ( (de lde de Ehesveoe e,, e EISPIEL V Veoau de Fuoe auf [, ] V f + f( d EMERKUNG F( Fv ( w Fv Fw, de F( F( F( F v+ + v F v + + F v v,, v V lea abhägg Fv ( + + Fv ( W de, sd v,, v lea abhägg, so gb es,, K ch alle Null, sodass v+ + v F( v + + v F(

12 EWEIS LEMM EMERKUNG v Sd V, V ud W, W Ueveoäue, so s FV F( v vv { } { } F ( W v V F( v W füf ( W See v, v F ( W, K Nach Defo s Fv (, Fv ( W v + v F ( W Fv ( + Fv ( W F( v + v v d Fv dv Koposo vo zwe leae bblduge s wede lea: Is U K -Veoau G : U V, F : V W leae bbldug, da s F G W lea, de seu ud u U, K, so s F G( u + u F( G( u + u F( G( u + G( u FGu ( + FGu ( ( FG + ( FG Iepeao des Maxpodues See M (, K, M (, K F : K K G : K K x x x x da s F G : K K de bbldug x ( x Se C c ab Se, da e c c ce c deeses s b Ge ( e b a b b c ( F G( e F( e e b c a b KOROLLR Maxulplao s assozav, de de Heeadeschalug vo bblduge s assozav DEFINITION Ee beve leae bbldug hess (Veoau-Isoophsus EMERKUNG Is F : V W e Isoophsus, so s de vese bbldug F : W V auch lea EWEIS Seew, w W;, K Seze v F ( w, v F ( w Da wd v + v duch F auf F( v+ v Fv ( + Fv ( w+ w abgeblde F ( w + w v + v F ( w + F ( w DEFINITION De Max M(, K hess veeba, falls es ee Max M(, K gb, sodass E STZ Is veeba, so s de -e Spale vo de Lösug vo x e (de allgee s de -e Spale vo glech (-e Spale vo d h ehäl a, de a de Lösuge vo x e als Spale ebeeade scheb Vefahe, u zu bese, falls se exse:

13 - C ( E - Fühe eleeae Zeleopeaoe aus, u se auf de Gesal C ( E, zu bge Da s DEFINITION V,W K -Veoäue F : V W F hess Isoophsus, falls F bev (d h veeba F auch lea; Ke F Edoophsus, falls V W ( F : V V uoophsus, falls V W ud F bev (Edo + Iso: V : V V veeba EMERKUNG: Hooophsus ( Mophsus s de Obebegff de obee egffe DEFINITION I( F F( V hess das ld vo F (I we Iage Ke( F F ({} hess de Ke vo F (alle Veoe Ogalbld, de vo F de Nullveo abgeblde wede Späe: F : x x KeF Lös (, STZ See I( F W, Ke( F V (Ueveoäue - F suev # I( F W (val, ld füll gaz W aus - F ev # Ke( F {} (val, u geh auf See vv, V Fv ( Fv, da s Fv ( v Fv Fv v v Ke( F {} v v v v DEFINITION Rag ee bbldug F s defe als ag F : d I( F EISPIEL eechug ee ass vo I(F ud Ke(F M (, K F : K K x x ag F ag I( F SR( (Spaleau ass vo I F ehäl a, de a duch Spaleopeaoe auf Spalesufefo bg (d h auf Zelesufefo U ass vo Ke( F zu bese: ge duch Zeleopeaoe auf Zelesufefo, paaesee de Lösugsau duch (,, Seze e,, e e Ke( F { x K x } Lös(, EMERKUNG Se F : V W ee eve, leae bbldug Falls v,, v lea uabhägg V, da s Fv (,, Fv ( lea uabhägg W, da s Fv ( + + Fv (, so s F( v+ + v v+ + v DEFINITION Ee Telege X vo Y hess affe Ueau, we es ee Ueveoau V vo V ud v V gb, sodass X v + V { v + v v V} EMERKUNG Se x + V affe Ueau! v X : X v+ v Is vx v V, sodass v + v v + v, so s v v} v hess de zu X gehöge Ueveoau EWEIS (Fsche 3 EMERKUNG Is F : V W ee leae bbldug, w W so s F ( w e affe Ueau zugehöge Ueveoau Ke F (Supepos: Ke F + w F ( w w F ( w EWEIS Se F ( w, wähle v F ( w Is v F, so s Fv ( + v Fv + Fv Fv ( + w, also s v + Ke F, F ( w Ud s v F ( w, so s F( v v F( v v w w 3

14 vv Ke F v v + ( v v v + Ke F lso ag( ag d Ke F Ke F, Ke d Ke F d Ke ag( ' ag d Ke ag ( ag F ( w, c + KeF Leae Glechugssysee Se M (, K b K Lös( b, { x K x b}, K Se ag STZ De Lös(, s e Ueveoau vo K de d Lös(,b s ewede lee ode affe Ueau de d Is v Lös( b,, so s Lös( b, v+ Lös(, Supeposo: allgeee Lösug spezelle Lösug + allgeee Lösug EWEIS F : K K Lös(, KeF x x d Ke F ag F ag Lös( b, F ( b STZ Lös( b, # ag ag( b, EWEIS valewese chg, we (,b auf Zelesufefo s e Zeleopeaoe äde sch de Räge ch Se (,b Zelesufe-Fo ag ( b,, Pvoeleee auf Dagoale a b a ( Res a fü,, a b ( Nullzele EISPIEL STZ a D veebae ( Max a Lösug ees uebese Glechugssyses (es gb Nullzele 4 b 5 4 b 7 b3 4 D b 4 3 D C D D M (, C K M ( (, E K C D D 6 5 : K K b Db C : K K C fü b K b : K K ( b + b Äquvale sd folgede ussage: : K Lös(, s Isoophsus 4

15 : b K Lös( b, s fü edes b bev Lös( b, ( b + Lös(, EWEIS ( ( Fü K D C D C D ( D C C C + E ( Lös(, ev, bede Räue habe d Isoophsus ( ( D C D b DD+ C b E b b ( b ( b s spezelle Lösug vo hoogee Syse Daaus folg ( ud ( EMERKUNG eseh Lös(,b aus geau ee Elee, so e a x b edeug lösba x b s edeug Lösba, we ag ag( b, Is, so s x b edeug lösba # ag veeba STZ F : V W lea dv d I F + d Ke F (folg aus folgede Saz STZ Se v,, v ee ass vo KeF w,, w ee ass vo IF u,, u V Fu ( w,, Fu ( w, da s u,, u, v,, v ee ass vo V EWEIS Ezeugedesyse: Se v V F( v µ w + + µ w Seze v µ u + + µ F( u Da s F( v µ F( u + + µ F( u F( v v dh vv KeF ( K v v v+ + v v v + + v + v v + + v + µ v + + µ v Se v+ + v + µ u+ + µ u (alle Koeffzee l uabhägg F ( F( v + + F( v + µ w + + µ u µ µ v+ + v KOROLLR Is w W, so s F ( w ewede lee ode e affe Ueau de Deso d Ke F dv ag F KOROLLR Se F : V W lea ud dv dw Da sd äquvale: F s ev F s suev F s bev (Isoophsus wedug auf Mazeulplao! Se ee Max F : K K x x Es gl: 5

16 F s Isoophsus # s veeba I dese Fall wd F - duch beschebe EWEIS - : ( E F su F bev : bev Da gb es Veoe b,, b sodass b e;,, b ( b E - KOROLLR veeba, so s E ( de F F d EMERKUNG Se GL (, K, M (, K de Mege de veebae Maze, da s GL (, K bezüglch Maxulplao ee Guppe EMERKUNG, veeba, da s auch veeba, de E E Äquvale sd: s veeba s veeba EWEIS: ( ( ag # suev EMERKUNG M (, K, M(, K EWEIS ( ( ( E E E ag + ag ag( { ag, ag } Da I(, I (, s d I( d I ag ag K F K / I F K 6 F : I ( Eschäug auf Telege I des Defosbeeches K I F I ( ag( d I d I F Ke F ( Ke " I d I d Ke F Leae bblduge ud Maze STZ See V, W edlchdesoale Veoäue v,, v V, w,, w W Sd v,, v ee ass vo V, so gb es geau ee leae bbldug F : V W F( v w ; ; F( v w Es gl: - I F spa ( w,, w - F s ev # w,, w lea abhägg Sd v,, v lea uabhägg (abe ch ubedg ass, so gb es deses ee leae bbldug F : V W F( v w

17 EWEIS Edeuge: F v + + v F v + + F v w + + w ( ( Dese Foel defe ee bbldug V W ud a uss achpüfe, dass se lea s (sehe Fsche 4 I F spa ( w,, w lea Ievä: v+ + v Ke F # F( v+ v # w+ w zu Egäze v,, v zu ee ass ud wede a KOROLLR Is ( v,, v ee ass ees Veoaus V, so gb es geau ee Isoophsus (beve bbldug : K V ( e v,, DEFINITION hess das duch de ass bese Koodaesyse Is v V KOROLLR KOROLLR 3, so hesse x ( x,, x de Koodae vo v bezüglch Zwe edlchdesoale Veoäue sd geau da Isooph, we se de gleche Deso habe Jede leae bbldug vo K K wd duch ee ( Max beschebe ( De: se F : K K lea ud,, w F e w F( e, da bescheb de ( Max w,, w de bbldug F STZ ( v,, v ee ass vo V ( w,, w ee ass vo W Zu ede leae bbldug F : V W gb es ee edeug bese Max M(, K, sodass F v a w fü,, We V K, W K ( e,, e, ( e,, e üblche Defo Ugeeh defe fü edes (, K ee leae bbldug V W DEFINITION W ee M ( F de Max, de F bzgl de ase ud dasell d h F F da V e ( ae a ( e aw F e F v a w Koodaeasfoao DEFINITION See ( v,, v ud ( w,, w zwe ase ees Veoaus V T hess de Tasfoaosax des asswechsels zwsche ud Ha v V de Koodae x ( x,, x ( v bzgl y ( y,, y ( v bzgl so s: y T x T T EMERKUNG T K S K M ( F ouav V W K K 7

18 EMERKUNG Is w s v + + s v w s v + + s v w s v + + s v chug! Idzes! ud S ( s M(, K so s T S EWEIS W zege S Fü,, ( e w s Se s( e + + s ( e s EISPIEL sv sv eechug de Tasfoaosax V,, S T S EMERKUNG Is ( e,, e de Sadadbass, so s S de Max, de aus de Spale de Veoe vo geblde wd EMERKUNG See U, V, W Veoäue übe K ase,, C ud G : U V, F : V W leae bblduge M ( F G M ( F M C C ( G EWEIS sehe Fsche 64 STZ Tasfoaosfoel Se F : V W lea, ase vo V ud, ase vo W M F T M F T Da DEFINITION Se F : V V e Edoophsus ass vo V Seze M ( F M ( F KOROLLR See, ase vo V DEFINITION Zwe EMERKUNG EMERKUNG M ( F T M( F T ode TT wobe T T Maze ud hesse ählch (ouge, falls es T GL(, K gb, sodass TT Ählche Maze beschebe deselbe leae bbldug bzgl veschedee ase Is TT, so s T T SS S T DEFINITION, M( hesse äquvale, falls es S GL (, K, TGL (, K gb, sodass ST (espch asswechsel uabh voeade Defo ud Weebeech LEMM Se F : V W lea d V, d W, agf Da gb es ase vo V, vo W, sodass E M ( F EWEIS Wähle, we ewes de Desosfoel, ee ass w,, w vo I F ud egäze se zu ee ass w,, w, w+,, w vo W Wähle v,, v aus V sodass 8

19 F( v w fü,, Wähle ass v,, + v vo Ke F Da s v,, v ee KOROLLR zwe $ w fü,, ass vo V F( v % fü +,, & Maze sd da äquvale, we se gleche (Spaleag habe STZ Spaleag( Spaleag ( Zeleag ( EWEIS Se F : K K de vo beschebee leae bbldug Deeae so, dass E M F Wähle ase vo K ud vo K Se K Tasfoaosfoel T ( T GL(, K K E S ( T GL(, ( K M ( F ST K aosche ass (Sadadbass Da S, T veeba, habe ud ST gleche Rag, de I I T ud d S( I d I also s Spaleag vo Taspoee : E TS selbes gue Ma ehäl wede Spaleag Zeleag STZ KOROLLR Edeuge ud Exsez de Deeae K Köpe, ' Es gb geau ee (edeuge bbldug de : M (, K K de folgede Egeschafe (D-(D3 Efüll ee bbldug de : M (, K K de (D-(D3, so folge daaus de ussage (D4-(D (D De Deeae (de s lea ede Zele, d h sd a,, a, a, a K Zeleveoe, so s a a a a a a a a a a de a+ a de a de a ; de + a de a a+ a+ a+ a + a + a a a a a (D De Deeae s aleeed, d h we zwe gleche Zele ha, so s de de (D3 De Deeae s oe, d h dee eechug de Deeae: Defo fü : a b de ad bc c d Defo fü 3: (Regel vo Saus 9

20 a a a3 de a a a 3 aaa33 + aa3a3 + a3aa3 a3 a3 a 33 a3aa3 a3a3a aaa33 Übepüfe Egeschafe: (D Jedes Moo ehäl ee Fao po Zele (D Se ewa Zele Zele (D3 val (D4 de( de (D5 Is ee Zele vo glech, so s de, de: Mulplzee dese Zele De Max äde sch ch, wede (D a (D6 Eseh aus duch Veausche zwee veschedee Zele, so s de de, de, see de -e ud -e Zele veausch, < : a a a a (Leaä -e Zele de + de de de de de + + a a a a a a a (Leaä -e Zele + a ( D de + de de a+ a a+ a a+ a (D7 Is K ud eseh aus duch ddee des -fache de -e Zele zu -e Zele, so s de de ( a+ a a a ( D de de de de + a a a (D8 ( D Is ee obee Deecsax,, so s de (Podu de Dagoaleleee De, Falls alle Duch wede vo (D7 seh a, dass ( D ( D3 de de de, sos wähle axal, so dass Duch wede vo (D7 seh a, dass de de + eeug: Des lefe de Edeugesaussage vo Saz, de duch wede vo (D6, (D7 läss sch ede Max ee Dagoalax ufoe de (de (de M, K, M(, K (D9

21 (D de # veeba EWEIS: ge duch eleeae Zeleopeaoe auf Zelesufefo veeba # ag # Zelesufefo ha auf de Dagoale ee Nulle (D8 (D de de de de de (D de de (D,(D,(D5,(D6,(D7 gele aalog fü Spale NOTTION EISPIEL de eechug de Deeae: EMERKUNG De ewes fü de Exsez de Deeae ud de Säze (D ud D( fehle Moe DEFINITION Se M (, K : Wähl a veschedee Spale ud veschedee Zele aus, so eseh ee ( Max Ihe Deeae e a ee -ehge Uedeeae ode -ehge Mo Isbesodee: a a, a, a, + a, a, a, a, a, + a, a, a, a, a, + a a a, a a, + a EMERKUNG Se a a, a, + a, a, a, a, + a, a a, a, + a, EMERKUNG DEFINITION EISPIEL da s de ( de, de duch Veausche beachbae Spale ud Zele eseh: + + de ( de de ( ( ( Sd a,, a de Spale vo, so s de de(,,,, + a a e a,, a wobe e ( + De zu opleeäe Max # # ( a s de Max de Eäge # a de de opleeäe Max: a b ( c d, da s # d b c a alog fü + efh b+ ch bf ce # d + fg acg af + cd dheg ah+ bg aebd 3 3:

22 STZ KOROLLR EWEIS # # de E Is veeba, so s de # # # de ( ( ( ( ( + ( a de a, a,, a, e, a,, a a a a Leaä -e Spale ( ( ( ( ( + ( de a, a,, a, ae, a,, a de eechug de Deeae (llgee STZ Ewclugssaz vo Laplace (eechug de Deeae + a Is fes, gl de a de (Ewclug ach -e Zele + b Is fes, gl de a de (Ewclug ach -e Spale EISPIEL 3, : (Ewclug ach de Spale a a a3 a a3 a a3 a a3 de a a a3 a de a a de a3 de 3 a 33 a3 a + 33 a a 3 a3 a3 a 33 # # + EWEIS a de ( a a a de EMERKUNG # b ( de (aalog Es fehl de ewes, dass aus (D-(D3 auch D( de( de de D( de de folg: ewes de Exsez Ählche Maze habe gleche Deeae (, sd ählch, falls es T GL(, K gb, so dass de dede det de TT, de EMERKUNG vw, Spale de( vw, Fläche des Paallelogas Ece, vwv,, + w cos s Wähle ee Dehug R ( s cos Rv ( D : de(, de de(, de( a b c, sodass ( a Rv Rw R v w a c der cos + s 3 alog: sd u, vw,, so s de ( uvw,, das Volue des vo uvw,, aufgespae Paallelooops Is GL( 3,, so äde sch Volua be de leae bb x x de Fao de See x, x K

23 NWENDUNG NSTZ ( x de Zele x de Zele x x x + de 3 Zele + de Zele x x x xxx xx x xx x x 3 x3 x3 x3xx3 3x x3 x3 x Laplace-Ewclug ach Zele ( ( x xx x x x x3x x3 x3 ( x x( x3 x( x3 x llgee gl: x x x - x x x - x x x - (( -ässg x ( x x > ( x x x x x 3 x3 hess Vadeod sche Deeae auswähle, Dffeeze blde ud eade ulplzee Iepolaospolyoe (Ee Fuo duch Pue lege Gegebe x,, x K paawese veschede, w,, w K Fage: gb es e Polyo vo Gad ', so dass px ( fü,,? wo: Ja p a + a + + a ubeae Koeffzee a,, a De edgug px ( w lefe das Glechugssyse fü a,, a a + xa + + x a w a + xa + + x a w a + xa + + x a w De Koeffzeeax s veeba ud he Deeae ( x x > STZ EISPIEL Cae sche Regel (heoesche Möglche zu Löse ees Glechugssyses ( ( ( Se a, a,, a GL, K b b b K Se x x de Lösug vo x b x ( ( ( + ( x de ( a a b a a de Löse ees Glechugssyses de Cae sche Regel, b, x, x, x de EWEIS # x b b de # + x a b de a a e a a de de ( ( - ( ( + ( de a a be a a de ewes de Exsez de Deeae b ( ( ( ( ( 3

24 Sgu vo Peuaoe (sehe Übug, See de Geoeevolesug; Fsche 3 S : Guppe de Peuaoe vo {,, } sg : S { ± } Guppehooophsus sg( Tasposo sg sg da ( sg ( sg : { S sg } Guppe de geade Peuaoe Is ee Tasposo, so s S /{ } DEFINITION Se M (, K 4 de ( sg a ( a ( a ( S ERINNERUNG de efüll: (D Leaä ede Zele (D aleeed (D3 oe ÜERPRÜFUNG (D Leaä de -e Zele I ede Moo o geau e a?? vo (D Se de -e Zele glech de l-e Zele, < l, se de Tasposo, de ud l veausch de a ( a ( a ( a, ( alle geade alle ugeade ( a, ( a, ( a ( a+, ( + al, ( l a, ( a, ( a, ( a, ( a+, ( + al, ( l a ( (, falls, l ( l, falls ( l (D3 val (D de sg a a S ( ( ( a a ( sg a a ( ( ( sg ( a a de S EWEIS de( de de ewes : M Klave- ud Schaveschebeehode Se C dec sg c( ( sg ab ( sg ab ( S S,,, ( de ( de sg a( ( sg b ( l S S ( sg sg a ( a ab ( ( b S S sg ( a ( b a b ( ( ( ( ( sg a S S,,? ( b( ( sg a b (,, S Is (, so seh he de gleche Suad we obe

25 See,, {,, }, ud es gebe < l so dass l Se de Tasposo, de ud l veausch ( ( l, ( l, ( fü, l S / DEFINITION { } a b a b a b a b a b a b,, ( l, l l, ( l,, ( l l, l l, (,, ( l, l l, ( l a b a b fü, l sg a b a b a, b,, (,, (,, (,, (, ( S a, b, (,, ( (sg posv sg egav ab lso: Falls,, ( de Suefoel ch paawese veschede sd, s de zugehöge Suad Deshalb s glech ( Klaveauseadeehehode ewes, Eschub: Es gb folgede Eleeaaze (Fsche 7 Se fühe eleeae Zeleufouge aus P Peuaosax zu Tasposo vo ud aus Übug 4 vo See 6 dep Q ( ( -e Spale, -e Zele S ( P, Q (, S ( hesse Eleeaaze P bew Veausche de -e ud -e Zele P bew Veausche de -e ud -e Spale Q ( bew ddee des -fache de -e Zele zu -e Zele Q bew ddee des -fache de -e Spale zu -e Spale S ( bew Mulplao de -e Zele S bew Mulplao de -e Spale EMERKUNG ( S S falls Q Q, P P (ewes: Übug ( STZ Jedes GL(, K s Podu vo Eleeaaze 5

26 EWEIS Duch eee Zeleufouge läss sch de Ehesax E übefühe Es gb Eleeaaze,,, so dass E LEMM Se M M (, K, ee Eleeaax, da s de( M de dem EWEIS Is P, so s de dem de M ud M eseh aus M duch Veausche zwee Zele ( D 6 de ( M de M EWEIS Falls ch veeba, so s de ussede s ch suev, also s ch suev, also de( ede See sd Se also GL(, K Schebe als Podu vo,, vo Eleeaaze Lea de de( dede( dede ( 3 dede de de de de de de de( de de( de de de Rge ud Polyoe (Fsche 3 DEFINITION Ee Mege R, zusae zwe Veüpfuge +, :R R R hess Rg, falls: ( R, + s ouave Guppe (euales Elee assozav: ab c ( ab c a( bc Dsbuvgeseze: a ( b + c a b + a c; ( a + b c a c + bc R hess ouav, falls ouav: a b ba R hess Rg Es, falls es R gb, so dass! x R : x x x EISPIEL ouave Rg Es: (, +, Rg Es: ( M(, K, +, EMERKUNG Gb es ee ouave Rg R Es fü edes x e x, sodass x x, so s R e Köpe DEFINITION Se K e Köpe ud ee Ubese K[] : { a + a + + a a,, a K, } hess Polyog übe K ( a + a + + a ( b + b + + b c + c + + c + c ab s f a + a + + a K[] a so hess deg f de Gad vo f Is f, so sage w deg f deg( f g deg f deg g s K, so se f ( : a + a + a K d h: f defe ee bbldug f : K K f K F de Köpe zwe Eleee f + K[] s ch Null f (, f ( + + f s Nullabbldug Dvso Res K[] STZ Sd f, g K [], g, so gb es q, K [], so dass f q g + deg < deg g 6

27 f q, Res g Polyodvso: Fsche See 64 DEFINITION Ee Nullselle vo p ( K[] s e K p ( KOROLLR Is ee Nullselle vo p (, so gb es q ( K[] degq ( deg p, sodass p ( ( q ( EWEIS Seze q (, p( ( q( + K (d h ausdvde eseze STZ Fudaealsaz de lgeba Jedes Polyo f [] vo Gad ' ha ee Nullselle Daaus folg: Is f [], de f ', so gb es a,,, K so dass f a( ( EMERKUNG Is f [], ee Nullselle, so s auch ee Nullselle, de se f ( a + a + + a f a + a + + a a + a + + a f Äquvalezelaoe (Fsche 3 DEFINITION Se X ee Mege Ee Relao ~ auf X s ee Telege ~ vo X X x~y falls ( xy, ~ EISPIEL Relao: x ;, <,', > ; el DEFINITION Ee Relao ~ auf X hess Äquvalezelao, falls Reflexvä: x ~ x! x X syesch: x ~ y y ~ x asv: (x ~ y ud (y ~ z x ~ z DEFINITION De Äquvalezlasse vo x s de Telege x { y X y ~ x} vo X Äquvalezlasse sd ewede glech ode dsu de s x " y, so se z x " y Da s x ~ z ~ y x ~ y Is w x, so s w ~ x, also w ~ y, also w y x, y; y, x aalog EISPIEL Äquvalezelao (Ählche vo Maze: Ählche: X GL(, K ~ falls es S GL(, K gb : SS syesch: S S ( S ( S ~ : SS ~ C : TCT STCT S ( ST C ( ST ~ C DEFINITION X ~ se de Mege de Äquvalezlasse Is ee Äquvalezlasse, x ( dh x, so hess x Repäsea vo 7

28 EISPIEL Äquvalezelao: X, ' x ~ y falls x y duch elba s (d h x od y od : ~ EISPIEL Äquvalezlasse: : Es gb de Äquvalezlasse:,,,,, d h z {, 3, 5, } DEFINITION x + y : x + y x y x y defe ee Rgsuu auf (ouav, Es EMERKUNG Wohl defe, de s x ~ x, y ~ y el x x ud y y, also auch ( x + y ( x+ y x + y x+ y ud xy x y xy xy+ xy x y x x y + x x y xy x y EISPIEL ddo vo Äquvalezlasse: STZ + ( Z sooph zu C Z s e Köpe # ee Pzahl p W ee h F p EWEIS (offzell Iveses Elee exse, falls a ud elefed lso sche, we Pzahl a x a x + ax Falls a ud geesae Tele häe, öe a auf bede See de Glechug ele De eche See s abe u duch Telba a ud sd elefed We Pzahl s, folg, dass das vese Elee exse ( ( Nälch: a a dh va a wel: a (falls Pzahl ( lee feasche Saz Egewee (Fsche 4 DEFINITION F : V V leae bbldug ees K -Veoaus V auf sch K hess Egewe vo F, falls es e v V gb, so dass F( v v v hess e Egeveo zu Egewe EISPIEL Egewee/Egeveoe: Spegelug a ee Geade duch de Uspug Es gb Egeveoe a ud b: b a Is de Max ee Spegelug bzgl de ass de Egeveoe EISPIEL EISPIEL 3 Dehug a u Uspug Kee, Wel Egeveoe 37 b Se T de Übegagsax W ees habe Maoffpozesses gezeg, dass e Egewe s, ud dass a als zugehöge Egeveo ee Wahschelchesveo ha Spegelugsachse, sd Egeveoe zu de EISPIEL 4 I Isg-Modell Mageseug Max (,, { } Egewee, + L ± DEFINITION Ee leae bbldug F hess dagoalseba, we V ee ass ha, de aus Egeveoe vo F beseh EMERKUNG Das s äquvale dazu, dass es ee ass gb, sodass M ( F ee Dagoalax s 8

29 STZ F : V V habe dv paawese veschedee Egewee Da s F dagoalseba LEMM Se F : V EWEIS STZ V lea, v,, v Egeveoe vo F zu paawese veschedee Egewee,,, da sd v,, v lea uabhägg Lea Saz : Es gb e Syse vo lea uabhägge Egeveoe vo F v,, v ass vo Egeveoe EWEIS LEMM Duch Iduo ach val (e Veo s sch selbs lea uabhägg Se v+ v+ + v+ v uf dese Glechug F awede F( v + v F( v + F( v v + + v Glechug ulplzee v+ v Subahee bede Glechuge: ( v + + ( v Iduosvoaussezug ( ( ( DEFINITION Is F : V V ee leae bbldug ud K, so hess Eg ( F, : { v V F( v v} de Egeau vo F bzgl (Rau alle Egeveoe EMERKUNG Eg ( F, {} # s Egewe Eg ( F, s Ueveoau vo V Eg ( F, Ke( F d v, veschede Eg ( F, " Eg ( F, {}, de s v Eg ( F, " Eg ( F, v F( v v ( v v Das chaaessche Polyo Max bew Secug Movao: x x x x x ( E x ( E x ud obge eeug sage: s Egewe # Ke( F d {} # F d ch veeba # de( F d ch veeba ( de DEFINITION Das chaaessche Polyo ee leae bbldug F : V PF ( : de( F d Das chaaessche Polyo ee ( Max s V s 9

30 P ( : de( E a a a a a a P ( de ( + ( ( a + a + a ± + de a a EMERKUNG Egewe P F ( EMERKUNG EISPIEL EISPIEL #, d h s ee Nullselle vo P F Ählche Maze habe gleches chaaessches Polyo, sbesodee gleche Spu ud gleche Deeae eechug des Chaaessche Polyos: P ( de ( 3 ( 3 ( 3 de + 3 ( ( [ ( 3 + 6] + 3[ 3+ ] [ 3+ + ] ( ( ( + Dehug u Wel : EISPIEL 3 cos 8 8 s 8 s 8 cos 8 cos s s cos P ( ( + ( ( + + de ( + de ( cos + Nullselle:, ± cos cos cos ± s cos ± s e cos s s cos P ( ( + de ( + ( Spegelug!! Dagoalseug 3

31 ERINNERUNG Se F : V V leae bbldug EISPIEL FRGE Falls F dagoalseba s, so s PF ( ( ( (, wobe,, de Egewee vo F sd, dv Falls P ( ( ( ud,, paawese veschede, so s F dagoalseba chug! ch ede Max s dagoalseba Dagoalsebae: P Nch dagoalseba s z ( We es dagoalseba wäe, wäe es ählch zu Nullax Was passe, we de ch paawese veschede sd? W ehe a: P ( F ',,, paawese veschede; + + LEMM d Eg ( F, EWEIS : val : Se v,, v s ass vo Eg ( F, Egäze zu ass ( v,, v, v,, v s s+ vo V M ( F STZ EWEIS EISPIEL s s P( ( P( s deses s-fache Nullselle s Äquvale sd F s dagoalseba PF ( zefäll Leafaoe, ud fü ede Egewe vo F s d Eg ( F, glech de Velfachhe de Nullselle P F ( ählch we Fall veschedee Egewee Wäe ( 7 dagoalseba, so gäbe es S GL(, K, so dass 7 SS S ( 7E S SS 7SES SS 7E Dagoalax Deso des Egeaus Velfachhe de Nullselle: sehe obe 3 3 P ( ( ( + 3 Velfachhe de Nullselle s ( E x 3 Dagoalax, 3

32 x Eg ( F, s Lösugsau vo x x 3 Zeleag s d Lösugsau 3 ag STZ Se FG, : V EWEIS 3 V zwe leae bblduge, de ouee, d h F G G F Fee see F ud G bede dagoalseba Da sd F ud G sula dagoalseba, d h es gb ee ass v,, v vo V, bezüglch dee sowohl F als auch G duch Dagoalaze beschebe wede Wähle ass, bzgl dee F duch Dagoalax : M ( F : : d Eg ( F, Is v Eg ( F,, so s FG ( v G ( F ( v G (, v G v also s G( v Eg ( F D h G blde Eg ( F sch ab M, : : G : P ( P ( P ( P ( Da G dagoalseba, s ach obge Saz edes P ( G Podu vo Leafaoe ud de Mulplzä edes Egewees s glech d Eg ( G, Nach obge Saz s edes dagoalseba, d h es gb S GL(, K, so dass SS D Dagoalax S S S S D SM ( G S D SM ( F S M ( F EMERKUNG Se M(, K dagoalseba, N ' N N N N + + +, wobe,, de Egewee sd EISPIEL (zu eeug obe Isg-Modell: Z N e v+ e v N L wobe L e v e v STZ EWEIS N N ZN + +, wobe allg Fall: P ( ( L + del L D, e cosh ± e s + e v v v v+ v v+ v v v v ( cosh e + + e e e e + e e

33 Egewee: sd geade ± veschede L dagoalseba eeug Saz Noe, leafoe ud Sesquleafoe (Fsche 5 ERINNERUNG (See, Übug 3 Se V e Veoau übe ode Ee No auf V s ee bbldug V ', v v fü de gl: v v v + w v + w ( v, w V, ode Deecsuglechug v # v EISPIEL No auf : v v + v + + v v v + + v v ax v,, No auf : glech we obe, ausse: v v + + v EMERKUNG Is ee No auf v, so s dvw (, : v w ee Me auf V De: - dvw (, # v w # v w # v w - dvw (, v w ( ( v w w v dwv (, - duw (, u w ( u v + ( vw u v+ v w duv (, + dvw (, EMERKUNG De Sadado auf o vo Sadadsalapodu xy, xy + + xy x y x x, x EMERKUNG Salapodu Noee Rau ( X, Mesche Rau ( Xd, Uehug gl ch Veallgeeeug DEFINITION Se V e Veoau übe ee Köpe K Ee bbldug s : V V K hess leafo, falls s( v + µ v, w s( v, w + µ ( v, w (, µ K; vv,, ww, V sv, w+ µ w svw, + µ vw, DEFINITION Dese leafo hess syesch, falls svw (, swv (, ud schefsyesch, falls svw (, swv (, EISPIEL leafoe: - Sadadsalapodu - V s Veoau de sege Fuoe auf [ ag, ]: s( fg, + f( gd ( DEFINITION Se K Ee syesche leafo auf V hess posv def (Salapodu, falls svv (, >! v V DEFINITION Se s ee leafo auf de K -Veoau de ass ( v,, v De Max vo s bezüglch s M s s v, v ( ( (,,, b a 33

34 EMERKUNG Is v x ( v + + xv x K V w yv + + yv ( y so s y, s v w xm x y x,, x M s x, M s y y EWEIS Se M ( s a s v, v, d h svw (, s xv, yv xys ( v, v, leaä x y EMERKUNG s syesch # M ( s syesch d h M ( s M ( s chug! def s K Es a se, dass sv ( v x x x x+ x,,, x x x x+ x x xx x + 4x x + x 4+, >!, ohe, dass s posv 34

35 Tasfoaosfoel STZ See, ase vo V, see leafo, wobe T de Tasfoaosax vo de ass zu M ( s ( T M ( s T ass s y K T v V See vv, V v x y v x v EWEIS Seze T T, M ( s, M ( s ( ( x Ty x Ty yy xx Ty Ty y TTy sehe Lea y TT y! y, y K TT LEMM Se C M(, K, sodass ycy! y K Da s C EWEIS c ece x K NOTTION Is s ee syesche leafo, so hess qv svv (, de zugehöge quadasche Fo q( v q( v Is V K, de Max vo s bezüglch de Sadadbass, so s q( x,, x xx a xx a x + a xx, < STZ Polasaosdeä svw (, qv ( + w qv qw STZ Is, e Salapodu auf de -Veoau V, so s v v, v q( v EWEIS - ee No v v v v v v v v v v,,, posv def - v # q( v # v - Deecsuglechug: Z z: v + w v + w quadee # v + w, v + w v + v w + w leaä, Syee # vv, + ww, + vw, vv, + v w + ww, # vw, v w De Deecsuglechug folg also aus de Uglechug de Cauchy-Schwaz sche Uglechug vw, v w! vw, V Es gl vw, v w # vw, lea abhägg EWEIS Fall v ud w Fü alle, µ : v + µ w, v + µ w : ww,, dvdee alles duch ww, vv, + µ vw, + µ µ : vw, v vv, + µ vw, + µ ww, v + w w 35

36 w w vw, + vw, EMERKUNG uf vw, v w vw, v w ählch abe ücwäs ha a de Sadado + + z z z zz + + zz s ch eh b-lea DEFINITIONEN Se V e -Veoau Ee Sesquleafo auf V s ee bbldug s : V s v + µ v, w s v, w + µ v, w (, + µ (, + µ (, sv w w svw vw Se hess Hee sch (ählch we syesch, falls swv (, svw (, EISPIEL Sesquleafo auf : vw, vw + + vw EMERKUNG Is z x + y z ; x, y z x+ y zz, w+ yx, + y xx, + yy, + ( xy, xy Wähl a de -Veoausoophsus, x ( xy, ( y x + y so espch, x x w y, y x, y x, y x x x x zz, y, w y, y y schefsyesch V EMERKUNG Is, ee Hee sche Fo auf -Veoau V, so s vv, fü alle v V, de vv, vv, DEFINITION Is ee ass vo V ud s ee Sesquleafo auf V, so hess M ( s ( s( v, v a s( v, v de Max vo s bzgl de ass,,, Is v ( x, w ( y, so s svw (, xy EWEIS s Hee sch # (Hee sche Max EMERKUNG Tasfoaosfoel: zwee ass, T T M ( s TT EWEIS aalog zu eelle Fall DEFINITINON ee Hee sche Fo hess posv def ode Salapodu, falls vv, > fü alle v DEFINITION E bzw Veoau, zusae ee Salapodu, hess e euldsche bzw uäe Veoau EMERKUNG Cauchy-Schwaz sche Uglechug gl auch fü uäe Veoäue Ohooee ase 36

37 DEFINITION Se V e euldsche bzw uäe Veoau vw, V hesse ohogoal, falls vw, ( v9 w See U,W Ueveoäue U hess ohogoal zu W (U 9 W falls u 9 w fü alle u U, w W Is U Ueveoau, so s das ohogoale Koplee U 9 v V v 9 u fü alle u U { } U 9 U v Ee Syse ( v,, v vo Veoe V hess ohogoal, falls v 9v fü Es hess ohooal, falls es ohogoal s ud v v Ohooalbass, we es ohooal ud ass s EMERKUNG E ohogoales Syse vo, vo veschedee Veoe, s ses lea uabhägg EWEIS Se v+ v+ + v ud v + + v, v, v eüze Leaä: EMERKUNG da 9 v v v v v v v v v v,, v l uabh, + +, +, + +, Is v,, v Ohooalbass ud ( v v+ + v V, so s vv, EWEIS lde Salapodu vo ( v STZ Ga-Schd sche Ohooalseugssaz Se W, V Ueveoau Ohooalbass w,, w Da gb es ee Egäzug zu ee Ohooalbass, w,, w, w+,, w vo V KOROLLR ( W {} V ha Ohooalbass EMERKUNG 9 9 W spa ( w+,, w sbesodee dw + dw dv EWEIS : val, Se w w 9 W w, w fü,, w spa w+,, w LEMM Se V e euldsche ode uäe Veoau U, V Ueveoau ass w,, w Fee se v V Da gb es ee edeug beses v U, so dass v v 9U v hess de ohogoale Poeo vo v auf U, v po U v 37

38 v v v v u U EWEIS EWEIS Fee gl: dvv (, dvu (, uu { } Seze : v, w,, v : w Da s v v, w v, v v, w v v 9U, da vw, w, w w, w Edeuge: Se v U v v 9U v v v v vv 9U v v, v v v v v v Meugsegeschaf: Se u U d( v, u vu, v u ( v v + ( vu,( v v + ( v u vv, v v + vu, v u + vu, v v + v v, vu d( v, v + d( v, u des Ohooalseugssazes Falls W V, so s chs zu zege sose Wähle v V \ W v: po w v ; w : v v ; w 9W w w + w Da blde w,, w, w + e Ohooalsyse Seze deses Vefahe spa w,, w + fo Ga-Schd-Vefahe LGORITHMUS Gegebe w,, w Ohooalsyse, v,, + v V sodass w,, w, v+,, v ass Modfzee suzessve dese ass, de a fü v obge ewes v+, v+,, v vewede 38

39 KOROLLR Se M(, K syesch (hee sch s posv def # ( S GL(, : S S EWEIS fü : - : fü x : xx x SSx ( Sx( Sx Sx, Sx > : Wähle Ohooalbass fü de duch bese leafo M s E MSadadbass s T de Max des asswechsels vo Sadadbass zu Tasfoaosegel: M s TMSadad s T E TT S : T T T T T Ohogooale ud Uäe bblduge (Fsche 55 DEFINITION EMERKUNG LEMM Is F : V Se V e euldsche ode uäe Veoau Ee leae bbldug F : V V hess ohogoal bzw uä, falls! v, w V : F( v, F( w v, w Da gl: F( v v v 9 w # F( v 9 F( w F s Isoophsus ud F s ebefalls ohogoal bzw uä De wege s F :Ke( F {} bev Isoophsus v Jede Egewe F ha eag De s F( v v, so s F( v v v V lea ud gl F( v v fü alle v V, so s F ohogoal bzw uä EWEIS Wege de Polasaosdeä ohogoal: vw, 4v+ w v w uä: vw, 4v+ w v w + v+ w vw 5 4 ; 6 < 7 s, duch bes DEFINITION GL(, hess ohogoal, falls GL(, hess uä, falls STZ Se F : V V leae bbldug, Ohooalbass vo V F ohogoal bzw uä # M ( F ohogoal bzw uä EMERKUNG EWEIS Ohogoale bzw uäe bblduge vo bzw auf sch (bzgl Sadadsalapodues wede bzgl Sadadbass geade duch ohogoale bzw uäe Maze beschebe uäe Fall Se M ( F, v ( x, w ( y ( v, w xy xf y F uä #! x, y : x E y ( F v, F w ( x( y x y E # # 39

40 DEFINITION (ege spezelle Ueguppe vo veebae Maze U ( { GL (, } Ueguppe vo GL (, SU ( { U ( de } Ueguppe vo GL (, O { GL (, } Ueguppe vo GL (, SO ( { O ( de } Ueguppe vo GL (, EMERKUNG U ( E dede de de de de Da O GL (, " U Is O(, so s de ± LEMM Se M(, K, K, Äquvale sd ohogoal bzw uä De Spale vo blde Ohooalbass De Zele vo blde Ohooalbass EMERKUNG Is O(, so gb es [, a b EWEIS Se ( c d cos s ode cos s s cos s cos Dehug Spegelug $ + a c Spale Ohooalbass % b + d ( ab + cd &, a cos b s c s d cos E E cos s s cos cos s + s cos Dehug Spegelug Dehug 3 a Spegelug De dsee Foue sche Tasfoao LEMM Gegebe ' ud fü,, e : e, e,, e w w e,, e, STZ 4 W habe e, e,,,, vw, vw d h e,, e s ee Ohooalbass fü e e,, (,,, (,,, ud

41 EWEIS e l e l l e l l l l e, e e e l l e l l e l l ( ( e e l ( l e ( e ( e ( e ( e STZ Se f Ff ( Ff : fˆ : f, e,, F s ee leae Tasfoao auf Se hess de dsee Foue sche Tasfoao Ff ( fˆ ˆ,, f F f + g f + g, e,, f + g, e ( ( fe, + ( ge,,, fe, + ge, Ff + Fg F F F F F wobe F e EWEIS f ( F F f,, F f f F, ˆ f e f f e f STZ Fü alle f, g s Ff, Fg f, g d h F s uä EWEIS val STZ Se D+, D de fowads ad bacwads dffeece Opeaoe auf D+ f : ( f f, f3 f,, f f Df: ( ff, ff,, f f 4

42 ode ( D f f f ( D f f f wobe f f f + f MOTIVTION [, ] STZ + + f ( x C [, f ( f + l f f : f ( f,, f s ee Raseug vo f f ( x + f ( x # D+ x FD f e fˆ + ( FD f e fˆ ode FD ( + F FD+ f : D, + F e D+ f e f + f e f + e fe l + e fe l fe fe fe l EMERKUNG ( e fˆ ( FD f e fˆ DEFINITION De dsee Laplace Opeao > auf s > : DD + ( > + f D D f F f f > + + 4

43 THEOREM 4s 4 s F F > 4s MORL NWENDUNG De dsee Laplaceopeao wd vo de dsee Foueasfoao dagoalse 4 s,, sd de Egewee vo > See,,, veele Posoe vo gleche Ioe vo de Masse M Glechgewch W beache e efaches Modell fü lee Oszllaoe auf de chse u he Posoe + u,, ( u s de bwechug I usee Modell beeflusse sch u de ebeeadelegede Ioe eade De poeelle Eege U ( u,, u de Kee ha dese Fo: K K K U ( u,, u ( + u ( + + u+ ( u u+ + d M u,, U d u d # M u K( u+ + u u d d u ( u,, u M U K> U d d FM U FK> U d d FM F FU FK> F U d d M FF FU K ( F> F FU d 4s d M FU K FU w d 4s d M ( FU K 4s ( FU d s ( U ( u, e cos ( u, e + e s M STZ SU a b ( { a, b, a + b b a } EWEIS : la e e e e a b, Se SU ( Da de Zele Ohooalbass: a c c c + b + b c b ( d ( a ac + bd }, 43

44 a b ( b a ( de a + b KOROLLR SU ( s hoöooph zu 3 S STZ Se SO( 3 Da gb es ee Ohooalbass vo ud [,, bzgl dee duch ee Max de Fo folgede Fo beschebe wd cos s s cos Isbesodee s ee Dehug u de ese dese assveoe P ha Gad 3, ha also ee eelle Nullselle Da ohogoal, s EWEIS ( w w 3 w 44 Se w e Egeveo zu w Egäze w zu ee Ohooalbass ( w, w, w 3 leae bbldug F bzgl s vo de Gesal, O( Fall de +, SO( Dehug Fall de, De Max de zu gehöede bescheb ee Spegelug, s also ählch zu ( s ählch zu Veausche ese ud zwee assveo bescheb ee 8 Dehug bescheb also ede Fall ee Dehug Selbsadugee bblduge (Fsche 56 DEFINITION STZ Se V euldsche ode uäe Veoau Ee leae bbldug F : V V hess selbsaduge, falls fü alle vw, V F v, w v, F w Se ee Ohooalbass F selbsaduge # M ( F syesch bzw hee sch EWEIS Se v ( x, w ( y F( v, w ( x y x y vf, w xy selbsaduge #! xy, : xy xy #,

45 LEMM F selbsaduge alle Egewee vo F sd eell D h PF ( zefäll eelle Leafaoe EWEIS Se e Egewe ud v e zugehöge Egeveo F ( v, v v, F ( v STZ v, v v, v v, v eell F selbsaduge es gb ee Ohooalbass vo Egewee KOROLLR Se syesch bzw hee sch ( S O( / U ( ud,,, sodass SS ( S S EWEIS Duch Iduo übe dv : Nchs zu ewese Iduossch Nach Lea: P ( ± ( ( F Se v e Egeveo zu v { } W : v V v, v Is w W, so s selbsad F( w, v w, F( v w, v wv, F( w, W, dw Iduosvoaussezug: F W ha Ohooalbass v,, v vo Egeveoe W v Haupachseasfoao fü syesche Maze (Fsche 57 STZ s : syesche leafo, bzgl Sadadbass duch syesche Max beschebe EWEIS sxy (, xy syesch Es gb ee Ohooalbass (,, w w vo, sodass M ( s NWENDUNG (,, sd de Egewee, w,, w de Egeveoe vo Is qv svv (, v x, so s de zugehöge quadasche Fo ud qv ( x+ + x qv axx + ax < wähed v ( x Sadadbass Tägheseso ees sae Köpes ee Pu O aufgehäg Köpefeses Koodaesyse Uspug O Köpe: Edlch vele Massepue: Koodae v, Masse (,, N Raufeses Koodaesyse, das zu Ze übees Lasse de Köpe Welgeschwdge oee O 45

46 Was s de esche Eege? Geschwdge des -e Massepues N E ( ( quadasche Fo De Max dese quadasche Fo hess Tägheseso des Köpes bzgl O De Rchuge de Egeveoe vo hesse Haupäghesachse, de Egewee Haupäghesoee EMERKUNG Se S { x x } q( ( v x + + x ( x S qx ax ( x S q x ax q( x x " S W, V dw W, V dw { } { q( x W S } ax " Max Koea zu Hadaad sche Uglechug (Übug, ufgabe 3 Fsche 54 EMERKUNG Sd v,, v Spaleveoe v, v v, v v, v v, v v, v de EWEIS Se ( v,, v v v ( v, v ( v v ( de, de de de, DEFINITION Se,, v v EMERKUNG (,, : de (,,,,, so s de ( v,, v de ( v, v,,, G v v v v hess Ga sche Deeae vo v,, v vol ( v,, v G( v,, v Sd v,, v lea abhägg, so s (,, posv def EWEIS Wähle Ohooalbass w,, w vo ( v, v,, G v v asose s de ( v, v,,, sodass spa ( v,, v, spa ( w,, w, wobe als Spale de ese Kopoee vo v bzgl de ass w,, w Ga-Hadaad sche Uglechug STZ vol ( v,, v v v Ohogoalsyse ud Glechhe gl geau da, we v,, v EWEIS Falls v,, v lea abhägg val, sos v, v posv def Übug aus See : (, v v 46

47 de v, v v, v v, v vol ( v,, v v v Dee Sue (Fsche 6, Quoee-, Dualäue DEFINITION Se V e Veoau übe K W,, W Ueveoäue vo V { } W + W + + W : w + w + + w w W,, w W hess de Sue vo W,, W - s Ueveoau - W,, W spa ( W,, W - d( W + + W dw + + dw W W 3 W V STZ Desosfoel: d( W + W dw + dw d( W " W EWEIS Se v,, v ee ass vo W " W d ( W " W Egäze zu ee ass v,, v, w,, w vo W dw + Egäze zu ee ass v,, v, w,, w vo l W dw + l EHUPTUNG v,, v, w,, w, w,, w s ass vo l W + W d( W + W + l + Ezeugedesye Leae Uabhägge: Se v+ + v + µ w+ + µ w + µ w + + µ lw l v v + + v + µ w + + µ w W v W " W Seze ( ( µ w + + µ lw l W ( v v+ + v K ( ud ( sd zwe Daselluge vo v als Leaobao vo v,, v, w,, w (ewes vo W µ µ µ LEMM Se W " W { } EWEIS v v µ w µ w W l l µ µ l V W + W Da sd äquvale: Jedes v V auf edeuge Wese de Fo v w + w w W, w W geschebe wede Is w W, w W, so sd w, w lea uabhägg I dese Fall sag a, V s de dee Sue V W? W vo W ud W Is v w + w w + w w, w W, w, w W So s w + w ( w + w 47

48 w w w w W " W { } W W w w, w w w w, w w Wäe w, w lea abhägg, so gäbe es zwe veschedee Daselluge vo W W Wäe v W " W, so wäe v + ( v STZ See WW,, V Ueveoäue Äquvale sd V W? W Is ( w,, w ee ass vo W, ( w,, w l ee ass vo W, so s EWEIS ( w,, w, w,, w ee ass vo V l V W + W ud dw + dw dv ( w,, w, w,, w l ezeug V Desosfoel dv + l ass val Desosfoel d ( W " W, W " W {} KOROLLR Is W, V Ueveoau, so gb es ee Ueveoau W, sodass V W? W EWEIS Wähle ass w,, w vo W Egäze zu ass w,, w, w,, wl Seze W spa ( w,, w l DEFINITION W,, W, V Ueveoäue V W?? W (Dee Sue, falls - V W + + W - Is w W,,, so s w,, w lea uabhägg STZ Äquvale sd: V W?? W Sd ase vo W so s (,, ass vo V V W + + W ud dv dw + + dw EWEIS (ählch EISPIEL Dee Sue: F : V V dagoalseba Egewee,, (paawese veschede V Eg ( F,?? Eg ( F, DEFINITION Se V e euldsche bzw uäe Veoau; WW,, V Ueveoäue V s de ohogoale dee Sue V W W, falls V W?? W ud W 9W fü EMERKUNG Is W, V Ueveoau, so s V W W 9 Quoeeveoäue (Fsche 5, 6, 7 EINFÜHRUNG [, ] L [,] Lebesgue-egebae Fuoe $ W f L f ( d % + Ueveoau & 48

49 ERINNERUNG F : V W lea Sd v,, v ass vo Ke F w,, w ass vo I F u,, u, v,, v ass vo V STZ so s ( dv d I F + d Ke F Faoseug U spa ( u,, u Da gl: - V U? Ke F - F U I F s e Isoophsus U - Se P : V U? KeF U u + v u de Poeo auf u DEFINITION Se V e Veoau, W, V Ueveoau Äquvalezelao auf V: v ~ v # vv W V W (Mege de Äquvalezlasse hess Quoeeveoau Äquvalezlasse vo v V s de affe Ueau vo v + W STZ Ma a auf V W geau ee K - Veoausuu defee, sodass de Quoeeabbldug : V V W, v v + W v + W - s suev, Ke W - d W d d W - uveselle Egeschaf des Quoee: Is F : V W lea, Ke F : U, so gb es e F : V U W, sodass das Daga ouav V v U u + v u F F V U F W Ke F U P V F U F I F, W DEFINITION Veoausuu: Defo vo de ddo ( vo Äquvalezlasse ( v U v U : v + v + U + ( + EMERKUNG wohldefe, de s v ~ v, v ~ v ( v + v ~ ( v+ v so s ( v + v v+ v v v + v v U also ( v + U v + U suev, Ke U val Deso: folg aus Desosfoel fü F( v + U : F( v LEMM Is V W? W so s V W W W e Isoophsus 49

50 EWEIS W s suev, de s dw d V W W v V, schebe v w + w w Ww, W ( w v + W dw d V W W s Isoophsus Dualäue (Fsche 6 DEFINITIONEN V e K -Veoau V : { : V K lea } hess Dualau ( K -Veoau vo V Eleee vo V e a Leafoe auf V EISPIEL Leafo: V C ([ a, b] Veoau de sege Fuoe auf [ ab, ] a < b 5 b : f + f ( d; f f ( a a DEFINITION Se ( v,, v ee ass vo V Fü,, Se v : V K de Leafo (Fuoal v (chug: v v v STZ (,, EWEIS v $ ; d h v ( v % & häg vo ud ch u vo v ab! s ass vo V Jede Leafo wd bezüglch de ass vo V ud vo K duch ee edeuge Max ( a,, a beschebe av + + a v KOROLLR v V v V : v ( v ( v e+ + e v e + + e vv wele e EISPIEL! ( de: Egäze v zu ass vo V Dualau: V K, ( e,, e ( e,, e e ( x,, x x V ; v ; v x x + x x x x v ( ( ; v ( ( x x DEFINITION Se U, V Ueveoau U : V ( u! v U hess ulao auf U Ueveoau vo STZ EWEIS { } du dv du Geaue gl: u,, u ee ass vo U u,, u, v,, v ass vo V u,, u, v,, v duale ass vo V,, v v ass vo U,, v v U, lea uabhägg, da Tel ee ass vo V Z z:,, v v ezeuge U Se also U, V : µ u + + u + v + + v V

51 µ U u v + + v DEFINITION Se F : V W leae bbldug De zu F duale bbldug F : W V s defe als F F V F F W EMERKUNG F s lea, de ( F G G F U V W F K STZ Is ( v,, v ass vo V ud ( w,, w ass vo W ( M F M F EWEIS Se M ( F ; M ( F F( v ( ( ( ( aw a w F v w F v F w ( v ( F w b v F w v b a b STZ V V v v EWEIS ( ( v d V < : V V s Isoophsus v,, v ass vo V v v v v v v I Weee defzee w V ud V els EMERKUNG F F ; de EMERKUNG U, V Ueveoau U U EWEIS : : Se u U, U EMERKUNG F : V ( ( ( u u u U, : du dv du dv ( dv du du W lea F Ke F, V I F, W F V : I F W : Ke F STZ a ( I F Ke F b ( Ke F I F EWEIS b : : Se I F ; d h F W Fü x Ke F : ( x F ( x F( x, : Se ( Ke F ; d h V Ke F Wähle ass ( u,, u, v,, v vo V sodass v,, v ass vo Ke F ( F G G ( F ( K 5

52 KOROLLR a ( v ( v w F( u,, F( u w, blde da ass vo FV Egäze zu ass ( w,, w, w+,, w vo W (! W ( w ( u fü,, ( w fü +,, F ( u F( u ( w ( u fü,, F v F v v F, d h Nach (b agewede auf fü,, I F F ( Ke F I F I F ( Ke F Ke F ( I F ag F ag F de: ag F d( I F d( Ke F dv d Ke F d I F ag F ( Desosfoel KOROLLR Fü Maze s Zeleag Spaleag ag ag Leae lgeba I WS /3 Pof H Köe Copygh 3 by So uchel lle Reche vobehale ehscps@ybesco 5

7. Ströme auf differenzierbaren Mannigfaltigkeiten

7. Ströme auf differenzierbaren Mannigfaltigkeiten 7 Söme auf ffeezebae agfalgee Defo 7 Es se Ξ ( e -Fome aus Ω (, e ee ompae Täge besze E -Som s e Eleme es Dualaumes vo Ξ ( W seze ( Ξ ( = : ( Ξ ( Bemeug Wll ma Ξ ( opologsee, so s es we folg möglch: Ee

Mehr

Einführende Übersicht zu den erzeugenden Funktionen

Einführende Übersicht zu den erzeugenden Funktionen Pof. D. Pee vo de Lppe vesä Dusbug-Esse, Campus Esse Efühede Übesch zu de ezeugede Fuoe (pobably, mome ec. geeag fucos. Fuoe vo ufallsvaable Is ee V, da s auch ee Fuo g (, ( - μ, e ode ee V ud ha dam ee

Mehr

Mathematik für VIW - Prof. Dr. M. Ludwig Lineare Systeme in Jordanscher Normalform - Lineare Dgl'n höherer Ordnung.

Mathematik für VIW - Prof. Dr. M. Ludwig Lineare Systeme in Jordanscher Normalform - Lineare Dgl'n höherer Ordnung. Maeak für VIW - Prof. Dr. M. Ludwg 7.3.3 Leare Sysee Jordascer Noralfor - Leare Dgl' öerer Ordug Geg.: x Ax; A Jordascer Noralfor, d.. x x x x x x a a a a x x A x x Durc Ausullzere Ax eräl a x x x3 x x

Mehr

Statistik für Ingenieure (IAM) Version 3.0/21.07.2004

Statistik für Ingenieure (IAM) Version 3.0/21.07.2004 Stattk fü Igeeue (IAM) Veo 74 Vaazaalye Mt de efache Vaazaalye (ANOVA Aaly of Vaace) wd de Hypothee gepüft, ob de Mttelwete zwee ode mehee Stchpobe detch d, de au omaletelte Gudgeamthete gezoge wede, de

Mehr

Lineare Algebra Formelsammlung

Lineare Algebra Formelsammlung ee Algeb Fomelsmmlug vo Gábo Zogg Fomelsmmlug ee Algeb Gábo Zogg. ee Glechugsssteme. Ds Guss'sche Elmtosvefhe Defto: Σ Sstem vo m Glechuge ud Ubekte Opetoe: - Vetusche vo Glechuge - Addee/Subthee ees Velfche

Mehr

Finanzmathematik II: Barwert- und Endwertrechnung

Finanzmathematik II: Barwert- und Endwertrechnung D. habl. Bukhad Uech Beufsakademe Thüge Saalche Sudeakademe Sudeabelug Eseach Sudebeech Wschaf Wschafsmahemak Wesemese 004/0 Fazmahemak II: Bawe- ud Edweechug. Bawee ud Edwee vo Zahlugsehe. Effekve Jaheszssaz

Mehr

Mathematik Formeln 3. und 4. Semester von Gerald Meier

Mathematik Formeln 3. und 4. Semester von Gerald Meier Mahea Foel 3. d 4. Seese o Geald Mee Ke. Veoe.. ageeeo = ( s = & ( &(.. Kügseo & = = & κ κ= : Küg ρ = : Kügsads ( κ ( & && && & Paaeedasellg: = κ= 3 ( ( & + & f eplze asellg: = f( κ= 3 + f Poladasellg:

Mehr

( ) ( ) ( ) E ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) Def Erwartungswert. 1. Diskreter Fall X sei diskrete Zufallsgröße mit = { 1, x2,

( ) ( ) ( ) E ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) Def Erwartungswert. 1. Diskreter Fall X sei diskrete Zufallsgröße mit = { 1, x2, Def.. Erwarugswer. Dsreer Fall se dsree Zufallsgröße m = {, x, } p = P( = x ),( =,, ), so e ma µ = E = xp = de Erwarugswer vo, falls W x ud de Ezelwahrschelchee = x p

Mehr

18 Homogene lineare Gleichungssysteme

18 Homogene lineare Gleichungssysteme Lieae Algeba II SS 0 - Pof. D.. afed Leiz Kapiel V: Lieae Gleichgssyseme 8: Homogee lieae Gleichgssyseme 8 Homogee lieae Gleichgssyseme A Zm Begiff lieaes Gleichgssysem B Theoeische Gdlage C Lösgsvefahe

Mehr

Ein Kredit von 350.000 soll mit 10% p.a. verzinst werden. Folgende Tilgungen sind vereinbart:

Ein Kredit von 350.000 soll mit 10% p.a. verzinst werden. Folgende Tilgungen sind vereinbart: E. Tlgugsechuge Aufgabe E Ked vo 350.000 soll 0% p.a. vezs wede. Folgede Tlguge sd veeba: Ede Jah : 70.000 Ede Jah : 63.000 Ede Jah 6:.500 Ede Jah 7: Reslgug. A Ede des 3. ud 5. Jahes efolge keele Zahluge

Mehr

Eigenwerteinschließungen I

Eigenwerteinschließungen I auptsemar: Numersche Lösuge für Egewertaufgabe Egewerteschleßuge I Referet: Wolfgag Wesselsky Glederug Eletug Kodto vo Egewerte 3 Eschleßugssätze Bauer-Fke, Gershgor, Wlkso, Bedxo 4 Zusatz: Courat / Weyl

Mehr

Elemente der Algebra und Zahlentheorie Musterlösung, Serie 7, Wintersemester vom 21. Januar 2006

Elemente der Algebra und Zahlentheorie Musterlösung, Serie 7, Wintersemester vom 21. Januar 2006 Prof. E.-W. Zk Isttut für Matheatk Huboldt-Uverstät zu Berl Eleete der Algebra ud Zahletheore Musterlösug, Sere 7, Wterseester 2005-06 vo 21. Jauar 2006 1. Se = 2 p 1 Mersee-Zahl, d.h. p P 1. a) Zege:

Mehr

Quantitative BWL 2. Teil: Finanzwirtschaft

Quantitative BWL 2. Teil: Finanzwirtschaft Quattatve BWL. el: Fazwtschaft Mag. oáš Sedlačk Lehstuhl fü Fazdestlestuge Uvestät We Quattatve BWL: Fazwtschaft Ogasatosches Isgesat wd es 6 ee gebe (5 Ehete + Klausu Klausu fdet a D 7. Jaua 009 statt

Mehr

Finanzmathematik Folien zur Vorlesung

Finanzmathematik Folien zur Vorlesung Fazmahemak Fole zu Volesug FINANZMAHEMAI. Zsechug.. Gudbegffe de Zsechug.. De ve Fageselluge de Zsechug.3. Beechug des Edkapals.4. Beechug vo Afagskapal, Zssaz ud Laufze.5. Uejähge Vezsug.6. Sege Vezsug.

Mehr

Lösungen: 1. Übung zur Vorlesung Optoelektronik I

Lösungen: 1. Übung zur Vorlesung Optoelektronik I Geke/Lemme SS 4 Lösuge:. Übug u Volesug Optoelektok Augabe : Releo ud Bechug a Geläche (a De Ausbetug o elektomagetsche Welle wd duch de Mawell Glechuge ( bs (4 beschebe. t B& ( t J D& H ( t ρ D ( 3 B

Mehr

Übungsaufgaben zur Finanzmathematik - Lösungen

Übungsaufgaben zur Finanzmathematik - Lösungen Wshfsmhemk II Übugsufgbe zu Fzmhemk - Lösuge. Ee Bk lok m dem Agebo " W vedoppel h pl Jhe!! ". ) Welhe Vezsug bee Ihe de Bk? ( ) Edkpl od. Ede : Lufze od. Läge des Algezeumes Zse " Zseszsehug" z. B.: (

Mehr

Ein Morgen im Januar. (Georg Kanzler) p 1 p. O Mor - gen- gold, wie blin' hpj. dfö ^ _u^:., n. O Mor - gen- gold,

Ein Morgen im Januar. (Georg Kanzler) p 1 p. O Mor - gen- gold, wie blin' hpj. dfö ^ _u^:., n. O Mor - gen- gold, Choattu E Moge aua (Geog Kaze) eo + 2 Baß + 2 Kato, edoch äßg bewegt L. 45 - - s w ~ >,w W «W?* ~ 6"* 4 - t O Mo - ge- god, we b K < sse - ) _u:., O Mo - ge- god, h dö eut Sade _ hod, e - * h «-kst du

Mehr

Bestimmung der Extrema von Funktionen mehrerer Veränderlicher

Bestimmung der Extrema von Funktionen mehrerer Veränderlicher Mathematk ü Natuwsseschatle II Bestmmug de Etema vo Fuktoe mehee Veädelche R R ; etwckel um (, ) Taylopolyom. Gades Vektoom ( ) ( ) + ( ) o ( ) + ( ) o Hess( ) o ( ) Vekto Vekto Vekto Mat Vekto Mat Vekto

Mehr

Ein paar einfache q-analoga des binomischen Lehrsatzes

Ein paar einfache q-analoga des binomischen Lehrsatzes E paar efache -Aaloga des bosche Lehrsatzes Joha Cgler Sowet r beat st, gbt es ee allgeee Utersuchuge darüber, we sch das Reurrezverhalte vo Boalsue ädert, we a de Boaloeffzete durch ersetzt U ee erste

Mehr

b) Rentendauer Anzahl der Rentenzahlungen 1) endliche Renten 2) ewige Renten (z.b. Verpachtung an Verpächter bzw. seinen Rechtsnachfolgern)

b) Rentendauer Anzahl der Rentenzahlungen 1) endliche Renten 2) ewige Renten (z.b. Verpachtung an Verpächter bzw. seinen Rechtsnachfolgern) HTL Jebach. eeechug Maheak Sask.. Gudbegffe ee = egeläßg wedekehede Zahlug 4 weselche Mekale ee ee a) eehöhe ) glechblebede ee ) veädelche ee a) egeläßg (z.b. Idex-ageaß) ) egellos b) eedaue Azahl de eezahluge

Mehr

Hier die ausführlichen Lösungen (wenn auch nicht druckreif ): Zeigen Sie für vollkommene Konkurrenz auf dem Faktormarkt:

Hier die ausführlichen Lösungen (wenn auch nicht druckreif ): Zeigen Sie für vollkommene Konkurrenz auf dem Faktormarkt: Her de ausführlche Lösuge (e auch cht druckref ): ufgabeblatt 5: ufgabe : Zege Se für ollkoee Kokurrez auf de Faktorarkt: a) e ollstädger Kokurrez auf de Güterarkt rd jeder Faktor t see Wertgrezrodukt

Mehr

Lösungsvorschlag zu den Hausaufgaben der 4. Übung

Lösungsvorschlag zu den Hausaufgaben der 4. Übung FKULTÄT FÜR MTHEMTIK Pof. D. Patizio Neff Chistia Thiel 05.11.013 Lösugsvoschlag zu de Hausaufgabe de 4. Übug ufgabe 1: 6 Pute I eiem Lad ist jede Stadt mit jede adee duch geau eie Staße vebude, wobei

Mehr

Foucault-Pendel 1. r und die Zugkraft T r, die vom Pendelfaden ausgeübt wird. Also folgt für die Bewegungsgleichung des Pendels in unserer Näherung

Foucault-Pendel 1. r und die Zugkraft T r, die vom Pendelfaden ausgeübt wird. Also folgt für die Bewegungsgleichung des Pendels in unserer Näherung Foucau-Pende Newonsche Gundechun oeenden Sse Newons Gechun n de Fo Kaf ech Masse a escheunun nu n ene Ineasse d h, n ene Sse, das sch eadn konsane Geschwndke bewe In ene de Wnkeeschwndke oeenden Sse daeen

Mehr

Greifen an einer Masse mehrere Kräfte an, so gibt es zwei mögliche Fälle:

Greifen an einer Masse mehrere Kräfte an, so gibt es zwei mögliche Fälle: 4.3 Ado vo Käfte Gefe a ee Masse ehee Käfte a, so gbt es zwe öglche älle: We de vektoelle Sue de Käfte ull st, da vehat de Masse Ruhe ode gadlg glechföge Bewegug. 4 0 3 4 Wchtges Pzp de Statk 3 Veblebt

Mehr

2. Arbeitsgemeinschaft (11.11.2002)

2. Arbeitsgemeinschaft (11.11.2002) Mat T. Kocbk G Fazeugs- & Ivesttostheoe Veastaltug m WS / Studet d. Wtschatswsseschat. betsgemeschat (..). Fshe-Sepaato Das Fshe-Sepaatostheoem sagt aus, daß ute bestmmte ahme heutge ud mogge Kosum substtueba

Mehr

3 Allgemeine lineare Gleichungssysteme über R. Superposition

3 Allgemeine lineare Gleichungssysteme über R. Superposition Fole 3 Allgeee lere Glechugssystee üer R. Superposto (3.) Defto: E leres Glechugssyste Uestte ud Glechuge st: De sd de Koeffzete us R. De sd wetere Zhle, uch de Kostte get, ud de sd de Uestte, zw. de Uekte,

Mehr

0 (Gl. 2.1) Frequenzgang eines dynamischen Mikrofons

0 (Gl. 2.1) Frequenzgang eines dynamischen Mikrofons equenzgng enes dynschen Mkofons Gegeben seen ds eleksche Eszschlbld des elekodynschen Mkofons und dessen elekoechnsche Wndleglechung (Gl. 3.1). ese zufolge s de Ausgngsspnnung dek on de Mebnschnelle bhängg:

Mehr

3 Allgemeine lineare Gleichungssysteme über R. Superposition

3 Allgemeine lineare Gleichungssysteme über R. Superposition Fole 3 Allgeee lere Glechugssystee üer R. Superposto (3.) Defto: E leres Glechugssyste Uestte ud Glechuge st: De sd de Koeffzete us R. De sd wetere Zhle, uch de Kostte get, ud de sd de Uestte, zw. de Uekte,

Mehr

Lösungen zu Übungs-Blatt 7 Klassische Wahrscheinlichkeit in Glücksspielen, Bedingte Wkt, Unabhängigkeit, Satz von Bayes

Lösungen zu Übungs-Blatt 7 Klassische Wahrscheinlichkeit in Glücksspielen, Bedingte Wkt, Unabhängigkeit, Satz von Bayes Lösuge zu Übugs-latt 7 Klasssche Wahrschelchet Glücsspele, edgte Wt, Uabhägget, Satz vo ayes Master M Höhere ud gewadte Mathemat rof. Dr.. Grabows De folgede ufgabe löse wr uter Verwedug der bede ombatorsche

Mehr

WIB 2 Mathematik und Statistik Formelsammlung. Z Menge der ganzen Zahlen {...,-3,-2,-1,0,1,2,3,...}

WIB 2 Mathematik und Statistik Formelsammlung. Z Menge der ganzen Zahlen {...,-3,-2,-1,0,1,2,3,...} 1 Allgeme Geometrsche Rehe: q t = 1 q1 t=0 1 q Mtterachtsformel: ax 2 bxc=0 x 1/ 2 = b±b2 4ac 2a Bomsche Formel: 1. ab 2 =a 2 2abb 2 2. a b 2 =a 2 2abb 2 3. ab a b=a 2 b 2 Wurzel: ugerade 1 Ergebs gerade

Mehr

Verschiedene Ausgangspunkte für numerische Verfahren

Verschiedene Ausgangspunkte für numerische Verfahren Vescedee Asgagspke fü mesce Vefae Poblem Maemasce Bescebg Eemalpzp Vaaospoblem Paelle ffeealglecg Elesce gl. Fkoal weselce RB [ ] E q f af A - ffeealopeao öee Ablege we be Vaaospoblem ac aülce RB Fe-Elemee-Meode

Mehr

1. Zufallsbewegung und Binomialverteilung. Statistische Betrachtungsweise bezieht sich stets auf ein Ensemble.

1. Zufallsbewegung und Binomialverteilung. Statistische Betrachtungsweise bezieht sich stets auf ein Ensemble. . Zfallsbewegg d Boalvertelg Statstsche Betrachtgswese bezeht sch stets af e Eseble. Eseble: Gesathet eer sehr große Zahl N detscher Systee. Wahrschelchket für das Etrete ees Eregsses A: Brchtel der Systee,

Mehr

KOMBINATORIK. Doina Logofătu Hochschule München, FK und 15 April 2008

KOMBINATORIK. Doina Logofătu Hochschule München, FK und 15 April 2008 KOMINORIK Doa Logofătu Hochschule Müche, FK 7 4 ud prl 8 Was st Kombator? espele für Frage ud ufgabe aus der Kombator. Was mache wr heute? (Dsusso). Przp der Iluso ud Eluso. Schubfachprzp. Permutatoe 4.

Mehr

Es wird zwischen expliziter und impliziter Integration unterschieden. Die explizite Integration hat die Form:

Es wird zwischen expliziter und impliziter Integration unterschieden. Die explizite Integration hat die Form: Eleg er Grgeae er olgee beschrebee Verahre beseh ar, ass a as Glechgewch r z bese Zee bes. ese Vorgeheswese a be Aagswerroblee agewee were. Bege beae Were z Ze wr schrwese er Glechgewchszsa z ee säere

Mehr

Erzeugen und Testen von Zufallszahlen

Erzeugen und Testen von Zufallszahlen Erzeuge ud Teste vo Zufallszahle Jürge Zumdck Eletug Ee Lergruppe wrd aufgefordert 00 Zufallszahle (0 oder ) ach folgede Methode zu erzeuge: De Hälfte der Gruppe beutzt a) ee Müze oder b) de Zufallszahlefukto

Mehr

Grundbegriffe der Wahrscheinlichkeitsrechnung. f(a) n. Deskriptive Statistik = ; = ; ; > ; < = ; ; > ; < ; + ; = ; ; > ; < ; + ; ; ; / f n 100%

Grundbegriffe der Wahrscheinlichkeitsrechnung. f(a) n. Deskriptive Statistik = ; = ; ; > ; < = ; ; > ; < ; + ; = ; ; > ; < ; + ; ; ; / f n 100% omelsammlug omelsammlug Gubege e Wahschelchetsechug Theoetsche Wahschelchet Emsche Wahschelchet (Relatve Häuget Saleveaus omalsala Ragsala (Oal- Itevallsala Vehältssala Pozetwet u Pozetag Pozetwet Pozetag

Mehr

Kapitel XI. Funktionen mit mehreren Variablen

Kapitel XI. Funktionen mit mehreren Variablen Kaptel XI Fuktoe mt mehrere Varable D (Fuktoe vo uabhägge Varable Se R ud D( f R Ist jedem Vektor (Pukt (,,, D( f durch ee Vorschrft f ee reelle Zahl z = f (,,, zugeordet, so heßt f ee Fukto vo uabhägge

Mehr

Definitionen und Aussagen zu Potenzreihen

Definitionen und Aussagen zu Potenzreihen Deftoe ud Aussage zu Potezrehe User bsherges Repertore a stetge Abblduge basert auf ratoale Fuktoe, also Ausdrücke, dee Addto, Subtrakto, Multplkato ud Dvso vorkomme. Auf dese Wese sd aber Epoetalfukto,

Mehr

Das Verfahren von Godunov. Seminar Numerik 25.11.2010 Anja Bettendorf

Das Verfahren von Godunov. Seminar Numerik 25.11.2010 Anja Bettendorf Das Verfahre vo Goduov Semar Numerk 5..00 Aja Beedorf Das Verfahre vo Goduov Übersch Goduov - Goduovs Verfahre für Leare Syseme Aweduge & Folgeruge aus Goduovs Verfahre - De Numersche Fluss-Fuko m Goduov

Mehr

Entladung Wanderung Entladung Wanderung H + --- Q -t - F OH - - F. Q --- +t - F

Entladung Wanderung Entladung Wanderung H + --- Q -t - F OH - - F. Q --- +t - F B - - Überführgszahle d Wadergsgeschwdgke fgabe: Besmmg der orfsche Überführgszahle vo - d O - -oe 0N O oder vo 2 - d SO 4 -oe 0N 2SO 4 d Berechg hrer oeäqvalelefähgkee 2 Besmmg der Wadergsgeschwdgkee

Mehr

NvKG Bernkastel-Kues Mathematik Daten/Zufall Fachlehrer : W.Zimmer Mehrstufige Zufallsversuche - Baumdiagramme. b g. b g. b g

NvKG Bernkastel-Kues Mathematik Daten/Zufall Fachlehrer : W.Zimmer Mehrstufige Zufallsversuche - Baumdiagramme. b g. b g. b g Kefe 6 Fee:. Ze NvK BekeKe Mek De/Zf Fee :.Ze Mefe Zfvee Bde I ee Ue d oe, e d üe Ke. E w zwe eede ee Ke ezoe d de Fe feee. N jede Z wd de ezoee Ke wede de Ue zükee. S={( ); ( ); ( ); ( ); ( ); ( ); (

Mehr

entweder die saldierten Ein- und Auszahlungen (Zeile 3) abzinsen (diskontieren) [Zeile 4],

entweder die saldierten Ein- und Auszahlungen (Zeile 3) abzinsen (diskontieren) [Zeile 4], Mat T. Kocybk. Kolloq. Aufgabe I ud I Fazeug ud Ivestto Studet d. Wtschaftswsseschaft I : a) Kaptalwet ee Ivestto t Bawet 8% Auszahluge -.8, -., -., -7,88 Ezahluge., 8.,, EZÜ s -.8,.,., 8, Bawete -.8,.8,8.7,8

Mehr

Berlin-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften

Berlin-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften B-B A W MI S 12 / 2011 I D M A D M A E M G K S K M- K B- K T K A V D B-B A W ä M B A. Z M, L. Gä O Aß M Fä. V O M M. D J E R O M P. I R A W W W M ä. M E A W W, L W A W. D A ö ä 316 M, 156 O, 89 O, 69 Aß

Mehr

Lineare Algebra die Darstellungsmatrix von f bezüglich A. Es ist B = (b 1, b 2, b 3 ) mit. A = M A A (f) =

Lineare Algebra die Darstellungsmatrix von f bezüglich A. Es ist B = (b 1, b 2, b 3 ) mit. A = M A A (f) = Techische Uivesität Dotmud Sommesemeste 2017 Fakultät fü Mathematik Übugsblatt 3 Pof. D. Detlev Hoffma 22. Mai 2017 Maco Sobiech/ Nico Loez Lieae Algeba 1 Lösug zu Aufgabe 3.1: Voaussetzuge: Sei V ei deidimesioale

Mehr

Übersicht über die systematischen Hauptgruppen

Übersicht über die systematischen Hauptgruppen Ü ü H 1-9: A G 1 B 2 Nw 3 F 4 A T 5 I I A (D, M, H) 6 Z (w.) 7 Z ( w S), Z 10-19: W W 10 S G W 11 G Gw, G 12 G Gw G, 13 G Gw G, N, Lä 14 G Gw G, N, Lä 15 O Gw 16 B, A M 17 G Pä / G U / L S G 20-29: U E

Mehr

Dr. Jürgen Senger MATHEMATIK. Grundlagen für Ökonomen

Dr. Jürgen Senger MATHEMATIK. Grundlagen für Ökonomen D. Jüge Sege MTHEMTIK Gudlage fü Ökooe ÜBUNG 8.. - LÖSUNGEN. Gegee ist das lieae Gleichugssyste: 7 a. Es hadelt sich u ei ihoogees lieaes Gleichugssyste it Gleichuge ud Vaiale.. Ei lieaes Gleichugssyste

Mehr

n 4 Dr. A. Brink Dr. A. Brink 1

n 4 Dr. A. Brink Dr. A. Brink 1 E. Tlgugsechuge Aufgabe E/3 E Ked ee chuldsue vo. s übe Jahe ach de Mehode de quaalswese-achschüssge Auäelgug zuückzuzahle. Eel e de Jahesauä sowe de Rückzahlugsae ud eselle e ee Fazpla fü ee Jaheszssaz

Mehr

3 BE b) Wie kann man als Spieler eine Standardabweichung von annähernd null realisieren?

3 BE b) Wie kann man als Spieler eine Standardabweichung von annähernd null realisieren? Lk Mahemak /. Klauur. 0. 00 Bla (v ). Krakehauke 6 BE De Verwalug eer Spezalklk leg für de ufehaldauer X ee aee Tage flgede Wahrchelchkeverelug zugrude: x 5 (X x) 60 % 0 % 0 % Jeder ae zahl für de ufahme

Mehr

Sitzplatzreservierungsproblem

Sitzplatzreservierungsproblem tzplatzreserverugsproblem Be vele Zugsysteme Europa müsse Passagere mt hrem Zugtcet ee tzplatzreserverug aufe. Da das Tcetsystem Kude ee ezele Platz zuwese muss, we dese e Tcet aufe, ohe zu wsse, welche

Mehr

/-010 2% 3%.-&"(2#( 4#5% 6077## 7 8$$04%27.0& 905$0& :0;+

/-010 2% 3%.-&(2#( 4#5% 6077## 7 8$$04%27.0& 905$0& :0;+ ! "#$%&'() *+,-#.(! "#$%&'() *+,-#.( // /011#)1.#) 234#5: 61$03#7 8$("(1$5% 5 15#9($(-:1$5%4 # 90.+;(. 5 6. [?.] I.!"#$%&'(&) *&#+,-& "$./0-/1/

Mehr

Bericht zur Prüfung im Oktober 2008 über Grundprinzipien der Versicherungs- und Finanzmathematik (Grundwissen)

Bericht zur Prüfung im Oktober 2008 über Grundprinzipien der Versicherungs- und Finanzmathematik (Grundwissen) Becht zu Püfug m Oktobe 008 übe Gudpzpe de Vescheugs- ud Fazmathematk (Gudwsse) Pete Albecht (Mahem) Am 7 Oktobe 008 wude zum dtte Mal ee Püfug m Fach Gudpzpe de Vescheugs- ud Fazmathematk ach PO III (Gudwsse

Mehr

Induktive Statistik. Statistik-Kurs

Induktive Statistik. Statistik-Kurs Idukve Sask Deskrve Sask Sask-Kurs Idukve Sask Im Allgemee dee Idexzahle dazu Aussage über Grue verschedeer aber ählcher Merkmale zu mache. I de Wrschafswsseschafe werde m Idexzahle Verhälsse zwsche eem

Mehr

Analytische Statistik. Statistische Schätzungen ( Fortsetzung) Population N = unendlich. Stichprobe n = endlich

Analytische Statistik. Statistische Schätzungen ( Fortsetzung) Population N = unendlich. Stichprobe n = endlich Aalyche Sak Zur Ererug Sache Schäzuge ( Forezug) Populao N = uedlch Theoreche Verelug Erwarugwer Theoreche Sreuug Schprobe = edlch Häufgkeverelug Durchch Sadardabwechug Aufgabe der Schäzheore Zur Ererug

Mehr

Re ch n e n m it Term e n. I n h a l t. Ve re i n fac h e n vo n Te r m e n Ve r m i s c h t e Au fg a b e n... 8

Re ch n e n m it Term e n. I n h a l t. Ve re i n fac h e n vo n Te r m e n Ve r m i s c h t e Au fg a b e n... 8 Re ch n e n m it Term e n I n h a l t B e re c h n e n vo n Z a h l e n te r m e n........................................................ We rt e vo n Te r m e n b e re c h n e n........................................................

Mehr

MST Übung 3 Mathematik 2 Prof.Dr.B.Grabowski Tel.:

MST Übung 3 Mathematik 2 Prof.Dr.B.Grabowski   Tel.: MST Übug Mthemtk Prof.Dr.B.Grbowsk e-ml: grbowsk@htw-srld.de Tel.: 87- Iverse Mtrze ufgbe : Bereche Se de Iverse Mtr zu folgede Mtrze. Prüfe Se Ihr Ergebs, dem Se - bereche! b dg-,,-,,-, c 7 d ufgbe :

Mehr

Dr. H. Grunert Einführung in die Wahrscheinlichkeitsrechnung Vorlesungscharts. Vorlesung 5.2. Eigenschaften von Zufallsvariablen

Dr. H. Grunert Einführung in die Wahrscheinlichkeitsrechnung Vorlesungscharts. Vorlesung 5.2. Eigenschaften von Zufallsvariablen Vorlesugscharts Vorlesug 5. Egeschafte vo Zufallsvarable Reproduktvtät Approxmatoe Zetraler Grezwertsatz Sete vo Chart : Uabhäggket vo Zufallsvarable Zwe Zufallsvarable X ud Y mt hre Realsatoe { x, x,...,

Mehr

Formelsammlung zur Zuverlässigkeitsberechnung

Formelsammlung zur Zuverlässigkeitsberechnung Formelsmmlug zur Zuverlässgetsberechug zusmmegestellt vo Tt Lge Fchhochschule Merseburg Fchberech Eletrotech Ihlt:. Zuverlässget vo Betrchtugsehete.... Zuverlässget elemetrer, chtreprerbrer ysteme... 3.

Mehr

5 Reproduktions- und Grenzwertsätze

5 Reproduktions- und Grenzwertsätze Reproduktos- ud Grezwertsätze Reproduktos- ud Grezwertsätze. Reproduktossätze Bespel 0: Der Aufzug eer Frma st zugelasse für Persoe bzw. 000 kg. Das Durchschttsgewcht der Agestellte der Frma st µ = 80

Mehr

2. Die Elementarereignisse sind die Kombinationsmöglichkeiten von: Wappen = W und:

2. Die Elementarereignisse sind die Kombinationsmöglichkeiten von: Wappen = W und: 1 L - Hausaufgabe Nr. 55 Sotag, 1. Ju 2003 Ee Müze werde dremal geworfe. Was st das Zufallsexpermet, das Elemetareregs, das zusammegesetzte Eregs, der Eregsraum ud de Wahrschelchket? Lösugs kte.: 1 De

Mehr

Interpolationspolynome

Interpolationspolynome Iterpolatospolyome Ac Gegebe sd +1 Stützstelle x 0 bs x zusamme mt hre Stützwerte y 0 bs y. Durch de Pukte ( x / y ) soll e Polyom p(x) -te Grades gelegt werde : p(x) = a 0 + a 1 x + a 2 x² + + a x = Das

Mehr

11 Charaktere endlicher Gruppen

11 Charaktere endlicher Gruppen $Id: chaakte.tex,v.4 2009/07/3 4:38:36 hk Exp $ Chaaktee endlche Guppen W hatten gesehen, dass w fü enge Guppen G allen mt Hlfe des Satz 3 de Anzahl und de Dmensonen de eduzblen Dastellungen beechnen können.

Mehr

Wärmedurchgang durch Rohrwände

Wärmedurchgang durch Rohrwände ämeuchgng uch Rohwäne δ - L Rohlänge Bl: Sonäe ämeleung uch ene enschchge zylnsche n Fü e ämeleung gl llgemen: λ x Fü ene ünne konzensche Schch es Rohes von e Dcke gl: &Q λ Fläche: f(): 2 π L (Mnelfläche)

Mehr

Lösungen zum Übungs-Blatt 7 Wahrscheinlichkeitsrechnung

Lösungen zum Übungs-Blatt 7 Wahrscheinlichkeitsrechnung Lösuge zum Übugs-Blatt 7 Wahrschelchketsrechug BMT Bostatstk Prof. Dr. B. Grabowsk ----------------------------------------------------------------------------------------------- Bedgte Wahrschelchket

Mehr

Gesamttagung in Stuttgart. Aus gutem Grund. Kirche mit Kindern. gt2018.de. Stuttgart Mai 2018 Gesamttagung für Kindergottesdienst in der EKD

Gesamttagung in Stuttgart. Aus gutem Grund. Kirche mit Kindern. gt2018.de. Stuttgart Mai 2018 Gesamttagung für Kindergottesdienst in der EKD G A G 08 0 08 G ü ED INAT GUOT, Eö 8 O 9 v/ 0 Gw 9 0 F 0 Z A üi 9 80 wü 8 I 8 AG 8 I A A 8 O A 89 90 D G w v v: Gv ü ED V Ev ü ü Ev v ü V Ev V ü Ev Ev ( ) A wß ü A G A G D (A G) 8 D D Q 0 D 0 G,, F G,

Mehr

Prof. Dr. B.Grabowski. Die Behauptung I folgt aus der Multiplikationsformel: )

Prof. Dr. B.Grabowski. Die Behauptung I folgt aus der Multiplikationsformel: ) Höhere Mathemat KI Master rof. Dr..Grabows E-ost: grabows@htw-saarlad.de Satz vo ayes ud totale Wahrschelchet Zu ufgabe anachwes der Formel I ud II: eh.: I. Formel der totale Wahrschelchet: ewes: Es glt:...

Mehr

Ausgekocht: Wirte geben Betrieb auf!

Ausgekocht: Wirte geben Betrieb auf! Ö / z V z z : f! : Ö-Vf (z p p p ) z - - -%! V-Ä! V-Ä! Vä z pz fü öä ö & öz - ppz / - z ß / / / Ö Ü f f Q äz z z z pü f f v z p v z -ä ä v f z öff v ä V fü f ö: v z z -ü ä f xp p fü -é v f üz v f f f ß

Mehr

Rhybootshafen. Projektidee. Betrieb. 1 Neubau Werkstätten RHYBOOT. Situationsplan genordet

Rhybootshafen. Projektidee. Betrieb. 1 Neubau Werkstätten RHYBOOT. Situationsplan genordet Mö h h K I Rhyh 1 N ä RYOO ä ü h äd v Rhy Fä ü vä K d Zhöüh d Fä d vä K d M v h d h ö, väd I ö d E öd ü d h h d M d vd d h, d ä d Zhöüh d ä S d h K I I Rhd d d d N ö h Ed, d, d Mh d d V, d väd Rhy O M

Mehr

R S T R S T R S T. 1 Lineare, affine und konvexe Kombinationen. Definition: X. Definition: Sei X. U. BREHM: Konvexgeometrie 1-1

R S T R S T R S T. 1 Lineare, affine und konvexe Kombinationen. Definition: X. Definition: Sei X. U. BREHM: Konvexgeometrie 1-1 U. BEHM: Konvexgeoete - Lneae, affne un konvexe Kobnatonen W abeten -enonalen euklchen au I un cheben x = ( x,, x ) ( ξ I, =,, ) fü enen Punkt (Vekto) von I. Da nnee Poukt auf I von Vektoen x un y = (

Mehr

Quellencodierung I: Redundanzreduktion, redundanzsparende Codes

Quellencodierung I: Redundanzreduktion, redundanzsparende Codes Quellecoderug I: Redudazredukto, redudazsparede Codes Quellecoderug Durch de Quellecoderug werde de Date aus der Quelle codert, bevor se ee Übertragugskaal übertrage werde De Coderug det der Verkleerug

Mehr

v. Weter st + r X + = ( X + ) = ( X + ) ( X + ) = P Deshalb fr 6 6 = + X = K, d. h. I desem Berech ( 6 6 ) glt also ( Idukto ach ) ( ) ( mod ), was fr

v. Weter st + r X + = ( X + ) = ( X + ) ( X + ) = P Deshalb fr 6 6 = + X = K, d. h. I desem Berech ( 6 6 ) glt also ( Idukto ach ) ( ) ( mod ), was fr 5. De Stze vo Sylow Im gaze Abschtt st G ee edlche Grue, 4 #( G). 5.. Problem: Gbt es zu jedem Teler t vo ( tj ) ee Utergrue H mt #( H) = t? We ja, wevele? Gegebesel: 9 Utergrue H vo G = A 5 mt #( H) =

Mehr

( x) eine Funktion definiert, in der nur die i-te Komponente variabel ist. Folgende Schreibweisen werden aufgrund dieser Anmerkungen auch verwendet:

( x) eine Funktion definiert, in der nur die i-te Komponente variabel ist. Folgende Schreibweisen werden aufgrund dieser Anmerkungen auch verwendet: Pro. Dr. Fredel Bolle LS ür Volkswrtschatslehre sb. Wrtschatstheore (Mkroökoome) Vorlesug Mathematk - WS 008/009 4. Deretalrechug reeller Fuktoe IR IR (Karma, S. 00 06, dort glech ür IR IR m ) 4. Partelle

Mehr

Lösungen. Häufigkeitsverteilung (Stabdiagramm) Aufgabe 1. Häufigkeit (h) Merkmal (x)

Lösungen. Häufigkeitsverteilung (Stabdiagramm) Aufgabe 1. Häufigkeit (h) Merkmal (x) Lösuge Aufgabe Merkmal (x) Häufgket (h) h x,, 3, 3,, 8, 5, 5, 6, 6, 7, 3, 8, 3 5, 9, 38,, 5,, 8 68,, 6 3, 3, 9,, 8, 5, 5 5, 6, 3 78, 7, 5, 8, 8, 3, 3, Summe 5.63, Aufgabe Häufgketsvertelug (Stabdagramm)

Mehr

Varianzfortpflanzung

Varianzfortpflanzung 5.0 / SES.5 Parameterschätzug Varazortplazug Torste Maer-Gürr Torste Maer-Gürr Dskrete Zuallsvarable Ee dskrete Zuallsvarable mmt edlch vele oder abzählbar uedlch vele Werte a. - Werte: - Wahrschelchket:,,,,,,,,

Mehr

Architektur des Universums Gen-Kartographie Blutwäsche Derivative Finanztitel

Architektur des Universums Gen-Kartographie Blutwäsche Derivative Finanztitel Jf HIV T D Gö Fä T p R H S Mü A U G-Kp Bwä D F I E: D Mü Uäf fö F L Df Sw 3 Gwf Jf J G 6 T" P R". Zw Kp D M Säf/H M 10 V S Mü H G Mj 14 H - Z ä F D T B T M C M. H, ä 1 0 0 0 0 0 G H. M M G-Kp A G. (M H-Lypy,

Mehr

Seminar: Stochastische Geometrie und ihre Anwendungen - Unbegrenzt teilbare und stabile Verteilungen.

Seminar: Stochastische Geometrie und ihre Anwendungen - Unbegrenzt teilbare und stabile Verteilungen. Uverstät Ulm, Isttut Stochastk 5. Jul 200 Semar: Stochastsche Geometre ud hre Aweduge - Ubegrezt telbare ud stable Verteluge. Ausarbetug: Stefa Fuke Betreuer: Ju.-Prof. Dr. Zakhar Kabluchko Ubegrezt telbare

Mehr

City Trip! Wellington Auf zum nächsten NORTHLAND. Orient EXTRATIPPS. City-Faltplan. Lambton. Harbour.

City Trip! Wellington Auf zum nächsten NORTHLAND. Orient EXTRATIPPS. City-Faltplan. Lambton. Harbour. Gf 5 ß 88 -Fp G G ü ä 8 5 V p v N f f ß p. Gf Q F Q V F f Kö ä, z. Kü ü f. G v F z pß, v, G p. 9 V K, Kp K- xpp ü F. J K G F -Köp. Gf z F. 8 9 vä fü, 8 Ü p. 5 - p I Gß K-N Z. 5 Q 5 p//-.--. 9 5 F x p p

Mehr

Ordnungsstatistiken und Quantile

Ordnungsstatistiken und Quantile KAPITEL Ordugsstatste ud Quatle Um robuste Lage- ud Streuugsparameter eführe zu öe, beötge wr Ordugsstatste ud Quatle... Ordugsstatste ud Quatle Defto... Se (x,..., x R ee Stchprobe. Wr öe de Elemete der

Mehr

Auf den Flügeln der Liebe

Auf den Flügeln der Liebe Auf de Flügel der Liebe für gemischte Chor ud Klavier Text: Floria Bald Musik ud Satz: Berd Stallma Klavierpartitur PG78 397 Korbach Tel: 05631/9370105 www.arragemetverlag.de Auf de Flügel der Liebe Text:

Mehr

Inhalt: Modellbildung technischer Systeme Zustandsraum

Inhalt: Modellbildung technischer Systeme Zustandsraum Modellbldug echcher Syeme Zuadraum Ihal:. Löug der Zuadglechug m Zeberech, Fudamealmarx. Egechafe der Fudamealmarx 3. Gewchmarx 4. Löug der Zuadglechuge m Frequezberech 5. Grudlage der Marzeheore Mecharoche

Mehr

Dezember2009. rygtg,än#ffi6

Dezember2009. rygtg,än#ffi6 D2009 N. 14 yän#ff H IV v Bv Uüf? D B v f W B fü? E(BVf) wv J- j! BVf R F U R- V vf v- ü W. w w() AUüf B 5 4 4 B B I 44 BX Aü fü BX fü.dw w V - A RJ A f öf N L (fü) T?U.Af V ( öü F A fü vj).üw: Rw üf f

Mehr

Bogenlängen. Beispiele: Die Länge eines Grafen (Bogenlänge) einer Funktion f über [ a ; b ] läßt sich berechnen mit der Formel :

Bogenlängen. Beispiele: Die Länge eines Grafen (Bogenlänge) einer Funktion f über [ a ; b ] läßt sich berechnen mit der Formel : Bogeläge De Läge ees Gre Bogeläge eer Fuko üer [ ; ] läß sch ereche m der Formel : l ' d Des ühr de mese Fälle u komplzere Iegrde, de sch häug ur äherugswese ereche lsse. Bespele: De Keele m h, e e - h

Mehr

Deskriptive Statistik und moderne Datenanalyse

Deskriptive Statistik und moderne Datenanalyse homas Cleff Destve tatst ud modee Dateaalse Ee comutegestützte Efühug mt Ecel ud AA 0XX /. Auflage Fomelsammlug Cleff Destve tatst ud modee Dateaalse Gable Velag Wesbade 0XX GableL Zusatzfomatoe zu Mede

Mehr

Elektrotechnik Formeln 3. und 4. Semester von Gerald Meier

Elektrotechnik Formeln 3. und 4. Semester von Gerald Meier Elekoechk Fomel 3. 4. Semese vo Gel Mee lyse vo Eschwgvogäge. Nezwekelemee.. Wes ( ( ( (.. Ikvä..3 Kzä..4 Übege ( ( ( mß seg se ( + τ τ ( + τ τ ( mß seg se..4. lose gekoele Übege ( ( ( M ( ( + ( M + müsse

Mehr

1 Lineare, affine und konvexe Kombinationen. für einen Punkt (Vektor) von IR d. IR heißt affin unabhängig, wenn für alle r IN, x1,, R S

1 Lineare, affine und konvexe Kombinationen. für einen Punkt (Vektor) von IR d. IR heißt affin unabhängig, wenn für alle r IN, x1,, R S U. BEHM: Konvexgeoete 1-1 1 Lneae, affne un konvexe Kobnatonen W abeten -enonalen euklchen au I un cheben x ( 1,, ) ( I, = 1,, ) fü enen Punkt (Vekto) von I. Da nnee Poukt auf I von Vektoen x un y (,,

Mehr

Ergebnis- und Ereignisräume

Ergebnis- und Ereignisräume I Ergebs- ud Eregsräume Zufallsexpermete Defto: E Expermet, welches belebg oft uter gleche Bedguge wederholbar st ud desse Ergebs cht mt Bestmmthet vorhergesagt werde ka (d.h. es gbt md. 2 Mgk.), heßt

Mehr

Lineare Algebra 2. A m. A 3 XI n3

Lineare Algebra 2. A m. A 3 XI n3 Techische Uivesität Dotmud Sommesemeste 27 Fakultät fü Mathematik Übugsblatt 6 Pof D Detlev Hoffma 6 Jui 27 Maco Sobiech/ Nico Loez Lieae Algeba 2 Lösug zu Aufgabe 6: Voaussetzuge: Sei K ei Köpe ud sei

Mehr

Übersicht über die systematischen Hauptgruppen

Übersicht über die systematischen Hauptgruppen Ü ü H 1-9: A G 1 B 2 N 3 F 4 A T 5 I I A (D, M, H) 6 W Z 7 Z ( S), Z 10-19: W W 10 S G W 11 G G, G 12 G G G, 13 G G G, N, Lä 14 G G G, N, Lä 15 O G 16 B, A M 17 G Pä / G U / L S G 1 20-29: U E 20 D W öß

Mehr

12. Vortrag Verzweigung. Seminar Zahlentheorie WS 07/08

12. Vortrag Verzweigung. Seminar Zahlentheorie WS 07/08 12. Votag Vezwegung Semna Zahlentheoe WS 07/08 Pof. D. Tosten Wedhon Unvestät Padebon von Geda Weth und Ingo Plaschczek 22. Janua 2008 12. Vezwegung (A) p-adsche Bewetung enes gebochenen Ideals n enem

Mehr

Prinzip "Proportional Reduction of Error" (PRE)

Prinzip Proportional Reduction of Error (PRE) Dr. Reate Prust: Eführug quattatve Forschugsmethode Bvarate Maße: Przp "Proportoal Reducto of Error" (PRE) E 1 - E Fehler be Regel 1 - Fehler be Regel = E 1 Fehler be Regel 1 Regel 1: Vorhersageregel ur

Mehr

Quellencodierung I: Redundanzreduktion, redundanzsparende Codes

Quellencodierung I: Redundanzreduktion, redundanzsparende Codes Quellecoderug I: Redudazredukto, redudazsparede Codes. Redudaz. Eführug. Defto der Redudaz. allgemee Redudazredukto. redudazsparede Codes. Coderug ach Shao. Coderug ach Fao. Coderug ach Huffma.4 Coderug

Mehr

Lösungen der Übungsaufgaben zu Kapitel 7

Lösungen der Übungsaufgaben zu Kapitel 7 Kapel 7: Prmzahlen Lösungen der Übungsaufgaben zu Kapel 7 Ü: Se p IP belebg gewähl. IA: n = : Zu zegen s p a a p a p a, des s aber genau de Aussage von Saz 7. und dam beres bewesen. IS: Se IN m belebg

Mehr

Gernot Liedtke. Optimale Netzbewirtschaftung durch Knappheitspreissignale und resultierende Langfristanreize

Gernot Liedtke. Optimale Netzbewirtschaftung durch Knappheitspreissignale und resultierende Langfristanreize Gero Lede Omae ezbewrschafug durch Kahesressgae ud resuerede Lagfrsareze Ageda Sozae Grezose m Verehr (Sau-Kosefuoe ud omae Kahesgebühr Beresugsösuge für uerscheh dmesoere Ifrasruur Schussfogeruge ud Aerave

Mehr

Madrid. City Trip. Madrid. City Trip. City Trip! PLUS. CityTrip PLUS. Auf zum nächsten. mit Faltplan. Centro.

Madrid. City Trip. Madrid. City Trip. City Trip! PLUS.   CityTrip PLUS. Auf zum nächsten. mit Faltplan. Centro. V T jó L OTU Bé é q T T EL EE kp 10, k f fü 2014/15 Ü 100 k T 800--_p 2pf 22012014 14:18:29 3 T F p ä ww: f F T p é é Z B Ek K: f E 240 Z f fü: H Lp V Nä 256 Z äpp: Lf w kf 30 Z k U: í é 44 Z ä fp: ö f

Mehr

Einfamilienhäuser generationengerecht weiterbauen

Einfamilienhäuser generationengerecht weiterbauen MH Efhä ggh wb Wh 0. J 017 MH. Efhä ggh wb M By MH Aggg D Fh bgz D Lbwg g Nh Azg K, w Efhä äg v E bwh Wh 0. J 017 MH. Efhä ggh wb M By MH 5 10 15 0 5 30 35 40 45 50 55 60 35 jähg 40 jähg 45 jähg 50 jähg

Mehr

Reihen n. Man benutzt letztere Schreibweise aber häufig auch zur Bezeichnung der Partialsummenfolge. konvergiert, die geometrische Reihe.

Reihen n. Man benutzt letztere Schreibweise aber häufig auch zur Bezeichnung der Partialsummenfolge. konvergiert, die geometrische Reihe. Deftoe ud Aussge über Rehe Bchräume ud Hlberträume E vollstädger ormerter Vektorrum (sehe Bemerkuge zur Alyss) heßt Bchrum Stmmt de Norm vo eem Sklrprodukt v = , so sprcht m vo eem Hlbertrum ZB sd

Mehr

Optimale Steuerung von Rüst- und Produktionsprozessen

Optimale Steuerung von Rüst- und Produktionsprozessen JOHANNES KEPLER UNIVERSITÄT LINZ Nezwerk für Forschug, Lehre ud Praxs Opale Seuerug vo Rüs- ud Produkosprozesse DISSERTATION zur Erlagug des akadesche Grades DOKTOR DER NATURWISSENSCHAFTEN Ageferg a Isu

Mehr

av, Stand % w w w.alvico.ch

av, Stand % w w w.alvico.ch T o c euh ouv eau e eu U g V D V B U V L U UV UD Ä B be -T VU D UV av, Sad 06.2017 alv L U Verka uf- é V L D V U LV Z V al U U B UV be eu U UV V L V D U ue q Téch e m â du B de Vee T 20% euh e LV V l G

Mehr

Oesterreichische Kontrollbank AG. Pensionskassen. Performanceberechnung Asset Allocation. Berechnungsmethoden

Oesterreichische Kontrollbank AG. Pensionskassen. Performanceberechnung Asset Allocation. Berechnungsmethoden Oeserrechsche Korollbak AG esoskasse erformaceberechug Asse Allocao Berechugsmehode Jul 200 Ihal erformaceberechug der OeKB...3 2 erformace...3 2. Defo der erformace...3 2.2 Berechugsmehode...4 2.3 Formel...4

Mehr

Die Pegelbeobachtung in Südtirol L osservazione idrometrica in Alto Adige

Die Pegelbeobachtung in Südtirol L osservazione idrometrica in Alto Adige D Pbb Sü L vz GE q FH RE NÜ ü D E b K z k f b S F z v CICLO z V DE b Q LL z CQ v b f U H b W Bb B v f z F z f UT I L z fv IZ I Z v R z ZI f O f Eb S Evk b v I v kk q f S q y v Wkf B bk Gf L k T f z N E

Mehr

Definitionen und Aussagen zu Ringen

Definitionen und Aussagen zu Ringen Deftoe ud Aussage zu Rge Mchael Hortma, 1142002 Währed wr es be Gruppe mt ur eer Operato zu tu habe, kee wr zb vo de gaze Zahle das Zusammespel zweer Operatoe, Addto ud Multplkato, wobe charakterstsch

Mehr