Dominik Stein Kapitalmarkttheorie SS97 - Portfolio Selection Theory (Markowitz) - Seite 1

Größe: px
Ab Seite anzeigen:

Download "Dominik Stein Kapitalmarkttheorie SS97 - Portfolio Selection Theory (Markowitz) - Seite 1"

Transkript

1 Dom Se Kapalmarheore SS97 - Porfolo Seleco Theory (arowz - See azerug : Are der azerug Außefazerug Egefazerug Beelgugsfazerug Elage, Ae remdfazerug Kredfazerug Geld-/Kapalmar lagfrsge Darlehe, Oblgaoe, urzfrsge Kooorre, Azep, Ware-/Lesugsverehr Leferae, Azahlugs Soderforme Leasg, acorg Iefazerug Selbsfazerug (aus Gewe aus Abschrebuge Vermögesumschchug aus Rücselluge?! azerugssrumee : Ae : Ae Ae Sammae Vorzugsae Ihaberae Namesae vulere Namesae gesezlche, Smmrechs gewöhlche amelcher Zusmmug sazugsgemäße Reche Dvdede Lqudaoserlös Übergabe Erag m Aebuch des Vorsades Kurswerermlug : Tabelle Kurs, zu dem de mese Hadel durchgeführ werde öe ( Ehesurs: Umsazmaxmerug Kurszusäze : Bref, Geld, bezahl, bezahl Geld, bezahl Bref be Nachfrageüberschuß s Geld m Überschuß da Kurszusaz: Geld we Ver-/Käufe zusade ame, wurde... Kurszusaz: bezahl Bezugsreche : Kursal Kurseu DN B = a + a = Bezugsverhä ls DN = Dvdedeachel der eue Ae Opoe : Oposare Call = Kaufopo Pu = Veraufsopo Posoe Log-Poso = Kauf eer Opo Shor-Poso = Verauf eer Opo (Sllhaler Werpapere (Call / Geld (Pu Presompoee erer Wer = Dfferez zwsche Basspres ud Aeurs (größer/glech Null

2 Dom Se Kapalmarheore SS97 - Porfolo Seleco Theory (arowz - See 2 Zepräme = Dfferez zwsche Opospres ud erem Wer Zusäde m Geld (-he-moey am Geld (a-he-moey aus dem Geld (ou-of-he-moey Gew be Ausübug Ausübug wahrschelch Brea-Eve-Pu gerge Kursäderuge eschede! Verlus be Ausübug Ausübug uwahrschelch edrge Zepräme (quas Termgeschäf höchse Zepräme da Rso hoch edrge Zepräme Call geschrebe = Kaufopo verauf Wadelalehe/Oposalehe : Wadelalehe öe Ae umgewadel werde Oposalehe sd Oposschee begefüg Rechugsgröße : ales Sammapal Bezugsverhä ls= juges Sammapal Newer Alehe Umausch - / Wadlugsverhä ls = Newer Ae / bedges Kapal?! Newer der Wadelalehe Wadlugspres= + Zuzahluge Azahl der erhalee Ae No m alwer Wer der Alehe = C, Alehe = Zserrag p. a. RB( ar, + ( + ar Wer des Opossches = Nomalwer Alehe - Kapalwer Alehe " Ierer Wer" des Opossches = aueller Aeurs - Basspres des Opossches " Zeprä me" des Opossches = Wer Opossche - "Ierer Wer" Opossche Oblgaoe : Effevzsberechug a sasch : (alle Agabe Proze! Dsago + emalge Kredgebühr + Gesamlaufze laufede Kredgebühr + Laufze sa = Dsago emalge Kredgebühr Laufze lgugsfree Jahre + m Laufze = + lgugsfree Jahre 2 b dyamsch :. Ermlug der Zahlugsrehe 2. a m erer Zsfuß-ehode IZ b durch Ierpolao : % ud % Versuchszsfüße m C( % < ud C( % > a b a b eff C( a % = a % + C( a % + C( b % % Wechselred : Effeve Kose

3 Dom Se Kapalmarheore SS97 - Porfolo Seleco Theory (arowz - See 3 Wechselsumme Dsosaz Reslaufze + Spese Wechselsumme (" Zä hler" Reslaufze WS d + S = WS (WS d + S 369 sa = Leferaered : Effeve Kose Soosaz = 36 sa Soosaz Laufze Leasg : Eelug ach der Ausgesalug des Leasg-Verrags: Operag Leasg acal Leasg.d.R. urzfrsg.d.r. lagfrsg Leasg-Nehmer ha Küdgugsrech Leasg-Nehmer ha e Küdgugsrech Ivesos-/Nuzugsrso leg bem Ivesos-/Nuzugsrso leg bem Leasg-Geber Leasg-Nehmer Leasg-Geber s.d.r. der Herseller Leasg-Geber s.d.r. ee Leasg- Gesellschaf essgröße der azerug : Kapazäserweerugseffe : we Höhe der Abschrebugsberäge desch reveser wrd (c.p.!, veräder sch de Kapazä um de Kapazäserweerugsfaor : 2 2 KE = + = Prämsse : ( osae Wederbeschaffugsprese + (2 homogee Aggregae (3 Abschrebugsdauer = Nuzugsdauer = Nuzugsdauer = Abschrebugsdauer (4 ee Zseffee / e Presverfall (5 Ivesoe ur am Ede ees Jahres

4 Dom Se Kapalmarheore SS97 - Porfolo Seleco Theory (arowz - See 4 Gesamapalrede: Bruogew r = G Z GK = + + K + K Egeapalrede: Neogew r = G - K = = K Zssaz Leverage-Effe: r verhäl sch proporoal zum Verschuldugsgrad r r GK r K = + r = rgk + ( rgk V + K + K Leverage Chace r Leverage Rso r - r r K r = rgk + ( rgk K m Verschuldugsgrad = K r = + ( + ( rgk r = + ( r + ( r GK GK K r = rgk + ( rgk Leverage-Gefahr be r GK < Leverage-Chace be r GK > Leverage-Hor r = ( + V r GK K Rso der Egeapalgeber = Geschäfsrso + Kapalsruurrso σ = σ + V σ r r GK r GK Lqudä. posver Zahlugsmelbesad 2. Lquderbare als Egeschaf vo Vermögesobjee zur Rücverwadlug Geld (ob ud we schell 3. sruurelle Lqudä als Decugsverhäls vo Vermögesele zu Verbdlchee (Lqudäsgrade Zahlugsmel Lqudä. Grades = urzfrsge Verbdlchee moeäres Umlaufvermöge Lqudä 2. Grades = urzfrsge Verbdlchee urzfrsges Umlaufvermöge Lqudä 3. Grades = urzfrsge Verbdlchee 4. dsposve Lqudä als Egeschaf vo Wrschafssubjee, zu jedem Zepu hre Zahlugsverpflchuge achomme zu öe (srege Nebebedgug des Reablässrebes azmaageme??? Gegesaz Reablä Lqudä: Reablä s e Zeraumproblem, Lqudä s e Zepuproblem

5 Dom Se Kapalmarheore SS97 - Porfolo Seleco Theory (arowz - See 5 azerugsforschug azerugsforschug lasssch uersüzede uo zur Ermöglchug vo Ivesoe güsge Beresellug vo azmel e Kapalmar geree Berachug vo azerugsmöglchee ud Ivesosescheduge eolasssch Beschrebug/ Esazmöglchee azerug als Umehrfuo der Iveso vollommeer Kapalmar Iformaoseffzez frosfre Vorelhafgesaalyse sher-seperao: geree Beurelug vo azerugsmöglchee ud Ivesosescheduge eosuoalssch Verhalesareze ud Schuzvorehruge Warum gb es Iermedäre (Kredsue ud zahlreche uerschedlche azerugssrumee? uvollommeer Kapalmar Iformaosasymmere Iformaosbeschaffug verursach Kose roe vorhade Der Kapalgeber (Prcpal muß m Verhaleswese des Kapalehmers (Age reche, de see Kred/ Beelgug ewere Agey-Thoery Treug vo Egeum ud Eschedugsmach Zel: Ausgesalug vo Verräge, so daß de weesgehede Überesmmug der Ieresse vo Przpal ud Age errech wrd. asymmersche Iformaosverelug a zum arversage führe (Adverse Seleco Abeer höherwerger Produe zehe sch vom ar zurüc, da se ur Durchschsprese ageboe beomme Offelegug vo Iformao Sreeg: Überprüfug der Qualä durch Dre oder de Przpal Self Seleco: Przpal offerer dem Age mehrere Verragsmöglchee Sgallg: Przpal versuch Qualä des Gues durch besmme Aoe zu sgalsere (Devdedeerhöhug; Kapalsruurveräderuge Verhale des Przpal ach Verragsabschluß Kose (resdual loss: Agecy-Kose des E: lechferger Umgag m Uerehmesresource ( secod bes -Lösuge Agecy-Kose des K: durch hohe Verschuldug Schuzmechasme: Prcpal: Überwachug des Ages (oorg Coss; suoell/ marlch - z.b. ar für Uerehmesüberahme; Age: Überzeugug des Prcpals vo seer Verraueswürdge (Bodg Coss; Arezmechasme

6 Dom Se Kapalmarheore SS97 - Porfolo Seleco Theory (arowz - See 6 Kapalmarheore Warum? erlärede (explave Theore Presbldug Glechgewchsheore Kapalmar als Seudärmar-/Tauschmodell (Werpapere sd beres auf dem ar Ableug vo Glechgewchsurse ud Glechgewchsrede uer Uscherhe CAP APT gesalede (ormave Theore Hadlugsempfehlug (Beache odellprämsse!!! Kapaloseheore Kapalmar als Prmärmar-/azerugsmodell (Werpapere werde eu emer Ableug vo Kapalosesäze ud Kalulaoszsfüße be Uscherhe Verschuldugsgrad radoelle These: Es gb ee opmale Verschuldugsgrad. Nchbeachug des ares ee Berücschgug vo Verwedugsmöglchee für subsueres Egeapal Verhalesaahme eureres Egeapal wrd zuehmed durch bllgeres remdapal ersez Beobachug des Rsoverhales der Kapalgeber GK GK K Rsoverhale d * K = rgk = r + GK GK GK G = d des -Gebers = r d = r GK K = K des K-Gebers e goraz abgelug begrezug d * V

7 Dom Se Kapalmarheore SS97 - Porfolo Seleco Theory (arowz - See 7 odgla/ller Irrelevazhese: Es gb ch de opmale Verschuldugsgrad. Glechgewchsheorescher Asaz:. Berachug der Wruge ees vollommee Kapalmares Berachug der arwere des Egeapals ud remdapals sowe des Uerehmeswer als Summe aus Egeapal ud remdapal 2. auf vollommee äre werde gleche Güer glech bewere/bepres arglechgewch Uerehme der gleche Rsolasse m glechem erwaree Bruogew ud glecher Kapalsruur selle gleche Güer dar 3. auf vollommee äre öe prva Aleger ud Uerehmer zu gleche Kodoe Geld alege ud aufehme 4. Uerehme m glechem Geschäfsrso/Ivesosrso werde zu Rsolasse zusammegefass Auslammerug des Geschäfsrsos; solere Berachug des Kapalsruurrsos N Uerehmeswer : UW = ( + = m N = Bruoerräge (Dvdede plus Zse GK GK K GK G = d = r d = r GK K = K V

8 Dom Se Kapalmarheore SS97 - Porfolo Seleco Theory (arowz - See 8 erses Theorem: De arwere GK vo zwe Uerehmuge eer Rsolasse, de de gleche erwaree Bruogewe aufwese, uerschede sch m Glechgewch roz uerschedlcher Kapalsruur ch: G GK = ( + K = u = GKu = GKv = v + K r Begrüdug: Arbragegewe sd möglch, dem der Aleger zuächs see Beelguge a eem verschuldee Uerehme verauf, ud sch da durch Beelug a eem uverschuldee Uerehme sowe durch Kredaufahme e Kapalsruurrso schaff, das dem Kapalsruurrso des verschuldee Uerehme esprch: K des Uer ehme verauf v prvae Aufahme K verauf geauf =!, m = geauf v u homemade leverage u zwees Theorem: De Egeapalose/-rede(forderuge sd m Glechgewch ee leare uo des Verhälsses V der arwere vo Egeapal ud remdapal: r ( V = r, + ( r, V N K Begrüdug: r, v = m GG: Y = r, u GKu = r, u ( v + K v m N = Bruoerräge (Dvdede plus Zse dres Theorem: De Gesamapalose/-rede eer verschuldee Uerehmug sd m Glechgewch osa ud som uabhägg vo der Kapalsruur. Se gleche de Egeapalose/-rede(forderuge eer uverschuldee Uerehmug aus derselbe Rsolasse: r V [ ] GK r r V K GK r GK ( =, + (, + =, r ( V

9 Dom Se Kapalmarheore SS97 - Porfolo Seleco Theory (arowz - See 9 Porfolo Seleco Theory (arowz Awedug des µσ-przps Effzezbegrff Herleug vo erwareer Rede ud Rso des Porefeulles aus erwareer Rede ud Rso der ehalee Werpapere. der Aleger wähl das Porefeulle m dem höchse (subjeve Nuze Tagealpu m Idfferezurve ege der effzee Porefeulles fesselle (alle Porefeulles, dere erwaree Rede be größerem Rso/Varaz über der Rede des rso-/varazmmale Porefeulle leg E Porefeulle s som rsoeffze, we gl: Es exser ee Alerave, de. für gleches µ e gergeres σ 2. für gleches σ e größeres µ 3. sowohl e größeres µ als auch e edrgeres σ aufwes. Das opmale Porefeulle s schleßlch dasjege effzee Porefeulle, das de maxmale Nuze brge. ermale des Grudmodells (Prämsse: Awedug des µσ-przps Effzezbegrff raoal hadelde, rsoscheue Aleger Werpapere sd belebg elbar (fxe ege???? ee roe (ee Trasaosose, ee Seuer, ee Beschräug Zwe-Zepu-Berachug Grudabesad der Sas: De Sreuug eer Zufallsvearable aus der Zusammefassug mehrerer Zufallsvarable s leer oder glech der gewchee Summe der ezele Sreuuge. olgeruge de Höhe der Korrelao zwsche de ezele Ivesoe/Werpapere m Porefeulle ha zerale Bedeuug für das Porfeullerso! das Porefeullerso s leer oder glech als das Durchschsrso (glech ur be vollsädg posver Korrelao [ ] [ ] σ p = a 2 σ a σ ( a σ j + ( a 2 σ 2 j a σ + ( a σ j = σ p, be vollsädg posv orrelerer Rede s ee Rsoreduo durch Dversfao ch möglch σ = a σ + ( a σ p j be vollsädg egav orrelerer Rede s e rsoloses Porefeulle realserbar σ = a σ ( a σ p j be vollsädg uorrelere Rede... σ = a σ + ( a σ p j

10 Dom Se Kapalmarheore SS97 - Porfolo Seleco Theory (arowz - See erwaree Rede des Porefeulles s glech de gewchee erwaree Rede der ehalee Werpapere (Durchschsrede Kovaraz posv be glechläufger Ewclug egav be gegeläufger Ewclug groß be egem Zusammehag le be lose Zusammehag Korrelaosoeffze als ormere, dmesoslose Größe für Vergleche geege Rso des Porefeulles s glech der Summe der m dem Produ der Aele der Werpapere ud j gewchee Kovaraze zwsche ud j Rso des Porefeulles s glech der Summe der Produe aus gewchee Sadardabwechuge ud dem Korrelaosoeffzee ormel aus der Sas m µ = a µ p = m cov j = [( x µ ( y j µ j ] pl l= m p = relave Häufge des Tupels (x,y l j cov = ρ = σ σ j j j j m m σ p = a a j cov j, beache daß cov = var = j= m m σ = a σ a σ, da cov = σ σ p j j j = j= j j j

11 Dom Se Kapalmarheore SS97 - Idexmodell vo Sharpe - See Idexmodell vo Sharpe Reduo der Azahl der zur Besmmug der Effzezle owedge Ipudae wr brauche ch de W Vereluge sämlcher Ae, soder ur de vom Idex Korrelao zwsche m Porefeulle ehaleer Werpapere m eem de arewclug refleerede Idexes (z.b. Aedex zwe Redeompoee: R = a + b RIdex arewclug/-efluss b RIdex, m b = Sesvä uerehmesdvduelle/alagespezfsche Eflüsse a Regressosgerade R = a + b R + ε E( R = a + b E( R Prämsse: Resdue ε Idex Idex 2 ( σ E ε E 2 ε E 2 ε E 2 = ε ε ( = = ( gehorche eer Normalverelug [ ] [ ] m eem Erwarugswer vo Null ( E( ε = ud sd weder zelch ( E( ε ε = 2 och m dem Idex ( E( ε RIdex = och m Resdue aderer Alage ( E( ε ε j = orreler (Problem!. Berechug vo erwareer Rede ud Porefeullerso Varaz der Rede der Ae : 2 2 σ = E R E( R σ σ [ ] [( ε ( ( ] [ ( ( ε ] [ ( ( 2 ( ( ] ( ( ( 2 2 = E a + b RIdex + a + b E RIdex 2 2 = E b RIdex E RIdex + σ = E b R E R + b R E R ε + ε Idex Idex Idex Idex [ ] ( [ ] [ ] ( σ = b E R E R + 2 b E R E R ε + E ε Idex Idex Idex Idex [ ] σ = b σ Idex + σ, da ε E ε = Kovaraz zwsche de Rede zweer Werpapere ud j: [[ ] [ ] [ ε ( ] ε ( [ ( ε ] [ ( ε ] cov = E R E( R R E( R, j j j [ [ ]] [ ] [ ( 2 ( ε j + bj ( RIdex E( RIdex ε + ε ε j ] [( 2 ] [( ε ] cov = E ( a + b R + a + b E( R ( a + b R + a + b E( R, j Idex Idex j j Idex j j j Idex cov = E b R E( R + b R E( R +, j Idex Idex j Idex Idex j cov = E b b R E( R + b R E( R, j j Idex Idex Idex Idex cov = b b E R E( R + b E R E( R cov, j j Idex Idex Idex Idex j [( ( ε ] [ ε ε ] + b E R E R + E j Idex Idex j [ ] [ ] 2 = b b σ, da E ε = E ε =, j j Idex j weere Berechug we be der Porfolo Seleco Theory vo arowz

12 Dom Se Kapalmarheore SS97 - Capal Asse Prcg odell (CAP - See 2 Capal Asse Prcg odell (CAP Sharpe - Ler - oss bau auf Porefolo Seleco Theore auf sehe Aahme! Aahme der Kapalmarheore vollommeer Kapalmar m Glechgewch Tob-Separao: de Sruur des Porefeulles s uabhägg vo der Rsoegug (Präfereze des Alegers (wohl aber de Aufelug zwsche Poreulle ud rsoloser Alage µ = a µ + ( a µ, da µ = E( = gl µ = + a ( µ p p p p [ ] [ ] σ = a 2 σ a σ ( a σ + ( a 2 σ 2 = a 2 σ 2 = a σ 2, da σ = p p p p p Aleger a sd rsoscheu b zele auf Vermögesmaxmerug c habe homogee Erwaruge Iformaoseffzez Redeerwaruge sd ormalverel d habe rsolose, ubeschräe Alage- ud Verschuldugsmöglchee Werpapere sd belebg elbar, fxe ege ee roe (ee Trasaosose, ee Seuer, ee Beschräug Herleug des arporefeulles Tob-Separao: de Sruur des Porefeulles s uabhägg vo de Rsopräfereze des Alegers de Sruur des Porefeulles s ur abhägg vo de Erwaruge des Alegers da alle Aleger homogee Erwaruge habe ergebe sch desche Porefeullesruure m arglechgewch smme dese m der Sruur des arproefeulles übere, da Agebo ud Nachfrage de ar räume m arglechgewch s das arporefeulle rsoeffze! Es ehäl das sysemasche (ch zu dversfzerede arrso E( R R E( Rp = R + σ e Rso Kapalmarle Werpaperle σ ( + V p p Werpaperle cl. Verschuldug E(R E(R R σ, β = E(R -R arporefeulle: sd her alle Werpapere ehale?! β = σ, β = σ,β

13 Dom Se Kapalmarheore SS97 - Capal Asse Prcg odell (CAP - See 3 Kapalmarle Kapalmarle gb alle effzee schporefeulles aus rsoloser Alage ud rsobehafeem arporefeulle weder Achseabsch R s de schere Rede rsoloser arzsfuß erwaree Rede des arporefeulles E( R Kapalmarose uer Uscherhe Segug E ( R R Redeforderug für ee Rsoehe (arpres des Rsos σ σ p gb de Sruur des schporefeulles aus rsoloser Alage ud arporefeulle weder (Rsohöhe espreched der Rsopräfereze Werpaperle rsoadjuserer arwer (erwaree Rede ezeler Werpapere (Porfolos jedes ezele Werpaper s m arporefeulles ehale ud se Wer a daher Relao zu desem ausgedrüc werde p Abhägge des Rsos (Sadardabwechug ees ezele Werpaperes vom Rso (Sadardabwechug des arporefeulles σ σ cov( R, R bea-aor β = = = 2 σ σ var( R relavere Rsohöhe Besmmug des marbezogee Rsos des ezele Werpapers egave bea-aore möglch be sch azylsch zur arrede verhalede Werpapere der bea-aor ees Porefeulles s glech der Summe der bea-aore der ehalee Werpapere β m = a β p = Soderfälle: β = be rsoloser Kapalalage; β = bem arporefeulle CAP ud Ivesosescheduge Eschedugsrerum: leg de erwaree Rede der Iveso (des Porefeulle überhalb der Glechgewchsrede, de sch aus der Werpaperle ergb, so s de Iveso (das Porefeulle vorelhaf. CAP ud Kapalsruur das CAP süz de odgla-ller-these... armodell: emprsche Uersuchug vgl. Idexmodell σ σ σ = b + ε Gesamrso sysemasches Rso usysemasches Rso sysemasches Rso: marbezogees, ch weg zu dversfzeredes Rso usysemasches Rso: a effzee Porefeulles wegdversfzer werde

14 Dom Se Kapalmarheore SS97 - ul-bea CAP - See 4 ul-bea CAP Zel: mehrdmesoale Bewerug des Rso Aufspalug des sysemasche Rsos mehrere dsjue Telporefeulles R = a R m p p = de perfe m eem zu smulerede öoomsche Rsofaore orreler sd (dabe öe Werpapere des Typs zu belebg vele Telporefeulles gehöre. cov( R, Rp bea-aor β, p = var( R p refleer Abhägge der Rede des Werpapers vo Redeveräderuge des Telporefeulles p,

15 Dom Se Kapalmarheore SS97 - Arbrage Prcg Theory (APT - See 5 Arbrage Prcg Theory (APT Aahme der Kapalmarheore vollommeer Kapalmar m Glechgewch Aleger a sd rsoscheu b zele auf Vermögesmaxmerug c habe homogee Erwaruge Iformaoseffzez d habe rsolose, ubeschräe Alage- ud Verschuldugsmöglchee Werpapere sd belebg elbar, fxe ege Werpaperrede häge vo mehrere aore ab Leerveräufe sd uegeschrä möglch ee roe (ee Trasaosose, ee Seuer, ee Beschräug aormodellaahme Rede häge lear vo mehrere aore ab R = E( R + b + ε m = = uerwaree Ausprägug des aors b = werpaperspezfsche Sesvä auf uerwaree Ausprägug des aors ε = werpaperspezfsche Sörgröße Prämsse erwaree aorauspräguge sd Null E( = erwaree Sörgröße (Resdue sd Null E( ε = werpaperspezfsche Sörgröße sd uorreler cov( ε, ε j = Sörgröße ud aorauspräguge sd uorreler cov(, = Herleug der Bewerugsglechug das Arbrageporfolo.... Im arglechgewch müsse alle Porefolos, de m de berachee Werpapere be glechem Kapalesaz ud glechem Rso errechbar sd, de gleche Rede brge. Sos leße sch ohe Kapalesaz ud ohe Rso, alle durch Umschchug Arbragegewe erwrschafe. Das Arbrageporfolo beschreb de Veräderuge der Porfolosruur be der Umschchug. 2. w s der Ael der Ae am Arbrageporfolo, d.h. am Umsazvolume der sgesam durchgeführe Werpapergeschäfe w = ; (Bsp: D wrd umgeschche; 5D erzel der Verauf der Ae ; 5D ose der Kauf der Ae j 3. e Kapalesaz: A- ud Veräufe vo Werpapere saldere sch zu Null w = 4. e sysemasches Rso: de Umschchugsaele w sd so zu wähle, daß de Sesvä der Rede des Arbrageporfolos gegeüber Auspräguge jewels ees Rsofaors Null beräg wb = für jedes m =,..., K = 5. e usysemasches Rso: das Arbrageporfolo s sehr gu dversfzer s sehr groß gewähl; das usysemasche Rso s verachlässgbar le w ε ( Gesez der große Zahle, da cov( ε, ε j = ε K

16 Dom Se Kapalmarheore SS97 - Arbrage Prcg Theory (APT - See 6 6. de aus der Umschchug resulerede zusäzlche Rede des Arbrageporfolos sez sch aus der m de Umschchugsaele w gewchee Summe der ezele erwaree Aerede zusamme: R = w R a = = w E( R + ( w b + w ε = = = = = w E( R = K = 7. Im arglechgewch sd posve Rede ausgeschlosse, da sch aderfalls ohe Kapalesaz rsolose Gewe ( Arbragegewe erzele leße. Daher muß gele: Ra = w E( R = = 8. Nu a de APT-Bewerugsglechug (uer Zuhlfeahme rgedees Sazes der leare Algebra :- hergelee werde: w E( R = = w b,für jedes m =,...,K = = E( R ~ b,für jedes m =,...,K E( R = λ + λ b + λ2 b λk bk b = werpaperspezfsche Sesvä auf uerwaree Ausprägug des aors λ = R, da be rsoloser Alagemöglche sämlche aorsesväe b = λ = E( R R = Rsopräme für de aor, m R = Rede desjege Porfolos, das ur ud soproporoal auf uerwaree Ausprägug des aors reager b =, für jedes l m l =,..., K ud l l E( R = R + λ λ λk 9. Es folg de arbrage prcg equao : K E( R = R + [ E( R R ] b = λ m m b = aorsesväe. Sd E( R > R (bzw. E( R < R, da s das Porfolo überbewere (bzw. uerbewere. Durch geegee A- ud Veräufe des Porfolos (ud ees Porofolos m gleche Rsosruur a uerschedlche Ore/zu uerschedlche Zee lasse sch Arbragegewe Höhe vo E( R R erzele. Vorele APT ee Aahme über ormalverele Redeerwaruge bzw. quadrasche Nuzefuoe (µσ-przp Rede wrd lear ermel (ehrfaoremodell dvduelle Rsopräfereze beeflusse de Porfolosruur Sruur des arporfolos muß ch bea se Erlärug für de relave Bewerug jeglcher Ar vo asses?? a auf mehrperodge Berachuge ausgedeh werde...

17 Dom Se Kapalmarheore SS97 - Arbrage Prcg Theory (APT - See 7 CAP APT Aahme ud Prämsse Bewerug vo Werpapere vollommeer/aomsscher Kapalmar Aahme ees rsolose Zses pauschale Aahme über rsoscheue ud vermögesmaxmerede Ivesore sehr resrve Aahme! weger resrve Aahme Absrao vo der dvduelle mehrere aore - leares aormodell Rsopräferezsruur uedlch vele Werpapere ( Werpapere begrez verelugshypohesefree Bewerug ormalverele Redeerwaruge (ee ormalverele Werpaperrede Beache! ex-ae ormulerug ur das sysemasche Rso wrd bewere leare Abhäggee der erwaree Rede Rede abhägg ur vom bea-aor Werpapere begrez ormalverele Redeerwaruge Probleme arporfolo muß bea se Besmmug des bea-aors Rede abhägg vo mehrere aore - leares aormodell uedlch vele Werpapere ( verelugshypohesefree Bewerug (ee ormalverele Werpaperrede aore sd hallch ch geau defer aore exogeer Naur aber quafzerbar Höhe der faorbezogee Rsopräme ch fesgeleg Awedug ud Awedbare Kapalosebesmmug Beurelug vo Sachvesso/Uerehmesbewerug Perfomace-essug Porfolo-Opmerug Eperode-all -dmesoale Rsomessug mehrperodg awedbar b A B ß= Secury are Le CAP D P C APT Redesoquae E ß= b 2

18 Dom Se Kapalmarheore SS97 - Opospresmodell - See 8 Opospresmodell Aahme: ee roe (ee Trasaosose, ee Seuer, ee Beschräug Leerveräufe uegeschrä möglch vollommeer Kapalmar Kapalalage ud -aufahme zu eem rsolose Zs, der über de gesame Oposlaufze osa s ee Dvdede oder sosge Erräge auf Ae Oposprese C Call erer Wer ees Calls = X K ( + R C Pu Obergreze K Basspres (dsoer D Zewer Obergreze K Kurs des Bassweres Uergreze erer Wer Uergreze erer Wer erer Wer ees Pus = X K ( + R K Call vorzege Ausübug slos da mmer ere Wer Oposwer Pu vorzege Ausübug möglch we K, da Oposwer X (dsoer Wer ees amerasche Pus Wer ees europäsche Pus K Reslaufze

19 Dom Se Kapalmarheore SS97 - Opospresmodell - See 9 Bomalmodell / Duplaossraege Aufzechug der Aeursewclug zu dsree Zepue Bldug ees Arbrageporfolos m der gleche Zahlugssruur we de Opoe Selbsfazerugsegeschaf des Duplzerugsporfolos Es muß gele: m C = Opospres (Kauf / -Veraufswer ( + C K + L = K = Aeurs (Kauf / -Veraufswer ( C + K L = ( C + K L = L = Kred (Aufahme / -lgug + + = Duplaosporfolo s m GG glech Null Herleug be eem Call ( + C K L C K L + = = ( L = K ( C = K+ ( C+ K ( C + K L = C C + K L = Hedge Rao: = ( + + ( C + C = K + K = Opos Dela: δ L K ( C K+ ( C+ m L = L = = ( + R ( + R ( + R eseze C K C = = = K L C K K ( C K ( C ( δ ( δ ( K ( + R ( + R aaloge Herleug be eem Pu K+ K K Hedge Rao: = = P + P P + K P + + eseze = P = = K L P K K ( P K ( P ( δ ( δ ( K ( + R ( + R Hedge-Rao = Azahl der pro veraufe Calls zu aufede Ae (zur Bldug des Duplaosporfolos m ehrperodefall müsse de Oposwere der Perode rerograd ermel werde Beache de uerperodg expoeelle Verzsug!

20 Dom Se Kapalmarheore SS97 - Opospresmodell - See 2 Pu-Call-Parä be glecher Laufze, glechem Basspres ud europäsche Pus - + Verauf ees Calls +C ee Ausübug Ausübug Kauf ees Pus -P Ausübug +(X-K - Kauf eer Ae -K K - K + Kredaufahme +X : (+R -X -X Porfolower s. rechs -(K + -X ee Ausübug X C P K + ( + R P X = C + ( + R K erer Wer des Calls X C = P + K ( + R erer Wer des Pus = Blac-Schorles Aufzechug der Aeursewclug zu dsree Zepue K K l + ( R +, 5 σ 2 R C K N X X l + (, 5 σ 2 = N X R σ e σ X C = K N ( d N ( d d = d R 2, m 2 σ e C = Callpres K = Kurs der Ae X = Basspres R = rsoloser Zs p.a. = Reslaufze des Call Jahre σ = Aeursvolalä, gemesse als aualsere Sadardabwechug logarhmerer Aeursveräderuge N(d = Verelugsfuo der Sadardormalverelug Beache : N(-d = -N(d so gl für de Call - Opospres = (Oposdela Aeurs - Kredaufahme Pu - Opospres = Geldalage - (Oposdela Aeurs Veräderug Opospres m Oposdela = [ ] Veräderug Aeurs = C K = N( d m Verglech Bomalmodell Blac-Schorles Bomalmodell realsscheres Vorgehe (Progose über Kursewclug geh e m zuehmeder Perodeazahl äher sch de Ergebsse dem Blac-Schorles-odell a Blac-Schorles Bezug auf Normalverelug efache Awedug prasche Relevaz

21 Dom Se Kapalmarheore SS97 - Opospresmodell - See 2 Porfolo Seleco odell CAP APT Opospresmodelle eolasssche Aahme vollommeer ar mel-sare Iformaoseffzez ee roe (Seuer, Trasaosose e Aleger rsoscheu uzemaxmered - - ch escheded - Werpapere belebg elbar - Porfolo muß rsoeffze se eolasssche Aahme vollommeer ar mel-sare Iformaoseffzez ee roe (Seuer, Trasaosose Kapalmar m Glechgewch alle Aleger rsoscheu vermögesmaxmered homogee Erwaruge Iformaoseffzez ormalverele Redeerwaruge rsolose, ubegreze Alage/ Aufahmemöglche vollommeer Kapalmar Werpapere belebg elbar Azahl begrez arporfolo s rsoeffze Tob-Separao Nchbeachug der Rsopräfereze eolasssche Aahme vollommeer ar mel-sare Iformaoseffzez ee roe (Seuer, Trasaosose Kapalmar m Glechgewch alle Aleger rsoscheu vermögesmaxmered homogee Erwaruge Iformaoseffzez ee Verelugshypohese über Redeerwaruge rsolose, ubegreze Alage/Aufahmemöglche vollommeer Kapalmar Werpapere belebg elbar Azahl Leerveräufe ubeschrä möglch Rede lear abhägg vo mehrere aore eolasssche Aahme vollommeer ar mel-sare Iformaoseffzez ee roe (Seuer, Trasaosose Werpapere Leerveräufe ubeschrä möglch ee Dvdede o.ä. Erräge auf Ae Alege- ud Rsopräfereze öe beache werde 2-Zepu-Berachug 2-Zepu-Berachug ehrperode-berachug möglch ehrperode-berachug möglch

Oesterreichische Kontrollbank AG. Pensionskassen. Performanceberechnung Asset Allocation. Berechnungsmethoden

Oesterreichische Kontrollbank AG. Pensionskassen. Performanceberechnung Asset Allocation. Berechnungsmethoden Oeserrechsche Korollbak AG esoskasse erformaceberechug Asse Allocao Berechugsmehode Jul 200 Ihal erformaceberechug der OeKB...3 2 erformace...3 2. Defo der erformace...3 2.2 Berechugsmehode...4 2.3 Formel...4

Mehr

Festverzinsliche Wertpapiere. Kurse und Renditen bei ganzzahligen Restlaufzeiten

Festverzinsliche Wertpapiere. Kurse und Renditen bei ganzzahligen Restlaufzeiten Festverzslche Wertaere Kurse ud Redte be gazzahlge Restlaufzete Glederug. Rückblck: Grudlage der Kursrechug ud Redteermttlug 2. Ausgagsstuato 3. Herletug der Formel 4. Abhäggket vom Marktzsveau 5. Übugsaufgabe

Mehr

(Markowitz-Portfoliotheorie)

(Markowitz-Portfoliotheorie) Thema : ortfolo-selekto ud m-s-rzp (Markowtz-ortfolotheore) Beurtelugskrtere be quadratscher Nutzefukto: Beroull-rzp + quadratsche Nutzefukto Thema Höhekompoete: Erwartugswert µ Rskokompoete: Stadardabwechug

Mehr

Entladung Wanderung Entladung Wanderung H + --- Q -t - F OH - - F. Q --- +t - F

Entladung Wanderung Entladung Wanderung H + --- Q -t - F OH - - F. Q --- +t - F B - - Überführgszahle d Wadergsgeschwdgke fgabe: Besmmg der orfsche Überführgszahle vo - d O - -oe 0N O oder vo 2 - d SO 4 -oe 0N 2SO 4 d Berechg hrer oeäqvalelefähgkee 2 Besmmg der Wadergsgeschwdgkee

Mehr

Sitzplatzreservierungsproblem

Sitzplatzreservierungsproblem tzplatzreserverugsproblem Be vele Zugsysteme Europa müsse Passagere mt hrem Zugtcet ee tzplatzreserverug aufe. Da das Tcetsystem Kude ee ezele Platz zuwese muss, we dese e Tcet aufe, ohe zu wsse, welche

Mehr

Im Wöhlerdiagramm wird die Lebensdauer (Lastwechsel oder Laufzeit) eines Bauteils in Abhängigkeit von der Belastung dargestellt.

Im Wöhlerdiagramm wird die Lebensdauer (Lastwechsel oder Laufzeit) eines Bauteils in Abhängigkeit von der Belastung dargestellt. Webull & Wöhler 0 CRGRAPH Wöhlerdagramm Im Wöhlerdagramm wrd de Lebesdauer ( oder Laufzet) ees Bautels Abhägget vo der Belastug dargestellt. Kurzetfestget Beaspruchug Zetfestget auerfestget 0 5 3 4 6 0

Mehr

Leitfaden zu den Indexkennzahlen der Deutschen Börse

Leitfaden zu den Indexkennzahlen der Deutschen Börse Letfade zu de Idexkezahle der Deutsche Börse Verso.5 Deutsche Börse AG Verso.5 Letfade zu de Idexkezahle der Deutsche Börse Page Allgemee Iformato Um de hohe Qualtät der vo der Deutsche Börse AG berechete

Mehr

WIB 2 Mathematik und Statistik Formelsammlung. Z Menge der ganzen Zahlen {...,-3,-2,-1,0,1,2,3,...}

WIB 2 Mathematik und Statistik Formelsammlung. Z Menge der ganzen Zahlen {...,-3,-2,-1,0,1,2,3,...} 1 Allgeme Geometrsche Rehe: q t = 1 q1 t=0 1 q Mtterachtsformel: ax 2 bxc=0 x 1/ 2 = b±b2 4ac 2a Bomsche Formel: 1. ab 2 =a 2 2abb 2 2. a b 2 =a 2 2abb 2 3. ab a b=a 2 b 2 Wurzel: ugerade 1 Ergebs gerade

Mehr

AG Konstruktion KONSTRUKTION 2. Planetengetriebe (Umlaufgetriebe) Skript. TU Berlin, AG Konstruktion

AG Konstruktion KONSTRUKTION 2. Planetengetriebe (Umlaufgetriebe) Skript. TU Berlin, AG Konstruktion AG Kstrut KONTRUKTION Plaetegetrebe (Umlaufgetrebe) rpt TU Berl, AG Kstrut Plaetegetrebe Vrtele Plaetegetrebe: e Achsversatz z.t. sehr grße Über-/Utersetzuge möglch grße Tragraft guter Wrugsgrad Rhlff

Mehr

( ) ( ) ( ) E ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) Def Erwartungswert. 1. Diskreter Fall X sei diskrete Zufallsgröße mit = { 1, x2,

( ) ( ) ( ) E ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) Def Erwartungswert. 1. Diskreter Fall X sei diskrete Zufallsgröße mit = { 1, x2, Def.. Erwarugswer. Dsreer Fall se dsree Zufallsgröße m = {, x, } p = P( = x ),( =,, ), so e ma µ = E = xp = de Erwarugswer vo, falls W x ud de Ezelwahrschelchee = x p

Mehr

1.1. Jährliche Rentenzahlungen 1.1.1. Vorschüssige Rentenzahlungen. 1.1. Jährliche Rentenzahlungen 1.1.1. Vorschüssige Rentenzahlungen

1.1. Jährliche Rentenzahlungen 1.1.1. Vorschüssige Rentenzahlungen. 1.1. Jährliche Rentenzahlungen 1.1.1. Vorschüssige Rentenzahlungen .. Jährlche Retezahluge... Vorschüssge Retezahluge Ausgagspukt: Über ee edlche Zetraum wrd aus eem Kaptal (Retebarwert v, ), das zseszslch agelegt st, jewels zu Beg ees Jahres ee bestmmte Reterate ř gezahlt

Mehr

Unter einer Rente versteht man eine regelmässige und konstante Zahlung

Unter einer Rente versteht man eine regelmässige und konstante Zahlung 8 Aweduge aus der Fazmathematk Perodsche Zahluge: Rete ud Leasg Uter eer Rete versteht ma ee regelmässge ud kostate Zahlug Bespele: moatlche Krakekassepräme, moatlche Altersrete, perodsches Spare, verteljährlcher

Mehr

17. Kapitel: Die Investitionsplanung

17. Kapitel: Die Investitionsplanung ABWL 17. Kapiel: Die Ivesiiosplaug 1 17. Kapiel: Die Ivesiiosplaug Leifrage des Kapiels: Welche Type vo Ivesiiosobjeke gib es? Wie läss sich die Voreilhafigkei eies Ivesiiosobjeks fesselle? Wie ka aus

Mehr

Inhaltsverzeichnis. Risikomgmt SS06

Inhaltsverzeichnis. Risikomgmt SS06 Ihalsverzechs Ihalsverzechs Fole Vorlesug : Hoeywell, Ic. ad Iegraed Rsk Maageme Vorlesug : Eführug Value-a-Rsk (va für Markrsko) Vorlesug 3: Rskofakore 3 Vorlesug 4: Umsezug Value-a-Rsk 4 Vorlesug 5:

Mehr

Investmentfonds. Kennzahlenberechnung. Performance Risiko- und Ertragsanalyse, Risikokennzahlen

Investmentfonds. Kennzahlenberechnung. Performance Risiko- und Ertragsanalyse, Risikokennzahlen Ivestmetfods Kezahleberechug erformace Rsko- ud Ertragsaalyse, Rskokezahle Gültg ab 01.01.2007 Ihalt 1 erformace 4 1.1 Berechug der erformace über de gesamte Beobachtugzetraum (absolut)... 4 1.2 Aualserug

Mehr

Es wird zwischen expliziter und impliziter Integration unterschieden. Die explizite Integration hat die Form:

Es wird zwischen expliziter und impliziter Integration unterschieden. Die explizite Integration hat die Form: Eleg er Grgeae er olgee beschrebee Verahre beseh ar, ass a as Glechgewch r z bese Zee bes. ese Vorgeheswese a be Aagswerroblee agewee were. Bege beae Were z Ze wr schrwese er Glechgewchszsa z ee säere

Mehr

4. Ratenmonotones Scheduling Rate-Monotonic Scheduling (LIU/LAYLAND 1973)

4. Ratenmonotones Scheduling Rate-Monotonic Scheduling (LIU/LAYLAND 1973) 4. Raenmonoones Schedulng Rae-Monoonc Schedulng (LIU/LAYLAND 973) 4.. Tasbeschrebung Tas Planungsenhe. Perodsche Folge von Jobs. T = {,..., n } Tasparameer Anforderungsze, Bereze (release me) Bearbeungs-,

Mehr

Formelsammlung gültig ab Einstellungstermin 1. April 2011 (Stand: 1. April 2011)

Formelsammlung gültig ab Einstellungstermin 1. April 2011 (Stand: 1. April 2011) Formelsammlug gülg ab Esellugserm. Aprl (Sad:. Aprl ) FACHHOCHSCHULE DER DEUTSCHEN BUNDESBANK - UNIVERSITY OF APPLIED SCIENCES - Schloss Hacheburg Fachsude für de gehobee Bades m Bachelorsudegag Fachhochschule

Mehr

Tutorium Investition & Finanzierung Tutorium 1: Kostenvergleichs und Gewinnvergleichsrechnung

Tutorium Investition & Finanzierung Tutorium 1: Kostenvergleichs und Gewinnvergleichsrechnung Fachhochschule Schmalkalde Fakulä Iformak Professur Wrschafsformak, sb. Mulmeda Markeg Prof. Dr. rer. pol. Thomas Urba Tuorum Iveso & Fazerug Tuorum : oseverglechs ud Gewverglechsrechug T : Der Tu Fru

Mehr

qu.j. an = a 0 q unterjährlich wobei Zinsen in m gleiche zeitliche Abstände innerhalb eines Jahrs (n). = q -n a 0 = a n q -n

qu.j. an = a 0 q unterjährlich wobei Zinsen in m gleiche zeitliche Abstände innerhalb eines Jahrs (n). = q -n a 0 = a n q -n cd. rer. oec. Brzosk Zusefssug Fzerug ud Iveso cd. rer. oec. Mr T. ocybk A. Ivesosrechug I. Fzhesche Zsrechug (BvC/L, F., S. 8 S. 39) Aufzsugsfkor: ( ) + q q Erreche, welche Edwer ( ) ee elge Ezhlug eer

Mehr

Finanzmathematische Grundlagen zur Zins- und Rentenrechnung

Finanzmathematische Grundlagen zur Zins- und Rentenrechnung Fazmahemasche Grudlage zur Zs- ud Reerechug Fazmahemasche Grudlage zur Zs- ud Reerechug (Fassug - November 008) /3 Markus Scheche Emal: mal@markus-scheche.de Homepage: www.markus-scheche.de Fazmahemasche

Mehr

Induktive Statistik. Statistik-Kurs

Induktive Statistik. Statistik-Kurs Idukve Sask Deskrve Sask Sask-Kurs Idukve Sask Im Allgemee dee Idexzahle dazu Aussage über Grue verschedeer aber ählcher Merkmale zu mache. I de Wrschafswsseschafe werde m Idexzahle Verhälsse zwsche eem

Mehr

Das Verfahren von Godunov. Seminar Numerik 25.11.2010 Anja Bettendorf

Das Verfahren von Godunov. Seminar Numerik 25.11.2010 Anja Bettendorf Das Verfahre vo Goduov Semar Numerk 5..00 Aja Beedorf Das Verfahre vo Goduov Übersch Goduov - Goduovs Verfahre für Leare Syseme Aweduge & Folgeruge aus Goduovs Verfahre - De Numersche Fluss-Fuko m Goduov

Mehr

Gliederung: A. Vermögensverwaltung I. Gegenstand II. Ablauf III. Kosten. Jan Lenkeit

Gliederung: A. Vermögensverwaltung I. Gegenstand II. Ablauf III. Kosten. Jan Lenkeit Glederug: A. Vermögesverwaltug I. Gegestad II. Ablauf III. Koste B. Grudzüge der Kaptalmarkttheore I. Portefeulletheore 1. Darstellug. Krtk II. Captal Asset Prcg Model (CAPM) 1. Darstellug. Krtk III. Arbtrage

Mehr

Formelsammlung zur Zuverlässigkeitsberechnung

Formelsammlung zur Zuverlässigkeitsberechnung Formelsmmlug zur Zuverlässgetsberechug zusmmegestellt vo Tt Lge Fchhochschule Merseburg Fchberech Eletrotech Ihlt:. Zuverlässget vo Betrchtugsehete.... Zuverlässget elemetrer, chtreprerbrer ysteme... 3.

Mehr

Investition und Finanzierung

Investition und Finanzierung Iveso ud Fazerug Iveso ud Fazerug - Vorlesug 4 5..23 - Prof. Dr. Raer Elsche Prof. Dr. Raer Elsche - 64 - Iveso ud Fazerug Dyamsche Ivesosverfahre Erweeruge vo dyamsche Modelle gegeüber sasche: Verzch

Mehr

= T. 1.1. Jährliche Ratentilgung. 1.1. Jährliche Ratentilgung. Ausgangspunkt: Beispiel:

= T. 1.1. Jährliche Ratentilgung. 1.1. Jährliche Ratentilgung. Ausgangspunkt: Beispiel: E Tilgugsrechug.. Jährliche Raeilgug Ausgagspuk: Bei Raeilgug wird die chuldsumme (Newer des Kredis [Aleihe, Hypohek, Darleh]) i gleiche Teilberäge T geilg. Die Tilgugsrae läss sich ermiel als: T =.. Jährliche

Mehr

Finanzmathematik II: Barwert- und Endwertrechnung

Finanzmathematik II: Barwert- und Endwertrechnung D. habl. Bukhad Uech Beufsakademe Thüge Saalche Sudeakademe Sudeabelug Eseach Sudebeech Wschaf Wschafsmahemak Wesemese 004/0 Fazmahemak II: Bawe- ud Edweechug. Bawee ud Edwee vo Zahlugsehe. Effekve Jaheszssaz

Mehr

Multiple Regression (1) - Einführung I -

Multiple Regression (1) - Einführung I - Multple Regreo Eführug I Mt eem Korrelatokoeffzete ud der efache leare Regreo köe ur varate Zuammehäge zwche zwe Varale uterucht werde. Beutzt ma tatt dee mehrere Varale zur Vorherage, egt ma ch auf da

Mehr

2. Arbeitsgemeinschaft (11.11.2002)

2. Arbeitsgemeinschaft (11.11.2002) Mat T. Kocbk G Fazeugs- & Ivesttostheoe Veastaltug m WS / Studet d. Wtschatswsseschat. betsgemeschat (..). Fshe-Sepaato Das Fshe-Sepaatostheoem sagt aus, daß ute bestmmte ahme heutge ud mogge Kosum substtueba

Mehr

2. Mittelwerte (Lageparameter)

2. Mittelwerte (Lageparameter) 2. Mttelwerte (Lageparameter) Bespele aus dem täglche Lebe Pro Hemspel hatte Borussa Dortmud der letzte Saso durchschttlch 7.2 Zuschauer. De deutsche Akte sd m Durchschtt um 0 Zähler gefalle. I Ide wurde

Mehr

2 Integrierte Sicherheitstechnik

2 Integrierte Sicherheitstechnik Iegrere Scherhesechk Scherhesechsche Archekur o MOISAFE UCS..B 2 2 Iegrere Scherhesechk De acholged beschrebee Scherhesechk des MOISAFE UCS..B erüll olgede Scherhesaorderuge: Kaegore 4 ud erorace Leel

Mehr

4. Marshallsche Nachfragefunktionen Frage: Wie hängt die Nachfrage nach Gütern

4. Marshallsche Nachfragefunktionen Frage: Wie hängt die Nachfrage nach Gütern Prof. Dr. Fredel Bolle Vorlesug "Mkroökoome" WS 008/009 III. Theore des Haushalts 0 Prof. Dr. Fredel Bolle Vorlesug "Mkroökoome" WS 008/009 III. Theore des Haushalts 0 4. Marshallsche Nachfragefuktoe Frage:

Mehr

Finanzmathematik Folien zur Vorlesung

Finanzmathematik Folien zur Vorlesung Fazmahemak Fole zu Volesug FINANZMAHEMAI. Zsechug.. Gudbegffe de Zsechug.. De ve Fageselluge de Zsechug.3. Beechug des Edkapals.4. Beechug vo Afagskapal, Zssaz ud Laufze.5. Uejähge Vezsug.6. Sege Vezsug.

Mehr

Geometrisches Mittel und durchschnittliche Wachstumsraten

Geometrisches Mittel und durchschnittliche Wachstumsraten Dpl.-Kaufm. Wolfgag Schmtt Aus meer Skrpterehe: " Kee Agst vor... " Ausgewählte Theme der deskrptve Statstk Geometrsches Mttel ud durchschttlche Wachstumsrate Modellaufgabe Übuge Lösuge www.f-lere.de Geometrsches

Mehr

Praktikumsbericht AUSFALLRATEN

Praktikumsbericht AUSFALLRATEN Praumsberch AUSALLATEN.7. Clauda Hallau Tel.: 5-95- E-Mal: verehrssysemech@dlr.de> Copyrgh ach DIN beache. Weergabe sowe Vervelfälgug deses Doumes, Verwerug ud Melug sees Ihales sd verboe, sowe ch ausdrüclch

Mehr

Bogenlängen. Beispiele: Die Länge eines Grafen (Bogenlänge) einer Funktion f über [ a ; b ] läßt sich berechnen mit der Formel :

Bogenlängen. Beispiele: Die Länge eines Grafen (Bogenlänge) einer Funktion f über [ a ; b ] läßt sich berechnen mit der Formel : Bogeläge De Läge ees Gre Bogeläge eer Fuko üer [ ; ] läß sch ereche m der Formel : l ' d Des ühr de mese Fälle u komplzere Iegrde, de sch häug ur äherugswese ereche lsse. Bespele: De Keele m h, e e - h

Mehr

Abschlussprüfung zum/zur Finanzplaner/in mit eidg. Fachausweis. Formelsammlung. Autor: Iwan Brot

Abschlussprüfung zum/zur Finanzplaner/in mit eidg. Fachausweis. Formelsammlung. Autor: Iwan Brot Abschlussprüfug zum/zur Fazplaer/ mt edg. Fachauswes Formelsammlug Autor: Iwa Brot Dese Formelsammlug wrd a de Ole- ud a de müdlche Prüfuge abgegebe sowet erforderlch. A der schrftlche Klausur (Ope-book-Prüfug)

Mehr

Beispielklausur BWL B Teil Marketing. 45 Minuten Bearbeitungszeit

Beispielklausur BWL B Teil Marketing. 45 Minuten Bearbeitungszeit Bespelklausur BWLB TelMarketg 45MuteBearbetugszet BWLBBespelklausurTelMarketg Sete WchtgeHwese:. VOLLSTÄNDIGKEIT: PrüfeSeuverzüglch,obIhreKlausurvollstädgst(Aufgabe).. ABGABE: EsstdegesamteKlausurabzugebe.

Mehr

Investitionsund Finanzierungsplanung mittels Kapitalwertmethode, Interner Zinsfuß

Investitionsund Finanzierungsplanung mittels Kapitalwertmethode, Interner Zinsfuß Ivesiiosud Fiazierugsplaug miels Kapialwermehode, Ierer Zisfuß Bearbeie vo Fraka Frid, Chrisi Klegel WI. Aufgabe: Eie geplae Ivesiio mi Aschaffugsausgabe vo.,- läss jeweils zum Jahresede die folgede Eiahme

Mehr

Prüfung DAV-Spezialwissen in Finanzmathematik 2010 Version 4. September 2011

Prüfung DAV-Spezialwissen in Finanzmathematik 2010 Version 4. September 2011 Prüfug DAV-Spezalwsse Fazmaemak 1 Verso 4 Sepember 11 Block I (Albrec) Aufgabe 1: (3 Mue) a) De Rede R V / v eer Fazposo über e Zeervall der Läge se ormalverel, R ~ N(, ) Lee Se de Value a Rsk deser Fazposo

Mehr

2. Die Elementarereignisse sind die Kombinationsmöglichkeiten von: Wappen = W und:

2. Die Elementarereignisse sind die Kombinationsmöglichkeiten von: Wappen = W und: 1 L - Hausaufgabe Nr. 55 Sotag, 1. Ju 2003 Ee Müze werde dremal geworfe. Was st das Zufallsexpermet, das Elemetareregs, das zusammegesetzte Eregs, der Eregsraum ud de Wahrschelchket? Lösugs kte.: 1 De

Mehr

Regressionsrechnung und Korrelationsrechnung

Regressionsrechnung und Korrelationsrechnung Regressosrechug ud Korrelatosrechug Beschrebede Statstk Modul : Probleme be der Abhäggketsaalyse Problem : Es gbt mest cht ur ee Eflussfaktor (Probleme sd selte mookausal ) A Ursache() Wrkug B C - efache

Mehr

Abschlussprüfung zum/zur Finanzplaner/in mit eidg. Fachausweis. Formelsammlung. Autor: Iwan Brot

Abschlussprüfung zum/zur Finanzplaner/in mit eidg. Fachausweis. Formelsammlung. Autor: Iwan Brot Abschlussprüfug zum/zur Fazplaer/ mt edg. Fachauswes Formelsammlug Autor: Iwa Brot Dese Formelsammlug wrd a de Prüfuge abgegebe sowet erforderlch. Stad 1. Jul 2010. Äderuge vorbehalte. Formelsammlug Fazplaer

Mehr

1 Klassische Finanzmathematik

1 Klassische Finanzmathematik Klasssche Fazahea. Efache Verzsug Aufzse (auf K ) Abzse (auf K ) ( Dsoere) K K ( ) + K K + epu; a auch gebrochee ahl se Ewer oalche vorschüssge Ree ach Jahr Ewer oalche achschüssge Ree ach Jahr ( + 6,

Mehr

I. Finanzmathe. Zinsrechnung. K 1 K 0 K 0 wird vorgezogen K 1 > K 0 Indifferenz möglich Bei Indifferenz: q. 1. Einfache Zinsen: K = K (1+

I. Finanzmathe. Zinsrechnung. K 1 K 0 K 0 wird vorgezogen K 1 > K 0 Indifferenz möglich Bei Indifferenz: q. 1. Einfache Zinsen: K = K (1+ ABWL III Zuammefaug (WS 4/5, erell vo Igrd Sagl) Leraur: - Kruchwz, Luz: Fazmahemak - Kruchwz, Luz: Iveorechug - Wöhe, Güer ud Ble, Jürge: Grudzüge der Uerehmefazerug Dee Zuammefaug oll ee Überblck über

Mehr

Strittige Auffassungen zu Anforderungsprofil und Betriebsart bei der Neufassung der IEC 61508-3 und -7

Strittige Auffassungen zu Anforderungsprofil und Betriebsart bei der Neufassung der IEC 61508-3 und -7 Strtte Auffassue zu Aforderusrofl ud Betrebsart be der Neufassu der IEC 6508-3 ud -7 Vortra a der TU Brauschwe m November 205 vo Wolfa Ehreberer, Hochschule Fulda 7..205 Ehreberer, IEC 6508, Strtte Auffassue...

Mehr

Lohnkosten pro Arbeitsstunde. Wie hoch sind die Lohnkosten pro Arbeitsstunde im Jahresdurchschnitt?

Lohnkosten pro Arbeitsstunde. Wie hoch sind die Lohnkosten pro Arbeitsstunde im Jahresdurchschnitt? Klausur Wrtschaftsstatstk. [ Pukte] E Uterehme hat folgede Date ermttelt: Moat Gelestete Arbetsstude Lohkoste pro Arbetsstude Jauar 86.400 0,06 Februar 75.000 3,0 März 756.000 4,47 Aprl 768.000,53 Ma 638.400

Mehr

Regressionsverfahren haben viele praktische Anwendungen. Die meisten Anwendungen fallen in eine der folgenden beiden Kategorien:

Regressionsverfahren haben viele praktische Anwendungen. Die meisten Anwendungen fallen in eine der folgenden beiden Kategorien: Regressoslse De Regressoslse st ee Slug vo sttstshe Alseverfhre. Zel e de häufgste egesetzte Alseverfhre st es Bezehuge zwshe eer hägge ud eer oder ehrere uhägge rle festzustelle. Se wrd sesodere verwedet

Mehr

Erzeugen und Testen von Zufallszahlen

Erzeugen und Testen von Zufallszahlen Erzeuge ud Teste vo Zufallszahle Jürge Zumdck Eletug Ee Lergruppe wrd aufgefordert 00 Zufallszahle (0 oder ) ach folgede Methode zu erzeuge: De Hälfte der Gruppe beutzt a) ee Müze oder b) de Zufallszahlefukto

Mehr

3 Leistungsbarwerte und Prämien

3 Leistungsbarwerte und Prämien Leisugsbarwere ud Prmie 23 3 Leisugsbarwere ud Prmie Zie: Rechemehode zur Ermiug der Barwere ud Prmie bei übiche Produe der Lebesversicherug. 3. Eemeare Barwere ud Kommuaioszahe Barwer eier Erebesfaeisug

Mehr

14. Folgen und Reihen, Grenzwerte

14. Folgen und Reihen, Grenzwerte 4. Folge ud Rehe, Grezwerte 4. Folge ud Rehe, Grezwerte 4. Ee Folge defere Defere de Folge (a ) Õ mt a =+: Eplzte Defto *+ a() Doe 3, falls = Rekursve Defto Defere de Folge (b ) Õ, b = : b + sost whe(=,

Mehr

Ein Kredit von 350.000 soll mit 10% p.a. verzinst werden. Folgende Tilgungen sind vereinbart:

Ein Kredit von 350.000 soll mit 10% p.a. verzinst werden. Folgende Tilgungen sind vereinbart: E. Tlgugsechuge Aufgabe E Ked vo 350.000 soll 0% p.a. vezs wede. Folgede Tlguge sd veeba: Ede Jah : 70.000 Ede Jah : 63.000 Ede Jah 6:.500 Ede Jah 7: Reslgug. A Ede des 3. ud 5. Jahes efolge keele Zahluge

Mehr

Problem des Zufalls wird durch mathematische Modelle widergespiegelt.

Problem des Zufalls wird durch mathematische Modelle widergespiegelt. Mahemak für VIW - Prof. Dr. M. Ludwg.2 Zufällge Eregsse Problem des Zufalls wrd durch mahemasche Modelle wdergespegel. Zufällger Versuch: Versuch m fesgelege belebg wederholbare Bedguge ud ugewssem Ergebs

Mehr

3 BE b) Wie kann man als Spieler eine Standardabweichung von annähernd null realisieren?

3 BE b) Wie kann man als Spieler eine Standardabweichung von annähernd null realisieren? Lk Mahemak /. Klauur. 0. 00 Bla (v ). Krakehauke 6 BE De Verwalug eer Spezalklk leg für de ufehaldauer X ee aee Tage flgede Wahrchelchkeverelug zugrude: x 5 (X x) 60 % 0 % 0 % Jeder ae zahl für de ufahme

Mehr

n 4 Dr. A. Brink Dr. A. Brink 1

n 4 Dr. A. Brink Dr. A. Brink 1 E. Tlgugsechuge Aufgabe E/3 E Ked ee chuldsue vo. s übe Jahe ach de Mehode de quaalswese-achschüssge Auäelgug zuückzuzahle. Eel e de Jahesauä sowe de Rückzahlugsae ud eselle e ee Fazpla fü ee Jaheszssaz

Mehr

Marketing- und Innovationsmanagement Herbstsemester 2013 - Übungsaufgaben Lesender: Prof. Dr. Andreas Fürst

Marketing- und Innovationsmanagement Herbstsemester 2013 - Übungsaufgaben Lesender: Prof. Dr. Andreas Fürst Marketg- ud Iovatosmaagemet Herbstsemester 2013 - Übugsaufgabe Leseder: Prof. Dr. Adreas Fürst Isttut für Marketg ud Uterehmesführug Abtelug Marketg Uverstät Ber Ihaltsverzechs 1 Eletug Allgemee Grudlage

Mehr

Statistik. ist die Kunst, Daten zu gewinnen, darzustellen, zu analysieren und zu interpretieren um zu neuem Wissen zu gelangen.

Statistik. ist die Kunst, Daten zu gewinnen, darzustellen, zu analysieren und zu interpretieren um zu neuem Wissen zu gelangen. Statstk st de Kust, Date zu gewe, darzustelle, zu aalysere ud zu terpretere um zu euem Wsse zu gelage. Sachs (984) Aufgabe De Statstk hat also folgede Aufgabe: Zusammefassug vo Date Darstellug vo Date

Mehr

Statistische Grundlagen Ein kurzer Überblick (diskret)

Statistische Grundlagen Ein kurzer Überblick (diskret) Prof. J.C. Jackwerth 1 Statstsche Grudlage E kurzer Überblck (dskret De wchtgste Begrffe ud Deftoe: 1 Erwartugswert Varaz / Stadardabwechug 3 Stchprobevaraz 4 Kovaraz 5 Korrelatoskoeffzet 6 Uabhäggket

Mehr

Prof. Dr. H. Rommelfanger: Entscheidungstheorie, Kapitel 3 54

Prof. Dr. H. Rommelfanger: Entscheidungstheorie, Kapitel 3 54 Prof. Dr. H. Rommelfager: tschedugstheore, Katel 3 54 3.2.8 ARROW-PRATT-Maß für de Rskoestellug Rskoverhalte bsher grob kategorsert ach Rskoeutraltät, -symathe ud averso be Rskoaverso: (X) < SÄ Rskoräme

Mehr

6. Zusammenhangsmaße (Kovarianz und Korrelation)

6. Zusammenhangsmaße (Kovarianz und Korrelation) 6. Zuammehagmaße Kovaraz ud Korrelato Problemtellug: Bher: Ee Varable pro Merkmalträger, Stchprobe x,, x Geucht: Maße für Durchchtt, Streuug, uw. Jetzt: Zwe metrche! Varable pro Merkmalträger, Stchprobe

Mehr

1 Mathe Formeln Statistik und Wahrscheinlichkeitsrechnung

1 Mathe Formeln Statistik und Wahrscheinlichkeitsrechnung 1 Mathe Formel Statstk ud Wahrschelchketsrechug Jör Horstma, 6.10.003. Alle Agabe ohe Gewähr. http://www.ba-stuttgart.de/ w017/ 1.1 Grudlage Ezelklasse [a ; b [ Klassewete Klassemtte Mttelwert b a = w

Mehr

Einführende Übersicht zu den erzeugenden Funktionen

Einführende Übersicht zu den erzeugenden Funktionen Pof. D. Pee vo de Lppe vesä Dusbug-Esse, Campus Esse Efühede Übesch zu de ezeugede Fuoe (pobably, mome ec. geeag fucos. Fuoe vo ufallsvaable Is ee V, da s auch ee Fuo g (, ( - μ, e ode ee V ud ha dam ee

Mehr

Investitionsrechnungen in der Wohnungswirtschaft

Investitionsrechnungen in der Wohnungswirtschaft Wohugswirschafliche Theorie I Vorlesug vom 28. 1. 24 Folie Ivesiiosrechuge i der Wohugswirschaf Dr. Joachim Kircher Isiu Wohe ud Umwel GmbH (IWU) Theoreische Grudlage Eiführug 1. Ivesoregruppe 2. Besoderheie

Mehr

Formelsammlung für Investition und Finanzierung

Formelsammlung für Investition und Finanzierung Formelsammlug für Ivesiio ud Fiazierug (Sad: 3.2.22) Seie vo 8 Formelsammlug für Ivesiio ud Fiazierug INHALSVERZEICHNIS. Mahemaische Grudlage...3 a) Auflösug quadraischer Gleichuge mi der pq-formel...3

Mehr

Finanzmathematische Formeln und Tabellen

Finanzmathematische Formeln und Tabellen Jui 2008 Dipl.-Betriebswirt Riccardo Fischer Fiazmathematische Formel ud Tabelle Arbeitshilfe für Ausbildug, Studium ud Prüfug im Fach Fiaz- ud Ivestitiosrechug Dieses Werk, eischließlich aller seier Teile,

Mehr

Ordnungsstatistiken und Quantile

Ordnungsstatistiken und Quantile KAPITEL Ordugsstatste ud Quatle Um robuste Lage- ud Streuugsparameter eführe zu öe, beötge wr Ordugsstatste ud Quatle... Ordugsstatste ud Quatle Defto... Se (x,..., x R ee Stchprobe. Wr öe de Elemete der

Mehr

Konzentrationsanalyse

Konzentrationsanalyse Kaptel V Kozetratosaalyse B. 5.. Im Allgemee wrd aus statstscher Scht zwsche - absoluter ud - relatver Kozetrato uterschede Der absolute ud relatve Aspekt wrd och emal utertelt - statscher ud - dyamscher

Mehr

Quellencodierung I: Redundanzreduktion, redundanzsparende Codes

Quellencodierung I: Redundanzreduktion, redundanzsparende Codes Quellecoderug I: Redudazredukto, redudazsparede Codes. Redudaz. Eführug. Defto der Redudaz. allgemee Redudazredukto. redudazsparede Codes. Coderug ach Shao. Coderug ach Fao. Coderug ach Huffma.4 Coderug

Mehr

Physikalische Messungen sind immer fehlerbehaftet! Der wahre Wert ist nicht ermittelbar. Der wahre Wert x ist nicht identisch mit dem Mittelwert

Physikalische Messungen sind immer fehlerbehaftet! Der wahre Wert ist nicht ermittelbar. Der wahre Wert x ist nicht identisch mit dem Mittelwert Physkalsche Messuge sd mmer fehlerbehaftet! Der wahre Wert st cht ermttelbar. Der wahre Wert st cht detsch mt dem Mttelwert Der Wert legt mt eer gewsse Wahrschelchket (Kofdezahl bzw. Vertrauesveau %) m

Mehr

( x) eine Funktion definiert, in der nur die i-te Komponente variabel ist. Folgende Schreibweisen werden aufgrund dieser Anmerkungen auch verwendet:

( x) eine Funktion definiert, in der nur die i-te Komponente variabel ist. Folgende Schreibweisen werden aufgrund dieser Anmerkungen auch verwendet: Pro. Dr. Fredel Bolle LS ür Volkswrtschatslehre sb. Wrtschatstheore (Mkroökoome) Vorlesug Mathematk - WS 008/009 4. Deretalrechug reeller Fuktoe IR IR (Karma, S. 00 06, dort glech ür IR IR m ) 4. Partelle

Mehr

Spannweite, Median Quartilsabstand, Varianz und Standardabweichung.

Spannweite, Median Quartilsabstand, Varianz und Standardabweichung. Rudolf Brkma http://brkma-du.de Sete 06.0.008 Spawete, Meda Quartlsabstad, Varaz ud Stadardabwechug. Streuug um de Mttelwert. I de folgede Säuledagramme st de Notevertelug zweer Schülergruppe (Mädche,

Mehr

Kapitel 2 Kontinuierliche Systemmodelle (III)

Kapitel 2 Kontinuierliche Systemmodelle (III) Modellerg d Smlao mecharoscher Syseme Kapel Koerlche Sysemmodelle III 8. Orsdskreserg Syseme m verele Parameer 8. Gewöhlche d parelle Dfferealglechge sher: Mahemasche Modelle koerlcher dyamscher Syseme

Mehr

Deskriptive Statistik - Aufgabe 3

Deskriptive Statistik - Aufgabe 3 Desrptve Statst - Aufgabe 3 De Überachtugszahle der Fremdeverehrsgemede "Bachstadt" für de Moate ud zege auf de erste Blc scho deutlche Uterschede de ezele Ortschafte. We seht e etsprecheder Verglech der

Mehr

Nachtrag Nr. 72 a. gemäß 10 Verkaufsprospektgesetz (in der vor dem 1. Juli 2005 geltenden Fassung) Unvollständigen Verkaufsprospekt

Nachtrag Nr. 72 a. gemäß 10 Verkaufsprospektgesetz (in der vor dem 1. Juli 2005 geltenden Fassung) Unvollständigen Verkaufsprospekt London Branch Nachrag Nr. 72 a gemäß 10 Verkaufsprospekgesez (n der vor dem 1. Jul 2005 gelenden Fassung) vom 6. November 2006 zum Unvollsändgen Verkaufsprospek vom 31. März 2005 über Zerfkae auf * über

Mehr

Wie man für einen Test Peroe testet

Wie man für einen Test Peroe testet Pädagogche Ittut der Uvertät Freburg 996 ALLES ZUFALL - ODER WAS? Eführug de Stattk für Pädagoge ud Pädagoge III Formelammlug Ha-Peter Hotz, Iwa Schrackma Ihaltverzech. Stattche Kewerte. Verglech eer Stchprobe

Mehr

18. Dynamisches Programmieren

18. Dynamisches Programmieren 8. Dynamsches Programmeren Dynamsche Programmerung we gerge Algorthmen ene Algorthmenmethode, um Optmerungsprobleme zu lösen. We Dvde&Conquer berechnet Dynamsche Programmerung Lösung enes Problems aus

Mehr

Übungen zur Wahrscheinlichkeitsrechnung und Schliessenden Statistik

Übungen zur Wahrscheinlichkeitsrechnung und Schliessenden Statistik Übuge zur Wahrschelchketsrechug ud Schlessede Statstk Aufgabe ud Lösuge vo Peter M Schulze, Verea Dexhemer. Auflage Übuge zur Wahrschelchketsrechug ud Schlessede Statstk Schulze / Dexhemer schell ud portofre

Mehr

Aufgaben. 1. Gegeben seien folgende Daten einer statistischen Erhebung, bereits nach Größe sortiert (Rangliste):

Aufgaben. 1. Gegeben seien folgende Daten einer statistischen Erhebung, bereits nach Größe sortiert (Rangliste): Aufgabe. Gegebe see folgede Date eer statstsche Erhebug, berets ach Größe sortert (Raglste): 0 3 4 4 5 6 7 7 8 8 8 9 9 0 0 0 0 0 3 3 3 3 4 4 5 5 5 5 5 6 6 6 7 7 8 30 Erstelle Se ee Tabelle, der de Merkmalsauspräguge

Mehr

BERGISCHE UNIVERSITÄT WUPPERTAL FB B: SCHUMPETER SCHOOL OF BUSINESS AND ECONOMICS

BERGISCHE UNIVERSITÄT WUPPERTAL FB B: SCHUMPETER SCHOOL OF BUSINESS AND ECONOMICS Name: Vorame: Matrkel-Nr.: BERGISCHE UNIVERSITÄT WUPPERTAL FB B: SCHUMPETER SCHOOL OF BUSINESS AND ECONOMICS Itegrerter Studegag Wrtshaftswsseshaft Klausuraufgabe zur Hauptprüfug Prüfugsgebet: BWW 2.8

Mehr

2 Vollständige Induktion

2 Vollständige Induktion 8 I. Zahle, Kovergez ud Stetigkeit Vollstädige Iduktio Aufgabe: 1. Bereche Sie 1+3, 1+3+5 ud 1+3+5+7, leite Sie eie allgemeie Formel für 1+3+ +( 3)+( 1) her ud versuche Sie, diese zu beweise.. Eizu5% ZiseproJahragelegtes

Mehr

F 6-2 π. Seitenumbruch

F 6-2 π. Seitenumbruch 6 trebsauslegug Für dese ckelprozess üsse de otore so ausgelegt werde, dass dese Fahrbetreb cht überlastet werde. Herfür üsse de ezele asseträghetsoete [7] der Bautele (otor, etrebe, ckler ud Ulekrolle)

Mehr

Investition und Finanzierung Skript III

Investition und Finanzierung Skript III Ivestto ud Fazerug Skrpt III zuletzt geädert am: 05.05.03 Ivestto ud Fazerug Skrpt III Quelle: Vorlesug Ivestto ud Fazerug 6. Semester, FH Erfurt, Prof. Dr. Waldhelm Copyrght 2003 BSTM Sete Alle Agabe

Mehr

Der Korrelationskoeffizient ist ein Maß für den linearen Zusammenhang zwischen zwei Variablen X und Y. Er ist durch folgende Formel charakterisiert:

Der Korrelationskoeffizient ist ein Maß für den linearen Zusammenhang zwischen zwei Variablen X und Y. Er ist durch folgende Formel charakterisiert: Korrelatoskoeffzet Der Korrelatoskoeffzet st e Maß für de leare Zusammehag zwsche zwe Varable X ud Y. Er st durch folgede Formel charaktersert: r xy corr XY ( x x)( y y) ( ) x x ( y y) x x y x ( ) ( )

Mehr

4. Musterlösung. Problem 1: Kreuzende Schnitte **

4. Musterlösung. Problem 1: Kreuzende Schnitte ** Unverstät Karlsruhe Algorthmentechnk Fakultät für Informatk WS 05/06 ITI Wagner 4. Musterlösung Problem 1: Kreuzende Schntte ** Zwe Schntte (S, V \ S) und (T, V \ T ) n enem Graph G = (V, E) kreuzen sch,

Mehr

1 Elementare Finanzmathematik

1 Elementare Finanzmathematik Elemetare Fazmathemat 4 Elemetare Fazmathemat Zel: Bewertug ud Verglech atueller ud zuüftger Geldströme. Determstsche Zahlugsströme Defto: E determstscher Zahlugsstrom st ee Futo Z: N R, de jedem Zetput

Mehr

b) Rentendauer Anzahl der Rentenzahlungen 1) endliche Renten 2) ewige Renten (z.b. Verpachtung an Verpächter bzw. seinen Rechtsnachfolgern)

b) Rentendauer Anzahl der Rentenzahlungen 1) endliche Renten 2) ewige Renten (z.b. Verpachtung an Verpächter bzw. seinen Rechtsnachfolgern) HTL Jebach. eeechug Maheak Sask.. Gudbegffe ee = egeläßg wedekehede Zahlug 4 weselche Mekale ee ee a) eehöhe ) glechblebede ee ) veädelche ee a) egeläßg (z.b. Idex-ageaß) ) egellos b) eedaue Azahl de eezahluge

Mehr

Zahlensysteme. Dezimalsystem. Binär- oder Dualsystem. Hexadezimal- oder Sedezimalzahlen

Zahlensysteme. Dezimalsystem. Binär- oder Dualsystem. Hexadezimal- oder Sedezimalzahlen IT Zahlesysteme Zahledarstellug eem Stellewertcode (jede Stelle hat ee bestmmte Wert) Def. Code: Edeutge Abbldugsvorschrft für de Abbldug ees Zeche-Vorrates eem adere Zechevorrat. Dezmalsystem De Bass

Mehr

Reihen n. Man benutzt letztere Schreibweise aber häufig auch zur Bezeichnung der Partialsummenfolge. konvergiert, die geometrische Reihe.

Reihen n. Man benutzt letztere Schreibweise aber häufig auch zur Bezeichnung der Partialsummenfolge. konvergiert, die geometrische Reihe. Deftoe ud Aussge über Rehe Bchräume ud Hlberträume E vollstädger ormerter Vektorrum (sehe Bemerkuge zur Alyss) heßt Bchrum Stmmt de Norm vo eem Sklrprodukt v = , so sprcht m vo eem Hlbertrum ZB sd

Mehr

( ) å ( ) z.b. p = 0,25 oder = 0,5. 1 n. = å. = = å. ; falls n ungerade. = í1 ï + ; falls n gerade. Dr. Christian Schwarz

( ) å ( ) z.b. p = 0,25 oder = 0,5. 1 n. = å. = = å. ; falls n ungerade. = í1 ï + ; falls n gerade. Dr. Christian Schwarz BBA roesemar Tess Dr. Crsa Scwarz Formelsammlug Desrpve Sas. EINDIMENSIONALES DATENMATERIAL ( MERKMAL).. Noao Zal der Mermalsräger (Beobacugswere oder Messwere) Zal der Mermalsauspräguge bzw. Klasse (Cave:

Mehr

Grundlagen der Energietechnik Energiewirtschaft Kostenrechnung. Vorlesung EEG Grundlagen der Energietechnik

Grundlagen der Energietechnik Energiewirtschaft Kostenrechnung. Vorlesung EEG Grundlagen der Energietechnik Prof. Dr. Ig. Post Grudlage der Eergetechk Eergewrtschaft Kosterechug EEG. Vorlesug EEG Grudlage der Eergetechk De elektrsche Eergetechk st e sogeates klasssches Fach. Folglch st deses Fach vele detallert

Mehr

Lösungen. Häufigkeitsverteilung (Stabdiagramm) Aufgabe 1. Häufigkeit (h) Merkmal (x)

Lösungen. Häufigkeitsverteilung (Stabdiagramm) Aufgabe 1. Häufigkeit (h) Merkmal (x) Lösuge Aufgabe Merkmal (x) Häufgket (h) h x,, 3, 3,, 8, 5, 5, 6, 6, 7, 3, 8, 3 5, 9, 38,, 5,, 8 68,, 6 3, 3, 9,, 8, 5, 5 5, 6, 3 78, 7, 5, 8, 8, 3, 3, Summe 5.63, Aufgabe Häufgketsvertelug (Stabdagramm)

Mehr

Lösungen der Übungsaufgaben zu Kapitel 7

Lösungen der Übungsaufgaben zu Kapitel 7 Kapel 7: Prmzahlen Lösungen der Übungsaufgaben zu Kapel 7 Ü: Se p IP belebg gewähl. IA: n = : Zu zegen s p a a p a p a, des s aber genau de Aussage von Saz 7. und dam beres bewesen. IS: Se IN m belebg

Mehr

Gruppe. Lineare Block-Codes

Gruppe. Lineare Block-Codes Thema: Lneare Block-Codes Lneare Block-Codes Zele Mt desen rechnerschen und expermentellen Übungen wrd de prnzpelle Vorgehenswese zur Kanalcoderung mt lnearen Block-Codes erarbetet. De konkrete Anwendung

Mehr

Integriertes Investitionsmanagement zur Gestaltung von Multi-Channel-Strategien

Integriertes Investitionsmanagement zur Gestaltung von Multi-Channel-Strategien Uversä ugsburg Prof. Dr. Has Ulrch Buhl Kerkompeezzerum Faz- & Iformaosmaageme Lehrsuhl für BWL, Wrschafsformak, Iformaos- & Fazmaageme Dskussospaper WI-62 Iegreres Ivesosmaageme zur Gesalug vo Mul-Chael-Sraege

Mehr

Vl. Statistische Prozess- und Qualitätskontrolle und Versuchsplanung Übung 3: Diskrete Verteilungen

Vl. Statistische Prozess- und Qualitätskontrolle und Versuchsplanung Übung 3: Diskrete Verteilungen Vl. Statstsche Prozess- ud Qualtätsotrolle ud Versuchsplaug Übug 3: Dsrete Verteluge Prof. Dr. B. Grabows Zur Lösug der folgede Aufgabe öe Se auch de begefügte Tabelle der dsrete Verteluge m Ahag verwede.

Mehr

Thema 5: Reduzierte Datenanforderungen II: Naive Diversifikation

Thema 5: Reduzierte Datenanforderungen II: Naive Diversifikation Thea 5: Reduzerte Dateaforderuge II: Nave Dversfkato roble: Klealeger verfüge oft cht eal über hrechede Iforatoe zur Awedug des Sgle-Idex-Modells. I wetere: Herletug eer Hadlugsepfehlug für de Fall fehleder

Mehr

Kapitel 6: Regression

Kapitel 6: Regression udwg-maxmlas-uverstät Müche Isttut für Iformatk ehr- ud Forschugsehet für Datebaksysteme Skrpt zur Vorlesug Kowledge Dscovery Databases m Sommersemester 05 Kaptel 6: Regresso Vorlesug: PD Dr. Arthur Zmek

Mehr

Fehlerrechnung im Praktikum

Fehlerrechnung im Praktikum Fehlerrechug m Pratum Pratum Phsalsche Cheme (A. Dael Boese) I chts zegt sch der Magel a mathematscher Bldug mehr, als eer überbertrebe geaue Rechug. Carl Fredrch Gauß, 777-855 Themegebete Utertelug vo

Mehr