Formelsammlung TFD 1&2. (Thermo- und Fluiddynamik) Teil: Thermodynamik. Nach dem Skript von Prof. Dr. T. Kopp und Prof. Dr. M. Friedl. Version 7.
|
|
- Julius Jakob Gerhardt
- vor 7 Jahren
- Abrufe
Transkript
1 Forelsalug FD & (ero- ud Fluddyak) el: erodyak Na de Skrt o Prof. Dr.. Ko ud Prof. Dr. M. Fredl Verso 7.
2 Forelsalug: FD & el erodyak Ialtserzes erodyase Grösse.... Systebegrff, Systegreze.... Der erodyase Zustad erses Gleget, Ordugsgrösse eeratur Verküfug der terse Zustadsgrösse Gasgese Ketse Gasteore, Eergealt o Gase... 8 Hautsätze Hautsatz Hautsatz, Eergeeraltug Reersble ud rreersble Vorgäge, de ZGr Etroe Hautsatz Hautsatz De Wärekraftase Der Etroeroduktossatz Efürug de Wäreübertragug Wäredurgag.... eff Wäretauser... Kresrozess t -asge -Stoff-Medu.... Joule-Prozess.... Reale Gasturbe.... Gasturbe Flugzeug Dafturberozess Reales Veralte Polytroe De Dafdrukkure (-Stoff, -Pase-Ges)... 5 Kresrozesse t erasge -Stoff-Medu Efaer Dafkraftrozess Prozesserbesseruge (Skrt s. 5-7) Kobrozesse ORC Orga Rake Cyle Lkslaufede Wäre-Kraft-Prozesse Exerge ud Aerge Verbreug ud Verbreugsotor Zusaesetzug der estoffe Ceser Eergealt, Hezert der estoffe Stoff- ud Eergestuato be Verbreugsreaktoe Verbreugsotor realer Motor Gas-Daf Ges: Feute Luft Zustadsbesrebug feute Luft Das Moller x - X Wasser - Dagra Zustadsäderug Moller x -X Wasser -Dagra Das Asratossyroeter Klaalage FD& el erodyak Sete
3 Forelsalug: FD & el erodyak erodyase Grösse. Systebegrff, Systegreze Ee terodyase Aussage bezet s er auf e besttes, exakt ugreztes aterelles Geblde, das terodyase Syste. De Abgrezug uss t ubedgt körerl se. Se ka au gedat se. De Abgrezug uss allerdgs jede Fall geslosse se. Blazere:. Blazgebet: abgreze dur Wal der Systegreze. Masseblaz: Blazerug der Masseströe. Eergeblaz: Blazerug der Eergeströe Masseblaz:... d dt Blazgebet d dt s Eergeblaz: E E E de dt Blazgebet de dt kj s Koeto: De Syste zugefürte os., o Syste abgefürte eg... Statoär / Istatoär: Be Systee t zetl ueräderle Grösse rd de zetle Abletug zu Null. Statoär: t Istatoär: t Sezelle Systee: Systebezeug s [ ] W [ kw ] W [ ] kj Q [ kw ] offe Belebg Belebg geslosse Belebg Belebg Adabat (erfekte Isolerug) dabat / dater (uedl guter Wäreleter) Belebg Belebg Belebg Belebg abgeslosse Q [ kj ].. FD& el erodyak Sete
4 Forelsalug: FD & el erodyak. Der erodyase Zustad.. De Etale H H U V Etale: H [ N, J ] Iere Eerge: U [ N, J ].. Sezfse Grösse Sezfses Volue: Sezfse Dte: Sezfses olares Volue: Sezfse olare Dte: Druk: N Volue: V [ ] V ρ ρ V V ~ ~ kol ~ ρ ~ ρ V kol Sezfses ere Eerge: Sezfse Etale: Sezfses k. Eerge: U kj u u H kj E k E k kj erse Zustadsgrösse: Kalorse Zustadsgrösse: Prozessgroesse:,,,u Arbet W, Wäre Q.. FD& el erodyak Sete 4
5 Forelsalug: FD & el erodyak. erses Gleget, Ordugsgrösse eeratur Glegetszustad: E Zustad, der s oe äussere Erkug be zueeder Zet t er erädert, rd als Glegetszustad bezeet. V Kozetrato: ol Stoffege: [ ol ] Volue: V [ ] Befde s ze Systee terse Gleget, so abe se de glee eeratur..4 Verküfug der terse Zustadsgrösse Gasteroeter: (Sete ) Be V V ( ) ( ) Boyle Marotte: (Sete ) ( ) Be V V Be Gay Lussa: (Sete ) V Be V u Ideale Gasgleug: (Sete ) R J R: Sezelle Gaskostate R : K R J R R: Uerselle Gaskostate R M kol K M M : Molekularget M kol.. FD& el erodyak Sete 5
6 Forelsalug: FD & el erodyak.4. Adere Darstellugsfor der Gasgleug R oder V R.4. Gbbse Paseregel F P K oder F K P F: Freetsgrade des Systes Azal der terse Zustadsgrösse P: Azal der oradee Pase K: Azal der oradee Kooete I de Dagrae fde r er eder ISO-Le. Das sd Le t kostate Werte eer Zustadsgrösse. Besele: kostat Isotere kostat Isobare kostat Isoore kostat Isetale u kostat Le gleer erer Eerge s kostat Isetroe Aogadro stellte fest, dass das Volue ees Gases be gegebee Druk ud eeratur, also V(,) o der Azal der Moleküle abägt ud t o der Masse der ele. Aogadro Zal 6. [ ] ol V R oder ~ R Uersell e Gaskostate : R Realgasfaktor J kol K z V R M R R z(, ) Realgasfaktor z(, ) z [ ] Perodesyste der ese Eleete (Sete 8).4.4 yskalse Norzustäde Nordruk: 76 [orr].5 [bar] Norteeratur: C Norolue:.44 kol.. FD& el erodyak Sete 6
7 Forelsalug: FD & el erodyak.4.5 Boltza-Kotsate k R V R N A J kol 6 K kol.8 J K Gaskostate für Gasolekül.5 Gasgese Be Gasgese ee Gefäss glt a Aogadro folgedes: V V tot P Volue: ; Vtot tot tot V [ ] Stoffege: ; tot [ ol ] Dalto ses Gesetz: Moblblaz: tot Syste Syste tot Partaldruk: tot tot tot V V tot Mt dese Vorgee ka de Gaskostate des Geses bereet erde tot R Ges tot R Ges R R V tot tot J R Luft 87 (Bereug see Vorlesugsuterlage Sete.a ) K tot M.. FD& el erodyak Sete 7
8 Forelsalug: FD & el erodyak.6 Ketse Gasteore, Eergealt o Gase Zusaeag zse eleeralte Syste ud Systedruk ketse Gasteore Aae: ele flege t Srrgesdgket Rau ele ee eg Volue Syste e aterell grosse Leere De Reflexoe be Zusaestösse der ele t Gefässäde ud utereader sd deal (ollkoe elasts ud erlustfre) kee A- oder Abstossugskräfte uter de ele ud zse ele ud Wad.6. Äquarttosgesetz o Boltza I dredesoale Rau köe s ele Rtuge beege Freetsgrade. Meratoge ele köe zusätzl o rotere ud oszllere Rotatoe ud Oszllatoe sd zusätzle Freetsgrade, obe Oszllatoe doelt zäle. f ' J u R Sez. Iere Eerge: u f J u R Sez. Etale: Besele: Helu -atog f u /R 5/R Sauerstoff -atog f 5 u 5/R 7/R aber z.b.: CO ( K) -atog f 5 CO (8 K) f NH (7 K) f 7, Luft f 5 Häufgste Srrgesdgket: R.6. Freetsgrad f be Gasgese: f teorets f f [-] tot.. FD& el erodyak Sete 8
9 Forelsalug: FD & el erodyak Hautsätze De Hautsätze sd de Grudlage zur Blazerug o terodyase Systee. Se sd au als Eraltugssätze bekat, ele über de Masse, de Iuls ud de Eerge blazert rd... Hautsatz Stee A ud B terse Gleget ud A ud C terse Gleget, da stee au C ud B terse Gleget... Hautsatz, Eergeeraltug I dese fudaetale Satz üsse alle Eergefore (ease, terse, ese, elektrse,...) berükstgt erde... Geslossees Syste Eergeeraltug Wobe: U Syste W Syste Ugebug Q Syste Ugebug du U u dt Syste J Syste dt Syste ( u ) u: sez. ere Eerge W Syste Ugebug W F a ds dv Q: Wäreege W: Arbet [ J ] Q Syste Ugebug Q Q dt Q : Wärefluss J ;W s Aerkug: W rd au als W V (Volueäderugsarbet) bezeet. Der Wärefluss Q rd o ee Flud oder Körer ausseralb der Systegreze t de Systeere ausgetaust. I Gegesatz dazu st der Stralugs-Wärefluss Q Str uabägg o der Matere, da der Eergetrasort dur Eergetrasort Welle erfolgt... FD& el erodyak Sete 9
10 Forelsalug: FD & el erodyak.. Offees-, oder assedurflossees Syste De Eerge ees Körers ka For o easer (oteteller ud ketser), terser (ere Eerge) ud eser Eerge orlege. I der Eergeblaz üsse r de Veräderug der Eerge Blazgebet de zu- bz. abgefürte Eergefore glesetze: t E Systeolue E E zugefürt Systeoberfläe Systeolue E E E E abgefürt Systeoberfläe Systeolue u g z ter ot k Systeolue Systeolue Systeolue koekter Eergefluss: (Massefluss o Egag bs Ausgag) J J E ko [ ] W s s t-koekter Eergeflüsse: De Syste ka Eerge ro Zeteet For o Lestug W F Drukkräfte, Subsaugskräfte ud Feldkräfte zugefürt erde. o Lestug o Noralkräfte oder Drukkräfte: V Syste W Fa k ASyste k t Koresso: dv < WSyste > Exaso: dv > W < Syste Mease Lestug o Welle Dese Lestug ( W ) rd de Syste über roterede Welle zugefürt... FD& el erodyak Sete
11 Forelsalug: FD & el erodyak.. FD& el erodyak Sete Lestug o Feldkräfte Dese Lestug etstet ( f W ), el Feldkräfte Systeere a de beegte Fludtele agrefe. Mögle Kräfte sd Gratato, Magetfeld, elektrostatse Kräfte, Zetrfugalkräfte ud Corolskräfte. f dv f d df dw f f ρ I Erdfeld: g f Esebe- ud Aussebearbet De Versebug eer äussere Kraft bedgt ee Arbet, de Esebearbet geat rd. Esebearbet: Aussebearbet: W E, W Aus, Esebelestug: Aussebelestug: F W E,,E F W Aus,,Aus. Hautsatz für offee Systee lautet allgee: b A A V g A A V Q W W W u t A b Beegte Systee A Welle dur Systegreze V Systeolue A Fläe A Massedurströte Systegreze Arbet ud Lestug o Drukkräfte, W Geslossees Syste: d W W V Offees Syste: d W W Koresso Welle Feldkräfte Wärefluss koekter er
12 Forelsalug: FD & el erodyak. Reersble ud rreersble Vorgäge, de ZGr Etroe I der erodyak erde de Begrffe reersbel ud rreersbel e folgt eredet: E reersbler Vorgag st e Vorgag, der s ollstädg rükfüre lässt, oe dass der Ugebug ee Veräderug zurükblebt. E rreersbler Vorgag lässt s ur rükfüre, e der Ugebug blebede Veräderuge geat erde. Alle der Natur orkoede Vorgäge sd rreersbel. Se köe allerdgs als dealserte, erlustfree Ersatzrozesse forulert erde. Wr fde für adabate Systee: I jede rreersble Prozess glt: du dv > I Grezfall des reersble Prozesses glt: du dv I adabate Systee t ögl: du dv <.. Gbbs se Hautgleuge du d ds d d ds dq d ds Dss s aus u oder ud ter. ZGr.bereebar s aus der Pr ozessfürug bereebar s s ds du d d d J s u u K.. Bereug der sezfse Etroe dealer Gase t f kost. s s s s f R l R f l l l f f V s s R l R l J s V K Dese Gleuge gelte allgee für deale Gase. Für s kost. t Isetroegleug Für s kost. deale Gasgleug aede!.. FD& el erodyak Sete
13 Forelsalug: FD & el erodyak.. FD& el erodyak Sete.. Isetroeexoet Isetroeexoet: f [ ] f [ ]..4 -Werte für Gase be adabate, rebugsfree Prozesse: -atoge Gase f -atoge Gase 5 7,4 (Luft) f5 -atoge Gase 4. f6 E Syste st setro, e:. adabat a ausse. rebugsfre..5 Isetroe Zustadsäderuge für deale Gase Voraussetzug: s / ds ausgeed o der Isetroegleug Isetroegleug: R R Druk: ρ ρ [ ] Pa sezfses. Volue: ρ ρ Dte: ρ ρ ρ eeratur: ρ ρ [ ] K Merke: eeraturerältsse sd kleer als Drukerältsse
14 Forelsalug: FD & el erodyak.. FD& el erodyak Sete 4..6 Arbet (für deale Gase, kost.) geslossee Systee: R R R gesl, offee Systee: R R R offe, Druk: [ ] Pa sezfses Volue: Isetroeexoet: [ ] eeratur: [ K] sezelle Gaskostate: R K J sezfse Arbet: J
15 Forelsalug: FD & el erodyak.4. Hautsatz.4.. Hautsatz,. Forulerug Es exstert ee ZGr, de Etroe S, de geslossee, adabate Systee erfarugsgeäss eals abt: >, für rreersble Prozesse du dv dh V dv ds, für reersble Prozesse <, st e zu beobate ds Gesatsyste ds ds dq! Folgeruge a der. Forulerug des. Hautsatzes:. We dq st, st Prozess reersbel ds elsystee tause kee Wäre aus. Idettät der elsysteteerature ( ) reersbel, au e dq. Ist dq (Wäreaustaus fdet statt) ud rreersbel 4. Ist >, so darf dq < t auftrete (Verletzug des. HS.) 5. Ist >, so darf dq > t auftrete (Verletzug des. HS.).4.. Hautsatz,. Forulerug Wäre flesst er o ee ärere zu ee kältere Körer, eals ugekert..4.. Hautsatz,. Forulerug ds du d d d dϕ Sezfse Dssato d ϕ : J (Für adabate Systee) De Grösse dϕ gbt de Abeug ees Prozesses o der Reersbltät a. rreersble Prozesse ds > s kost. dϕ > reersble Prozesse ds s kost. dϕ! [ J ] ϕ Dssato: W dϕ Dssere ersde, ersleuder (z.b. dur Rebug).. FD& el erodyak Sete 5
16 Forelsalug: FD & el erodyak.4.4. Hautsatz, 4. Forulerug ereterte Gbbs se Hautgleuge: du d d d ds dq dϕ e adabat e rebugsfre es glt dabe er: dϕ, aber > J dq belebg! dq : < I -s-dagra: ds q ϕ Verlustfree (reersble) ud adabate Prozesse sd setro, jedo üsse setroe Prozesse t ubedgt reersbel ud adabat se!.4.5. Hautsatz, 5. Forulerug Ee Wärekraftase WKM, de o ee ezge Reseror Wäre bezet ud dese ollstädg Arbet uadelt, st uögl!.5. Hautsatz Allgeegültge Norerug des Etroeulluktes für alle Stoffe:. HS oder Nerst ses Wäreteore: l s K Der. HS at der Praxs eg Bedeutug, da ur be ese Stoffu-adluge deser geesae Bezugs-Etroeullukt beötgt rd. abs Falls kee ese Uadluge stattfde, ka e belebger, zekässger Referezzustad für de ere Eerge ud de Etale ud sot au für de Etroe, geält erde... FD& el erodyak Sete 6
17 Forelsalug: FD & el erodyak.6 De Wärekraftase Wärekraftase adel Wäre Arbet u. I eer Wärekraftase durläuft e Arbetsedu tereader ersedee Zustadsäderuge, de s erods ederole (Ottootor), oder es ströt kotuerl Arbetsstoff zu (Dafase) es etstet e Kresrozess. E Kresrozess st ee Folge o Zustadsäderuge, de de Zustad ees Stoffes eder de Ausgagszustad zurükfüre. Für ee oe Wrkugsgrad st e Kresrozess, der s aus erlustfree Zustadsäderuge zusaesetzt, azustrebe. Der Wert der Zustadsgrösse Z st da Z Z Kresrozess dz Wrkugsgrad : η Nutze Aufad abgefürte Arbet zugefürteeerge.6. Wärekraftase t ze Wärereserors Der o Reseror be der eeratur a de WKM übertragee Wärestro Q rd telese Arbet (P ab,d ) ugeadelt, de a de Ugebug abgegebe rd ud telese ee Wäresto Q,ab,d ugeadelt, der de. Wärereseror t eer eeratur < zuflesst. WKM t Wärereserors ud 4 tereadergesaltete Zustadsäderuge zu Carot se Kresrozess.. a b sotere Wärezufur be ud Exaso kost.. b erlustfree, adabate Exaso s kost.. d sotere Wäreabfur be ud Koresso kost. 4. d a erlustfree, adabate Koresso s kost... FD& el erodyak Sete 7
18 Forelsalug: FD & el erodyak. Hautsatz: du W Q Wab,d Q Qab, d Kresrozess! abgegebee Arbet: W ab,deal Q Q ab, d Aus der Kresrozessbedgug folgt u: Qab,d Q S Sd Sb Sa Wäre- / eeraturerälts: Q ab,d Q Carot-Wrkugsgrad: η C η WKM, d W ab, d Q Q Q ab,d Der Wrkugsgrad rd uso grösser, je öer ud je tefer lege. I der Realtät braut es für ee Wäreaustaus ee eeraturdfferez sool zse de obere Wärereseror ud der Wärekraftase, soe zse der WKM ud de utere Wärereseror. De eerature der bede Reserore köe also t ollstädg ausgeutzt erde. η Q Q Exerge: (Arbetseröge) ab,d C W η Q Aerge: (Abäre) ab,d ( C ) Q Q Jede Abeug o de orausgesetzte reersble Zustadsäderuge erkleert de terse Wrkugsgrad zusätzl. Arbet: dw W W Kresrozess a,b,,d, a ab Aerge: (Abäre) dq Q Q Kresrozess a,b,,d, a zu Q ab.. FD& el erodyak Sete 8
19 Forelsalug: FD & el erodyak.7 Der Etroeroduktossatz Nur be reersble Prozesse blebt de Etroe kostat. De Etroe t be atürle, rreersble, adabat gefürte Prozesse er zu (. HS). sezfse Etroe: s roduzert s rreersb el t ( ) ( ) Etroeäderug: s s Syste olue Syste oberfläe Q A Syste olue S rreersbel sezfse Etroe s: J kj, K K s rreersbel ka dur eeraturausgle, Dssato ud Msuge etstee..8 Efürug de Wäreübertragug Der Wärtrasort erfolgt über dre Wäretrasortease: Wäreletug: Koekto: Stralug: Eergeaustaus o Molekül zu Molekül Eergeaustaus zse Fludballe ud Wad Eergeaustaus oe Matere (elektroag. Welle).8. Wäreletug Des st ee Übergabe der ere Eerge. Deser Measus läuft Festkörer oder ruede Flude ab. Wäreletugsgesetzt o Fourer: Q λ A d dx Q Wärestro folge Wäreletug [ W ] W λ Wäreletfägket (stoff- teeraturab.) K A Wäredurströte Fläe [ ] d dx eeraturgradet K Für ee Wäreleter t eer gleblebede Quersttfläe rd d dx x l Leter.. FD& el erodyak Sete 9
20 Forelsalug: FD & el erodyak.8. Koekto (Wäreübergag) Wäre rd dur beegtes Flud als ere Eerge ersobe. Wäreübergag trtt ur flude Stoffe auf. Q A ( ) Wad Flud ker falls Wad > Fludker Q : [ W ] Q A.8. Stralug ( Flud ) ker Wad falls Wad < Fludker : W K A: [ ] De Wäre rd dur elektroagetse Welle übertrage. Der Wäretrasort st uabägg o Matere zse de Seder ud de Aufeer. Q 4 4 ( ), A Q Wärestro o a [ W ] Beert der Oberfläebesaf-feet, (s. S.7) A Fläe des Gebetes t öerer eeratur. eeratur des Gebetes t öerer () res. teferer () eeratur W K [ ] [ K ] 4.9 Wäredurgag Wäredurgag Wäreübergäge d. Wäreletug Wärestro: Q k A ( Ker ),Fl. Ker,Fl. k-wert,allg.: k A Bezug A δ λ Wad ad A k-wert,ebeer Wäredurgag: k δwad λ ad δ λ - ud λ-werte gl. Bu s. 5 bs 7 Q [J/s] Wärestro k [J/( Ks)] k-wert [K], [ C] eeratur A [ ] Wäretauserfläe λ [W/(K)] Wäreletfägket [W/( K)] Wäreübergagskoeff. δ [] Waddke.. FD& el erodyak Sete
21 Forelsalug: FD & el erodyak. eff Wäretauser Wäretausergleug: Q k A W überdewäretas er logartse ttlere eeraturdfferez für Gege- oder Gletstro-Wäretauser W LMD lks lks l rets rets Q [J/s] Wärestro k [J/( Ks)] k-wert LMD [K] log. Mttl. e.dfferez A [ ] Wäretauserfläe.. FD& el erodyak Sete
22 Forelsalug: FD & el erodyak Kresrozess t -asge -Stoff-Medu De Gasturbe Kresrozes: erret. Dur aufeaderfolgede Zustadsäderuge rd der Afagszustad eder I eer Gasturbealage soll Kreslauf Arbet dur Gasetsaug geoe erde. Dazu uss dese Alage ee Verdter ud ee Etsaugsturbe etalte. Da de Alage Arbet a ausse abgebe soll, uss auf de Weg o Verdter zur urbe Wäre zugefürt erde. Zur Verrklug ees Kresrozesses uss zusätzl auf de Weg o der urbe zu Verdter Wäre abgefürt erde. De Wäre zu- ud abfur zse de Mase erlaufe der Praxs ugefär sobar; de Koresso ud de Exaso köe s der Isetroe oder der Isotere äer.. Joule-Prozess Der Verglesrozess a JOULE besrebt ee dealserte Gasturbezustad, der aus sobare ud sotroe Zustadsäderuge aufgebaut st. Alle Prozesssrtte sd rebugsfre agesetzt. teoretser terser Wrkugsgrad: η Joule Pr ozess 4 η t Π obe Drukerälts Π obe ute otale eeratur:,ot ot. Wrkugsgrad: ot eeratur: [ K ] Drukerälts: Π [ ] η.. FD& el erodyak Sete
23 Forelsalug: FD & el erodyak.. abelle teoretser Wrkugsgrad η t Π Π 5 Π eatoges Gas f.667 (bs. He) zeatoges Gas f5.4 (bs. Luft) dreatoges Gas f6. (bs. H ) Wtg: Je grösser der Drukutersed, desto besser der Wrkugsgrad. Der teoretse terse Wrkugsgrad ägt ur o der. Koresso ab, ud t eta o. Für gute Wrkugsgrade: -atoge Gase (jedo Praxs robleats) grosse Drukerluste. Reale Gasturbe.. Verdter- ud urberkugsgrad Be reale Verdter ud urbe glt: dϕ > ds > De Etroe t er zu, au be Etsaug! Isobare o b e Q z u, r e a l, s r e a l Isobare u t e Wäretauser Etsaugsturbe s 4 s 4 r e a l Verdter Küler 4 s Q a b setroer Wrkugsgrad: Verdter: s, s η V,s allgee: real, real η V,s, s, real urbe: 4, real η,s allgee: 4, s η,s 4, real 4, s,s obe ute Π 4,s.. FD& el erodyak Sete
24 Forelsalug: FD & el erodyak.. FD& el erodyak Sete 4 Reale Wrkugsgrade: axale Verdter / urbe:,85 η,9 radale Verdter / urbe:,77 η,85.. Realer Wrkugsgrad des reale Gasturberozesses ( ) ( ) ( ) real, real 4,,real,real 4,real real Verd,zu urb,ab zu ab,kresroz. real q η Π η Π η η Π η V V real ( ) ( ) V V V otal η η η η η Π Wrkugsgrad: η [ ] Druk: N eeratur: [ ] K Drukerälts: Π [ ] Isetroeexoet: [ ] Sezfse Etale: kj, J Sezfse Wäre: q J Sezfse Arbet: kj, J otaldruk (t Veralässgug o oteteller Eerge ρ g z ud Drukerlust Δ P P stat dy ρ otalteeratur otaletale
25 Forelsalug: FD & el erodyak.. FD& el erodyak Sete 5. Gasturbe Flugzeug.. De otaletale (au Rueetale oder Stagatosetale ) Sezfse Etale: kj, J Ströugsgesdgket: s Sez. otaletale: kj, J Modellorstellug: De ketse Eerge rd setro terse Eerge ugeadelt. Stuato der Gasturbe sez. Arbet Verdteratreb:,real V ( ) R f,s V V η R f V V Π η 4 4 ab, Sezfse urbearbet: kj, J Sezfse Verdterarbet: kj, J sezfse Gaskostate R K J Sezfse Etale: kj, J Verdterrkugsgrad: V η [ ] otaletale des reale Gases: kj, J Isobare Isobare Isobare Isobare s s ( )R f s 4 4 4
26 Forelsalug: FD & el erodyak eeratur: [ K ] Freetsgrad deales Gas f [ ] Isetroeexoet: [ ] Drukerälts / : Π [ ].4 Dafturberozess Wrd s -Pase-Übergagsgebet etsat (Nassdafgebet)üsse,, ud ρ Masse, res. Volueroortoal aufgetelt erde. Masseatel: x Volueatel: y V V V Ges J x ( x) Ges x ( x) ρ Ges y ( y) ρ.. FD& el erodyak Sete 6
27 Forelsalug: FD & el erodyak.. FD& el erodyak Sete 7 4 Reales Veralte 4. Polytroe Polytroe: Besrebt Zustadsäderuge t Rebugsefluss ( ) σ ϕ d ds d d dq Arbet Wäre ausse oder Übertragug o ud Re bug / σ: Polytroefaktor [-] 4.. Polytroegleug f f / σ f f d ds σ : Polytroeexoet [-] σ l l l f f Gbb se Hautgleug: dq dφ du d d d ds 4.. Polytroe Zustadsäderuge R R Druk: ρ ρ [ ] Pa sezfses. Volue: ρ ρ Dte: ρ ρ ρ eeratur: ρ ρ [ ] K
28 Forelsalug: FD & el erodyak 4.. sezelle Werte für Polytroeexoet : / Isobare σ ± R / Isotere σ - / rebugsfre ud adabat dϕ, dq / Isetroe σ Isoore f σ ± Eergeaustaus be olytroer Zustadsäderug Allgee: ( ) W ( ) ( ) R (,) () () f R R d ( ) d Q f 4..4 Wäreeergeaustaus be olytroer Zustadsäderug: Q M ( ) 4..5 Mease Lestug eer olytroe Zustadsäderug W W (σ ) W W (σ ) R W W (σ ) R ( ) W W (σ ) R M W aufzuedede Wellelestug [W] ( σ ) f Für ree Verdtugslestug: (σ) er t ersetze! Wrd be der Arbet o das Gas besleugt (also e el der Eerge rd ketse Eerge eradelt) ( ) W eff W W W k W W.. FD& el erodyak Sete 8
29 Forelsalug: FD & el erodyak 4..6 Mttlere sez. Wärekaaztät Be Kostate Druk: We köe lokale -Werte aus gegebee Geg: 6 kj 8 kj.75,.96 K K Ges: (7 C) -Werte bereet erde? für N 8 6 ( 8) ( 6) d 8 6 kj (, ). 59 d K Be Kostate Volue: 8 C,ost C (, ) 6 C,ost t u u 8 ( ) Ifalle ees Ideale Gases: C (, ) ost R.59 kj K 8.4 kj kol K 8 kol We be ee Zustad ud gefragt, da C öer ud tefer beree klees Δ geaues R N 4..7 otalzustäde otaldruk (Stagato- Ruedruk) otalteeratur (Stagato- Ruete.) otaletale (Stagato oder Rueet.) ρ 4..8 Lestugserlust dur Rebug (Polytroe Zst.Äd.),da Adabat De total Aufgeedete Eerge ds σ d dφ dq > σ φ (ele effekt egestekt urde): d W ot W Reb W A Medu Aufgeedete Eerge, de Rebug ugeadelt urde st: W Reb (σ ) R ( ) De a Medu errtete Arbet st: W A Medu (σ ) R ( ).. FD& el erodyak Sete 9
30 Forelsalug: FD & el erodyak.. FD& el erodyak Sete 4..9 Kalorse Zustadsgleuge ud Etroe-ZGl Mt de bekate, aus de Messuge erttelte oder tabellerte artelle Abletuge köe u für ee bestte Stoff eralb des Berees der Messuge de ZGr u, (kalorse ZGl.) ud s (Etroe-ZGl.) bereet erde: d ) (, d ) (, F u u d F d t der Gbbbs se HGl. Für de Etroe d ) (F d s s d ) (F d s s Bestug o F ud F aus de ter.zgr. ) (, F u β β ) (, F β Dat köe u(,) t Kets der -Werte ud (,) t de -Werte bereet erde. Wll a u o de erserte Messug o erede, uss e Zusaeag f( ) gefude erde. de allg. Mayer se Bezeug lautet: R β β Häufg rd au das Verälts der Wärekaaztäte gebldet: (ter.zgr.) (ter.zgr.) für deales Gas
31 Forelsalug: FD & el erodyak 4.. deales, erfektes ud reales Gas Ideale Gase: etsree geau der deale Gasgleug (eatoge Gase) erfekte Gase: abe ost. ud ost. (e- ud er atoge Gase egesräkte eeraturbere. reale Gase: Se erfülle de deale Gasgleug t ud üsse t de Realgasfaktor z korrgert erde. Mayer se Bezeug für das deale Gas: () () R Zur Bereug o u(,), H(,), s(,) oder s(,) beötgt a de Verläufe o () ud (). a Bolza (Ka..6): f R f R für f: see abelle 4. S. R u u ( ) ( ) s s l( ) R l( ) l( ) R l( ) Beatte-dgea: R Wobe: A, B, a, b, exeretell zu beste sd B b A a.. FD& el erodyak Sete
32 Forelsalug: FD & el erodyak 4.. Überststabelle erfektes Gas deales Gas reales Gas u u ( ) u srttese über tegrere srttese über ud tegrere / R () (, ) F F F β F β ( ) srttese über tegrere Srttese über ud tegrere / R () (, ) F β F F F ( ) kost. () (, ) - R R s(, ) s(, ) β (, ) β (, ) s s s s l l R l R l Gbbs se HGl. srttese über ud tegrere Gbbs se HGl. srttese über ud tegrere β β srttese über ud tegrere srttese über ud tegrere kost. kost... FD& el erodyak Sete
33 Forelsalug: FD & el erodyak 4. De Dafdrukkure (-Stoff, -Pase-Ges) Bs. zu Dafdrukkure: Gesut st der Dafdruk o Wasser be 99.6 C. Gegebe sd Sättgugszustäde aus Messuge { sätt 5 bar, sätt 8.4 C}, { sätt bar, sätt. C} l l( ) R R l A B We Messukte orade Gleuge t Ubekate aus der erste Messug: aus der zete Messug: a A ud B auflöse ud esetze A l(.5 5 ) 5 A l( ) B B 9.5 Oder so (e kee Sole-Fukto): l A l [] bar oder Pa e B A ( ) l (Ergebss be deser Gleug Pa!) B l Eete beate! Wasser CO Aoak (NH ) A B Wrd der Volue- res. der Masseatel o Flüssg- (Fl) ud Gasase (D) ees -Stoff, - Pase Geses gesut (z.b. Proa-Gasflase für Grll) gelte folgede Zusaeäge: V D R z V tot V D V Fl D D Masseatel x x x D tot tot D Fl V Fl Fl Fl Fl ρ Fl Volueatel ε x V x V tot Werte für das Ges: - Be de sezfse Grösse ud erde t ee Masseatel getet, da de Eet ro st! - Be der Dte ρ uss über de Volueatel getet erde, da de Eet ro st! Ges x D D x Fl Fl Ges V tot tot x D D x Fl Fl ρ Ges ε D ρ D ε Fl ρ Fl eeratur: [ K ] Druk: [ bar ].. FD& el erodyak Sete
34 Forelsalug: FD & el erodyak 5 Kresrozesse t erasge -Stoff-Medu Przell utersedet a retslaufede Kresrozesse, de aus Wäre Arbet geerere ud lkslaufede Kresrozesse, o ee utzbare Wäreege gefragt st. 5. Efaer Dafkraftrozess Der Wrkugsgrad ka auf folgede Wese eröt erde: Vor Exaso: Druk eröe, eröe (Daf übertze) Na Exaso: a ute, a ute Wasserkreslauf slesse ( Kodesator) De tefste Kodesatosteeratur st Ugebugsteeratur 5. Prozesserbesseruge (Skrt s. 5-7) Ee etere Verbesserug lässt s erree dur Carotserug des Prozesses: a ersut, de Aufbau des Kresrozesses öglst de Carot-Prozess azuglee. Massae dazu sd Zseübertzug ud Azafdaforärug. 5. Kobrozesse gl. Skrt ORC Orga Rake Cyle gl. Skrt Lkslaufede Wäre-Kraft-Prozesse De Wrkugsgrade des deale Kälteaserozesses ud des deale Wäreuerozesses köe t Hlfe des.hs bereet erde... FD& el erodyak Sete 4
35 Forelsalug: FD & el erodyak Für Wäreue: Idealer Wrkugsgrad (dealer Prozess, deale Kooete): obe q ab COP d,wp obe ute q ab q zu Q ab W atreb η Carot Isetroer Wrkugsgrad (realer Prozess, deale Kooete): COP s,wp s s Realer Wrkugsgrad (realer Prozess, reale Kooete): COP re,wp re re Gütegrad: COP η re, WP arot COP COP re d Für Kältease: Idealer Wrkugsgrad (dealer Prozess, deale Kooete): ute q zu COP d,km Q zu obe ute q ab q zu W atreb Isetroer Wrkugsgrad (realer Prozess, deale Kooete): COP s,km s 4 s Realer Wrkugsgrad (realer Prozess, reale Kooete): COP re,km re 4 re Gütegrad: COP η re,km arot COP COP re d Vergle COP WP ud COP KM COP WP,d COP KM,d obe ute Q ab obe ute obe ute Q abq zu Q zu Q ab Q zu Beerkug zu obe ud ute Es glt zu utersede glt ob der Prozess oder de Alage berükstgt rd: obe,prozess obe,alage Mttelert oder LMD (geauer, Sete 7) Prozess: Bealtet ur de WP/KM Alage: Bealtet de Hezugskres (bs. Hausezug) ud Külkres (bs. Solekreslauf) ute,prozess ute,alage Mttelert oder LMD (geauer, Sete 7).. FD& el erodyak Sete 5
36 Forelsalug: FD & el erodyak Bs: Realer Koressor t η s,7 (setroer Wrkugsgrad) ( ( ) ) s η s,real (,s ) real ηs Realer Prozess, t deale Kooete (see Skrt 5-8 bs 5-) Realer Prozess t reale Kooete:.. FD& el erodyak Sete 6
37 Forelsalug: FD & el erodyak 5.5. LMD W LMD lks lks l rets rets 5.5. Wärelestug ud Wellelestug eer Wäreue (realer Prozess, reale Kooete) (sd de Kooete deal etsreed für,real da,s esetze! Abgegebee Hezlestug: Q Hez,WP Kältettel (,real ) Erforderle Wellelestug W Me Kältettel (,real ) 5.6 Exerge ud Aerge Defto: Exerge st der Atel der Eerge E (terse Eerge Q oder Arbet W), der ee deale Krafterk Elektrztät ugeadelt erde ka. De Masseet der Exerge st Joule Aerge A st der Atel der Eerge E (terse Eerge Q oder Arbet W), der t Elektrztät ugeadelt erde ka. De Masseet o Aerge A st Joule. Eerge: Exerge Atel: Carot se Wrkugsgrad Q ges Eerge Q Ex Q A Q Ex Q ges η Carot η Carot obe ute.. FD& el erodyak Sete 7
38 Forelsalug: FD & el erodyak 6 Verbreug ud Verbreugsotor 6. Zusaesetzug der estoffe De Zusaesetzug der estoffe rd dur de stöoetrse Forel ( CH 4 ) oder de Eleetaraalyse besrebe. 6.. Eleetaraalyse, Masseatel o jede Eleet x M M Masseatel Kolestoff C x M M Masseatel Stkstoff N o x o o O M O M Masseatel Sauerstoff O s x s s S M S M Masseatel Sefel S Bs: Masseatele o C () H 4 x M 4, H M H M H x H, Molatel 4 y y Für Ideale Gase glt: Molatel Volueatel y C, C kol H kol 4kol 5. y H, H 4kol C H kol 4kol Molatele ud Masseatele köe tlfe der olare Masse M eader ugereet erde: Masseatel : Molatel : x y M y M y x /M x /M.. FD& el erodyak Sete 8
39 Forelsalug: FD & el erodyak 6. Ceser Eergealt, Hezert der estoffe 6.. Absolute Etale De absolute sezfse Etale o besrebt de terse ud de ese Eerge ees Stoffes, be Stadard-Zustad {[at],[bar], 5[ C]} Skrt S. 7-9 Allgee für dese Bereuge: x M x (der Massestro st gleertg zur Molasse Azal Moleküle der Reaktosgleug) Hezert be {[at],[bar], 5[ C]}: (W Q) H {ref} o(at,5 C) o(at,5 Pr odukte Edukte C) : Werte aus abelle ute oder Skrt s. 7-9 H u : uterer Hezert falls Wasser dafförg blebt H o : oberer Hezert (oder eert) falls Wasser flüssg d.. kodesert.. FD& el erodyak Sete 9
40 Forelsalug: FD & el erodyak. Möglket () zu beree 5 C () ref 5 C C ( C 5 C) C ( C), C. Möglket () zu beree () R A M A l() A A A 4 5 A 6 R Uerselle Gaskostate 8.4 kj kol K 4 A B () () R M A A A A 4 A 5 A 6 A 7 4 Werte für A ud B Skrt eert (Wasser kodesert ud gbt dadur zusätzl Eerge ab): Mt x X M x 6.. Hezert (Wasser blebt gasförg, Eerge rd t oll ausgesöft): Bs Hezert o Kole: C O CO (kee Bldug o Wasser H o H u ) Massestroerältsse: CO CO M 44 C M CO C C O 8 kj 8 kj Href o o Pr odukte Edukte.. FD& el erodyak Sete 4
41 Forelsalug: FD & el erodyak 6. Stoff- ud Eergestuato be Verbreugsreaktoe Als Luftbedarf L für ee Verbreugsreakto bezeet a de otedge Luftege bezoge auf de estoffassestro. Be tese Verbreugsreaktoe rd jedo er Sauerstoff beötgt als be der blosse ese Reaktosforel (el kee erfekte Vertelug/Auftelug des O erret erde ka). Desalb fürt a das Lufterälts λ (effekte Luftege/stöoetrs beötgte Luftege) e. Allgee ud tg für dese Bereuge: x x X M x res. X M x 6.. Bereug o L aus Verbreugsreaktoe: Ce. Reaktosgleug, Besel a Verbreug o Metaol CH OH: Allgee: C C H H S S O O C H 4 S O O C CO CO M z.b. CH OH H H O H O S SO? CH OH? O? CO? H O? SO CH OH O CO 4 H O Aus CH OH > C C C H H 4 H S S S O O O M kol M CO 44 " M H O 8 " M O "" H u W Q.d.F. j M j M o(j) Alle Edukte(.d.F Metaol) I. d. F. : j ud M j M (da ur e estoff!) CO M CO M (CO ) H O M H O M (H O) Alle Produkte (.d.f.co ud H O) (745) 44 8 (894) (4) 9 95 kj Q Nutz H u z. B. 5kW 9 95 kj s Stöoetrser O -Bedarf: o o M M o ( C H O S ) M 4 M O Stöoetrser Luft-Bedarf (be kol ud M O /kol) H ( C S Luft O 4 xo Luft.4 M L, O ) Luft estoff.. FD& el erodyak Sete 4
42 Forelsalug: FD & el erodyak 6.. estoff t bekater Eleetaraalyse (Masseatele) O Bedarf ro estoff: o C o H o S O O O xc,.667 xh, 8 xs, xo, C H S O Stö x C, C M C M (z.b.) Luftbedarf ro estoff:.75, dto für alle adere L.667 x.4 8 x.4 x.4 Luft O Luft x C, H, S, O, Stö O Stö.4 x C, C C, C M C M Luft L xc,.5 xh, 4.57 xs, 4. xo, 4. Stö eff. Luftbedarf ro estoff: L eff Luft Luft L (.5 x λ λ λ eff Stö C 4.57 x H 4. x s 4. x o ) λ eff. Luftege stö. Luftege Massestro erter Gase (autsäl N ) x N N L eff.7686 N x N glt für N.. FD& el erodyak Sete 4
43 Forelsalug: FD & el erodyak 6.. Raugas Das Raugas st das Reaktosrodukt aus der Verbreugsreakto. es teressat sd de Zusaesetzug ud das Masseerälts zu egesetzte estoff ud zur zugefürte Luft. Masseeraltug: RG Luft, eff Raugaszusaesetzug: Masseatele x Raugas bezoge auf,rg für CO : C O CO M 44 kol C CO, RG CO, RG C CO CO C kol C.67 C C M C kol kol.67x C, H O: H /O H O M 8 kol H H O, RG H O, RG H H O H O H kol H 9, H H M H kol kol 9,x H, SO : S O SO M 64 kol S SO, SO, S SO SO S kol S, S S M S kol kol,x S, N Ierte (ee a Reakto t el): N,Eff N,RG N,RG N,RG Luft Luft (N Ierte ) λ,7686 λ Luft L O,Rest : O,Edukte (Gas) O,Stö (reagert t estoff) O,Rest (übersüssger Sauerstoff),Re O st O, Ed,, O Stö O Stö O, Stö Luft ( λ ) ( ),4 L O, Stö Luft, Stö λ Stö.. FD& el erodyak Sete 4
44 Forelsalug: FD & el erodyak Der Gesatassestro des Raugases bezoge auf de estoff bereet s aus: RG BR L,Eff λ L Stö λ L Molatele Raugas y,rg (Besel a CO, t x C,.86 ud λ.4) x C,rel x CO, x RG,.67 x C, λ L.46 tot.46 M M 44 kol y tot M.4 M.4 ( dese Besel) y,co Adabate Flaeteeratur: De absolute sezfse Etale j ( adabat ) ud j ( ref ) köe: - t de Gleuge auf S.9 bereet erde - oder auf der äste Sete erausgelese erde Da de Adabate Flateeratur > 5 C st, üsse de erte Gase, soe Restsauerstoff (falls λ> st), tebezoge erde, da dese au Eerge aufee (s eräre)!!.. FD& el erodyak Sete 44
45 Forelsalug: FD & el erodyak.. FD& el erodyak Sete 45
46 Forelsalug: FD & el erodyak 6..5 Maxale Arbetslestug Wrkugsgrad: η Edukt W ( W Q ) Gbbs se free Etale: g s De teoretse, axale aus eer Reakto abgegebee Arbet ka t de Gbbs se Etale bereet erde. Dese Arbet gbt das rtge Vergleskrteru zur Arbet aus ee tese Verbreugsrozess (aalog Carot-Mase). ax. Arbetslestug: W re Pr odukte g Edukte g H [J/] oberer Hezert g [J/] Gbbs se free Etale [J/] absolute sezfse Etale s [J/(K)] sezfse Etroe see abelle Sete 6- see abelle Sete 6-.. FD& el erodyak Sete 46
47 Forelsalug: FD & el erodyak 6.4 Verbreugsotor 6.4. Arbetserfare des Verbreugsotors (Sete) 6.4. Wrkugsgrad des Verbreugsotors (Sete ) ICE: Iteral Cobusto Ege ; H u ; H ICE terodyaser Ersatzrozess o 4 Desel Otto kost. skost. skost. skost. RG ; H RG ~ E 4 W P ~ KW ; H KW ~ E 4 Selger Prozess e e E e kost. o e Otto 5 5 skost. 4 Desel u kost. kost. u O U O [ /] V [] s.. FD& el erodyak Sete 47
48 Forelsalug: FD & el erodyak Selger-Prozess.. FD& el erodyak Sete 48
49 Forelsalug: FD & el erodyak Verdtugserälts: V V V K H ε f(kurbeltreb) K Drukerälts: ψ f(wärezufur; Motorty) Esrtzerälts: 4 ϕ f(motorty; Esrtzdauer) Wrkugsgrad: Selger: η Selgerrozess W ψ ϕ Qzu Q ab 5 Q Q 4 ε ψ ψ ( ϕ ) ( 4 ) Qzu ab ε für Ottootor: t, Otto η für Deselotor: η t, Desel ε ϕ ( ϕ ).. FD& el erodyak Sete 49
50 Forelsalug: FD & el erodyak 6.4. oluetrser Gesezert H ug e. Eerge J Volue H ug H ug Desel H u ρ Luft, Asaug λ L M H ug Otto H λ L u M ρ ρ ρ Luft, Asaug Luft, Asaug Kraftst. - Dabe st ρ Luft,Asaug de Dte o Luft be Zustad a de Asaugtakt (.d.r. bar be Saugotore, res. > bar be Motore t Aufladug) - Dabe st ρ,asaug ebefalls de Dte des rebstoffs a de Asaugtakt realer Motor 6.5. Muselkure-Dagra See Dagra S Der Mtteldruk e Hubolue: V Hub π Azal Zylder d 4 Hub Zyl -aktotor: P Welle V H η V V Hub ug tot Hub Hub 4-aktotor: P Welle V Hub H ug η tot V Hub V Hub Wellelestug: P Welle V e Hub V Hub t gazer Pr ozess H ug η tot e H ug η tot.. FD& el erodyak Sete 5
51 Forelsalug: FD & el erodyak 7 Gas-Daf Ges: Feute Luft 7. Zustadsbesrebug feute Luft allg. -Kooete-Syste: Kooete kodeserbar (z.b. H O) Dafase Kooete t kodeserbar (z.b. Luft) Gasase 7.. Zustadsbesrebug { ges,, Atel H O, } - Wasser Wasser alle dre Aggregatszustäde - Wasser,d dafförges Wasser - Wasser,fl flüssges Wasser, z.b. rofe Nebel - Wasser,s festes Wasser, z.b. See oder Es, Eskrstalle - tluft rokee Luft ( % Feutgket) Molatel: y Wasser,d Beladug: X Wasser Wasser tluft Wasser,d asser,d tluft Wasser, rokee Luft Absolute Feute: ξ Wasser,d Wasser,d Wasserdaf, tluft trokee Luft Ist ke Wasser flüssger oder fester For orade folgt: X Wasser ξ Wasser,d ξ Wasser,d M Wasser M tluft Wasser,d tluft 8 9 Wasser,d tluft.66 Wasser,d Wasserdaf, Ges Wasser,d trokee Luft Wrd für Wasser,d, Sat () egesetzt etsrt des de axale Wasserdafgealt der Luft: Sat Wasserdaf ξ Wasser,d,ax.66, Ges Sat trokee Luft Partaldruk Wasser: Der Partaldruk st roortoal zu de Molatele: y Wasser, d asser, d yasser, d ges ges Wasser, d tluft Wasser,d φ Sat () ξ Wasser.6 φ Sat () Ges φ Sat () 7.. relate Feute φ: Glt für de Bere: < φ < φ Partaldruk Wasser Dadruk Wasser,d Sat ().. FD& el erodyak Sete 5
52 Forelsalug: FD & el erodyak asser, asser, Sat d ( ges asser, d ) ( ( )) ϕ (eke) ξ ξ ges asser, d, Sat asser,dsät : Dafdruk, Sättgugsdruk o Wasser Skrt S. 8-6, oder Forels S.49 Zusaefassug.. FD& el erodyak Sete 5
53 Forelsalug: FD & el erodyak Dafdruktabelle.. FD& el erodyak Sete 5
54 Forelsalug: FD & el erodyak 7.. sez. Etale x des Geses H O / Luft: H(, ) tluft tluft (, ) Wasser Wasser (, ) I Zusaeag t Gas-Daf-Ges rd de sezfse Etale auf de Masse a trokee Luft tluft bezoge (ud t auf de Gesatasse!) x H(, ) tluft kj Ges tluft (, ) X Wasser Wasser (, ), trokee Luft 7..4 sezfse Etale x der ugesättgte Luft: ( kj/) x (, ),tluft ξ Wasser,d Δ,Wasser ( C),Wasser,d C C,tLuft X Wasser Δ,Wasser ( C),Wasser,d C C I der Klatek köe de eeraturabäggket der Wärekaaztäte, eralässgt erde: kj x (, ).4 kj tluft K ξ Wasser,d 5 kj.86 kj K C C.4 kj K C X Wasser 5 kj kj.86 K C 7..5 Ze-asger Zustad t flüssge Wasser (Nebel) φ Wasser,d Sat () ξ Wasser,d ξ Wasser,d,ax I terodyase Gleget folgt: Wasser,d Wasser,fl Wasser,d Wasser,fl Sezfse Etale o gesättgter Luft t flüssge Wasser x (, ) Wasser,fl Wasser,fl Wasser,d tluft Wasser,d tluft tluft 7..6 Ze-asger Zustad t feste Wasser (Es oder See) Forel t Skrt, st Moller-Dagra gras dargestellt.. FD& el erodyak Sete 54
55 Forelsalug: FD & el erodyak 7. Das Moller x - X Wasser - Dagra Skrt S Zustadsäderug Moller x -X Wasser -Dagra 7.. Wärezu-/abfur H Q Zu H tluft x, Q Zu H x, Wärezufur: aalog au Wäreabfur ( ) Q zu tluft x, x, Q [J/s] Wärestro x [J/] sez. Etale [/s] Massestro trokee Luft Idzes or Wärezufur a Wärezufur.. FD& el erodyak Sete 55
56 Forelsalug: FD & el erodyak 7.. Mse Masseströe trokee Luft: tluft, tluft, β X X Wasser, β Wasser, X X Wasser, Wasser, x, β x, x, x, Masseblaz Luft: tluft, tluft,β tluft, Masseblaz Wasser: tluft, X Wasser, tluft,βx Wasser,β tluft,x Wasser, Eergeblaz: tluft, x, tluft,β x,β tluft, x, x β Hebelgesetz: X x, x, x, β x, Wasser, X Wasser, X Wasser, β X Wasser, Der Zustad (Ges) legt auf der Verbdugsgerade der Zustäde der Egagsströe X ud β! Masseblaz der geste Ströe Eergealt der geste Ströe Massestro Kodesat: Wrd o ee Pukt A auf Pukt B abgekült (so dass B auf der auuktle zustee kot) so folgt: A X A B X B A B x, X Wasser, Sat ( B ) tot Sat ( B ) X A X B X Kodesat tluft tluft ( x,b x,a ) Wasser X Wasser, Luft kj x, tluft X B X Kodesat Kodesat Q abkuele X [ / L ] absolute Luftfeutgket x [J/] sez. Etale [] Masse Idzes: Ges. Kooete or Mse β.kooete or Mse tluft rokee Luft.. FD& el erodyak Sete 56
57 Forelsalug: FD & el erodyak 7.. Befeute Masseblaz der Luft: tluft, tluft, Masseblaz des Wassers: Eergeblaz: tluft,x Wasser, Wasser tluft,(x Wasser, X Wasser, ) tluft, x, Wasser Wasser tluft,x Wasser, tluft,x Wasser, Wasser tluft, x, tluft, x, Etale der befeutete Luft tluft, Wasser ( x, x, ) Wasser x, x, X Wasser, X Wasser, Wasser tluft, x X Wasser Wasser X Wasser Für Befeutug glt Moller x -X-Dagra der Radassstab ud Pol gl. Skrt S.7-4 X [ Wasser / trokee Luft ] absolute Luftfeutgket x [J/] sez. Etale [] Masse 7..4 Bereug der Etale t Hlfe der sez. Wärekaaztät Wasser P,Wasser,fl ( C) C Für < C C Wasser P,Wasser,fl C,Wasser ( C) C P,Wasser,fl ( C) C Für > C.. FD& el erodyak Sete 57
58 Forelsalug: FD & el erodyak 7..5 Etfeute Blaz des Wassers tluft,x Wasser, Wasser,fl,abX Wasser, Blaz der Luft tluft, tluft, tluft Daraus ergbt s tluft(x Wasser, X Wasser, ) Wasser,fl,ab 7.4 Das Asratossyroeter Das Aratossyroeter det zur Bestug der relate Luftfeutgket ϕ dur Messug o eerature. gl. Skrt Sete Klaalage gl. Skrt Sete 8-.. FD& el erodyak Sete 58
Formelsammlung Thermodynamik
Forelsalug herodyak Ihaltserzehs INHALSEZEICHNIS... ALLGEEINES:.... HAUPSAZ:... 4 ISOHE:... 4 ISOBA:... 5 ISOCHO:... 5 EESIBEL ADIABA: (UNE FALL ON ISENOP)... 5 POLYOP:... 6 IDEALES GAS... 6 OLAE GÖSSEN...
MehrFormelsammlung Thermodynamik
Forelsalg herodyak Forel(-Zehe) Bezehg Ehet asse olege, Stoffege ol V Vole 3 V sezfshes Vole 3 / V Dhte / 3 olasse der Sezes /ol R = 8,345 /ol allgeee Gaskostate /ol R R Gaskostate der Sezes / V = R Ideales
Mehrξ i ξ i N ψ i 7. Zusammensetzung fluider Stoffgemische
7. Zusaesetzug fluder Stoffgesche I der Techk sele flude Stoffgesche ee bedeutede Rolle. ebe der atoshärsche Luft, de überweged aus Stckstoff ud Sauerstoff besteht, se vor alle auf de als Eergeträger für
MehrReversible Zustandsänderungen eines idealen Gases, Grundlagen der Carnot Maschine
6 eversble Zustasäeruge ees eale Gases, Grulage er Carot Mashe Ee Aweug es Erste Hautsatzes: eversble sotherme Exaso De olumearbet beträgt: Im ersble Fall st er äußere Druk mmer gleh em Druk m Iere es
MehrFernstudium. Technische Thermodynamik Teil: Energielehre
Fakultät Maschewese Isttut für Eergetechk, Professur für Techsche Therodyak Ferstudu Techsche Therodyak Tel: Eergelehre Prof. Dr. C. Bretkopf Wterseester 2012/13 Adstratves Techsche Therodyak Eergelehre
MehrHier die ausführlichen Lösungen (wenn auch nicht druckreif ): Zeigen Sie für vollkommene Konkurrenz auf dem Faktormarkt:
Her de ausführlche Lösuge (e auch cht druckref ): ufgabeblatt 5: ufgabe : Zege Se für ollkoee Kokurrez auf de Faktorarkt: a) e ollstädger Kokurrez auf de Güterarkt rd jeder Faktor t see Wertgrezrodukt
Mehr( x) eine Funktion definiert, in der nur die i-te Komponente variabel ist. Folgende Schreibweisen werden aufgrund dieser Anmerkungen auch verwendet:
Pro. Dr. Fredel Bolle LS ür Volkswrtschatslehre sb. Wrtschatstheore (Mkroökoome) Vorlesug Mathematk - WS 008/009 4. Deretalrechug reeller Fuktoe IR IR (Karma, S. 00 06, dort glech ür IR IR m ) 4. Partelle
MehrF 6-2 π. Seitenumbruch
6 trebsauslegug Für dese ckelprozess üsse de otore so ausgelegt werde, dass dese Fahrbetreb cht überlastet werde. Herfür üsse de ezele asseträghetsoete [7] der Bautele (otor, etrebe, ckler ud Ulekrolle)
Mehr9. Berechnungen aus der Thermodynamik
9. Berechuge aus der Thermodyamk 9. Wärmeübergag durch ebe Platte T T x δ dx Bld 9- Wärmeletug durch e Wadelemet Wedet ma de Glechug ach Fourer für de Wärmeletug auf ee Schcht der Wad mt der Dcke dx a,
MehrMathematik für VIW - Prof. Dr. M. Ludwig ( ) ( ) ( ) n f. bestimmt m Funktionen. durch die Festlegung f (,,
Matheatk ür VIW - Pro. Dr. M. Ludwg 8. Deretato reeller Fuktoe ehrerer Varabler 8. Skalare Felder Vektorelder Koordatesystee Bsher wurde reelle Fuktoe ür ee Varable utersucht: : D t der egeührte Schrebwese
MehrKapitel XI. Funktionen mit mehreren Variablen
Kaptel XI Fuktoe mt mehrere Varable D (Fuktoe vo uabhägge Varable Se R ud D( f R Ist jedem Vektor (Pukt (,,, D( f durch ee Vorschrft f ee reelle Zahl z = f (,,, zugeordet, so heßt f ee Fukto vo uabhägge
MehrEigenwerteinschließungen I
auptsemar: Numersche Lösuge für Egewertaufgabe Egewerteschleßuge I Referet: Wolfgag Wesselsky Glederug Eletug Kodto vo Egewerte 3 Eschleßugssätze Bauer-Fke, Gershgor, Wlkso, Bedxo 4 Zusatz: Courat / Weyl
MehrKapitel III. Lagemaße. die beobachteten Werte eines Merkmals X mit Ausprägungen a 1
aptel III Lagemaße D (Artmetsces Mttel) See,,, de beobactete Werte ees Merkmals X mt Auspräguge a, a,, a k Als artmetsces Mttel (für ctgrupperte Date) bezecet ma: = = (efaces) k = a H ( a ) (gewogees)
Mehr(Markowitz-Portfoliotheorie)
Thema : ortfolo-selekto ud m-s-rzp (Markowtz-ortfolotheore) Beurtelugskrtere be quadratscher Nutzefukto: Beroull-rzp + quadratsche Nutzefukto Thema Höhekompoete: Erwartugswert µ Rskokompoete: Stadardabwechug
MehrModell zur Berechnung des Massenstromes der Abgasrückführung
odell zur Berechug des assestroes der asrückführug Be odere otore besteht aufgrud der Forderug ach er gergere NO-Essoe de Notwedgket as als Iertgaskopoete de Brerau zurückzuführe, u de Verbreugsteperatur
MehrEinführung 2. Teil: Fehleranalyse
Phskalsch-chesches Praktku I Modul Eführug. Tel: Fehleraalse Ja Helbg, 7.09.08 Uterlage: htt://www.che.uzh.ch/stud/old/docuets/ear/che3.htl Fehlerrechug Gesucht: wahrer Wert eer Grösse Aber: Sere vo Messuge
MehrIm Wöhlerdiagramm wird die Lebensdauer (Lastwechsel oder Laufzeit) eines Bauteils in Abhängigkeit von der Belastung dargestellt.
Webull & Wöhler 0 CRGRAPH Wöhlerdagramm Im Wöhlerdagramm wrd de Lebesdauer ( oder Laufzet) ees Bautels Abhägget vo der Belastug dargestellt. Kurzetfestget Beaspruchug Zetfestget auerfestget 0 5 3 4 6 0
Mehr5 Reproduktions- und Grenzwertsätze
Reproduktos- ud Grezwertsätze Reproduktos- ud Grezwertsätze. Reproduktossätze Bespel 0: Der Aufzug eer Frma st zugelasse für Persoe bzw. 000 kg. Das Durchschttsgewcht der Agestellte der Frma st µ = 80
MehrMathematik für VIW - Prof. Dr. M. Ludwig Lineare Systeme in Jordanscher Normalform - Lineare Dgl'n höherer Ordnung.
Maeak für VIW - Prof. Dr. M. Ludwg 7.3.3 Leare Sysee Jordascer Noralfor - Leare Dgl' öerer Ordug Geg.: x Ax; A Jordascer Noralfor, d.. x x x x x x a a a a x x A x x Durc Ausullzere Ax eräl a x x x3 x x
MehrElemente der Algebra und Zahlentheorie Musterlösung, Serie 7, Wintersemester vom 21. Januar 2006
Prof. E.-W. Zk Isttut für Matheatk Huboldt-Uverstät zu Berl Eleete der Algebra ud Zahletheore Musterlösug, Sere 7, Wterseester 2005-06 vo 21. Jauar 2006 1. Se = 2 p 1 Mersee-Zahl, d.h. p P 1. a) Zege:
MehrDer Approximationssatz von Weierstraß
Der Approxmatossatz vo Weerstraß Ja Köster 22. Oktober 2007 1 Eführug Aus der Aalyss wsse wr, dass sch aalytsche Fuktoe durch Potezrehe der Form f(x = a 0 + a 1 x + a 2 x 2 +... darstelle lasse. Dabe kovergert
MehrFür das Volumen einer homogenen Phase besteht erfahrungsgemäß ein eindeutiger funktioneller Zusammenhang. V = V (T, P, n 1, n 2,..).
8. artelles Molvolue 8. ARIELLES MOLOLUMEN. Aufgabe Bestug der partelle Molvolua eer wässerge Elektrolytlösug durch Messug der Dchte verschedeer Lösuge eer Kozetratosrehe. Herzu werde Dchte t Hlfe ees
Mehr1. Zufallsbewegung und Binomialverteilung. Statistische Betrachtungsweise bezieht sich stets auf ein Ensemble.
. Zfallsbewegg d Boalvertelg Statstsche Betrachtgswese bezeht sch stets af e Eseble. Eseble: Gesathet eer sehr große Zahl N detscher Systee. Wahrschelchket für das Etrete ees Eregsses A: Brchtel der Systee,
MehrStatistische Grundlagen Ein kurzer Überblick (diskret)
Prof. J.C. Jackwerth 1 Statstsche Grudlage E kurzer Überblck (dskret De wchtgste Begrffe ud Deftoe: 1 Erwartugswert Varaz / Stadardabwechug 3 Stchprobevaraz 4 Kovaraz 5 Korrelatoskoeffzet 6 Uabhäggket
MehrFormelsammlung Maschinendynamik/-akustik
R Masheau orelsalug Mashedyak/-akustk ete vo Matheatshe Beshreug vo hwguge y As t B os t y s Urehug: A y os y A B B y s B ta A B Ugedäfte free hwguge A Newto: Δ Δ hoogee Dgl.. Ordug ösug der hoogee Dfferetalglehug:
MehrErzeugen und Testen von Zufallszahlen
Erzeuge ud Teste vo Zufallszahle Jürge Zumdck Eletug Ee Lergruppe wrd aufgefordert 00 Zufallszahle (0 oder ) ach folgede Methode zu erzeuge: De Hälfte der Gruppe beutzt a) ee Müze oder b) de Zufallszahlefukto
MehrVorlesung Reaktionskinetik
Karlsruher Isttut für Techologe Isttut für Physkalsche Cheme Vorlesug Reaktosketk Sommersemester 3 Prof Dr M Olzma Texterfassug: Isabelle Weber Grudbegrffe Gegestad der Reaktosketk Physkalsche Cheme reaktver
Mehr2. Mittelwerte (Lageparameter)
2. Mttelwerte (Lageparameter) Bespele aus dem täglche Lebe Pro Hemspel hatte Borussa Dortmud der letzte Saso durchschttlch 7.2 Zuschauer. De deutsche Akte sd m Durchschtt um 0 Zähler gefalle. I Ide wurde
MehrKlausur SS 2005 Version 1
BEMERKUG: für de Rchtgket der Lösuge wrd atürlch kee Garate überomme!! Klausur SS 005 Verso Aufgabe : e Gamma-Quat hat kee Ladug > el. Felder übe kee Kräfte aus > kee Kräfte, kee Äderug der Bewegug (ewto)
MehrInstitut für Physikalische Chemie Albert-Ludwigs-Universität Freiburg
Isttut für Physkalsche heme lbert-ludwgs-uverstät Freburg Physkalsche heme für Studerede der Mkrosystemtechk Lösuge zum 6. Übugsblatt m WS 00/ Prof. Dr. Gräber 6. L (0 Pukte) a) rage Se de thalpe gege
MehrFestverzinsliche Wertpapiere. Kurse und Renditen bei ganzzahligen Restlaufzeiten
Festverzslche Wertaere Kurse ud Redte be gazzahlge Restlaufzete Glederug. Rückblck: Grudlage der Kursrechug ud Redteermttlug 2. Ausgagsstuato 3. Herletug der Formel 4. Abhäggket vom Marktzsveau 5. Übugsaufgabe
Mehrv. Weter st + r X + = ( X + ) = ( X + ) ( X + ) = P Deshalb fr 6 6 = + X = K, d. h. I desem Berech ( 6 6 ) glt also ( Idukto ach ) ( ) ( mod ), was fr
5. De Stze vo Sylow Im gaze Abschtt st G ee edlche Grue, 4 #( G). 5.. Problem: Gbt es zu jedem Teler t vo ( tj ) ee Utergrue H mt #( H) = t? We ja, wevele? Gegebesel: 9 Utergrue H vo G = A 5 mt #( H) =
MehrPrinzip "Proportional Reduction of Error" (PRE)
Dr. Reate Prust: Eführug quattatve Forschugsmethode Bvarate Maße: Przp "Proportoal Reducto of Error" (PRE) E 1 - E Fehler be Regel 1 - Fehler be Regel = E 1 Fehler be Regel 1 Regel 1: Vorhersageregel ur
MehrProf. Dr. B.Grabowski. Die Behauptung I folgt aus der Multiplikationsformel: )
Höhere Mathemat KI Master rof. Dr..Grabows E-ost: grabows@htw-saarlad.de Satz vo ayes ud totale Wahrschelchet Zu ufgabe anachwes der Formel I ud II: eh.: I. Formel der totale Wahrschelchet: ewes: Es glt:...
MehrTaylor-Entwicklung der exakten Lösung und Verfahrensfehler
Lösug ud Verfaresfeler Ngaleu Poutceu Paul Fracs Fracsc@upb.de 8.6.4 Semar Numerk 1 Lösug ud Verfaresfeler Beobactug, Defto ud Notato Beobactug Notato Taylor-Etwcklug Defto ud Bespele Satz ud Bewes Verfaresfeler
MehrQuellencodierung I: Redundanzreduktion, redundanzsparende Codes
Quellecoderug I: Redudazredukto, redudazsparede Codes Quellecoderug Durch de Quellecoderug werde de Date aus der Quelle codert, bevor se ee Übertragugskaal übertrage werde De Coderug det der Verkleerug
MehrInstitut für Physikalische Chemie Albert-Ludwigs-Universität Freiburg
Isttut für Physkalshe Chee lbert-ludwgs-uverstät Freburg Lösuge zu 1. Übugsblatt zur orlesug Physkalshe Chee I SS 2014 Prof. Dr. Bartsh 1.1 L We groß st de olasse vo Dethylether (CH CH 2 OCH 2 CH )? We
MehrEinführung Fehlerrechnung
IV Eführug Fehlerrechug Fehlerrechuge werde durchgeführt, um de Vertraueswürdgket vo Meßergebsse beurtele zu köe. Uter dem Fehler eer Messug versteht ma de Abwechug ees Meßergebsses vom (grudsätzlch ubekate
MehrLösungen zum Übungs-Blatt 7 Wahrscheinlichkeitsrechnung
Lösuge zum Übugs-Blatt 7 Wahrschelchketsrechug BMT Bostatstk Prof. Dr. B. Grabowsk ----------------------------------------------------------------------------------------------- Bedgte Wahrschelchket
MehrEin paar einfache q-analoga des binomischen Lehrsatzes
E paar efache -Aaloga des bosche Lehrsatzes Joha Cgler Sowet r beat st, gbt es ee allgeee Utersuchuge darüber, we sch das Reurrezverhalte vo Boalsue ädert, we a de Boaloeffzete durch ersetzt U ee erste
MehrSitzplatzreservierungsproblem
tzplatzreserverugsproblem Be vele Zugsysteme Europa müsse Passagere mt hrem Zugtcet ee tzplatzreserverug aufe. Da das Tcetsystem Kude ee ezele Platz zuwese muss, we dese e Tcet aufe, ohe zu wsse, welche
MehrMaße zur Kennzeichnung der Form einer Verteilung (1)
Maße zur Kezechug der Form eer Vertelug (1) - Schefe (skewess): Defto I - Ee Vertelug vo Messwerte wrd als schef bezechet, we se der Wese asymmetrsch st, dass lks oder rechts des Durchschtts ee Häufug
Mehrsich alle extensiven Größen des Bereiches in gleichem Maß. Beispiele sind Volumen, Masse, Energie und Entropie.
62 hermodyamik sich alle extesive Größe des Bereiches i gleichem Maß. Beisiele sid olume, Masse, Eergie ud Etroie. Zustadsgröße Eie Zustadsgröße oder Zustadsfuktio Y ist eie hysikalische Größe, die ur
Mehrannehmen, so heißt die Funktion, die jedem atomaren Ereignis { x i } mit i { 1; 2; ;
Wahrschelchet Ee Futo X : Ω R, de edem Ergebs ees zufällge Vorgages ee reelle Zahl zuordet, heßt Zufallsgröße (oder auch Zufallsvarable Ee Zufallsgröße X heßt edlch, we X ur edlch vele Werte x aehme a
MehrMethoden der computergestützten Produktion und Logistik
Methode der comutergestützte Produkto ud Logstk 9. Bedesysteme ud Warteschlage Prof. Dr.-Ig. habl. Wlhelm Dagelmaer Modul W 336 SS 06 Bedesysteme ud Warteschlage Besel: Fahrradfabrk Presse Puffer Lackerere
MehrQuellencodierung I: Redundanzreduktion, redundanzsparende Codes
Quellecoderug I: Redudazredukto, redudazsparede Codes. Redudaz. Eführug. Defto der Redudaz. allgemee Redudazredukto. redudazsparede Codes. Coderug ach Shao. Coderug ach Fao. Coderug ach Huffma.4 Coderug
MehrVerbrennungsprozess: Mischung, Erwärmung, Reaktion und Energieabgabe Brennstoffe und Verbrennungsgleichungen
11 Verbreug M45 11 Verbreug 11.1 Der Verbreugsprozess Verbreugsprozess: Mischug, Erwärug, Reaktio ud Eergieabgabe ild 11-1 Schea des Verbreugsprozesses 11.2 restoffe ud Verbreugsgleichuge Erste restoffgruppe:
MehrFormelsammlung zur Zuverlässigkeitsberechnung
Formelsmmlug zur Zuverlässgetsberechug zusmmegestellt vo Tt Lge Fchhochschule Merseburg Fchberech Eletrotech Ihlt:. Zuverlässget vo Betrchtugsehete.... Zuverlässget elemetrer, chtreprerbrer ysteme... 3.
Mehr19. Amortisierte Analyse
9. Amortserte Aalyse Amortserte Aalyse wrd egesetzt zur Aalyse der Laufzet vo Operatoe Datestrukture. Allerdgs wrd cht mehr Laufzet ezeler Operatoe aalysert, soder de Gesamtlaufzet eer Folge vo Operatoe.
MehrEinführung in die Stochastik 3. Übungsblatt
Eführug de Stochastk 3. Übugsblatt Fachberech Mathematk SS 0 M. Kohler 06.05.0 A. Fromkorth D. Furer Gruppe ud Hausübug Aufgabe 9 (4 Pukte) Der Mkrozesus st ee statstsche Erhebug. Herbe werde ach bestmmte
Mehrfür. für. für. Univariate Beschreibung/ Maße. für. für. für. Formelsammlung Statistik I. Rechenregeln zu Summenzeichen
Goete Uvertät Fraurt Soereeter 4 ro. Dr. Katr uu Forelalug Statt I Receregel zu Suezece 3 3 3 Uvarate ecrebug/ Maße Kuulerte Häugetvertelug - ür ür ür H a a H wobe a < a + Erce Verteluguto. t tel der Werte
MehrLösungen zu Übungs-Blatt 7 Klassische Wahrscheinlichkeit in Glücksspielen, Bedingte Wkt, Unabhängigkeit, Satz von Bayes
Lösuge zu Übugs-latt 7 Klasssche Wahrschelchet Glücsspele, edgte Wt, Uabhägget, Satz vo ayes Master M Höhere ud gewadte Mathemat rof. Dr.. Grabows De folgede ufgabe löse wr uter Verwedug der bede ombatorsche
Mehr4. Marshallsche Nachfragefunktionen Frage: Wie hängt die Nachfrage nach Gütern
Prof. Dr. Fredel Bolle Vorlesug "Mkroökoome" WS 008/009 III. Theore des Haushalts 0 Prof. Dr. Fredel Bolle Vorlesug "Mkroökoome" WS 008/009 III. Theore des Haushalts 0 4. Marshallsche Nachfragefuktoe Frage:
MehrLösungen zum Übungs-Blatt 7 Wahrscheinlichkeitsrechnung
Lösuge zum Übugs-Blatt 7 Wahrschelchketsrechug BMT Bostatstk Prof. Dr. B. Grabowsk ----------------------------------------------------------------------------------------------- Satz vo Bayes ud totale
MehrWIB 2 Mathematik und Statistik Formelsammlung. Z Menge der ganzen Zahlen {...,-3,-2,-1,0,1,2,3,...}
1 Allgeme Geometrsche Rehe: q t = 1 q1 t=0 1 q Mtterachtsformel: ax 2 bxc=0 x 1/ 2 = b±b2 4ac 2a Bomsche Formel: 1. ab 2 =a 2 2abb 2 2. a b 2 =a 2 2abb 2 3. ab a b=a 2 b 2 Wurzel: ugerade 1 Ergebs gerade
Mehrfür Univariate Beschreibung/ Maße für für für Formelsammlung zur Einführung in die Sozialwissenschaftliche Statistik Rechenregeln zu Summenzeichen
Goete-Uvertät Frafurt Wtereeter 4/5 Prof. Dr. Katr Aupurg/PD Dr. Söre Petera Forelalug zur Efürug de Sozalwecaftlce Statt Receregel zu Suezece......... 3 3 3 Uvarate Becrebug/ Maße Kuulerte Häufgetvertelug
Mehr2.2 Rangkorrelation nach Spearman
. Ragkorrelato ach Spearma Wr wolle desem Kaptel de Ragkorrelatoskoeffzete ach Spearma bereche. De erste Daterehe besteht aus Realseruge x, x,..., x der uabhägg ud detsch stetg vertelte Zufallsvarable
MehrSeminar: Stochastische Geometrie und ihre Anwendungen - Unbegrenzt teilbare und stabile Verteilungen.
Uverstät Ulm, Isttut Stochastk 5. Jul 200 Semar: Stochastsche Geometre ud hre Aweduge - Ubegrezt telbare ud stable Verteluge. Ausarbetug: Stefa Fuke Betreuer: Ju.-Prof. Dr. Zakhar Kabluchko Ubegrezt telbare
MehrWenn man mehrere Verbraucher in Reihe schaltet, so werden alle vom gleichen Strom durchflossen, siehe auch Abschnitt und Formel ( ).
- rudlage der Elektrotechk - 60 22..04 4 Der komplzertere elektrsche lechstromkres 4. Kombato vo Verbraucher 4.. Sere- oder eheschaltug vo Wderstäde We ma mehrere Verbraucher ehe schaltet, so werde alle
MehrGrundgesetze der BOOLEschen Algebra und Rechenregeln
5... Grudgesetze der BOOLEsche Algebra ud Recheregel Auf de mathematsch korrekte Eführug der BOOLEsche Algebra ka ch verzchte, da das Ihrer Mathematkausbldug ausführlch behadelt wrd. Ich stelle Ihe zuächst
MehrGrundlagen der Entscheidungstheorie
Kaptel 0 Grudlage der Etschedugstheore B. 0 (Gegestad) De Etschedugstheore befasst sch mt dem Etschedugsverhalte vo Idvdue ud Gruppe. Se besteht aus we Telgebete. Deskrptve Etschedugstheore De deskrptve
Mehr2 42 ). logn, y an, bzw die Information, die y über x enthält. input y besitzt, dann gibt die notwendige Programmlänge, KΦ x y p : Φ p x
TM, KΦ y y y lteratv dazu ka a auch sage, dass der $ (a) koplzerter ( Se seer Beschrebug) als (b) oder (c) st. Das führt zu Begrff der deskrptve oder Kologorov Kopletät edlcher oder uedlcher $s. Zufällgket
MehrPhysikalische Chemie - Kurzscript
Pyskalse Ceme - rzsrt Ialt: Estoffsysteme. Grdlae. Zstadsfktoe.3 Ideales Gas.4 etse Gasteore.5 Zstadsdaramme.6 Zstadslee realer Stoffe Eeremsatz be Stoffmwadle. Erster Hatsatz. Etale.3 Das eralte vo erer
MehrLösungen: 1. Übung zur Vorlesung Optoelektronik I
Geke/Lemme SS 4 Lösuge:. Übug u Volesug Optoelektok Augabe : Releo ud Bechug a Geläche (a De Ausbetug o elektomagetsche Welle wd duch de Mawell Glechuge ( bs (4 beschebe. t B& ( t J D& H ( t ρ D ( 3 B
MehrZum Problem unterjähriger Zinsen und Zahlungen in der Zinseszinsrechnung
Zu Proble urjährger Zse ud Zahluge der Zsessrechug Gewöhlch geht a der Zsessrechug davo aus, dass de Zse ach ee Jahr de Kapl ugeschlage werde ud da weder Zse trage. Der Zssat, t de das Kapl ultplert wrd,
MehrLohnkosten pro Arbeitsstunde. Wie hoch sind die Lohnkosten pro Arbeitsstunde im Jahresdurchschnitt?
Klausur Wrtschaftsstatstk. [ Pukte] E Uterehme hat folgede Date ermttelt: Moat Gelestete Arbetsstude Lohkoste pro Arbetsstude Jauar 86.400 0,06 Februar 75.000 3,0 März 756.000 4,47 Aprl 768.000,53 Ma 638.400
MehrBogenlängen. Beispiele: Die Länge eines Grafen (Bogenlänge) einer Funktion f über [ a ; b ] läßt sich berechnen mit der Formel :
Bogeläge De Läge ees Gre Bogeläge eer Fuko üer [ ; ] läß sch ereche m der Formel : l ' d Des ühr de mese Fälle u komplzere Iegrde, de sch häug ur äherugswese ereche lsse. Bespele: De Keele m h, e e - h
Mehrfür j=0,1,...,n Lagrange zur Lösung der Interpolation nicht geeignet, da numerisch problematisch und teuer. 1 n
Aahme: Es gbt zwe Polyome p ud q vom Grad
MehrWenn 1 kg Wasser verdampft, leistet es gegen den Atmosphärendruck eine Arbeit von 169 kj.
A. (Bespel) Welce Arbet wrd gelestet, wenn kg Wasser be o C (n der Küce) verdampft? ( l (H O) = 953,4 kg/m³, g (H O) =,5977 kg/m³ ) Der Vorgang läuft be dem konstanten Druck p =,3 bar ab. Da der Druck
Mehr5. Mehrkomponentensysteme - Gleichgewichte
5. Mehrkomoetesysteme - lechgewchte 5.1 Phaseglechgewchte artelles molares olume eobachtug: esamtvolume eer Flüssgketsmschug oft (Ezelvoluma) z.., 1000 cm 3 Ethaol + 18 cm 3 Wasser (1mol) = 1014 cm 3 Mschug
Mehr2.0 Stöchiometrie chemischer Reaktionen 2.1 Grundbegriffe (Definitionen) qualitative Charakterisierung der / des Reaktionsmasse / Reaktionsgemisches
05.03.2009 Tehshe Chee I - 9 2.0 Stöhoetre hesher Reaktoe 2.1 Grudbegrffe (Deftoe) qualtatve Charakterserug der / des Reaktosasse / Reaktosgeshes Reaktoskopoete (heshe Spezes) Reaktade (Reaktosteleher)
Mehr4. Interpolation und Approximation
Uwelt-Caus Brefeld Nuershe Matheat der Fahhohshule Trer Prof. Dr.-Ig. T. Preußler. Iterolato ud Aroato I allgeee geht a davo aus, dass Bezehuge zwshe Varable ees hsalshe Probles aaltsh beshrebe werde a.
Mehr2 Integrierte Sicherheitstechnik
Iegrere Scherhesechk Scherhesechsche Archekur o MOISAFE UCS..B 2 2 Iegrere Scherhesechk De acholged beschrebee Scherhesechk des MOISAFE UCS..B erüll olgede Scherhesaorderuge: Kaegore 4 ud erorace Leel
Mehr3.1 Innere Energie und erster Hauptsatz
Katel 3: hermodyamk De hstorsh etwkelte hermodyamk wrd heute als häomeologshe hermodyamk bezehet. Herbe wrd o bs 3 Hautsätze ausgegage de sh aus der meshlhe Erfahrug ergebe habe ud bs heute ht wderlegt
MehrPhysikalische Messungen sind immer fehlerbehaftet! Der wahre Wert ist nicht ermittelbar. Der wahre Wert x ist nicht identisch mit dem Mittelwert
Physkalsche Messuge sd mmer fehlerbehaftet! Der wahre Wert st cht ermttelbar. Der wahre Wert st cht detsch mt dem Mttelwert Der Wert legt mt eer gewsse Wahrschelchket (Kofdezahl bzw. Vertrauesveau %) m
MehrRegressionsverfahren haben viele praktische Anwendungen. Die meisten Anwendungen fallen in eine der folgenden beiden Kategorien:
Regressoslse De Regressoslse st ee Slug vo sttstshe Alseverfhre. Zel e de häufgste egesetzte Alseverfhre st es Bezehuge zwshe eer hägge ud eer oder ehrere uhägge rle festzustelle. Se wrd sesodere verwedet
MehrÜbungen zur Vorlesung Physikalische Chemie 1 (B. Sc.) Lösungsvorschlag zu Blatt 2
Übungen zur Vorlesung Physkalsche Chee 1 B. Sc.) Lösungsorschlag zu Blatt Prof. Dr. Norbert Happ Jens Träger Soerseester 7. 4. 7 Aufgabe 1 a) Aus den tabellerten Werten ergbt sch folgendes Dagra. Btte
MehrEIN ERWEITERTES MODELL FÜR DIE BLOWOUT - BERECHNUNG REALER GASE
SCHACH, W., Erfurt; MA, C., Claustal EIN EWEIEES MODELL Ü DIE BLOWO - BEECHNNG EALE GASE. Eletug Ee Bereug vo BO - ate vo Erdgassode uter verefaede adbedguge ud Aame ka a der Arbet vo ogel ud Marx [] erfolge.
MehrVerteilungen und Schätzungen
Verteluge ud Schätzuge Zufallseperet Grudbegrffe Vorgag ach eer bestte Vorschrft ausgeführt ( Przp) belebg oft wederholbar se Ergebs st zufallsabhägg be ehralge Durchführug des Eperets beeflusse de Ergebsse
Mehr1 Definition der Trägheits- und Zentrifugalmomente von Flächen. Abb.1. Flächenträgheitsmomente (axiale Trägheitsmomente) Zentrifugalmoment I
Letzte ete ete... Glederug Ede Formelsammlug Defto der Trägets- ud Zetrfugalmomete vo Fläce d r s. 0 Defto Größe Maßeet Momete zweter Ordug (Kompoete des Trägetstesors) Fläceträgetsmomete (aale Trägetsmomete)
MehrLineare Algebra Formelsammlung
ee Algeb Fomelsmmlug vo Gábo Zogg Fomelsmmlug ee Algeb Gábo Zogg. ee Glechugsssteme. Ds Guss'sche Elmtosvefhe Defto: Σ Sstem vo m Glechuge ud Ubekte Opetoe: - Vetusche vo Glechuge - Addee/Subthee ees Velfche
Mehr2. Arbeitsgemeinschaft (11.11.2002)
Mat T. Kocbk G Fazeugs- & Ivesttostheoe Veastaltug m WS / Studet d. Wtschatswsseschat. betsgemeschat (..). Fshe-Sepaato Das Fshe-Sepaatostheoem sagt aus, daß ute bestmmte ahme heutge ud mogge Kosum substtueba
MehrOrdnungsstatistiken und Quantile
KAPITEL Ordugsstatste ud Quatle Um robuste Lage- ud Streuugsparameter eführe zu öe, beötge wr Ordugsstatste ud Quatle... Ordugsstatste ud Quatle Defto... Se (x,..., x R ee Stchprobe. Wr öe de Elemete der
MehrQuantitative BWL 2. Teil: Finanzwirtschaft
Quattatve BWL. el: Fazwtschaft Mag. oáš Sedlačk Lehstuhl fü Fazdestlestuge Uvestät We Quattatve BWL: Fazwtschaft Ogasatosches Isgesat wd es 6 ee gebe (5 Ehete + Klausu Klausu fdet a D 7. Jaua 009 statt
MehrKonzentrationsanalyse
Kaptel V Kozetratosaalyse B. 5.. Im Allgemee wrd aus statstscher Scht zwsche - absoluter ud - relatver Kozetrato uterschede Der absolute ud relatve Aspekt wrd och emal utertelt - statscher ud - dyamscher
MehrÜbungen zum Vorkurs Mathematik
Matheatsches Isttut der Uverstät zu Köl Dr. L. Galat WSe 016/017 Motag, 19.09.016 Blatt 6-10 Übuge zu Vorkurs Matheatk Aufgabe 0. (1 Es gbt 6 5 4 3 7893600 Möglchkete. 1 ( Uter Aahe vo Glechvertelug ergbt
MehrPhysik PHB3/4 (Schwingungen, Wellen, Optik)
Physk PHB3/4 (Schwue, Welle, Optk) Sete 3_GeomOptkEf2_BA.doc - 1/6 1.5 Totalreflexo Trtt bem Übera a Grezfläche vom optsch dchtere zum optsch düere Medum auf. Für ee bestmmte Efallswkel verläuft der ebrochee
MehrUnter einer Rente versteht man eine regelmässige und konstante Zahlung
8 Aweduge aus der Fazmathematk Perodsche Zahluge: Rete ud Leasg Uter eer Rete versteht ma ee regelmässge ud kostate Zahlug Bespele: moatlche Krakekassepräme, moatlche Altersrete, perodsches Spare, verteljährlcher
MehrGreifen an einer Masse mehrere Kräfte an, so gibt es zwei mögliche Fälle:
4.3 Ado vo Käfte Gefe a ee Masse ehee Käfte a, so gbt es zwe öglche älle: We de vektoelle Sue de Käfte ull st, da vehat de Masse Ruhe ode gadlg glechföge Bewegug. 4 0 3 4 Wchtges Pzp de Statk 3 Veblebt
MehrPhysikalisch-Technische Bundesanstalt, Braunschweig
Üerscht üer essuscherhetserechuge vo der Darstellug der Ehet des Drehmometes üer de Wetergae s h zur Aedug ud Bespel eer Ope-ource-Aedug dafür Drk Röske Physkalsch-Techsche Budesastalt, Brauscheg Darstellug
MehrInvestmentfonds. Kennzahlenberechnung. Performance Risiko- und Ertragsanalyse, Risikokennzahlen
Ivestmetfods Kezahleberechug erformace Rsko- ud Ertragsaalyse, Rskokezahle Gültg ab 01.01.2007 Ihalt 1 erformace 4 1.1 Berechug der erformace über de gesamte Beobachtugzetraum (absolut)... 4 1.2 Aualserug
Mehr1.4 Wellenlängenbestimmung mit dem Prismenspektrometer
F Lorbeer ud Ardt Quer 5.0.006 Physkalsches Praktkum für Afäger Tel Gruppe Optk.4 Wellelägebestmmug mt dem Prsmespektrometer I. Vorbemerkug E Prsmespektrometer st e optsches Spektrometer, welches das efallede
MehrKlausur Statistik IV Sommersemester 2009
Klausur Statstk IV (Lösug) Name, Vorame 013456 Klausur Statstk IV Sommersemester 009 Prof. Dr. Torste Hothor Isttut für Statstk Name: Name, Vorame Matrkelummer: 013456 Wchtg: ˆ Überprüfe Se, ob Ihr Klausurexemplar
MehrLösungen. Lösung zu d):
Löuge Löug zu a De Date chee ch äherugwee etlag eer Gerade potoert zu e. Da lät cho recht gut vermute, da e learer Zuammehag vorhade e köte. Löug zu b We e Ateg/ee Abahme der Deutche Bak Akte auch zu eem
MehrLösungen. Häufigkeitsverteilung (Stabdiagramm) Aufgabe 1. Häufigkeit (h) Merkmal (x)
Lösuge Aufgabe Merkmal (x) Häufgket (h) h x,, 3, 3,, 8, 5, 5, 6, 6, 7, 3, 8, 3 5, 9, 38,, 5,, 8 68,, 6 3, 3, 9,, 8, 5, 5 5, 6, 3 78, 7, 5, 8, 8, 3, 3, Summe 5.63, Aufgabe Häufgketsvertelug (Stabdagramm)
MehrAllgemeine Chemie Definition: Energie: Tätigkeit, Wärme zu erzeugen oder Arbeit zu verrichten.
Allgemeie Chemie 25.11.22 Thermochemie Defiitio: Eergie: Tätigkeit, Wärme zu erzeuge oder Arbeit zu verrichte. Kietische Eergie : E K ½ m v² Potetielle Eergie: EPot gespeicherte Eergie Beispiel: kg EK
MehrProf. Dr. H. Rommelfanger: Entscheidungstheorie, Kapitel 3 54
Prof. Dr. H. Rommelfager: tschedugstheore, Katel 3 54 3.2.8 ARROW-PRATT-Maß für de Rskoestellug Rskoverhalte bsher grob kategorsert ach Rskoeutraltät, -symathe ud averso be Rskoaverso: (X) < SÄ Rskoräme
Mehr